HELSE. Kurs for deltakarar i introduksjonsprogrammet i Voss kommune

Transkript

1 HELSE Kurs for deltakarar i introduksjonsprogrammet i Voss kommune

2 Kva skal vi snakka om i dag? o Kva er helse? o Helsesystemet i Noreg o Korleis kan eg halde meg frisk o Psykisk helse Kva er helse? «Ein tilstand av komplett fysisk, psykisk og sosialt velvære og ikkje berre fråvær av sjukdom eller lyte» Verdens helseorganisasjon, «Fråvær av sjukdom og redusert risiko for tidleg død»

3 «Helse er evna til å leve med kvardagens krav» Helse = frisk? Kven har god helse?

4 Sarah Louise Rung, symjar, 4 gull i kystallsjuke. Paralympics. Lam frå livet og ned. Ida Fladen, programleiar. Depresjon og Syn på helse og sjukdom i Noreg - I Noreg er vi opptekne av at helsa vår inkluderar både det fysiske og det psykiske. - Det er fokus på heile mennesket, og ikkje berre det medisinske. - Vi kan ha sjukdomar og diagnosar, og likevel ha eit godt liv og god helse. - Sjukdom skal ikkje setje grenser for korleis vi lev vårt liv. Til dømes skal arbeidsplassen leggje til rette for ulike behov og det finnes tilpassa idrettsutstyr for funksjonshemma. - Vi ser på alle menneske som like mykje verd til tross for sjukdom, diagnosar og levesett.

5 Kva blir sett på som god helse i andre land?

6 Helsesystemet i Noreg Den norske stat arbeidar for å bidra til betre folkehelse, redusera sosiale ulikheiter i helse og å fremja tilgongen til gode og trygge helsetenester.

7 Helse- og omsorgsdepartementet har det overordnade ansvaret for helsepolitikk, folkehelse, helsetenester, kommunale tenester til eldre og funksjonshemma, helselovgjevning og deler av sosiallovgivninga i Noreg. Helse- og omsorgsminister Bent Høie ( H ) helsenorge.no

8 Helsesystemet i Noreg I Noreg har vi eit offentleg helsevesen. Kommunane (Voss), fylket (Hordaland) og regionen (Helse Vest) har ulike ansvarsområder for helsetenester. Kommunen: fastlege, legevakt, helsestasjon, rehabilitering, helse- og omsorgstenester som heimesjukepleie, personleg assistanse, sjukeheim og avlastningstiltak. Fylket: Tannhelsetenester. Region: Sjukehus og spesialisthelsetenesta. Privat sektor: Sel helsetenester til privatpersonar og til staten.

9 I kontakt med helsevesenet Du må betala ein eigenandel etter at du har vært hjå legen eller på sjukehuset. Får du ein time du ikkje kan møta på MÅ du avbestilla timen minimum 24 timar før for å unngå å betala. Tilsette i helsetenester har teieplikt (taushetsplikt). Du har rett til å få informasjon om eigen helsetilstand og behandling på eit språk du forstår. Har du behov for tolk må du sjølv gi beskjed om dette i god tid. Skal du henvisast frå fastlegen til vidare utredning eller behandling, har du rett til å velga kvar du skal få dette.

10 Fastlege

11 Når du kjem til Voss, har du rett til ein fastlege, som er den legen du skal bruke viss du blir sjuk. Denne legen vel du sjølv. Bruk helsenorge.no eller ring for å byte fastlege. Når du skal bestilla time hjå fastlegen må du oppsøke kontoret, ringje legekontoret eller bestilla time på nettet. Hjå fastlegen Forbered deg til timen. Skriv gjerne ned det du vil spørja om. Du kan snakke med fastlegen om både somatiske og psykiske problem.

12 Fastlegen spør gjerne spørsmål som ikkje berre har med problema du fortel om. Det er for å gjer ei heilheitsvurdering av din helsesituasjon. Det er ikkje sikkert du får medisinar av legen. Kanskje må du prøve andre tiltak først som for eksempel å vera i meir aktivitet, endra kosthaldet eller sove meir. Fastlegen er restriktiv med å skriva ut antibiotika for å unngå antibiotikaresistens. Fastlegen kan litt om mykje. Dersom fastlegen ikkje kan hjelpe deg vil du bli henvist til spesialist. Det kan vera lang ventetid. Helsestasjon Helsestasjon for flyktningar - Kommunen ved helsestasjon for flyktningar vil sørga for at nyankomne flyktningar får tilbud om helsetenester. Ansvarleg helsesyster er Sigrun Rekve. Helsestasjon og skulehelsetenesta

13 - Helsestasjon- og skulehelsetenesta er ein del av kommunehelsetenesta som utfører planmessig helsefremjande og førebyggande helsearbeid for born 0-6 år, skuleborn 6-16 år, og for ungdom mellom år som bur eller oppheld seg i kommunen. Jordmortenesta er ein del av helsestasjonstilbodet. Helsestasjon- og skulehelsetenesta kan tilby psykologteneste. Det er eit lågterskeltilbod, der ein kan få time utan tilvisning frå fastlege. Voss helsestasjon Uttrågata Voss Telefon:

14 Legevakt - Ved behov for legehjelp når fastlegen ikkje er på jobb, kan du ringe legevakta. - Då må du ringa nummeret Du vil få rettleiing i kva du skal gjera vidare. - Lekevakta er lokalisert på Voss sjukeheim mellom kl. 16:00 08:00 på kvardagar og heile døgnet i helger og på heilagdagar. Eksempel på gonger det er fornuftig å ringe legevakt: - Høg feber, særleg hjå barn - Pustevanskar - Akutt sjukdom - Alvorleg psykisk sjukdom - Mistanke om brot

15 - Kuttskadar Medisinsk nødtelefon Ved ulykker eller alvorlege hendingar ring Du vil få veileding i kva du skal gjere. - Det blir sendt ambulanse til der du er. Når skal du ringe 113: - Akutte lammelsar i ansikt eller arm - Akutte språkforstyrringar -Plutseleg og uforklarleg ustøheit -Medvitslaus /bevisstlaus -Brystsmerter i meir enn 5 minutt

16

17 Her kan de lese meir om appen Hjelp 113

18 Spesialisthelsetenesta Pasientar får behandling på sjukehus etter henvisning frå fastlege eller legevakt. Du har rett til sjølv å velja kva sjukehus du skal behandlas på. Spesialisthelsetenesta omfattar: - Somatiske og psykiatriske sjukehus - Poliklinikkar og behandlingssenter - Opptrenings- og rehabiliteringsinstitusjonar - Institusjonar for tverrfagleg spesialisert behandling for rusmiddelmisbruk - Prehospitale tenester - Privatpraktiserande spesialister - Laboratorie- og røntgenverksemd

19 Må du betale for å bruke helsetenester? Som medlem av folketrygda har alle rett på hjelp frå helsetenesta. Ein betalar berre ein bestemt del av utgiftene ved helsetenester frå det offentlege. Dette kallas for eigenandel. Dersom du har betalt eigenandelar opp til et visst beløp, kan du få frikort. Då slepp du å betala eigenandel resten av kalenderåret. Det finnes to typar frikort. Frikort for eigenandel sendes automatisk i posten til di folkeregistrerte adresse når du har rett på det. Fritak frå å betala eigenandel: Du er friteken frå å betala eigenandelar ved blant anna svangerskapskontroll, undersøking og behandling av barn under 16 år,

20 psykoterapeutisk behandling av barn og ungdom under 18 år, allmennfarlige smittsamme sjukdommar eller mistanke om slike. Frikort for eigenandel Frikort eigenandelstak 1: gjeld for godkjente eigenandelar betalt til lege, psykolog, poliklinikk, røntgen, reise til undersøking og behandling (pasientreiser) og ved kjøp av medisinar og utstyr på blå resept. Frikort for eigenandelstak 1 sendes automatisk i posten til din folkeregistrerte adresse når du har rett på det. Eigenandelstak 1 for 2018 er kr. Frikort eigenandelstak 2: gjelder godkjente eigenandeler betalt for fysioterapeut, enkelte former for tannsjukdommar, godkjente opptreningsinstitusjonar og behandlingsreiser til utlandet i regi av Oslo Universitetsjukehus - Rikshospitalet HF. Eigenandelstak 2 for 2018 er 2025 kr.

21 Har du ikkje nok pengar til å betala for eigenandelar kan du kontakta NAV.

22 Pasientreiser

23 - Reiser du til eller frå offentleg godkjent behandling, dekkes dette hovedsakleg når avstanden til behandlingsstaden er på over ti kilometer, og reisa koster meir enn lokal minstetakst med offentleg transport. - Satsane du får dekka ved pasientreiser, og eigenandelen du sjølv må betala, fastsettes årleg av Stortinget. Sjå helsenorge.no søknad kan leverast elektronisk eller via post.

24 Tannlege - Det er fylket som har ansvar for den offentlege tannhelsetenesta. - Barn har rett på offentleg tannbehandling. All behandling, bortsett frå tannregulering, er gratis. - Når du fyller 19 eller 20 år i behandlingsåret, bør du ta kontakt med den offentlege tannhelsetenesta. Du har rett til billegare tannbehandling. - Som hovudregel må vaksne betala utgiftene til tannbehandling sjølv, men det finnes enkelte unntak dersom du har visse sjukdomar, tilstandar og skadar. Tannlegen skal vurdera om du fell inn under nokre av desse unntaka, og derfor har krav på stønad frå Helfo.

25 Korleis kan eg halda meg frisk? - Mange sjukdomar kan vi påverke med måten vi lev, desse kallar vi livsstilsjukdomar. Døme på livsstilsjukdomar: koronar hjartesjukdom (hjarteinfarkt og angina), hjerneslag, høgt blodtrykk, visse typar kreft, type 2-diabetes, KOLS, beinskjørhet, depresjon, medikamentmisbruk, overvekt, artrose (slitasjegikt). - Andre sjukdomar smittar mellom menneske, desse kallar vi smittsame sjukdomar eller infeksjonar. Nokre av desse er det vanskeleg å verne seg mot, andre kan ein førebygge. Døme på smittsame sjukdomar: Tuberkulose, HIV, seksuelt overførbare sjukdomar, legionella, influensa.

26 Kva er negativt for kroppen og helsa vår?

27 Røyking Alkohol Stillesitting Usunn mat Rusmidlar

28 Kva er bra for kroppen og helsa vår? Sunn mat

29 Sol / Vitamin DNok søvn Fysisk aktivitet Sosialt fellesskap Amming Kva kan vi gjera for å halde oss friske? God hygiene

30 Vaksinering mot seksuelt Vær bevisst på smittekjelder overførbare infeksjonar Beskytting Kle deg etter vêret jn YNyc

31

32 Ernæring og kosthald

33

34 Enkle hjelpemiddel for eit sunnare kosthald Brødskalaen Nøkkelholet = meir fiber, mindre metta fett, salt og sukker enn tilsvarande varer utan merket. 5 om dagen: 5 porsjonar (500 g) frukt og grønt kvar dag.

35 D vitamin - Inntaket av vitamin D i Noreg er i gjennomsnitt lågare enn anbefalt for store deler av befolkninga. - Mangel på vitamin D kan hjå barn medføre rakitt og hjå vaksne for lite kalsium i skjelettet, skjelettsmerter og svak muskulatur. - Vitamin D finnes i tran og feit fisk. Enkelte matvarer er berika med vitamin D, for eksempel ekstra lett mjølk, smør og margarin.

36 - Tilstrekkeleg eksponering for sollys kan gje nok tilførsel av vitamin D i somarhalvåret. (515

37 minutt sol i ansikt og på armar, 2-3 gonger i veka).

38 Fysisk aktivitet M

39 Røyking - Røyking skader helsa og kan gje alvorlege sjukdommar. Hjarte- og karsjukdom, kols og lungekreft er blant dei alvorlige sjukdommane som kan forårsakas av røyking. - Røyking er den viktigaste enkeltårsaka til kreft. Det er minst 40 ulike kreftframkallande stoffer i tobakksrøyk. - Lungekreft er den kreftforma som tar flest liv i Noreg. Røyking er årsaka til om lag 85 prosent av tilfella. - Skal du slutte, sjekk ut slutta.no