Liv! Sei Kval Ramn Revebjølle Rev Laks. Gran Nykkerose Måse Sild Oter Rype. Planter Fuglar Fiskar Pattedyr. Etikk og filosofi VIVO 3 4

Transkript

1 Etikk og filosofi 1 1 Liv! Nedanfor står namna på nokre planter, fuglar, fiskar og pattedyr. Plasser dei rett i tabellen under. Det skal vere tre i kvar kolonne. Skriv inn namn på fleire også. Sei Kval Ramn Revebjølle Rev Laks Gran Nykkerose Måse Sild Oter Rype Planter Fuglar Fiskar Pattedyr

2 Etikk og filosofi 2 2 Miljøvern Lag lister som høver til overskriftene nedanfor. Kva slags ting kan brukast om att? Kva kan vi prøve å bruke mindre av? Kva kan resirkulerast?

3 Etikk og filosofi 3 3 Eg lever Eg tenkjer Namnet mitt: Datoen eg vart fødd: Årstida eg vart fødd: Stad og land eg vart fødd: Set ein ring med fargeblyant rundt det du kan. Eg kan stå på hendene spele eit instrument sparke fotball gå på skøyter klatre i tre teikne danse sykle springe sy symje snikre huske køyre bil lage mat støvsuge Skriv fleire ting du kan:

4 Etikk og filosofi 4 4 Eg kan mykje! Eg kan Eg vil lære meir om

5 Etikk og filosofi 5 5 Sansane Set strek til det du kan sjå, høyre, lukte, smake eller føle. Eg kan sjå Eg kan høyre Eg kan lukte Eg kan smake Eg kan føle

6 Etikk og filosofi 6 6 Sansane Fyll ut så mykje du greier i tabellen nedanfor. Er det noko som kan passe i fleire kolonnar? Eg kan sjå Eg kan høyre Eg kan lukte Eg kan føle Eg kan smake

7 Etikk og filosofi 7 7 Kjensler Fyll ut resten av setningane nedanfor. Eg blir glad når Eg blir lei meg når Eg blir sint når Eg blir redd når Skriv ting du lurer på i setningane nedanfor. Eg lurer på Eg lurer på Eg lurer på

8 Etikk og filosofi 8 8 Kjensler Sjå på dei tre teikningane nedanfor. Korleis føler dei ulike barna seg, trur du? Skriv i snakkeboblene det du meiner dei tenkjer på.

9 Etikk og filosofi 9 9 Eg drøymer Teikn eller skriv noko av det du drøymer og håper på skal hende. Eg drøymer om

10 Etikk og filosofi Familien min Skriv inn namna du kan. Spør heime dersom det er namn du treng hjelp til. Oldeforeldre Besteforelder Besteforelder Besteforelder Besteforelder Forelder Forelder Sysken Eg

11 Etikk og filosofi Symbol som er nytta i dødsannonser Her er nokre av symbola som kan brukast i dødsannonsar i avisene. Sjå gjerne i aviser om de kan finne fleire. Symbol som viser tilknyting til kristendommen. Symbol som viser tilknyting til hinduismen. Symbol som viser tilknyting til eit humanistisk livssyn. Symbol for tru, håp og kjærleik. Blir ofte nytta når den døde er barn. Symbol som viser tilknyting til jødedommen. Blomen er eit nøytralt uttrykk for sorg. Symbol som viser tilknyting til islam. Fredsdua uttrykkjer eit ønske om fred. Symbol som viser tilknyting til buddhismen. Hjartet er uttrykk for sorg.

12 Etikk og filosofi Kryssord om Sokrates Vassrett 3 Ein som «elskar visdom». 4 Sokrates vart dømd til... 6 Sokrates stilte mange... Loddrett 1 Yrket til mor til Sokrates. 2 By Sokrates levde i. 5 Anna ord for visdom. 6 Sokrates sa at det er viktig å bli kjend med seg...

13 Etikk og filosofi Vennskap Nedanfor er det nokre påstandar om kva ein god venn gjer. Kryss av for om påstandane er rette eller ikkje. Sant Usant Ein venn snakkar pent til deg. Ein venn baktaler deg. Ein venn spør om du vil vere med på leiken. Ein venn stel leiker frå deg. Ein venn slår deg. Ein venn hjelper deg. Ein venn seier ofte: Du er dum. Ein venn deler godteri med deg. Dette har eg lyst å gjere med vennene mine:

14 Etikk og filosofi Respekt Dette er viktig for meg. Skriv inn noko som høver. Menneske Dyr og planter Bygningar Stader og land Tru og meiningar Kva ville du ha tenkt dersom nokon øydela, stal, plaga, drap eller rakka ned på noko av det som var viktig for deg?

15 Etikk og filosofi Konfliktløysingsskjema Kva hende? Kva er problemet? Forslag til løysingar

16 Etikk og filosofi FN-erklæringa om barnerettar Her er det eit samandrag av alle rettane det står om Alle barn har rett til å ha det slik som denne erklæringa seier. Det skal ikkje vere nokon skilnad på grunn av rase, farge, kjønn, språk, religion, politikk, opphav, eigedom, fødsel eller andre forhold. Alle barn har rett til særleg vern. Alle barn har frå fødselen av rett til eit namn og ein nasjonalitet. Alle barn har rett til å vekse og utvikle seg i sosial tryggleik og under sunne forhold. Alle barn som ikkje er som andre, har rett til spesiell behandling, opplæring og omsorg. Alle barn treng kjærleik og forståing. Det må foreldra eller andre som har ansvar for barn, prøve å gi dei. Alle barn har rett til å gå på skole. Skolen skal vere gratis og felles for alle. Alle barn skal vere blant dei første som får hjelp og vern om noko står på. Alle barn skal vernast mot forsømming, utnytting og all anna dårleg behandling. Dei får ikkje lov til å ta arbeid før dei har komme opp i ein høveleg minstealder. Alle barn skal vernast mot rasemessig, religiøs eller anna diskriminering. Er det nokre rettar du synest er viktigare enn andre? Skriv i tilfelle kva rettar det er, og kvifor du meiner det. Bruk eit eige ark i tillegg.

17 Etikk og filosofi Quiz om etikk og filosofi 1 Kvifor blir jorda kalla den blå planeten? 2 Kva vil det seie å vere vis? 3 Kva er ein filosof? 4 Skriv namnet på ein filosof som levde i Athen for om lag 2400 år sidan. 5 Kva arbeidde mor til Sokrates med? 6 Korleis er den gylne regelen? 7 Kva kallar vi det dersom nokon blir plaga over lang tid? 8 Kva står bokstavane FN for? 9 Skriv ein rett som gjeld spesielt for barn.

18 Etikk og filosofi Kryssord om etikk og filosofi Vassrett 3 Yrket til mor til Sokrates. 6 Plaging av nokon over tid. 7 Etternamnet til han som har måla «Solstreif». Loddrett 1 Kjend skulptur av Gustav Vigeland. 2 Å tole noko. 4 Ein som «elskar visdom». 5 By Sokrates levde i. 8 Når mange vaksne og barn bur saman. 9 Sokrates vart dømd til...

19 Etikk og filosofi Ord om etikk og filosofi I rutenettet kan du finne 9 ord som er henta frå kapitlet om etikk og filosofi. Du kan leite bortover og nedover. Vi har hjelpt deg med eitt av orda. F A M I L I E Ø B Q V S U R U T C M U F I M T A J E Å Q I E R O O E J S W L X Ø F S Z O Ø T Y L M Z Y S V J Å A T H E N W T Ø E F T F W X D N N C B G V D a K R I Ø Æ Z O R E S P E K T I r U A L Å C A N Y N V K R H Æ Y x G N O Å T R G U I A X Q X Å S a R S S D J B S O K R A T E S Y T C E O Z U W T Å D F Ø W Æ O F E P Q F Å A L Y K C T Q S Å R H R E I I Æ Y P E S V E N N S K A P P R Skriv orda du har funne, på linjene nedanfor.

20 JØDEDOMMEN Barnet i sivkorga Gjer ferdig teikninga. Pass på at du får med sivkorga med Moses og systera hans som følgjer etter. Teikn prinsessa saman med tenestejentene sine også.

21 JØDEDOMMEN Vandringa til israelittane Skriv kva som hende med israelittane på desse stadene. Egypt Sevsjøen Ørkenen Sinai Lag ei teikning til historia om israelittane som flyktar frå Egypt. Bruk eit eige ark.

22 JØDEDOMMEN Quiz om Moses 1 Kven fann det vesle barnet i sivkorga? 2 Kva tyder Moses? 3 Kva hende da Moses såg ein israelitt bli slått av ein egyptar? 4 Kva ville farao gjere med Moses? 5 Kva oppgåve fekk Moses da han høyrde Guds røyst frå tornebusken? 6 Kven skulle hjelpe Moses med oppdraget han fekk? 7 Skriv minst tre av plagene Gud sende over Egypt. 8 Kva hende med israelittane ved Sevsjøen? 9 Kva hende med dei egyptiske soldatane ved Sevsjøen? 10 Kvar gjorde Moses ein avtale med Gud?

23 JØDEDOMMEN Pesachmåltidet Maten jødane et når dei feirar pesach, skal få dei til å hugse historia om flukta frå Egypt. Maten ligg på eit eige fat som er kalla sederfatet. Fargelegg fatet. Les om dei ulike matrettene i boksane. Set strek frå rett boks til rett matrett på teikninga. Frå boksen om bitre urter skal det gå to strekar. Bitre urter skal minne om korleis israelittane leid under fangenskapet. Persille blir dyppa i saltvatn og lagar «tårer» som minner om tårene det jødiske folket felte Hardkokt egg eit symbol på det nye frie livet. Brent kjøttbein minner om lammet som vart ofra for at den førstefødde til israelittane skulle bli spart. «Epledeig» skal minne om mursteinsblandinga som slavane brukte til å byggje med.

24 JØDEDOMMEN Pesach Set strek frå rett ord til rett teikning. Torarull Matzah Persille Saltvatn Hebraisk Vel ei av teikningane, og skriv meir om henne.

25 JØDEDOMMEN Finn matzahbiten! Hjelp til med å finne vegen til matzahbrødet. Setningar om pesach Vel blant orda nedanfor, og skriv dei på rett stad i setningane. gåve Egypt gøymer pesach persille brød matzah saltvatn festmiddag blir feira sju eller åtte dagar kvart år. Dei to første kveldane et familien ein saman. Festen blir feira til minne om at Gud hjelpte jødane å bli fri frå slaveriet i. Maten skal minne jødane om det som hende. dyppa i skal minne om alle tårene folk felte. Det er ikkje lov til å ete vanleg når det er pesach. I staden et dei. Dei vaksne ein bit matzah. Dersom barna finn han, får dei ei.

26 JØDEDOMMEN Bønn ved Klagemuren Ved Klagemuren er det mange som puttar små bønnelappar inn i mursprekkane. Skriv nokre ønske du har, på lappane nedanfor.

27 JØDEDOMMEN Tempelet i Jerusalem Skriv eller teikn inn på tidslinja kva som hende med tempelet. 586 fvt fvt fvt. 539 fvt Teikn det du hugsar best om tempelet. Bruk eit eige ark.

28 JØDEDOMMEN Purim Svar på spørsmåla. Finn ut kva som står i den markerte kolonnen, og skriv det på linja nedst. Kven var konge? Kvar var han konge? Kongen budde på eit... Kongen visste ikkje at Ester var... Kven tok seg av Ester? Løysingsord: Dronning Ester Korleis trur du kjolen til dronning Ester såg ut? Teikn kjolen i ramma nedanfor, og lag og fargelegg eit mønster.

29 JØDEDOMMEN Riket til kong Xerxes Riket til kong Xerxes var stort. Det strekte seg frå India i aust til Hellas i vest og til Nubia, Sudan, i sør. Bruk atlas, og skriv namn på nokre land som ligg i dette området i dag.

30 JØDEDOMMEN Kipa Kipa er eit hovudplagg som jødiske gutar og menn bruker, og av og til også kvinner. Dei har det på seg når dei ber. Somme går også med det heile dagen for å vise Gud respekt. Dersom ein besøkjer ein synagoge som turist, må ein somme tider ha ein slik kipa på hovudet. Klipp ut nedanfor, og set hakk A i hakk B.

31 JØDEDOMMEN Hanukka Brett arket i to. Klipp ut lysestaken. Brett ut, og du har ein hanukkastake. Pynt med bordar eller symbol. brett her

32 JØDEDOMMEN Kryssord om jødedommen Vassrett 1 Kviledag i jødedommen. 4 Bok med viktige lover og reglar. 5 Fjell som Moses slo seg ned ved. 6 Mat som er lov å ete. 8 Kvinne som jødane feirar purim til minne om. 9 Høgtid i jødedommen. 10 Flatt brød som ein et i påsken. 11 Barn som dottera til farao fann i ei sivkorg. Loddrett 1 Gudshus i jødedommen. 2 Bror til Moses. 3 Lysfesten. 7 By som kong Salomo bygde eit tempel i.

33 JØDEDOMMEN Quiz om jødedommen 1 Kva tyder namnet Moses? 2 På kva måte viste Gud seg for Moses i ørkenen? 3 Kva heitte bror til Moses? 4 Nemn minst tre av plagene Gud sende over Egypt. 5 På kva for ein fjelltopp gjorde Moses ein avtale med Gud? 6 Kva er ein synagoge? 7 Kva er pesach? 8 Kvifor feirar jødane purim? 9 Kva kallar ein mat som jødane har lov til å ete? 10 Kva er sabbaten?

34 KRISTENDOMMEN Abraham, Isak, Jakob og Josef Fyll ut med orda som manglar. Abraham Josef Isak Jakob Abraham. Gift med Får sonen Han gifter seg med Saman får dei tvillingane Jakob får 12 søner. ein av dei er

35 KRISTENDOMMEN Isak Her skal du setje bokstavar i rett rekkjefølgje og finne ut kva setning du får. Start med talet 1, og finn ut kva for ein bokstav pila går til. Gå så vidare med dei andre tala. Når du ikkje kjem til nokon bokstav, vil det seie at det er mellomrom mellom ord. Skriv det du kjem fram til, nedst på arket A A A B D E E E F G I I K K K M R R S T T V

36 KRISTENDOMMEN Kryssord om Abraham, Isak, Jakob og Josef Løys kryssordet nedanfor. Du kan få hjelp ved å studere kapitlet om kristendom Vassrett 2 Ho gifte seg med Isak. 5 Han var sonen til Abraham og Sara. 6 Han styrte i Egypt. 8 Den yngre broren til Josef. 9 Dotter av Laban. Loddrett 1 Landet Abraham og Sara budde i. 3 Onkelen til Jakob. 4 Sonen Jakob likte best. 7 Ho var gift med Abraham. 10 Han var tvillingen til Esau.

37 KRISTENDOMMEN Quiz om Abraham, Isak, Jakob og Josef 1 Kva heitte sonen Abraham og Sara fekk? 2 Kva heitte tvillingane Isak og Rebekka fekk? 3 Kven ville Rebekka skulle bli leiar for slekta? 4 Korleis lurte Rebekka Isak? 5 Kor mange ungar fekk Jakob til saman? 6 Kva for ein son var Jakob spesielt glad i? 7 Korleis vart faren lurt av brørne til Josef til å tru at Josef var drepen? 8 Kva for ein viktig person var det Josef hjelpte med å fortelje kva draumane hans tydde? 9 Kva heitte den yngste broren til Josef?

38 KRISTENDOMMEN 38 A 38 Brett ein papirengel del A Utstyr Kvitt teikneark Passar eller ein tallerken til å teikne rundt Saks og lim Vattkule Tannpirkar eller fyrstikk Litt englehår og glitter Oppskrift på arbeidsark 38 B Slik gjer du 1 Teikn ein sirkel på eit kvitt teikneark. Bruk passar eller ein tallerken (punkt 1) Klipp ut sirkelen og brett han dobbelt (punkt 2 3). Klipp sirkelen tvers over så du får to halve sirklar (punkt 4 5). Den eine halvsirkelen bøyer du til eit kremmarhus som du limer saman i skøytane (punkt 6 7). Den andre halvsirkelen klipper du bort eit 1 3 cm breitt stykke av langs den rette sida (punkt 8). Lim kremmarhuset og den andre halvsirkelen til kvarandre. Da har du fått kropp og venger (punkt 9). Fest ei kvit vattkule på ein tannpirkar eller ei fyrstikk. Fest så vattkula på toppen av kremmarhuset. Bruk lim for å få kula til å sitje godt (punkt 9 12). Pynt hovudet med «hår» som du limer fast (punkt 13). Pynt kroppen slik du vil.

39 KRISTENDOMMEN 38 B 38 Brett ein papirengel del B a b a b

40 KRISTENDOMMEN Brett ein papirengel Du kan klippe ut og bruke teikningane nedanfor som mal dersom du skal lage ein papirengel.

41 KRISTENDOMMEN Julekrybbe klipp klipp brett Klipp ut ein firkanta papp- eller papirbit. Brett på midten. Klipp to render på kvar side. Sjå figuren. klipp Klipp ein sirkel og del han i to halvsirklar. Set saman arket med rendene og dei to halvsirklane. Da vil krybba sjå omtrent slik ut. Teikn og klipp ut eit barn, og legg det i krybba.

42 KRISTENDOMMEN Disiplane til Jesus Nedanfor står det 24 namn, men berre 12 av dei er namn på disiplane til Jesus. Skriv namna på disiplane nedst på arket. Anders Markus Andreas Sebastian Simon Peter Jonas Jakob Johannes Fredrik Filip Jakob Bjarne Bartolomeus Tommy Thomas Matteus Jens Benjamin Stefan Simon Tobias Taddeus Judas Iskariot Jan

43 KRISTENDOMMEN Jesus blir fanga Set inn rett ord på rett stad i setningane. Vel blant orda nedanfor. tre gråte svikte Gud Getsemane Peter Jesus sagt hanen Judas Jesus og disiplane gjekk til hage. Her sa Jesus at alle ville han. «Ikkje eg!» sa. «Eg vil aldri svikte deg.» «Du kjem til å ha svikta meg gonger før gjel», sa Jesus. Jesus bad til. Soldatane fekk hjelp av til å fange Jesus. Peter vart spurd om han kjende. Tre gonger nekta han. Etter den tredje gongen høyrde han ein hane som gol, akkurat som Jesus hadde. Da byrja Peter å.

44 KRISTENDOMMEN Dagane i påsken Skriv stikkord om kva som hende med Jesus på desse dagane. Palmesøndag Skjærtorsdag Langfredag Påskedag

45 KRISTENDOMMEN Pinse Svar på spørsmåla under teikninga. Fargelegg. Kva var det som «feste» seg på vennene til Jesus? Kva bad Peter vennene til Jesus om å gjere? Kor mange vart døypte denne dagen? Kva kan vi kalle pinsen?

46 KRISTENDOMMEN Bibelen Bibelen er delt i to hovuddelar. Skriv namn på kvar av delane på bibelen nedanfor. Kva for ein av dei to delane er størst? Skriv litt om kva dei to hovuddelane handlar om, på linjene nedanfor.

47 KRISTENDOMMEN Bøker i Bibelen Til denne oppgåva treng du ein bibel. Plasser «bøkene» nedanfor på rett stad i tabellen. Det skal vere åtte i kvar kolonne. Jakobs brev Domarane Fyrste Mosebok Evangeliet etter Lukas Jesaja Peters første brev Apostelgjerningane Evangeliet etter Markus Josva Brevet til hebrearane Fyrste Samuelsbok Første Kongebok Paulus brev til romarane Rut Johannes openberring Klagesongane Det gamle testamente Det nye testamente

48 KRISTENDOMMEN Dei ti boda Her ser du dei ti boda, men dei står hulter til bulter. Skriv dei i rett rekkjefølgje på eit eige ark eller i skriveboka di. Du skal ikkje tale usant om nesten din. Du skal halde kviledagen heilag. Du skal ikkje trå etter ektemaken til nesten din eller arbeidsfolka hans eller andre som høyrer til hjå nesten din. Du skal ikkje misbruke Guds namn. Du skal ære far din og mor di. Du skal ikkje bryte ekteskapet. Du skal ikkje stele. Du skal ikkje slå i hel. Du skal ikkje trå etter eigedommen til nesten din. Du skal ikkje ha andre gudar attåt meg. Lag ditt eige «bod» og skriv det nedanfor.

49 KRISTENDOMMEN Kongar som ville kristne Noreg Nedanfor er det tre kongar som ville gjere menneska i Noreg kristne. Les sidene i grunnboka, og skriv stikkord til kvar av dei. Håkon den gode Olav Tryggvason Olav Haraldsson

50 KRISTENDOMMEN Vikingskip I vikingtida reiste vikingar til andre land med skip. Somme bytte varer, men det var også nokre som røva. Da dei var ute, møtte dei menneske som var kristne. Nokre av desse tok dei med seg heim som trælar. Klipp ut to sider av eit vikingskip. Bruk malen nedanfor. Lim midten på dei to delane på kvar si side av kortsidene på ei fyrstikkeske. Lim så saman bak og framme, og du har eit skip som du kan lage menneske til og putte oppi.

51 VIVO 3 4 KRISTENDOMMEN Norske helgenar Løys kryssorda, og finn namna på to norske helgenar. Gyldendal Norsk Forlag Nynorsk

52 KRISTENDOMMEN Ord frå kristendommen I rutenettet kan du finne 10 ord som har med kristendom å gjere. Du kan leite bortover og nedover. Vi har hjelpt deg med eitt av orda. A Q U F R U Y S L R D Q F Y A W B E T L E H E M U W L Ø R H P H R T J Q O Å P G Q X G Q U M Å C A W K Y D A T X O S J U D A S Y H T y J G S Q E Å I V J C K K K A O R R Æ A L C Æ P H E L G E N M Æ K F G K Y X W Z T Ø B S G S R Ø j Ø B K H Ø N R X B Å W N I A Æ e Å G E T S E M A N E Y M Å T R Z P U U N P S V I Æ G M Q K J F O D I S I P P E L J F I D L B I B E L E N Y T K D W P E H Q Skriv orda du har funne, på linjene nedanfor.

53 KRISTENDOMMEN Quiz om kristendommen 1 Skriv rett rekkjefølgje på når desse er fødde: Jakob, Josef, Abraham og Isak. Start med den eldste. 2 Kva for gåver hadde vismennene med til Jesusbarnet? 3 Kva er ei likning? 4 Kva hende med Jesus på langfredag? 5 Kva kallar vi dagen kristne trur at Jesus drog opp til himmelen? 6 Korleis er det første bodet? 7 Kva er ein salme? 8 Kven var den første kongen som ville innføre kristendommen i Noreg? 9 Kvar er Olav den heilage gravlagd? 10 Kva er eit førebilete?

54 KRISTENDOMMEN Kryssord om kristendommen Vassrett 2 Son av Jakob som vart kasta i ein brønn. 5 Heilag bok for kristne. 7 Kristen song. 9 Far til Isak. 10 Dagen Jesus døydde på krossen. 12 Ein av disiplane til Jesus. Loddrett 1 Bror til Esau. 3 Tollar som Jesus møtte. 4 Kristen kongsdotter frå Irland. 5 By Jesus vart fødd i. 6 Veslebroren til Josef. 8 Fødselsdagen til kyrkja. 11 Konge i det gamle Egypt.

55 ISLAM Muhammad flyktar til Medina Da Muhammad levde, var det vanleg å tru på mange gudar. Men Muhammad sa at det berre fanst éin Gud. Mange likte ikkje det, og Muhammad måtte rømme frå Mekka til Medina. På veg til Medina måtte Muhammad gøyme seg i ei hole. Kva av dette var med på å gøyme han? Set ring rundt tre av teikningane. Lag di eiga teikning av hola og det som dekte henne. Bruk eit eige ark.

56 ISLAM Bønneteppe Mange muslimar bruker bønneteppe når dei ber. Det er fordi bønna skal gå føre seg på ein rein plass. Bønneteppa kan vere flott dekorerte. Fargelegg bønneteppet nedanfor.

57 ISLAM Kryssord om islam Løys kryssordet nedanfor. Du kan få hjelp ved å studere kapitlet om islam Vassrett 2 Byen Muhammad budde i først. 5 Vasskjelde som Hagar fann. 7 Kona til Ibrahim. 8 Heilag by. 9 Dyr som laga nett i opninga framfor hola som Muhammad gøymde seg i. Loddrett 1 Dyr som Gud sa at Ibrahim skulle ofre. 2 Byen Muhammad måtte flykte til. 3 Heilag bygning i Mekka. 4 Barn som Ibrahim fekk med tenarinna Hagar. 6 Den heilage boka til muslimane. 8 Engel som møtte Muhammad.

58 ISLAM Quiz om islam 1 Kva heitte engelen som vekte Muhammad? 2 Kva trur muslimar hende der Klippedomen ligg i dag? 3 Kva by ligg Klippedomen i? 4 Kva by måtte Muhammad flykte til? 5 Kven fekk Ibrahim sonen Ismail med? 6 Kven drøymde Ibrahim at Gud bad han om å ofre? 7 Kva er det arabiske ordet for Gud? 8 Kva for ein by skal helst alle muslimar dra på pilegrimsreise til? 9 Kva heiter høgtida som blir feira til minne om Ibrahim som ville ofre sonen Ismail? 10 Kva må muslimar gjere før dei skal be?

59 LIVSSYN Kva er humanisme? Sjå på teksten på sidene i grunnboka. Skriv inn rette ord i setningane. Vel blant orda nedanfor. evner vitskap menneskeleg verdifullt lære ansvar verda hjelpemiddel oss sjølv oppfinningar Humanisme tyder. Mennesket er spesielt viktig for humanistar fordi det er og har mange gode. Vi kan bruke fornufta til å lære meir om og. Når vi får kunnskap om verda rundt oss, kan vi finne opp nye som gjer livet vårt lettare. Mange humanistar er opptekne av og nye. Humanistar meiner også at det er viktig at vi bruker livet til å. Vi har også for korleis vi lever.

60 LIVSSYN Menneskerettane 1 Sjå på teksten på side 150 i grunnboka. Skriv inn rette ord i setningane. Vel blant orda nedanfor. vil menneskerettane tru tvinga seie For humanistar er det spesielt viktig at menneske skal ha rett til å og det dei vil. Det er også viktig at dei ikkje blir til å seie noko dei ikkje. I står det at alle menneske er fødde frie og like. 2 Dette står i menneskerettane. Set kryss for sant/usant. Sant Usant Alle menneske har rett til ein stad å bu. Alle menneske har rett til å ha eigen hest. Alle menneske har rett til nok mat. Alle menneske har rett til gåver på julaftan. Alle menneske har rett til eigen bil. Alle menneske har rett til å tru på det dei vil. Alle menneske har rett til å seie og meine det dei vil. 3 Kva for ein av rettane ovanfor synest du er den viktigaste? Lag ei teikning til retten. Bruk eit eige ark.

61 HINDUISMEN Kva for ein gud? Fargelegg teikninga nedanfor med fargane som høver til nummeret. Nedst skriv du det du kan finne ut om guden. 1 Lysgrønn 2 Oransj 3 Gul 4 Mørkblå 5 Rosa 6 Sort 7 Hvit 8 Brun 9 Lysblå 1 Lys grønn 2 Oransje 3 Gul 4 Mørk blå 5 Rosa 7 Hvit 8 Brun 9 Lys blå

62 HINDUISMEN Hanuman-maske Når hinduar feirar divali, er det mange som lagar Hanuman-masker og bruker dei på festen. Her er eit forslag til maske som du kan klippe ut og feste på papp og fargeleggje. Eller du kan lage di heilt eiga maske!

63 HINDUISMEN Lage bivokslys Du treng plater av bivoks som de kan bestille frå Honningcentralen a/l, ei glatt flate som underlag Teikninga viser korleis du deler plata til a) kuvertlys og b) store lys. Voksplata må først varmast opp til 25 C 35 C for å bli mjuk og bøyeleg. Pakk henne til dømes inn i varme handklede nokre minutt. Det bør også vere varmt og godt i rommet. Kuvertlys Store lys 6 cm 6 cm 23 cm 6 cm 6 cm 34 cm 34 cm Legg veiken om lag 1 cm frå kanten. Klem kanten godt fast rundt veiken. Rull heile plata rundt veiken. Lyset er ferdig til bruk.

64 HINDUISMEN Støypte lys Du treng to gamle lysestumpar, eventuelt lysmasse og fargepulver som de får kjøpt i fargehandel to blekkboksar sil garn til lysveike pinne tomme småbeger til lyseformer (t.d. jogurtbeger) Smelt stearinen i ein blekkboks i vassbad, og sil han over i den andre boksen. Gjer lyseformene klare: Veikene skal knytast rundt ein pinne slik teikninga viser. Veiken må rekke ned i botnen av forma. Han blir rett og stiv dersom du dyppar han eit par gonger først og strekkjer han med fingrane. Veiken må henge midt i forma, elles vil lyset brenne skeivt. Tynne lys skal ha tynn veike, tjukke lys må ha tjukkare veike. Hell stearinen i, la han kjølast ned, og ta lyset ut av forma. Ferdig til bruk! Vil du ha striper i ulike fargar, må du smelte ein farge om gongen og la kvart lag stivne før du heller på nytt.

65 HINDUISMEN Levereglar i hinduismen Sjå på sidene i grunnboka. Fyll ut det som manglar, i tankekartet nedanfor. Du kan lage teikningar også. Barn lærer at det er viktig å Skriv ei setning om kva som går føre seg på biletet.

66 HINDUISMEN Namn frå hinduismen Nedanfor er det namn på personar og stader du har lese om i kapitlet om hinduisme, men bokstavane er stokka om. Skriv namna slik dei skal vere. Til slutt set du saman dei nummererte bokstavane. Da får du namnet på nokon som hjelpte Rama i kampen mot det vonde. NISKHRA 3 BHARMA 5 MARA 6 TASI VAANAR HIVNUS DOAHAy LKAAN KALMANHAS 2 Løsningsord

67 HINDUISMEN Kryssord om hinduismen Løys kryssordet nedanfor. Du kan få hjelp ved å studere kapitlet om hinduisme Vassrett 1 Tyder ei rekkje med lamper. 4 Gud som stal smør som barn. 6 Gud på B. 8 Her budde Rama og Sita. 9 Høgtid i hinduismen. 10 Apegud. Loddrett 2 Gud som seier at han er den øvste personen i universet. 3 Demon med ti hovud. 4 Heilagt dyr for hinduar. 5 Kona til Rama. 7 Ung, heltemodig prins.

68 HINDUISMEN Quiz om hinduismen 1 Kva for ein gud kan komme ned på jorda for å hjelpe menneska? 2 Kva for ein gud stal smør som barn? 3 Kvar budde Rama og kona hans, Sita? 4 Kva heitte demonen som røva Sita? 5 Kva heitte apeguden som Rama fekk hjelp av? 6 Kvifor feirar hinduar høgtida divali? 7 Skriv namnet på ei anna høgtid som hinduane feirar. 8 Kvifor skal hinduar vise omtanke for alt som lever? 9 Kva kallar vi ein person som ikkje et kjøtt? 10 Kva seier Karmas lov?

69 HINDUISMEN Ord frå hinduismen I rutenettet kan du finne 10 ord som har med hinduisme å gjere. Du kan leite bortover og nedover. Vi har hjelpt deg med eitt av orda. R Q D E D Q Y O F P U D S J A W A G I O T D Ø W Z I F W Y P Ø R V P V P K Ø U O T R Å O Z T U Y A T A X Y R S P Å Ø V P B U P Q N Æ L O T U S Y Z A Y O D H A Y A Æ I S Æ Q X D Y V I N Q G B S K T J W I J Å M X A C G K U J W U C B R A H M A M T Å A C I Y J Q S O Z S R I C U A M L X W B L Z R P W L C O W Ø R G Å Q S N Q Æ Z Y Z Q Å V D F E U S L X J X P H A N U M A N Y V R I N D I A Skriv orda du har funne, på linjene nedanfor.

70 BUDDHISMEN Dronning Mayas draum Fargelegg teikninga med fargane som høver til nummeret. Nedst skriv du litt om draumen til dronning Maya. 1 Lysgrønn 2 Oransj 4 Mørkblå 5 Brun 6 Hvit 7 Gul 8 Lysblå 9 Rosa 10 Grå 1 Lys grønn 2 Oransje 4 Mørk blå 5 Brun 6 Kvit 7 Gul 8 Lys blå 9 Rosa 10 Grå

71 BUDDHISMEN Lotusblomen Det blir fortalt at Siddharta gjekk sju steg rett etter at han vart fødd, og at det voks opp ein lotusblome i fotspora hans. Pynt blomen nedanfor så fint du kan.

72 BUDDHISMEN Dei fem levereglane Her er det to teikningar som høver til kvar sin leveregel på side 182 i grunnboka. Skriv rett regel ved teikningane. Skriv dei tre andre levereglane på linjene nedst.

73 BUDDHISMEN Det buddhistiske flagget Når buddhistar feirar noko, heisar dei ofte det buddhistiske flagget. Flagget er eit felles symbol for buddhistar i heile verda. Fargelegg flagget. Bruk fargane som står nedanfor Blå 2 Gul 3 Raud 4 Kvit 5 Oransje

74 BUDDHISMEN Kryssord om buddhismen Løys kryssordet nedanfor. Du kan få hjelp ved å studere kapitlet om buddhisme Vassrett 2 Leveregel 1: Eg vil aldri ta... 4 Mann som har lova å leve heile livet for religionen sin. 5 Det vi tenkjer, seier og gjer. 7 Vart Siddharta etter at han sat under fikentreet. 8 Leveregel 2: Eg vil aldri Kvinner som følgde Buddha. Loddrett 1 Høgtid i buddhismen. 3 Guten dronninga fekk, heitte Siddharta... 4 Namn på dronning. 6 Sitje still og styre tankane. 9 Blome som voks opp i fotspora etter den nyfødde Siddharta.

75 BUDDHISMEN Quiz om buddhismen 1 Kor mange steg gjekk den nyfødde sonen til dronning Maya? 2 Kor mange dagar etter fødselen døydde dronninga? 3 Kva var det siste av dei fire teikna Siddharta såg? 4 Kva vil det seie å leve som munk? 5 Kvar sat Siddharta da han «vakna opp»? 6 Kva er den første leveregelen? 7 Kva er den fjerde leveregelen? 8 Kva er karma? 9 Ved kva for ei høgtid samlar buddhistar seg for å be for dei døde? 10 Kva vil det seie å meditere?

76 BUDDHISMEN Ord frå buddhismen I rutenettet kan du finne 10 ord som har med buddhisme å gjere. Du kan leite bortover og nedover. Vi har hjelpt deg med eitt av orda. M C Å M Ø F S Z C S F Æ G M J L U Å G R Z F I K E N T R E Ø X E N O N N E J D G J Æ S Y Æ M F V K Å D Ø Y Ø D B T V U B T O Y E T C U M V D H U C W M J V G X R B J Y B R M A Y A X F Å Ø G R E R Y G S C Q R W Z Æ Q Z T A Z G B Y V R Y J T U Q B M M W L Æ L Q B U D D H A S C W B Å S A X a C Ø L G X Ø B D V Z Æ V F N G R X T A C J Å S U G D J S Y A U B Y Z N Ø K A R M A V X B C Z X F Skriv orda du har funne, på linjene nedanfor.