Regionalt Utviklingssenter Regionkontoret Nord-Gudbrandsdal

Transkript

1 Regionalt Utviklingssenter Regionkontoret Nord-Gudbrandsdal Saksbehandler: Arnfr-id Austin Telefon: E-post: arnfrid@regionkontoret.no V&r dato: Landbruks- og matdepartementet Postboks 8007 Dep 30 Oslo Regionridet for Nord-Gudbrandsdal: Heyringsuttale vedr forslag til endringar i Jordlova RegionrAdet for Nord-Gudbrandsdal, som representerer kommunene SkjAk, Lom, Vhgii, Sel, Dovre og Lesja, behandla denne saka i marte Regionsjefen sitt forslag ti1 vedtak gk fiam av vedlagte saksutredning for Regioddet. Renionrddet fatta fla. vedtak: 1. RegionrAdet starttar Landbruks- og matdepartementet sitt forslag om A oppheve det generelle delingsforbodet i 5 12 i jordlova. 2. Regionrhdet foreslk at det blir utarbeidd retningsliner for fhideling av tun ved sal av areala som tilleggsjord ti1 andre landbrukseigedommar. 3. Regionrhdet har ingen komrnentarar ti1 deli1, I1 og IV i hoyringsnotatet. Vedtaket vart gjort med 12 stemmer. 5 stemde for forslaget frii regionsjefen. Regionalt Utviklingssenter Arnfiid ~ htin Regionkonsulent (e.f.) Postadresse: Regionkontoret Nord-Gudbrandsdal - Otta Veksthus - Skansen OTTA Telefon: Telefaks : E-post : e-post@regionkontoret.no

2 Regionkontoret for Nord-Gudbrandsdal Saksbehandler: Arbeidsgruppe vlbjnrrn Idar Selsjord Utvalg: Regionrhd Saksnummer: R 17/05 Metedato: H0YRINGSUTTALE TIL ENDRINGAR I JORDLOVA Bakgrunn I hayringsnotat av 29. juni 2005 legg Landbruks- og matdepartementet fram forslag ti1 endringar i jordlova, samt oppheving av nokre uaktuelle lover. Arbeidsutvalet gjorde i sak A 16/05 vedtak om fi opprette ei arbeidsgruppe som skulle kome med forslag ti1 hmingsuttale vehrande forslag endringar i jordlova. Utvalet har hatt fnrlgjande medlemrner: Bjnrrn Idar Selsjord, Dovre Ivar Brandsarbakken, Skjiik Kristine Serrlie, Lorn Odd Erik Sveen, Vfigfi Svein Sletten, Sel Kari Selsjord, Lesja Vurdering Hovudtrekka i haryringsnotatet er ei oppheving av det generelle delingsforbodet i jordlova (5 12), oppheving av fnrresegner om staten sine kjnrp av tilleggsjord og fnrresegner om ekspropriasjon etter jordlova, endring av jordlova 5 18 (tilskotsordninga) og oppheving av nokre uaktuelle lover. Bakgrunnen for forslaga er hovudsakleg nrnskje om forenkling. I tillegg er endringa av 5 12 i jordlova grunna med at det er naudsynt PI konsentrere offentleg innsats om verkerniddel som har potensial for fi sikre busetjing, nzringsverksemd, innovasjon og livskvalitet i distrikta. RegionrtUet legg ti1 grunn at landbruks- og matpolitikk skal Vera eit samfunnsansvar og i fiamtida. Det er viktig for alle nasjonar fi oppretthalde ein viss grad av sjslvforsyning, ti1 tross for auka globalisering og kommande WTO-forhandlingar. Ein sum landbruks- og matpolitikk inneheld klare reglar for korleis samhet nrnskjer at produksjonsressursane skal oppretthaldast. Generelt sett meiner difor Regionrfidet at mskje om forenkling ikkje er avgjerande p& dette omr&det. Ved & gjera det enklare fi dele opp landbrukseigedommar, vil mykje av ressursforvaltninga bli overgjeve ti1 marknadskrefiene. For den enkelte grunneigar vil det Vera vanskeleg fi tenkje samfunnsansvar, driftsmessig gode lraysingar og framtidig arealbruk nar marknaden vil betale hage summar for delar av eigedommen.

3 Nedanfor er det knytt kommentarar ti1 dei enkelte punkta i byringsnotatet. Departementet feresliir ii oppheve det generelle forbodet mot ii dele landbrukseigedom, samstundes som det blir fastsett reglar for samtykke ti1 deling ved behov for oflentleg kontroll, t.d. ved JLiideling av dyrka jord. Departementet grunngjev forslaget med at ein oppnh fleksibilitet, og samstundes legg vekt pb effektiv utnytting av dyrka jord, og tek omsyn ti1 jordvern og kulturlandskap. Endringa inneber m.a. at styresmaktene ikkje lenger kan pbverke eigedomsstrukturen i skog og utmark i delingssaker. Ifolgje departementet vil grunneigaren Vera best i stand ti1 b vurdere risiko og ulemper ved ev. frbdeling av areal. Regionrildet sine kommentarar: Regionrhdet meiner at oppheving av det generelle delingsforbodet er uheldig og wdvendig. Departementet si vurdering om at areal og ressursar i dei fleste tilfelle vil bli seld sorn tilleggsareal, er ikkje grunngjeve, og folgjene vil Vera sars negative om denne vurderinga ikkje viser seg b Vera riktig. Etter regionrbdet sitt syn, er det i mange h e meir truleg at areal og rettar ikkje blir selde sorn tilleggsareal, enn at dei blir det. Dette og fremst grunna i okonomisk utbyte, men det er og andre &rsakar, sorn t.d. arveoppgjer og venskap. Det er mange ulike rettar og ressursar som kan hpryre ti1 landbrukseigedomar, og mykje av dette vil det Vera bg betalingsvilje for fifi "eksterne". Dette kan gjelde ti1 dels smb vedskogteigar, men saerleg setrer eller andre utmarkshus, og det er ikkje onskjeleg med meir irrasjonell og oppdelt eigedomsstruktur pb utrnarksressursane enn stoda er i dag. Setrer og andre hus i utmarka vil truleg Vera attraktive pb den private marknaden, og vil difor berre ved unnatak bli seld sorn tilleggsressurs ti1 andre landbrukseigedomar. Dette vil ha betydeleg verknad for kulturlandskapet, og kan Vera uheldig for tradisjonelle setereigarar i ornrbdet. Det er lite truleg at den sorn onskjer b selja setra si, og har 6tt eit klekkeleg tilbod pb den, vil vurdere i saerleg grad kva slags fnrlgjer dette kan f"a for dei ovrige setereigarane. Regionrbdet er og skeptisk ti1 b misse offentleg styring der ressursane skal leggjast at& andre landbrukseigedomar. Med offentleg kontroll vil ein ha hme ti1 b setje vilkh for godkjenning, der ein m.a. vil vektleggje omsynet ti1 driftsmessig gode loysingar. Regionrbdet meiner at omsynet ti1 driftsmessig gode lraysingar mb Vera grunnleggjande 6g i framtida, ved eigarskifte. Det er og det offentlege sorn skal og mb ha ansvaret for b vurdere den samfunnsmessige nytta ved ei delingssak. N& det gjeld departamentet si grunngjeving om ein meir fleksibel eigedomspolitikk, saerleg med tanke pb naeringsutvikling, deler ikkje utvalet dette synspunktet. Frhdeling grunna i utvikling av anna naering, er det opning for i gjeldande lovtekst, og lowerket synest ikkje sorn noko hindring for den mskja utviklinga. I tillegg meiner utvalet at i ein del slike tilfelle vil det Vera behov for offentleg kontroll med tiltaket, saerleg mtp. omgjevnadane.

4 Regionridet st0ttar ikkje Landbruks- og matdepartementet sitt forslag om i oppheve det generelle delingsforbodet i 8 12 i jordlova. Departementet foresliir at eigaren mh s0kje samtykke ti1 deling eller fiddeling av dyrka jord, rned mindre det er gieve samtykke ti1 omdisponering etter jordlova $9, eller derfiitdelinga gjeld jord som skal seljast som tilleggsjord ti1 eit anna bruk i drift. hsakene ti1 at departementet onskjer i oppretthalde krav om soknad n& det gjeld dyrka jord, er omsynet ti1 jordvernet og ei rasjonell utnytting av jordbruksareala. Departementet onskjer i fjerne kravet om delingss~knad der det allereie er godkjent omdisponering etter 9 i jordlova, di dette blir oppfatta sorn ei dobbelt-hindring av omdisponeringa av mange. I tillegg skal omsynet ti1 jordvernet Vera vurdert ved behandlinga av omdisponering, og det er difor ikkje naudsynt rned denne vurderinga ein gong til. Departementet viser ti1 gjeldande praksis, der samtykke ti1 frideling av dyrka jord sorn regel blir gjeve der arealet skal nyttast sorn tilleggsareal ti1 eksisterande nabobruk. Delinga fmer ikkje ti1 omdisponering, og det ligg ti1 rette for meir effektiv utnytting av den dyrka jorda. RegionrHdet sine kommentarar: Regionrhdet meiner at det i alle b e mi foreliggje sarntykke ti1 deling ved delinglfihdeling av dyrka areal. Ein onskjer fortsatt offentleg kontroll ved vurderinga om ein landbrukseigedom skal fortsetje h eksistere, eller om den kan delast opp og seljast i delar. Det er fleire Pirsakar ti1 dette, men det er saerskilt omsynet ti1 omgjevnadane, kulturlandskapet og eigedomsstrukturen sorn er viktig. Vert det generelle delingsforbodet oppheva, meiner Regionridet at dyrkbar jord b0r femnast av kravet om soknad, ut fri omsynet ti1 jordvernet. Ved oppdeling og sal av ein landbrukseigedom sorn tilleggsareal, er det ofte onskje om i halde att tunet rned noko areal ornkring. Etter Regionridet si vurdering, b0r det innarbeidast reglar for slike saker, di dette er i trid rned dei politiske foringane om storre driftseiningar. Det kan regelfestast moglegheit ti1 i dele fifi og halde att tunet og inntil 10 dekar rundt bygningane. Ved onskje om storre areal mi det grunngjevast, t.d. ut fri arealet sin art eller planar for utnytting av tunet. Endringane i konsesjonslova dei siste &a bidreg og ti1 det overnemnde, di eigedommar pi inntil 100 dekar kan erverast konsesjonsfritt. Samanlikna rned dei sorn overtek og eig jord etter odelslova, er det ein vesentleg skilnad. Difor bar det takast omsyn ti1 dette, ved vurdering om det kan haldast att relativt stort areal rundt tunet ved sal av areal sorn tilleggsjord. Det kan her nernnast at soknadar om fritak fri bu- og driveplikt etter odelslova skal vurderast ut fd m.a. endringane i konsesjonslova. Regionriidet onskjer h behalde gjeldande lowerk nk det gjeld frideling der det er gjeve loyve ti1 omdisponering. Sjolv om jordvernet er vurdert i sporsmfilet om omdisponering, er det og andre omsyn sorn skal vurderast. Ein soknad om omdisponering kan grunngjevast rned onskje om i satse pi attatnaering, der ein vil nytte noko av arealet ti1 naeringsbygg el.1. Ut fri departementet sitt forslag, vil ein i neste omgang kunne selje det omdisponerte arealet, sorn

5 opprinneleg skulle Vera ein ekstra ressurs for eigedommen. Det blir sbleis mogleg b redusere ressursgrunnlaget, men samstundes oppretthalde eigedomen sorn ein landbrukseigedom. Dette gjeld 6g dersom det ikkje krevst samtykke nar jorda skal seljast sorn tilleggsjord ti1 ein anna bruk i drift. Etter gjeldande lov er det lagt sterke fsringar for at ein ikkje snskjer ei slik utvikling, og det er ikkje i trm rned jordlova sin fsremdsparagraf. Ogsb i slike tilfelle snskjer Regionrbdet b vidarefsre den offentlege styringa, ut fib omsynet ti1 driftsmessig gode llay singar. Regionrbdet snskjer b halda pb gjeldande lowerk, og fsreslh at det blir utarbeidd retningsliner for frbdeling av tun, der areala blir seld sorn tilleggsjord ti1 andre bruk. Departementet vurderer om det b0r gjerast unntakfib delingsfiidomen dersom fiddelinga gjeld bygningar som ligg i eller n m tunet ph eigedomen. Bakgrunnen for dette er at eigaren sjslv er naerast ti1 b vurdere korleis ressursgrunnlaget pb eigedomen bsr utnyttast pb ein tenleg mbte ti1 beste for seg sjslv og samhet. Samstundes meiner departementet, ut fib omsynet ti1 drifts- og miljsmessige ulemper og kulturlandskapet, at det b0r oppretthaldast ei viss offentleg styring rned slike frhdelingar. Regionridet sine kommentarar: Ut frb det sorn er nemnd tidlegare, meiner RegionrMet at det mb fsreliggje samtykke ved fibdeling av bygningar, slik lova er i dag, og ikkje berre bygningar sorn ligg i eller na=r tunet pb eigedomen. Omsynet ti1 omgjevnadane, kulturlandskapet og eigedomsstrukturen er viktig her 6g, men det er like viktig b ha klare reglar, og det kan verta vanskeleg PI fortolke ei lov sorn seier "naer" tunet. Det vil Vera ulike fsresetnader og tilhme i slike saker, og det kan ofte Vera faktorar sorn er viktigare enn lokaliseringa i have ti1 tunet. Etter utvalet si meining bsr difor bygningar stillast likt - anten ssknadsplikt pb alle, eller ikkje pb nokon. I have ti1 kulturlandskapet kan avstanden mellom bygning og tun Vera irrelevant, db det gjerne stfir gamle lbver pb areal sorn ligg langt unna tunet. Dette er viktige element i kulturlandskapsbiletet, samstundes sorn det kan Vera attraktive salsobjekt. Det same gjeld seterbygningar og andre bygningar pb inn- og utmark sorn ikkje ligg i nmleiken av tunet. Regionrfidet snskjer b vidaref~re det generelle delingsforbodet ph bygningar. Departementet mskjer at h0yringsinstansane vurderer om oppheving av det generelle delingsforbodet i jordlova b0r fire ti1 ei endring av plan- og bygningslova. Plan- og bygningslova styrer arealbruk og byggjesaksbehandling, og ved utarbeiding av t.d. komrnuneplanar, er det gjort awegingar av dike omsyn. Der fslgjene av ei deling er i strid rned plan- og bygningslova, forskrift, vedtekt eller plan, kan styringsmaktene nekte deling rned heimel i plan- og bygningslova (5 63). Der formblet rned delinga ikkje er i strid rned

6 bestemmingane om arealbruken i omridet, er det ikkje soknadsplikt. Dette gjeld t.d. ved fihdeling og sal av areal som tilleggsjord ti1 bruk i drift. Det meste av arealplanlegging i LNF-omride er tufta ph det generelle delingsforbodet i jordlova, og det har difor ikkje vore naudsynt med naerare bestemmingar omkring deling eller utforming av eigedommer eller tomter i dike omrdde. Blir det generelle delingsforbodet oppheva, onskjer departementet innspel pi om slike bestemmingar bor innarbeidast i arealdel ti1 kommuneplan. Regionrhdet sine kommentarar: Ti1 nh har praksisen i dei fleste kommunane vore at spesielt landbrukskunnige har hatt saksbehandlinga etter jordlova. hsaken ti1 dette er at forvaltning av landbruksareala krev god innsikt i landbruksmessig driftsproblematikk og driftsokonomi. Dersom delingsforbodet blir oppheva, mi ein sorge for at ein ph andre mitar kan hindre ei uonska oppdeling av landbrukseigedomane. Det er mogleg at ein ti1 ein viss grad kan oppnd dette ved H ta i bruk plan- og bygningslova gjennom vedtekter ti1 kommuneplanens arealdel. Det vil medfore spesiell landbruksfagleg sakbehandling og vurdering i alle arealplanar. Dersom deling av landbrukseigedomar i store delar av kommunane skal bli soknadspliktige etter plan- og bygningslovas 9 63, med fogjande kvalifisert saksbehandling, vil dette fore ti1 eit komplisert regelverk og det bar ogsd vere landbrukskunnige som er med i saksbehandlinga. Ein meiner derfor at ei eiga jordlov med regelverk vil vere mykje enklare 5 forst& og forvalte. Det er ogsi enklare for publikum. RegionrHdet onskjer H vidarefme gjeldande lowerk. Departementet vurderer om kommunane b0r fii moglegheit ti1 ii fastsetje lokul forskrift med utvida plikt ti1 ii s0kje samtykke ti1 deling utj;ii Eokule tilhgve ogprioriteringar, eller om det skal gierast endringar iplan- og bygningslova, jx f0rre kupittel. Bie desse alternativa er lokale tilpasningar som vil kreve lokale ressursar og juridisk kompetanse for d forvalte. Dersom det ikkje er aktuelt H behalde jordlova uendra, synes det noko enklare H fastsette lokal forskrift enn H gjere plan- og bygningslova enda meir komplisert. Det opplegget som her er skissert, vil medfore store variasjonar i praktisering av jordpolitikken over heile landet. For det store publikum og overordna myndigheiter vil systemet bli komplisert og vere umogleg H halde oversikt over. Lokale tilpasningar av regelverket vil styrke lokaldemokratiet, men vil vere ressurskrevjande H forvalte. RegionrHdet onskjer H vidarefore gjeldande lowerk. Samtykke ti1 deling vert som i dug ikkje naudsynt i ei rekkje hove.

7 Departementet fsreslk at dyrka jord pb same eigarhand skal reknast sorn ein eigedom, utan farresetnad om at jorda vert driven sorn ei driftseining. Dette ut fih omsynet ti1 jordvernet. Regionrhdet har ingen kommentarar ti1 denne endringa. Departementet f0resllir ikkje endringar i hme ti1 delingsreglar i anna lowerk, t.d. Bellov og odelslov. RegionrAdet har ingen kommentarar ti1 dette punktet. Departementet furesllir at tinglysingskontrollen vedfilideling vert oppheva, og at denne kontrolloppgliva blir overfart ti1 kommunen i samband med delingshandsaming og oppmding. I dag f"ar styringsmaktene kjennskap ti1 deling nk dokumentasjon pb stifling eller overfarring av rettar skal tinglysast. Slike dokument kan ikkje tinglysast utan at det er gjeve samtykke ti1 deling. Tinglysing blir no utfprrt sentralt (Statens kartverk, Hmefoss), og moglegheitene for rutinefeil kan dh auke. Etter departementet sitt syn bsr difor denne kontrollen leggjast ti1 dei styresmaktene sorn har tilknytning til, og interesse av delingsspsrsmblet. Regionddet sine kommentarar: Gjeldande ordning bar vidarefprrast, d& ei samling av denne rutina vil kunne gje ei likearta handsaming. I saxleg stme kommunar, med omfattande adrninistrasjonar, kan det Vera vanskeleg h sikre at dette blir handsama riktig, mellom dei ulike fagornrbda. Regionridet si oppfatning og erfaring med ei sentralisert teneste, har sa langt vore veldig bra. Erfaringane var meir varierte med den tidlegare ordninga, der t.d. sjukdomstilfelle kunne Vera avgjerande for om sakene vart riktig handsama. Regionridet prnskjer b vidarefsre tinglysingskontrollen slik den er i dag. RegionrAdet har ingen kommentarar ti1 del 11, I11 eller IV i byringsnotatet. Generelt Departementet har henta inn ssknadstal sorn grunnlag for sine vurderingar, og konkluderer m.a. med at det blir gjeve lrayve ti1 deling i dei fleste sakene (91%) sorn blir fiemma, og at lova difor fernnar om mange saker sorn eigentleg ikkje treng ssknadsplikt.

8 Regionrhdet meiner at dette ikkje er riktig konklusjon. Tvert imot oppfattar Regionrhdet at lova fungerer godt, og at serkjarane som regel har gjort seg godt kjent med innhaldet i den, og veit kva slag frhdelingar den opnar for. Statistikken seier ingenting om det er sett vilkh i sakene, noko det er grunn ti1 h tru at det er gjort i dei fleste tilfella. I sa fall tyder det ph at lowerket er legitimt. Ein delingssoknad er oftast ein prosess, der kommunikasjon mellom sokjadgrunneigar og den lokale landbruksforvaltninga dannar grunnlaget for den beste loysinga av omsyn ti1 bhde samfunnsinteressene og den einskilde serkjar sine interesser. Sokjar far informasjon om moglegheiter og avgrensningar i h e ti1 lova, og sjerlve delingsserknaden blir som regel forma ut fi-h denne kjennskapen. Regionsjefen legger fram saka med ferlgende forslag ti1 vedtak: 1. Regionrhdet sterttar ikkje Landbruks- og matdepartementet sitt forslag om B oppheve det generelle delingsforbodet i 5 12 i jordlova. 2. Regionrhdet fsreslh at det blir utarbeidd retningsliner for frhdeling av tun, ved sal av areala som tilleggsjord ti1 andre landbrukseigedommar. 3. Regionrhdet har ingen kommentarar ti1 del 11, I11 og IV i mngsnotatet. RUN Ck &w-w Ole Aasaaren Regionsjef