FYLKESSTATISTIKK MØRE OG ROMSDAL

Transkript

1 FYLKESSTATISTIKK MØRE OG ROMSDAL 218

2 INNHALD 1 Demografi 4 Folketalsutvikling 4 Flytting 8 Innvandring 1 Fødslar og fruktbarheit 13 Folketalsframskriving og eldrevekst 14 Sentralitet 18 Tett og spreiddbygd busetnad 19 2 Pendling 2 3 Arbeidsmarknad 22 Arbeidsplassdekning 22 Arbeidsløyse 23 Uføre/sjukefråvær 24 4 Sysselsetting og næringsliv 25 Næringsstruktur 25 Sysselsetting alle næringar 26 Sysselsetting etter kommune 27 Sysselsette etter fagfelt og utdanning 29 Sysselsetting innvandrarar 3 Sysselsetting menn og kvinner 31 Nyetableringar 32 Reiseliv 33 Landbruk 34 Fiskeri og havbruk 36 Maritim næring 38 5 FoU 4 Tildelingar frå Forskningsrådet 4 FoU i næringslivet 4 Skattefunn 41 Regionale forskingsmidlar 41 6 Eksport 42 7 Kultur 43 Arkologiske kulturminne 43 Bibliotek 44 Spelemidlar til anlegg for idrett og fysisk aktivitet 46 Frivillige organisasjonar 48 8 Utdanning og kompetanse 49 Elevane sine utdanningsønskje 49 Søkarar & elevar i vidaregåande opplæring 5 Gjennomføring vidaregåande opplæring 53 Studentar 54 Utdanningsnivå 56 9 Folkehelse 57 Overvekt og fedme hos ungdom på sesjon 57 Ungdoms bruk av hasj og marihuana 58 1 Tannhelse Helse- og sosialsektoren 6 Heslepersonell i kommunane 6 Jordmødre og heimebesøk ved fødsel Klima og miljø 62 Plastavfall 62 Elbiler Areal 64 Planstatus for nye bustadar 64 Fritidsbygg Budstadmarknaden 66 Igangsette og fullførte bustadar 66 Bustadsal Samferdsel 68 Stenging av undersjøiske tunnelar 68 Atlanterhavstunnelen 69 Sykkel 69 Rutebil 7 Hurtigbåt 7 Ferje 71 Kollektivtrafikk- reiseinformasjon 72 Kollekjtivtrafikk- Travel like the locals 72 Trafikkulykker Kommuneøkonomi 74 Økonomiske indikatorar 74 Lån Hovudpostar frå likninga Likestilling og demokrati 77 Likestillingsindeksen 77 Politisk deltaking og representasjon 78 Lokale folkeavstemmingar Lovbrot 8 Melde lovbrot 8 2

3 FAKTA VI LIKER OG IKKJE LIKER Statistikk er alltid mest artig å legge fram situasjonen i alle dei 36 kommunane i Møre sysselsetting og arbeidsmarknad, pendling, når tala er positive eller viser at utviklinga og Romsdal. Kommunane blir enkelte stadar utdanningsval, bustadbygging og kom- går den rette vegen. Vi i fylkeskommunen nådelaust framstilt i grønt og raudt etter muneøkonomi. Noko variasjon over tema gleder oss over tabellar som viser Møre og trafikklysprinsippet. prøver vi likevel å ha. I denne utgåva har vi Romsdal på toppen av fylkesrangeringa. Og når vi ikkje er blant dei med høgast skår, er det ein god trøyst når vi finn at vi er blant dei med størst forbetring. Lesarane kan meine at tala som blir presentert ikkje gir eit dekkande bilde av situasjonen. Då er det viktig å gå bak tala, og sjå kva er det som eigentleg er målt. Kva skuldast det m.a. tatt med stenging av tunnellar, arkeologiske registreringar, talet på elbilar og lokale folkeavstemmingar. Sjølv om Fylkesstatistikk 218 er på 82 sider, I vårt arbeid med statistikk kan vi likevel ikkje at vi får ein dårleg skår? Det kan også vere så er det mange område i samfunnet som velje tema etter kva Møre og Romsdal gjer rett å stille spørsmål om kor pålitelege dei ikkje er dekt. Du finn meir statistisk mate- det godt på. Fylkesstatistikken er meint som innsamla tala er. Kanskje skuldast resultatet riale på Plan- og analyseavdelinga si nettside eit arbeidsverktøy for eigne tilsette, politi- ei feilrapportering? Bruk av registerdata, slik Her finn du mel- karar, kommunane, næringslivet og media, som KOSTRA, er avhengige av at det er gode lom anna to notat frå 218 om barn og unge samt andre som har behov for oppdatert system for rapportering hos mottakarar og og om flyttestraumar i Møre og Romsdal. Sjå statistikk i sitt arbeid. Det skal vere eit kunn- avsendarar av statistikken. Nokre tal kan også meir statistikk om kvar kommune på skapsgrunnlag for avgjersle. Da må vi presentere heile bildet, og identifisere utfordringar i fylket som må handterast. Det kan vere mykje lærdom i å samanlikne seg med andre, det gir ein peikepinn på kor god eller dårleg eigen situasjon er. I fylkesstatistikken har vi derfor mange oversikter som viser rangering av fylka. Du finn du også mange tabellar og grafar som viser også vere tvitydige. Eit døme her kan vere melde lovbrot. Er låge tal i ein kommune eit uttrykk for lite kriminalitet, eller kan avstand og manglande nærvær av politi forklare noko? Sunn kritisk sans kjem godt med i lesing av statistikk. Mykje av innhaldet i fylkesstatistikken er fast frå år til år. Dette er tema det er viktig å følgje utviklinga på, slik som folketalsutvikling, Den største makta vi som arbeider med statistikk har, ligg i kva vi vel å ta med. Ta gjerne kontakt med oss om det er eit tema du synest manglar og som du vil vi skal ta med neste år. God lesing! Ole Helge Haugen fylkesplansjef fylkesstatistikk. mrfylke.no/218/ mrfylke.no/fylkesstatistikk 3

4 1 DEMOGRAFI Svakaste folketalsvekst på over ti år I 217 auka folketalet i Møre og Romsdal med 582 personar, ein vekst på,2 prosent. Tilsvarande auka folketalet i Noreg med,7 prosent. Både for Møre og Romsdal og landet var dette ein nedgang i veksten på,2 prosentpoeng saman likna med 216. Folketalsutviklinga i Møre og Romsdal var den lågaste sidan arbeidsinnvandringa starta for fullt i 27. Sogn og Fjordane, Telemark og Finnmark hadde lågare vekst enn Møre og Romsdal. I desse fylka var folketalet nesten uendra det siste året. Nordland og Oppland hadde same vekst som oss. Akershus med 1,6 prosent og Aust- Agder med 1,3 prosent hadde høgast folketalsvekst av fylka i 217. «Petroleumsfylka» med storbyar, Rogaland med,3 prosent og Hordaland med,5 prosent, hadde og svakare vekst enn på mange år. 2 av kommunane i fylket hadde folketalsauke i 217. Størst auke i talet på innbyggarar hadde Ålesund med 311 personar. På dei neste plassane følgde Sula med 124 og Giske med 116 fleire innbyggarar i 217. Samla hadde desse tre kommunane ein vekst som er om lag like høg som i heile fylket samla. Størst relativ vekst hadde Giske, Sula og Sandøy med 1,4 prosent. I tillegg til desse kommunane hadde også Ulstein ein vekst lik eller større enn landsgjennomsnittet. For Sykkylven var folketalet nøyaktig det same som eitt år tidlegare. Dei resterande 15 kommunane i fylket kunne registrere nedgang i folketalet i 217. Størst relativ nedgang var det i Stordal med 3,3 prosent, Halsa med 1,8 prosent og Midsund med 1,7 prosent. Berre seks kommunar i landet hadde større relativ nedgang i folketalet enn Stordal i 217. Som i 216 var nedgangen målt i personar størst i Kristiansund. Her fall folketalet med 142 personar i 217. Deretter kom Stranda og Midsund, begge med 36 færre innbyggarar i 217. Folketalsutvikling , per 1. januar Personar Endring i prosent Tal personar Molde ,9 1,7,3 78 Ålesund ,4 13,6,7 311 Kristiansund ,9 7,2 -,6-142 Vanylven ,9-9,7 -,5-16 Sande ,5,8 -,7-18 Herøy ,5 7,3,1 8 Ulstein ,8 23,2 1,2 98 Hareid ,4 8,6 -,7-35 Volda , 9,3,9 86 Ørsta , 6,4,6 68 Ørskog ,6 7, -1,3-29 Norddal ,5-5,2,4 7 Stranda ,1 1, -,8-36 Stordal ,3 -,7-3,3-33 Sykkylven ,6 2,7, Skodje , 24,8,3 13 Sula ,9 19,7 1,4 124 Giske ,1 22,4 1,4 116 Haram ,3 8,4,4 33 Vestnes ,9 1,9 -,3-18 Rauma ,1 1,7,1 4 Nesset ,3-3,8 -,6-17 Midsund ,4 7,8-1,7-36 Sandøy ,7-1,4 1,4 17 Aukra ,4 12,1,3 1 Fræna ,9 6,4,3 34 Eide ,6 2,3 -,4-14 Averøy ,1 8,5,1 3 Gjemnes ,5 -,5,5 12 Tingvoll ,4 -,1-1, -31 Sunndal ,3-3,2 -,1-7 Surnadal ,4-1, -,1-8 Rindal ,7 -,3,6 13 Halsa ,2-6, -1,8-28 Smøla ,1 1,6,6 12 Aure ,5 1,8,1 3 Møre og Romsdal , 8,1,2 582 Landet ,2 11,8, Møre og Romsdal i prosent av landet 5,5 5,2 5,1 5,1 5,1 5, 4

5 Nettoinnvandringa fell kraftig men vekst i småkommunar Dei seinare åra har innvandringa til fylket stagnert, og i 215 sokk den for første gong sidan 23. Denne trenden vedvarar og i 217 var innvandringa den lågaste vi har registrert sidan 26. Nettoinnvandringa i 217 var 29 prosent lågare enn i 216. For første gong på over ti år var det fleire flyktningar blant innvandrarane enn arbeidsinnvandrarar. Fødselsoverskotet gjekk ned med 15 personar frå året før og enda på 457. Dette er lågare enn gjennomsnittet på 539 dei siste ti åra for fylket. Sterk vekst > +12, % Svak vekst, - +4,9 % Møre og Romsdal 8,1 prosent Landet 11,8 prosent Folketalsutviklinga i Møre og Romsdal Moderat vekst +5, - +12,% Svak/moderat nedgang, - 4,9 % Sterk nedgang 5, % > Smøla Det innanlandske flyttetapet var i 217 på personar, ei betring på 78 frå året før. Dette er likevel markant høgare enn gjennomsnittet på -858 for dei siste ti åra. Dei store endringane i folketalsutviklinga dei siste par åra er mindre synlege om vi ser utviklinga over ein tiårsperiode. For nokre kommunar har likevel skiftet vore så kraftig dei siste åra at sjølv med eit slikt tidsperspektiv ser vi endringar. Til dømes har Smøla snudd tiårstrenden frå nedgang til auke i folketalet. Sjølv om folketalsveksten er sterkt svekka i byane og dei bynære område dei siste åra, er dei underliggande trendane likevel klare. Veksten er, i eit noko lengre perspektiv, framleis sterkast i dei mest folkerike og sentrale kommunane, og Ålesund-regionen har styrka stillinga si som vekstsenter i fylket. Studerer vi alderssamansettinga i befolkninga, ser vi eit klart trekk: Dei minste kommunane har den høgaste delen eldre. Med nokre få unntak er det slik at dess meir folkerik ein kommune er, dess lågare del eldre er det i befolkninga. Dette er ein trend som vil bli forsterka i åra framover om Statistisk sentralbyrå sine framskrivingar slår til. Kristiansund Fræna Averøy Eide Tingvoll Gjemnes Sandøy Aukra Midsund Molde Nesset Haram Vestnes Giske Skodje Ålesund Ørskog Rauma Ulstein Herøy Sula Hareid Stordal Sykkylven Norddal Sande Ørsta Stranda Vanylven Volda Aure Halsa Surnadal Sunndal Rindal mrfylke.no/fylkesstatistikk 5

6 3 5 Årsak til endring i folketal Møre og Romsdal Årsak til endring i folketal 217 Personar Endring Personar Folketilvekst Fødselsoverskot Netto innvandring Innanlandsk nettoflytting Folketalsutvikling etter fylke, , per 1. januar Personar Endring i prosent Østfold ,3 4,8,9 Akershus ,4 8,4 1,6 Oslo ,2 7,9 1, Hedmark ,1 1,7,4 Oppland ,4 1,4,2 Buskerud ,2 4,7,7 Vestfold , 4,3,8 Telemark , 1,5, Aust-Agder ,5 3,9,5 Vest-Agder ,4 5,8 1,3 Rogaland ,7 4,7,3 Hordaland ,9 4,9,5 Sogn og Fjordane ,7 1,4, Møre og Romsdal ,1 2,9,2 Trøndelag* ,1 4,9,9 Nordland ,5 1,6,2 Troms ,7 3,8,5 Finnmark ,2 2,2, Landet ,8 4,8,7 Folketal per Fødselsoverskot Innanlandsk nettoflytting Nettoinnvandring Nettoinnflytting samla Folketal per Molde ,3 Ålesund ,7 Kristiansund ,6 Vanylven ,5 Sande ,7 Herøy ,1 Ulstein ,2 Hareid ,7 Volda ,9 Ørsta ,6 Ørskog ,3 Norddal ,4 Stranda ,8 Stordal ,3 Sykkylven , Skodje ,3 Sula ,4 Giske ,4 Haram ,4 Vestnes ,3 Rauma ,1 Nesset ,6 Midsund ,7 Sandøy ,4 Aukra ,3 Fræna ,3 Eide ,4 Averøy ,1 Gjemnes ,5 Tingvoll , Sunndal ,1 Surnadal ,1 Rindal ,6 Halsa ,8 Smøla ,6 Aure ,1 Møre og Romsdal ,2 Landet ,7 Personar Prosent *Sør- og Nord-Trøndelag samanslått til eit fylke frå P.g.a. registreringstidspunkt kan det vere små avvik i samla endringar og summen av årsaker 6

7 Personar Folketal etter aldersgrupper, per 1. januar 218 Prosent 5 år 6 12 år år år 2 29 år 3 39 år 4 49 år 5 59 år 6 69 år 7 79 år Molde ,5 8,2 3,6 5, 13,2 12,9 12,5 13, 12,2 8,2 4,7 Ålesund ,8 8,5 3,6 5,1 14,3 13,8 13,7 12,3 1,7 7, 4,3 Kristiansund ,7 8,2 3,5 5,1 12,3 12,7 13,7 12,8 13,1 8,6 4,3 Vanylven ,8 6,4 3,3 6,3 1,4 8,1 11,5 13,7 16,4 11, 8, Sande ,4 7, 4, 5,6 9,3 1,3 15,1 13,9 13, 9,1 7,5 Herøy ,4 8,9 4,1 5,2 1,8 12,2 14,1 13,1 12, 8, 5,3 Ulstein ,9 9,4 4,5 5,9 11,8 12,9 15,7 12,4 9,9 6,8 3,8 Hareid ,4 9,2 3,6 5,2 12,3 13, 13, 12,4 11,9 7, 5,2 Volda , 8,8 3,7 5,4 16,1 11,6 12, 11,9 11,3 8,1 5, Ørsta ,8 9,1 3,7 5,1 12,4 11,9 12,7 12,9 11,7 8, 5,6 Ørskog ,1 8,5 3,8 5,5 1,3 12,4 12,9 12,8 14, 9,5 4,1 Norddal ,9 8,8 3,7 6,5 9,1 1,1 11,9 14, 13,4 1,3 7,5 Stranda ,3 7,4 3,5 5,4 12, 12,6 12,6 13,1 11,5 9,1 7,4 Stordal ,5 8,8 5,1 6,6 9,3 9,2 13,5 16,7 1,5 8,6 7,2 Sykkylven ,4 8,8 4, 5,9 11,2 11,6 13,4 13,4 12,4 8,1 4,8 Skodje ,2 1,3 3,4 5,1 12,7 13,8 13,5 12,1 1,9 6,3 3,5 Sula ,8 1,3 3,7 5,2 11,7 14,3 13,9 1,9 1,5 6,2 4,5 Giske ,9 1,1 4,2 5,4 12, 13,5 13,4 11,5 1,3 6,7 3,9 Haram ,1 8,7 3,8 5, 1,9 12,2 13,3 12,6 12,6 8,1 5,7 Vestnes ,9 7,9 3,5 5, 12,4 1,3 13,5 13,7 13,6 8,7 5,4 Rauma ,6 8,4 3,8 4,4 11, 1,2 13,4 13,4 13,2 9,2 6,3 Nesset ,9 7, 3,2 5,8 11, 1, 12,3 14,9 13,6 9,5 6,8 Midsund , 8,4 5,3 5,5 9,7 1,8 12,8 12,6 11,9 9, 7, Sandøy , 8,9 4,1 5, 9,4 9,1 15,4 12,1 15,2 8,8 7, Aukra ,6 1, 3,8 5,7 11,7 12,7 13, 11,3 11, 8,9 5,3 Fræna ,3 9, 4,1 4,9 12,2 12,5 13, 12,8 11,8 8,2 4,1 Eide ,6 1, 4,2 5,4 1,8 12,7 13, 12,1 12,8 7,9 4,4 Averøy ,8 9, 4,1 4,7 11,6 11,2 13, 13,7 13,4 9,1 4,4 Gjemnes ,7 8,3 4,1 5,4 1, 11,9 12,2 12,5 14,1 9,8 5, Tingvoll ,2 8, 4, 5,3 1,3 8,7 13,9 13,1 13,5 11,6 6,4 Sunndal , 7,2 3,7 5,5 12,1 1,2 12,5 15, 13,2 8,6 6, Surnadal ,8 7,6 3,3 6, 12,2 9,8 12,8 13,5 13,2 1,8 5,1 Rindal ,4 7,4 3,6 5,7 12,1 9,9 12,5 12,8 12,4 9,9 7,3 Halsa ,5 8, 3,1 5,3 8,7 9,3 11,4 13,9 16,7 12, 7, Smøla ,1 7,7 2,9 4,6 11,6 1,3 11,8 13,8 15,1 1,4 6,7 Aure ,6 7,3 3,5 5,8 1, 1,7 13,4 13,2 13,9 1,3 6,2 Møre og Romsdal ,6 8,6 3,7 5,2 12,4 12,3 13,3 12,8 12,1 8,2 5, Landet ,8 8,5 3,5 4,9 13,5 13,4 13,9 12,9 1,8 7,6 4,2 8 år og eldre Totalt 5 år 6 12 år år år 2 29 år 3 39 år 4 49 år 5 59 år 6 69 år 7 79 år 8 år og eldre mrfylke.no/fylkesstatistikk 7

8 Sterkt redusert flytteoverskot frå utlandet I begrepet flytting ligg fleire komponentar. Vi opererer med innflytting og utflytting der resultatet blir nettoflytting. Flytteoverskot har vi når denne summen er positiv, mens vi snakkar om flytteunderskot når det er negativt. Vi skil og mellom innanlandsk flytting og flytting til og frå utlandet (innvandring/utvandring). Flytteoverskotet i Møre og Romsdal var i 217 på 112 personar, ein nedgang frå året før på 41 personar. Innflyttinga til fylket var på personar, mens flytta ut. Både inn- og utflytting gjekk ned frå 216. I 217 var flytteoverskotet frå utlandet på personar og det innanlandske flytteunderskotet på 1 79 personar. Det innanlandske flytteunderskotet var noko lågare enn året før, men høgare enn det vi har hatt i gjennomsnitt dei siste fem åra (962). Flytteoverskotet frå utlandet var nesten 3 prosent lågare enn i 216. Netto flytteoverskot frå utlandet var dermed meir enn halvert frå nivået i 213/14. I 217 hadde 2 av 36 kommunane i Møre og Romsdal flytteoverskot. Går vi t.d. tilbake til 212, var tilsvarande tal 28 kommunar. Ålesund toppar lista med 136 personar i flytteoverskot. På dei neste plassane finn vi Volda med 72 og Sula med 67. Sjølv om Ålesund hadde høgast flytteoverskot i fylket i 217, var resultatet nesten halvert i høve til 216. Også enkelte mindre sentrale kommunar hadde flytteoverskot i 217, som t.d. Sandøy (23), Smøla (12) og Aure (1). Blant dei sju kommunane i fylket med innalands flytteoverskot i 217 var det fleire mindre kommunar (folketal) enn vi har vore vane med tidlegare. Dette er kommunane Norddal, Sula, Giske, Aukra, Rindal og Sandøy. I 217 hadde Kristiansund det største flytteunderskotet med 141, ein auke på 53 frå året før. Kristiansund hadde og det største flyttunderskotet i 216. Hareid med 51 personar i flytteunderskot, følgt av Midsund med 3 personar i flytteunderskot kjem på dei neste plassane. Begge desse kommunane hadde flytteunderskot også i 216. Innanlandsk, utanlandsk og samla flytting, 217 Personar Innflyttingar Utflyttingar Nettoflyttingar Innanlandsk Utlandet Alle Innanlandsk Utlandet Alle Innanlandsk Utlandet Alle Molde Ålesund Kristiansund Vanylven Sande Herøy Ulstein Hareid Volda Ørsta Ørskog Norddal Stranda Stordal Sykkylven Skodje Sula Giske Haram Vestnes Rauma Nesset Midsund Sandøy Aukra Fræna Eide Averøy Gjemnes Tingvoll Sunndal Surnadal Rindal Halsa Smøla Aure Møre og Romsdal

9 Akershus med størst flytteoverskot Samla var det åtte fylke som hadde innanlands flytteoverskot i 217. Alle, med unntak av Sør-Trøndelag, ligg sør for oss. Oslo hadde størst innanlands flyttunderskot, noko som i hovudsak skuldast flytting til Akershus. Møre og Romsdal hadde i 217 innanlands flytteoverskot frå seks andre fylke, mot to i 216. Nord-Trøndelag med 5 og Nordland med 36 toppa lista. Størst innanlands flyttunderskot hadde vi mot Oslo (-383), og Sør-Trøndelag (-26). Kvinnene utgjer flytteoverskotet Tendensen frå 216 med eit fleirtal kvinner i flytteoverskotet vart forsterka i 217. Flytteoverskotet for menn var redusert frå +17 i 216 til -18 i 217. For kvinner var det også nedgang, frå +343 i 216 til +13 i 217. Det er aldersgruppa 3 49 år som sørger for flytteoverskotet blant kvinnene. For femårsperioden frå 213 var det likevel eit fleirtal av menn i flytteoverskotet, menn mot kvinner. Negativ utvikling i aldersgruppa 2 29 år I aldersgruppa 2 29 år var det ein auke i flytteunderskotet på -286 personar frå 216 til 217, frå -247 til Menn utgjorde over 7 prosent av auken i underskotet. Også i aldersgruppene frå 6 15 år var det ei klar forverring av flyttebalansen frå 216 til 217. I aldersgruppene 5 år og 3 39 år viste flyttebalansen ei betring frå 216 på høvesvis +17 og +28. Mange innvandrarar flyttar I 217 utgjorde folk med innvandrarbakgrunn over halvparten (52 prosent) av det innanlandske flytte tapet. Dette er ein lågare del enn vi har sett dei seinare år. Innvandrarbefolkninga er definert som innvandrarar og norskfødde barn av innvandrarar. Innanlandsk nettoflytting etter alder for Møre og Romsdal, * Samla 5 år år år år år år år år år og eldre Totalt *Unntatt flyttingar innafor fylket. Innanlandsk nettoinnflytting etter befolkningskategori, Møre og Romsdal, * Samla Innvandrarbefolkninga Befolkninga elles Totalt *Unntatt flyttingar innanfor fylket. Innvandrarbefolkninga er definert som innvandrarar og norskfødde med innvandrarforeldre. Personar år Nettoflytting til Møre og Romsdal etter kjønn og alder, år år 2-29 år 3-39 år 4-49 år 5-59 år 6-66 år Menn Kvinner 67 år og eldre Fylkesvis nettoflytting, Møre og Romsdal, 217 Oslo Sør-Trøndelag Akershus Buskerud Hordaland Oppland Vest-Agder Vestfold Østfold Hedmark Telemark Aust-Agder Finnmark Rogaland Troms Sogn og Fjordane Nordland Nord-Trøndelag Innanlandsk nettoflytting etter fylke, 217* Akershus Østfold Vestfold Vest-Agder Buskerud Sør-Trøndelag Hedmark Aust-Agder Oppland Nord-Trøndelag Telemark Finnmark Troms Sogn og Fjordane Hordaland Møre og Romsdal Nordland Rogaland Oslo -2-1 * Unntatt flyttingar innafor fylket. 1 Personar 2 Personar mrfylke.no/fylkesstatistikk 9

10 Svak vekst i innvandrarbefolkninga Innvandrarbefolkninga* i Møre og Romsdal auka med personar frå 217 til 218. Gjennomsnittleg vekst dei siste ti åra er nesten det doble, nemleg Veksten i innvandrarbefolkninga var på 3,4 prosent siste år, den lågaste veksten sidan 22. Gjennomsnittleg prosentvis vekst i innvandrarbefolkninga dei siste ti åra har vore på 1,8 prosent. Samla innvandrarbefolkning i fylket ved inngangen av 218 var personar. Av desse var innvandrarar og 3 97 var barn av innvandrarar. Auken i talet på innvandrarar var 74 personar, og det er 32 prosent lågare enn i 217. Auken i talet på norskfødde barn av innvandrarar var 417 personar, ein auke på 38 prosent frå året før. Auken i talet på norskfødde barn av innvandrarar er likevel lågare enn for to år sidan. Sjølv med svekka vekst i innvandrarbefolkninga utgjer dei ein større del av innbyggarane i fylket enn tidlegare. Ved inngangen til 218 utgjorde dei 12,7 prosent av den samla befolkninga, ein auke på,4 prosentpoeng frå året før. Dette plasserer Møre og Romsdal på tolvte plass blant fylka i landet. 3,7 prosent av innvandrarbefolkninga i Noreg bur i Møre og Romsdal, mens tilsvarande del for den samla befolkninga er 5, prosent. Barn og unge 19 år utgjer 24,6 prosent av innvandrarbefolkninga i fylket, om lag som for befolkninga totalt (24,1 prosent). Aldersgruppa år er derimot mykje større i innvandrarbefolkninga enn blant innbyggarane totalt - 51,1 prosent mot 3,9 prosent. Gruppa over 67 år utgjer berre 2,8 prosent av innvandrarane i fylket. Ser vi på befolkningsutviklinga sidan starten av 2- talet, finn vi at innvandrarane «fyller» det holet i befolkningspyramiden som innanlandsk fråflytting har skapt i dei midtre aldersgruppene. *Innvandrarbefolkning= innvandrarar + norskfødde med innvandrarforeldre. Personar Innvandrarbefolkninga i Møre og Romsdal, år 1 5 år 6 12 år år år 2-44 år år år 8 år eller eldre Innvandrarbefolkninga Innvandrarar Norskfødde med innvandrarforeldre Innvandrarbefolkninga i Møre og Romsdal som del av samla befolkning, 218 Meir enn 15 prosent Mellom 12 og 15 prosent Mellom 1 og 12 prosent Mellom 8 og 1 prosent Mindre enn 8 prosent Møre og Romsdal 12,7 prosent Landet 17,3 prosent Innvandrarbefolkninga i Møre og Romsdal etter aldersgrupper, per 1. januar Sande Herøy Vanylven Ulstein Tal innvandrarar Giske Hareid Volda Ålesund Sula Ørsta Sandøy Haram Aukra Midsund Skodje Sykkylven Ørskog Stranda Fræna Vestnes Stordal Molde Eide Norddal Averøy Kristiansund Gjemnes Rauma Smøla Tingvoll Nesset Aure Halsa Sunndal Surnadal Rindal

11 Familie mest vanleg innvandringsgrunn i 217 I 217 vart det i folkeregisteret registrert 2 4 nye innvandrarar busett i Møre og Romsdal, 535 færre nye enn i 216. I 216 var flukt for første gong den vanlegaste innvandringsgrunnen til fylket. Dette endra seg i 217. I fjor innvandra flest til fylket på grunn av familie, og desse utgjorde 35 prosent (722 personar) av dei busette. Dette inkluderer både familiegjenforeining og familieetablering/- utviding. Nasjonalt har familie vore den mest vanlege innvandringsgrunnen frå 215 til 217. Arbeid har igjen gått forbi flukt som innvandringsgrunn i Møre og Romsdal. Arbeidsinnvandrarane utgjorde 31 prosent (631 personar), mens 27 prosent kom på grunn av flukt (55 personar). Talet på busette flyktningar var 44 prosent lågare i 217 enn i 216. For Noreg totalt var nedgangen i busette flyktningar 49 prosent same år. Det er nedgang i alle typar innvandring, både i fylket og nasjonalt. Tal innvandrarar Innvandringsgrunn til Møre og Romsdal, Arbeid 211 Utdanning Familie 214 Anna/ukjend Flukt Innvandrarbefolkninga sin del av befolkninga, etter fylke per 1. januar 218 Oslo Akershus Buskerud Rogaland Østfold Vest-Agder Vestfold Finnmark Hordaland Telemark Aust-Agder Møre og Romsdal Sogn og Fjordane Troms Trøndelag Oppland Hedmark Nordland Prosent Av dei innvandrarane som vart registrert busette i Møre og Romsdal i 21, budde 2 97 framleis i fylket i 217. Det inneber at 29 prosent hadde flytta frå fylket. Prosentvis flytta fleire av flyktningane enn arbeidsinnvandrarane. Av dei busette flyktningane i 21 (341 personar) hadde 38 prosent flytta frå fylket i 217. Blant arbeidsinnvandrarane er flyttetapet 3 prosent for dei som vart busett i 21, og 2 prosent for dei som kom på grunn av familie. Av dei innvandrarane som busette seg i fylket på grunn av utdanning i 21, bur framleis 42 prosent her. Kva som er vanleg innvandringsgrunn, har samanheng med landbakgrunnen til innvandrarane i fylket. Framleis er det klart flest som har innvandra frå Polen. Denne gruppa heldt seg stabil frå 216 til 217 (om lag 5 5 personar). Størst auke var det for innvandrarar frå Syria (+268), og dette er no den femte største innvandrargruppa i fylket. Polen Litauen Tyskland Eritrea Syria Filippinene Thailand Romania Latvia Somalia Sverige Vanlegaste landbakgrunn for innvandrarar i Møre og Romsdal, 217 og 218 Russland Tal innvandrarar mrfylke.no/fylkesstatistikk 11

12 Størst del innvandrarar på Sunnmøre Åtte kommunar i Møre og Romsdal har over 15 prosent innvandrarar, og alle desse er på Sunnmøre. Aller størst del har Sande med 18,8 prosent, tett følgt av Stranda med 18,7 prosent. Også Hareid har over 18 prosent innvandrarar i kommunen. Fire kommunar har under 8 prosent. Det er Rindal, Surnadal, Eide og Vanylven. Av dei tre største byane er det Ålesund som har størst del innvandrarar med 14,6 prosent, mot 12,8 og 12,7 prosent i Molde og Kristiansund. Ålesund har fått 2 41 fleire innvandrarar/barn av innvandrarforeldre dei siste fem åra, mens auken i Molde er 943 og i Kristiansund 579 personar. Alle kommunane med unntak av Stordal har hatt vekst i innvandrarbefolkninga dei siste fem åra. Størst prosentvis vekst er det i kommunane Halsa (5,5 prosentpoeng), Stranda (5, prosentpoeng), Aukra (4,5 prosentpoeng), Smøla (4,4 prosentpoeng) og Skodje (4,2 prosentpoeng). I 217 derimot, hadde sju kommunar reduksjon i innvandrarbefolkninga. Størst reduksjon hadde Halsa (-17 personar), Midsund (-12 personar) og Stordal (-11 personar). Ålesund hadde ein auke på 227 innvandrarar/barn av innvandrarar i fjor, Molde 165 og Kristiansund fekk sju fleire siste året. Størst prosentvis vekst i 217 hadde kommunane Rindal (+15 %), Gjemnes (+13 %) og Rauma (+11 %). Innvandring av menn har vore ein del av forklaringa på kvinneunderskotet i Møre og Romsdal, men dette kan sjå ut til å jamne seg ut litt no. Ved inngangen av 218 utgjorde kvinnene 47 prosent av innvandrarbefolkninga i fylket, og det er eitt prosentpoeng meir enn for fem år sidan. Frå 217 til 218 auka talet på kvinner i innvandrarbefolkninga i Møre og Romsdal med 67 mens talet på menn auka med 514. Personar 213 Innvandrarbefolkninga etter kjønn, per 1. januar Personar 217 Personar 218 Innvandrarbefolkninga i prosent av befolkninga Menn Kvinner Samla Menn Kvinner Samla Menn Kvinner Samla Molde ,7 12,2 12,8 Ålesund ,9 14,2 14,6 Kristiansund ,4 12,6 12,7 Vanylven ,1 7,2 7,7 Sande ,1 18,5 18,8 Herøy ,9 12,7 13,5 Ulstein ,8 17,2 17,3 Hareid ,4 18,1 18,1 Volda ,3 1,5 11,4 Ørsta ,6 8,7 9,1 Ørskog ,4 15,5 15,6 Norddal ,8 11,3 11,9 Stranda ,7 18,2 18,7 Stordal ,3 16,3 15,7 Sykkylven , 13,4 13,7 Skodje ,7 11,6 11,9 Sula ,8 11,9 12,4 Giske ,9 11,2 11,9 Haram ,9 16,6 17, Vestnes ,8 12, 12, Rauma ,6 8,4 9,3 Nesset ,9 8, 8,4 Midsund ,6 15,2 14,8 Sandøy ,3 15,1 16,2 Aukra ,2 14,3 14,7 Fræna ,7 9,8 9,9 Eide ,4 7,5 7,6 Averøy ,8 1,2 1,9 Gjemnes ,4 8,4 9,5 Tingvoll ,6 1,4 1,4 Sunndal ,9 1,4 1,7 Surnadal ,9 5,6 6,1 Rindal ,5 2,9 3,3 Halsa ,4 9,8 8,9 Smøla ,8 11,3 12,2 Aure ,6 11,7 12,2 Møre og Romsdal ,7 12,3 12,7 Landet ,1 16,8 17,3 12

13 Lågaste fødselstal sidan 26 Talet på fødde i Møre og Romsdal i 217 var 2 75, det nest lågaste vi har registrert i fylket. På ein generasjon ( ) har fødselstala falle med 1,6 prosent. Frå 216 til 217 fall talet på fødde i Møre og Romsdal med 32 eller 1,2 prosent. Reduksjonen på landsbasis var på heile 3,8 prosent. Byane i fylket har naturleg nok dei høgaste fødselstala. I Ålesund vart det fødd 516 barn i 217, ein nedgang på 4,8 prosent frå året før. I Molde var tilsvarande tal 245, ein relativt dramatisk nedgang på 16,8 prosent frå året før. I Kristiansund, som fekk 27 nye verdsborgarar i 217, mangla det berre ein fødsel på å tangere fødselstalet frå 216. Størst relativ auke hadde Vanylven, der 33 fødslar gav ein auke på over 1 prosent frå året før. Sandøy opplevde ein auke på heile 5 prosent, frå seks til ni fødslar i perioden Lågast var talet i Stordal, med berre fire nyfødde i kommunar med negativt fødselsoverskot i 217 Fødselsoverskot er talet på fødde minus talet på døde. Talet på døde i Møre og Romsdal gjekk frå 216 til 217 ned med 15 personar. Med ein nedgang i fødde på 32 vart fødselsoverskotet i Møre og Romsdal i 217 redusert med 15 i høve til 216 og enda på 457. Surnadal er kommunen med størst negativt tal for 217 med -13, deretter følger Stranda med -11 og Averøy med -1. Ålesund har størst fødselsoverskot (+171) med Giske (+73) på andre plass. Gjennomsnittleg fødealder (gjennomsnittsalder på alle kvin ner som har født i løpet av eit år) for kvinner auka med,2 år i 217 og enda på 3,5 år. Frå tusenårsskiftet har føde alderen for kvinner i fylket auka med litt over eitt år. Fruktbarheitstalet for kvinner held fram med å falle. I 217 fall talet med,3 til 1,74, det lågaste som er registrert i fylket. For landet var fallet på heile,9 til 1,62. Berre fire fylke har høgare fruktbarheitstal enn Møre og Romsdal. Fødde og fødselsoverskot, 216 og 217 Tal fødde Endring Fødselsoverskot Endring Molde Ålesund Kristiansund Vanylven Sande Herøy Ulstein Hareid Volda Ørsta Ørskog Norddal Stranda Stordal Sykkylven Skodje Sula Giske Haram Vestnes Rauma Nesset Midsund Sandøy Aukra Fræna Eide Averøy Gjemnes Tingvoll Sunndal Surnadal Rindal Halsa Smøla Aure Møre og Romsdal Landet Alder Fødde i Møre og Romsdal Foreldra sin gjennomsnittlege fødealder i Møre og Romsdal Fars fødealder Mors fødealder Gutar Jenter mrfylke.no/fylkesstatistikk 13

14 Justerte framskrivingar Framskriving av folketalsutvikling baserer seg i hovudsak på såkalla trendframskriving. Det vil seie at ein forlenger historiske utviklingstrekk på ein slik måte at utviklinga dei næraste åra er vekta tyngre enn tidlegare år. For at slike framskrivingar skal vere relevante, føreset ein at det ikkje skjer eit «trendskifte», dvs. at utviklinga skiftar heilt retning. Framskrivingane består av fleire element: fruktbarheit, levealder, innanlandsk flytting og innvandring. For innvandring har vi sett eit klart trendskifte dei siste to åra både for Noreg og ikkje minst for Møre og Romsdal. SSB oppdaterte i 218 sine folketalsframskrivingar slik at dette trendskiftet i større grad vart tatt omsyn til. alternativ MMMM/SSB Sterk vekst > +12, % Moderat vekst +5, - +12, % Svak vekst, - +4,9 % Svak nedgang -, ,9 % Moderat nedgang -5, - -12,% Sterk nedgang > - 12, % Møre og Romsdal 3,5 prosent Landet 6,9 prosent Venta folketalsvekst i Møre og Romsdal framskrivingsalternativ MMMM (middelalternativet) Smøla Ein skal vere klar over at feilmarginen i framskrivingane aukar kraftig når ein bryt dei ned på mindre einingar, som t.d. kommunar. Vi ser tre klare hovudtrekk for Møre og Romsdal når det gjeld framskriving av folketalet: svakare vekst enn landet, sentralisering og til dels sterk aldring i befolkninga. Fræna Kristiansund Averøy Tingvoll Eide Gjemnes Aure Halsa Surnadal Rindal Svakare vekst enn landet Dei neste ti åra er folketalsveksten i Møre og Romsdal berekna til 3,5 prosent, om lag halvparten av veksten i landet. Veksten dei siste ti år i Møre og Romsdal har vore på 8,1 prosent, så dersom prognosane slår til, er det meir enn ei halvering av veksten. Av dei 36 kommunane i fylket er det i 218 berre sju som er venta å få ein vekst som er like høg som landsgjennomsnittet dei neste ti åra. Fem fylke i landet har forventa lågare folketalsvekt enn vårt fylke. Dette er fylka nord for oss, med unntak av Trøndelag, samt Sogn og Fjordane og Telemark. Lågast vekst er forventa i Finnmark med,4 prosent, mens Akershus (11,1 prosent) og Oslo (1,7 prosent) ligg øvst på lista. Sandøy Aukra Midsund Giske Haram Skodje Vestnes Ålesund Ørskog Herøy Ulstein Sula Hareid Stordal Sykkylven Sande Ørsta Stranda Vanylven Volda Molde Rauma Norddal Nesset Sunndal Dette viser også ei klar sentralisering på nasjonalt nivå. 14

15 Sentralisering også internt i fylket Sentraliseringa i Møre og Romsdal kan illustrerast med følgande: Av dei 18 kommunane i fylket med over 5 innbyggarar er det forventa vekst i 13 fram til 238. Av dei 18 kommunane i fylket med under 5 innbyggarar er det forventa vekst i berre seks. Dei 18 største kommunane har ein venta vekst på 9,3 prosent i perioden, mens for dei 18 minste er det venta ein nedgang i folketalet på -1,6 prosent. Tala for dei 18 minste kommunane inkluderer Skodje der det er venta ein vekst på heile 28,7 prosent, den høgaste veksten av alle kommunane i fylket. Dei tre største byane (dagens kommunegrenser) er åleine venta å få over 6 prosent av folketalsveksten fram til 238. Ålesunds-regionen («nye Ålesund» + Giske og Sula) vil, om prognosane slår til, få om lag 56 prosent av den samla folketalsveksten i fylket dei neste 2 åra. Ytterlegare nedgang i barnetalet Vekst i talet på barn og unge er ein viktig faktor for folkevekst i neste generasjon. Framskrivinga viser ein utfordrande situasjon for Møre og Romsdal i framtida. Talet på barn og unge (-19 år) i fylket er venta å gå ned med rundt 2 7 personar om ti år, ein reduksjon på 4,2 prosent. Dette er ein klart sterkare reduksjon enn vi har hatt dei siste ti åra. Frå 28 til 218 vart det 85 færre barn og unge i Møre og Romsdal. Det er i gruppa 6 15 år, barn i grunnskolealder, at reduksjonen er venta å bli størst om ti år (-2 34). Til og med byane Ålesund (-22) og Kristiansund (-351) er venta å få færre grunnskolebarn om ti år. Det er berre 6 kommunar i fylket der talet på 6 15 åringar er venta å stige fram mot 228. Størst auke er venta i Giske med 84 fleire og i Molde med 63 fleire. Ser vi på barn i førskolealder, finn vi eit noko meir positivt bilde. Det er venta ein auke i talet på -5 åringar i 14 kommunar, og aller høgast i Ålesund med ein auke på 192. Framskriving folkemengda 1. januar 228 og 238 Faktisk tal Framskrivingar alt. MMMM Venta vekst Venta vekst Tal Prosent Tal Prosent Molde , ,6 Ålesund , ,8 Kristiansund , ,5 Vanylven , ,7 Sande , ,1 Herøy , , Ulstein , , Hareid ,1 26,5 Volda , ,1 Ørsta , ,4 Ørskog , ,3 Norddal , ,1 Stranda , ,6 Stordal , , Sykkylven , , Skodje , ,7 Sula , ,4 Giske , ,2 Haram ,6 87,9 estnes , ,3 Rauma , ,6 Nesset , ,6 Midsund ,1 96 4,7 Sandøy , ,7 Aukra , ,5 Fræna , ,6 Eide , ,1 Averøy , ,5 Gjemnes , ,1 Tingvoll , ,7 Sunndal , ,4 Surnadal , 3 5, Rindal , ,3 Halsa , ,6 Smøla ,6 99 4,6 Aure ,3 25,7 Møre og Romsdal , ,4 Landet , ,3 mrfylke.no/fylkesstatistikk 15

16 Aldrande befolkning Størst usikkerheit når ein gjer framskrivingar knyter seg til flytting, både innanlandsk og til/frå utlandet. Det vi er tryggast på, er framskriving av befolkninga over 67 år. Årsaka til dette er at for ei framskriving over ti år, vil dette vere dagens befolkning over 57 år, ein alder då flytteraten er låg, og nesten berre levealder påverkar resultatet. Det er likevel slik at delen eldre naturleg nok blir påverka av utviklinga i dei andre aldersgruppene, og her er det større usikkerheit. Alderssamansettinga i befolkninga er eit viktig kunnskapsgrunnlag for offentleg planlegging (særleg kommunal), og vi har ut frå dette valt å sjå utviklinga i eit tiårsperspektiv. I dag er 16,6 prosent av befolkninga i Møre og Romsdal over 67 år, 1,8 prosentpoeng over landet som har 14,8 prosent. Dette plasserer oss på ein tolvteplass blant fylka rangert etter kven som har lågast del over 67 år. Oslo har den klart lågaste delen innbyggarar som har nådd pensjonsalder med 1,8 prosent. Høgast del innbyggarar over 67 år har Hedmark med 19,1 prosent. I 228 er det berekna at delen over 67 år i Møre og Romsdal vil auke til 2,5 prosent, 2,6 prosentpoeng over landsgjennomsnittet. Mens vi i dag er nummer 12 blant fylka, vil vi i 228 vere nummer 14 med dagens fylkesstruktur. Størst auke i tal personar dei neste ti åra vil vere i gruppa år, og fylket er venta å få fleire i denne aldersgruppa. Prosentvis vil likevel auken vere størst for gruppa 8 og over, med heile 38 prosent fleire på ti år (+5 129). Fleire av kommunane i fylket må planlegge for ein svært kraftig vekst i gruppa 8 år og eldre, ein alder da hjelpebehovet ofte aukar. Ørskog og Surnadal har størst prosentvis vekst, men auken i tal personar 8 år og eldre er størst i byane; 773 i Ålesund, 691 i Kristiansund og 64 i Molde. -9 år 1-19 år 2-29 år 3-39 år 4-49 år 5-59 år 6-69 år 7-79 år 8-89 år 9 år eller eldre -9 år 1-19 år 2-29 år 3-39 år 4-49 år 5-59 år 6-69 år 7-79 år 8-89 år Framskriving av folkemengda i Møre og Romsdal fordelt på aldersgrupper. Alt. MMMM (middelalternativet) Tal personar Venta folketalsvekst i Møre og Romsdal, 228, fordelt på aldersgrupper år eller eldre Tal personar 16

17 Folketal 218 og framskriving til 228 etter middelalternativet, MMMM, aldersfordelt Faktiske tal 218 Framskrivingsalternativ 228 Framskrivingsalternativ tal venta vekst år 6 15 år år 2 44 år år år 8 år el. eldre 5 år 6 15 år år 2 44 år år år 8 år el. eldre 5 år 6 15 år år Molde Ålesund Kristiansund Vanylven Sande Herøy Ulstein Hareid Volda Ørsta Ørskog Norddal Stranda Stordal Sykkylven Skodje Sula Giske Haram estnes Rauma Nesset Midsund Sandøy Aukra Fræna Eide Averøy Gjemnes Tingvoll Sunndal Surnadal Rindal Halsa Smøla Aure Møre og Romsdal Landet år år år 8 år el. eldre mrfylke.no/fylkesstatistikk 17