HORDALAND FYLKESKOMMUNE Regionalavdelinga Klima- og naturressursseksjonen Arkivsak 201013189-21 Arkivnr. 344 Saksh. Tale Halsør og Jostein Aksdal Saksgang Kultur- og ressursutvalet Fylkesutvalet Møtedato 20.08.2013 29.08.2013 SØKNAD OM TILLEGGSOVERFØRING TIL EVANGER KRAFTVERK OG UTBYGGING AV TVERRELVI OG MUGGÅSELVI I VOSS KOMMUNE - FRÅSEGN SAMANDRAG BKK Produksjon søkjer om å få overføre øvre del av to nedbørsfelt til produksjon i eksisterande Evanger kraftverk i Voss kommune. Søknaden inkluderer også to nye småkraftverk for å utnytte nedre del av dei same nedbørsfelta. Alternativt søkjer dei om ei redusert utbygging med berre dei to småkraftverka. Utbygginga vil gje 117 GWh ny produksjon, alternativt 66 GWh ved redusert utbygging. Området har kulturminneverdiar og potensial for funn av ytterlegare verdifulle kulturminne. Det er også store landskapsverdiar i øvre delar av influensområdet. Store delar av utbygginga i dette området vil vere veglaus, men redusert vassføring i mange bekkar og elver vil vere med å endre landskapskarakteren. Det er villrein i nærleiken av utbyggingsområdet og Vosso er nasjonalt laksevassdrag, i tillegg er det fleire verdifulle naturtypar som vert råka av utbygginga. Det er difor viktig å sikre at utbygginga ikkje får store konsekvensar for desse verdiane. FORSLAG TIL INNSTILLING 1. Det er potensial for funn av hittil ikkje kjende automatisk freda kulturminne i området. Det vert stilt krav om at undersøkingsplikta etter 9 i Kulturminneloven vert oppfylt i god tid før iverksetjing av tiltak. 2. Freda kulturminne nær tiltaksområde må merkast under anleggsarbeidet slik at dei ikkje vert skadde. 3. Minstevassføring og tersklar må gjennomførast i samsvar med tilråding i rapport for biologisk mangfald for å ta vare på livet i og nær vasstrengane og for å ivareta landskapskarakteren. 4. Alle naudsynte tiltak må setjast i verk for å sikre at utbygginga ikkje får konsekvensar for fisk på anadrom strekning.
5. Røyrgater og vegar må samordnast så langt som mogleg og ikkje ta areal frå verdifulle naturtypar, som slåtteenga ved Steine og bekkekløfta i Mokedalen. 6. Gytegrus skal leggjast ut dersom viktige gyteplassar går tapt i Harkavatnet og Skorsetvatnet. 7. Anleggsarbeid må gjennomførast utanfor kalvingstida for rein i områda der desse kan verte uroa. 8. Rugekassar må setjast opp der hekkeplassar for fossekall går tapt. Rune Haugsdal Fylkesrådmann Bård Sandal Regionaldirektør Vedlegg: Kart kraftutbygging Evanger, Voss kommune Illustrasjon av deponi og veg i Mokedalen Søknad 2
FYLKESRÅDMANNEN, 19.07.2013: 1. Innleiing BKK Produksjon AS ønskjer å utvide vasskraftproduksjonen i Evanger kraftverk og søkjer om å få overføre vatn gjennom ein tunnel til kraftverket i Evanger. Vidare vil dei nytte dei nedre delane av dei same nedbørsfelta til to nye elvekraftverk, Tverrelvi og Muggåselvi. BKK søkjer primært om både overføring og dei to kraftverka, alternativt om berre utbygging av dei to kraftverka utan overføring av øvre del av nedbørsfelta til Evanger. Frå før er Harkavatnet i øvre del av nedbørsområdet ført over til produksjon i Evanger kraftverk. Dersom BKK får konsesjon til utbygginga dei her søkjer om vil dette vatnet bli tilbakeført til sitt opprinnelege utløp og inngå i nedbørsfeltet til utbygginga. Søknaden er på høyring frå Noregs vassdrag- og energidirektorat (NVE) med frist 15. august 2013. Hordaland fylkeskommune har bede om utsett frist til 1. september. 2. Søknaden 2.1. Områdeomtale Tverrelvi og Muggåselvi og nedbørsfelta til dei to elvene ligg i Voss kommune. Elvene er sideelver til Vosso og renn ut mellom Bulken og Evanger. Utover overføringa av Harkavatnet er det ikkje tidlegare reguleringar i tiltaksområdet. BKK har fleire reguleringar nord og vest for tiltaksområdet, dei fleste i tilknyting til Evanger kraftverk. Evanger kraftverk er det største kraftverket til BKK og det tiande største i landet, og produserer i overkant av éin prosent av krafta i Noreg. Nedbørsfelta ligg mellom Evangervatnet på nivå med fjorden og opp over 1000 meters høgde. Det er eit variert landskap med fleire landskapstypar. Omtrentleg plassering av tiltaksområdet, markert med grønt. Tverrelvi og Muggåselvi, med tilhøyrande nedbørsfelt ligg på nordsida av E16 og renn ut i Vosso mellom Evanger og Bulken. 2.2. Prosjektskildring Prosjektet består av to hovuddelar, ein 8 km lang overføringstunell som vil leie vatn frå øvre del av nedbørsfelta inn på den eksisterande driftstunnelen til Evanger kraftverk, og to små kraftverk som vil nytte nedre del av dei same nedbørsfelta. BKK prioriterer eit prosjekt som inneheld begge desse delprosjekta (alt. B), alternativt berre utbygging av dei nye småkraftverka og ingen overføring (alt. D) 1. 1 Tidlegare utkast av prosjektet inneheldt to fleire alternativ. Desse har BKK valt å ikkje søkje om (alt. A og C). 3
Oversikt over tiltaka. Hovudalternativet inkluderer nye overføringar (i lilla) og to småkraftverk (i raudt). Alternativ utbygging vil vere kun småkraftverka. Alternativ B BKK sitt prioriterte alternativ. Overføringa vil gå i ein 8,4 km lang tunnel med i alt sju inntak. Tunnelen vil koplast til den eksisterande tunnelen Evanger kraftverk og vil bidra til å fylle magasinet Askjelldalsvatnet. Inntaka vil liggje mellom kote 808 og 830. Prosjektet vil inkludere ei oppgradering av den kommunale vegen til Steine og bygging av ein 3 km lang anleggsveg frå Fjelastølen til Mokedalen. Inntaka som ikkje ligg i Mokedalen vil byggjast ved hjelp av helikoptertransport eller tilkomst gjennom tunnelen. Tunnelen vil gje 260 000 m 3 massar som er planlagd deponerte i Mokedalen (sjå vedlegg for illustrasjon av endringa i landskapet). Det er planlagd slepp av minstevassføring frå dei tre største bekkeinntaka, noko høgare i sommar- enn i vintersesongen. Overføringa er venta å gje ein produksjonsauke i Evanger kraftverk på 84 GWh årleg. Kostnaden ved prosjektet er 277 mill. kr. som gjev ein utbyggingspris på 3,30 kr/kwh. Inntaka til dei to elvekraftverka vert like ved eksisterande vegar. Dammen ved inntaket til Tverrelvi kraftverk vert 5 meter høg og 15-20 meter lang, med totalt areal på 300 m 2. Røyrgata vert 2900 meter lang og vil først følgje den kommunale vegen og vidare gå bratt nedover fjellsida til kraftstasjonen. Kraftstasjonen er planlagd på kote 50 om lag 150 meter ovafor brua over elva. Minstevassføring vil tilsvare 5-persentil, inntil 262 l/s om sommaren og inntil 94 l/s om vinteren. Venta årsproduksjon er 26,4 GWh, som gjev ein utbyggingspris på 5,00 kr/kwh. Dammen ved inntaket til Muggåselvi kraftverk vert 4 meter høg og 10 meter lang, med totalt areal på 200 m 2. Røyrgata vert i overkant av 1800 meter lang og vil i øvre delar gå mellom vegen og elva. I nedre del vil røyrgata krysse elva og gå over beite og skog. På eit bratt parti vil vassevegen gå i bora sjakt. Kraftstasjonen er tenkt plassert ved busetnaden på Skorve, ved E16. Planlagd minstevassføring er tilsvarande alminneleg lågvassføring, inntil 35 l/s heile året. Venta årsproduksjon er 6,6 GWh, som gjev ein utbyggingspris på 7,30 kr/kwh. 4
Samla produksjon for alternativ B er venta å bli 117,2 GWh og venta utbyggingspris er 3,89 kr/kwh. Alternativ D Alternativ D er som B, men utan overføringstunnelen til Evanger kraftverk. Det vil seie at heile nedbørsfelta vil nyttast i småkraftverka. Utbyggingsplanane for småkraftverka er som skissert over, men med større turbinar i kraftverka. Venta produksjon i Tverrelvi er 56,1 GWh årleg som gjev ein utbyggingspris på 3,70 kr/kwh. Venta produksjon i Muggåselvi er 10,1 GWh i året til ein utbyggingspris på 5,40 kr/kwh. Samla produksjon for alternativ D er venta å bli 66,2 GWh og venta utbyggingspris er 3,95 kr/kwh. 3. Verknad for natur og samfunn 3.1. Kulturminne og kulturmiljø I konsekvensutgreiinga er kulturminne og kulturmiljø utgreidd og for tiltaka er det definert sju overordna kulturmiljø. Desse er delt over gardane Elge, Muggås, Edal, Stein og Kolle. Stølsområda har størst kulturminneverdi. Tidsdjupna stølane har gjev desse stor kulturhistorisk verdi. Det er særleg Kvitlastølen som har fleire registrerte automatisk freda kulturminne. 3.2. Landskap Influensområdet går frå Vosso på kote 40 til over 1100 meter over havet. Det er sterk stigning dei første 250 meter, før landskapet flatar meir ut. Det er relativt mjuke overgangar mellom formelementa, men Tverrelvi har skore seg ned i eit gjel dei siste 200 metra. Bart fjell pregar dei høgareliggande partia og vasstrengane er tydeleg eksponert, særleg over skoggrensa. Det er ein del busetnad med tilhøyrande vegar og anna infrastruktur i nedre del. To husdyrbruk utgjer det sterkaste kulturmiljøet i området, i tillegg er det stølar oppover fjellsida, nokre vegar, granplantefelt og husdyrbeite. Harkavatnet vart overført til kraftproduksjon i Evanger kraftverk i 1970 gjennom tunnel, elles er det lite terrenginngrep i øvre del. Området generelt er representativt i landskapssamanheng, men skil seg ut frå tilsvarande landskap i regionen ved at det ikkje er vassdragsreguleringar her. Landskapskvalitetane er i hovudsak knytt til stølsmiljøa og dei storskala formene. Elvene er viktige lokale landskapselement i øvre og midtre delar, men mindre synlege i nedre delar der dei går i gjel og tett skog stengjer for innsyn. Vassføringa varierer mykje i løpet av året, med tidvis lite vassføring og tidvis flaum. Alternativ B, som inkluderer overføring av den øvre delen av nedbørsfeltet til Evanger kraftverk, vil ha dei største konsekvensane for landskap. Overføringa vil gi eit tap i areal av inngrepsfrie naturområde (INON) med 11,8 km 2. Ved alternativ D vil det ikkje vere tap av INON. Landskapsverdiane er høgast i øvre del av tiltaksområdet, og her er også vasstrengen meir synleg grunna lite vegetasjon. Konsekvensane av utbyggingsalternativ B for landskap er difor høgare enn for alternativ D. For alternativ B er konsekvensane særleg knytt til etablering av inntaksdammane, som vil liggje i eksponerte område utan tekniske inngrep i dag. Vidare vil redusert vassføring redusere landskapsopplevinga i øvre delar der vasstrengane er sentrale landskapselement i opne og trebare område. Fråver av flaum vil gi auke i tilvekst av vegetasjon langs elvene og gjere dei mindre eksponerte på sikt. Både med tanke på inntaksdam og redusert vassføring vil den vide Kvitlabotnen, med velhalde kulturmiljø og etablerte badekulpar, vere særleg prega av utbygginga. Inntaket i Fangdalen vil redusere inntrykkstyrken på ein foss ned mot Lauvdalen. Det planlagde deponiet i Mokedalen på 260 000 m 3 vil gje eit nytt landskapselement som i liten grad vil skjulast i terrenget. Området er ope og trebart og deponiet vil saman med ny veg inn til dalen endre opplevinga av området som urørt og avsides. Felles for båe utbyggingane er konsekvensane av dei to elvekraftverka. Her er inngrepa knytt til inntaksdammar og røyrgater. Desse er i stor grad samlokalisert med vegar og anna infrastruktur og konsekvensane for landskap er dimed vurdert å vere små. 5
Oversiktsbilde av influensområdet (frå søknad) 3.3. Biologisk mangfald Heile fjellområdet i influensområdet er del av Fjellheimen villreinområde. Områda er nytta til sommar- og vinterbeite, og delar av det er nytta til kalving. Reinstammen er forvalta som villrein og det er i dag ikkje løyve til å jakte på den. Bereevna til stammen er låg grunna klimatiske tilhøve og avgrensa vinterbeite, i tillegg til oppstykking av leveområde gjennom bygging av vegar, hytter og anna menneskeleg aktivitet. Det er særleg inntaka i Mokedalen og Raudebergdalen som ligg tett opp mot trekkrutene. Opplysningane om plasseringa av trekkvegar og kalvingsområde er usikre. På Steine ligg ei slåttemark verdsett til viktig. Slåttemark er ei sterkt truga naturtype (EN). Lenger nede langs Tverrelvi ligg ein stor og rik, gamal lauvskog med fleire raudlisteartar vurdert til svært viktig. Ved utløpet av Tverrelvi er ei bekkekløft og bergvegg med edellauvskog og fleire raudlisteartar vurdert til viktig. Det er fleire lokalitetar av gamal- og edellauvskog og bekkekløft og bergvegglokaliteter langs utbyggingsområde for Muggåselvi. Desse er av lokal verdi. I nedbørsområdet er det registrert ei rekkje fugleartar. Langs båe er elvene det vasstilknytte fugleartar som vintererle, strandsnipe, gråhegre og fleire par hekkande fossekall. I området er det også dei truga artane gaupe og jerv. Dei største konsekvensane for biologisk mangfald kjem som følgje av overføringa av den øvre del av nedbørsfeltet. Det er særleg den verdifulle reinstammen som gjev utbygginga negative konsekvensar. For utbyggingsalternativ D er konsekvensane i hovudsak knytt til reduksjon i leveområde for artar i skog og bekkekløfter. Konsekvensane for reinstammen og delvis for dei andre pattedyra i området vil vere knytt til anleggsfasen grunna støy frå helikoptertransport, anleggsarbeid og trafikk. Det vil også vere noko tap av leveområde. For pattedyr er konsekvensen er vurdert til stor negativ i anleggsfasen og middels i driftsfasen. Særleg vil konsekvensane vere store om anleggsarbeid vert utført i yngleperioden, men det er ikkje planar om å utføre arbeid i nærleiken av kalvingsområdet i dette tidsrommet. I planane vil opprusting av vegen ved Steine gå gjennom den truga naturtypen slåtteeng. Redusert vassføring vil ha negativ innverknad for livet i bekkekløftene. I tillegg vil bekkekløfta i Mokedalen 6
råkast direkte av anleggsvegen opp dalen. Bekkekløfta i Tverrelvi vil kunne påverkast dersom røyrgatetraseen får nærføring med henne. Konsekvensane for naturtypar er vurdert til middels negativ. Vasstilknytt fugl, som fossekall, vil påverkast negativt av at vatn førast frå elvestrengane, medan tilbakeføring av Harkavatnet til opprinneleg elveleie vil vere positivt for dei same fuglane, som då får erstatta noko av det tapte leveområdet. For artane som lev i skog vil nye vegar og røyrgater redusere deira leveområde.særleg rovfuglane og hønsefuglane vil påverkast negativt av støy og trafikk under anleggsarbeidet, særleg om dette skjer under yngleperioden. Konsekvensane er vurdert til liten til middels negativt for fugl. 3.4. Fisk Vosso er nasjonalt laksevassdrag og området mellom utløpet av Tverrelvi og Evangervatnet er del av influensområdet til tiltaket. Den fem km lange strekninga står for om lag ein femtedel av årleg smoltproduksjon i Vosso. Nedre delar av Tverrelvi er nytta til gyteelv for laks og sjøaure, men er truleg viktigare som oppvekstområde for lakseungar som vandrar opp frå gyteområda i Vosso. Strekninga står for 1,7 prosent av smoltproduksjonen i Vosso. Nedst i Muggåselvi er eit lite gyteområde for aure og mogleg sjøaure. Det er bekkeaure i midtre del av Tverrelvi og det finst aure i øvre delar av båe vassdraga, inkludert ein tunn bestand i Harkavatn. Det er ikkje funne ål under dei biologiske kartleggingane, men det er ål i Evangervatnet og Vangsvatnet og desse kan nytte dei anadrome strekningane i Tverrelvi og Muggåselvi. Det er ikkje venta at utbygginga vil få nemneverdige konsekvensar for fisk i Vossovassdraget. 3.5. Samfunn og brukarinteresser Utbygginga vil gi auka inntekter til kommunane gjennom eigedomsskatt, konsesjonskraft, auka utbytte i BKK og andre skattar. Det er Voss kommune som vil få størstedelen av desse inntektene. Når anlegget er i drift vil inntektene til Voss kommune liggje mellom 5 og 6 mill. kr årleg ved utbyggingsalternativ B og i overkant av 1,5 mill. kr for alternativ D. Det er venta at Muggåselvi kraftverk vil gi negative konsekvensar for nærmiljøet grunna støy både i anleggsfasen og i driftsfasen. Anleggsfasen vil gi støy for dei som held til på stølen i Mokedalen, som i dag er hytte. Området er nytta til friluftsliv som turgåing, noko skigåing, fiske i Tverrelvi, bærplukking og jakt på hjort og småvilt. Tverrelvi er også nytta til elvepadling. I hovudsak er friluftsaktivitetane sentrert kring stølane og den viktigaste brukargruppa er fastbuande og dei som eig stølane. Utbygging etter båe alternativ vil gjere Tverrelvi ueigna som padleelv. Det er ikkje venta at utbygginga får konsekvensar for fiske i elvene. I anleggsfasen vil jakta i området kunne få redusert utbytte, men det er ikkje venta å få konsekvensar på sikt. Det er ikkje venta at landskapsinngrepa vil påverke friluftslivet elles negativt. 4. Vurdering og tilråding Hordaland fylkeskommune har vurdert saka som sektorstyresmakt for kulturminne. I vurdering av prosjektet mot regionale omsyn har vi nytta Klimaplan for Hordaland 2010-2020, Verdivurdering av landskap i Hordaland fylke 2 og Område for friluftsliv 3. Det er vidare referert til verdikart og retningsliner i Fylkesdelplan for små vasskraftverk i Hordaland, då det ikkje er utarbeidd eigne retningsliner for større vasskraftutbyggingar. Klimaplan for Hordaland slår fast følgjande overordna mål og strategiar for energiproduksjon: 2 Aurland naturverkstad, 2011. På oppdrag frå Hordaland fylkeskommune. 3 Kartlegging og verdsetting av regionalt viktige område i Hordaland, Hordaland fylkeskommune og Fylkesmannen i Hordaland, 2008. 7
Strategi C: Hordaland skal vere ein føregangsregion i produksjon av fornybar energi. 9. Hordaland skal produsere energi frå fornybare kjelder og med minst mogleg arealkonliktar. Ein skal ta omsyn til naturmangfald, friluftslivområde og store landskapsverdiar i fylket. Jf. Fylkesdelplan for små vasskraftverk. 10. Effektivisering og modernisering av eksisterande vasskraftverk. 4.1. Kulturminne og kulturmiljø Alternativ B Konsekvensutgreiinga viser til at alternativ B får noko større konsekvens for kulturminne og kulturmiljø, medan alternativ D ikkje i same grad kjem i konflikt med stølane og kulturminneverdiane der. Fylkeskommunen ser at kulturlandskapet i området er svært sårbart. Tiltaka vil få verknad på opplevingsverdet, men det er alt gjort endringar og tilretteleggingar i Mokedalen. Alternativ D Konsekvensutgreiinga har mindre grad av informasjon her. Så langt me kjenner til er dei to kraftverka som er planlagt ikkje i konflikt med automatisk freda kulturminne. Kulturminneutgreiinga knyter ein høg verdi til dei råka kulturminneområda, men konsekvensane er sett til «liten negativ konsekvens». Det er likevel knytt eit høgt potensiale for konfliktar med hittil ikkje kjende kulturminne. Det vil slik bli stilt krav etter kulturminnelova 9 om at undersøkingsplikta må vera oppfylt før ein sett i verk eventuelle tiltak. Kulturminnevernet vil på grunnlag av konsesjonssøknaden varsla at kulturminneundersøkingar etter 9 i kulturminnelova kan verta aktuelle å få gjennomført. Dette gjeld for både alternativ B og D. 4.2. Landskap Det er i dei øvre delane av tiltaksområdet at dei store landskapsverdiane er. I «Verdivurdering av landskap i Hordaland fylke» er det avgrensa eit område med stor verdi. Heile området ligg innafor influensområdet til utbygginga og er del av Tverrelvi sitt nedbørsfelt (sjå bilde under). Området er eitt av to i Hordaland i kategorien Lågfjellsdalar under tregrensa som er klassifisert til stor verdi. Desse er vurdert å ha særleg heilskapleg utforming og god historisk kontinuitet. Blant kjenneteikn for denne landskapstypen er «Vann i form av opne smeltevannsbekker i dalsidene, og større elver i dalbunnen». Dette er ein type landskap det ikkje er mange att av i fylket. Det er difor viktig å ta vare på dei kvalitetane og særtrekka området har. Avbøtande tiltak for å oppretthalde elvestrengane i landskapsbiletet og redusere verknaden av tekniske inngrep som vegar og inntaksdammar bør prioriterast. 8
1 Store delar av influensområdet til overføringa og til Tverrelvi kraftverk ligg i eit landskapsområde av stor verdi (Verdivurdering av landskap i Hordaland fylke) R4 Sårbart høgfjell 1. I sårbart høgfjell av stor verdi skal ein vere restriktiv med vasskraftanlegg som fører til varige sår i naturen. Avbøtande tiltak: Tunneldrift og veglaus utbygging kan redusere konfliktgraden. 2. I andre område med sårbart høgfjell bør ein vise varsemd med løyve til ny kraftutbygging, spesielt i eksponerte område mot viktige reiselivsområde og verdifulle friluftsområde. Dei øvre delane av influensområdet ligg i følgje verdikart for landskap i Fylkesdelplanen i sårbart høgfjellsområde av noko til stor verdi. Dette er område utan tekniske inngrep (INON). I følgje retningslinene for små vasskraftverk skal ein vere varsam med kraftutbygging i slike område. Føreslegne avbøtande tiltak er tunneldrift og veglaus utbygging. Øvre delar av influensområdet ligg i sårbart høgfjellområde av stor, middels og noko verdi (verdikart landskap - Fylkesdelplan for små vasskraftverk) 9
4.3. Biologisk mangfald R5 Biologisk mangfald 3. For elver som fungerer som hekkeområde for vintererle eller fossekall må det setjast krav om naudsynt minstevassføring. For vintererle er det også viktig å halde skogen langs elva intakt. For fossekall kan oppsetting av eigne reirkasser vere eit avbøtande tiltak der trygge reirplassar forsvinn. Det hekkar fossekall med fleire par langs Muggåselvi og Tverrelvi og vidare oppover til sidebekken i øvre delar av tiltaksområdet. Langs Muggåselvi hekkar også vintererle. Konsekvensane for fuglane vil vere størst i dei sidebekkane der det ikkje er planar om minstevassføring. Tilbakeføringa av Harkavatnet til opprinneleg elveløp vil betre hekketilhøva her. Med tanke på at det i tillegg er registrert fleire verdifulle bekkekløfter og bergveggar, bør minstevassføringa aukast til det nivået som fagrapport for biologisk mangfald rår til. I tillegg bør det setjast ut rugekassar. Villreinen i området er det viktig å ta omsyn til. Tidspunkt for anleggsarbeid bør tilpassast kalveperioden til reinen. Ved detaljplanlegging av vegar og røyrgater bør tiltaka samordnast mest mogleg for å redusere arealinngrep. Ein bør også unngå inngrep i naturtypar av særleg verdi, som slåtteenga ved Steine og bekkekløfta i Mokedalen. 4.4. Fisk R6 Fisk 1. I nasjonale laksevassdrag skal ein ikkje gje løyve til bygging av kraftverk på lakseførande strekning, dersom det fører til negativ innverknad på bestanden. Ein må vise varsemd ved utbygging oppstraums lakseførande strekning, og utbygging krev særskilte tryggleikstiltak for å redusere risiko for laksestammen. 4. Gyteområde for innlandsfisk må ikkje reduserast i eit slikt omfang at det er til trugsel for bestanden eller gjev vesentleg negativ innverknad for fiske. Vosso er nasjonalt laksevassdrag, men det er ikkje venta at utbygginga vil få konsekvensar for bestanden her. Frå retningslinene går det fram at det viktig å installere ventil for forbislepping av vatn for å avgrense brå vassføringsvariasjonar på anadrom strekning i Tverrelvi. Frå retningsline 4 følgjer det at bestandane av bekkeaure og aure i Harkavatnet og Skorsetvatnet bør oppretthaldast. Dei følgjande avbøtande tiltaka frå konsekvensutgreiinga for fisk bør difor vere del av prosjektet: Etablering av tersklar, og særleg celletersklar på dei flate partia i Tverrelvi frå Lauvdalen og forbi Steine, vil sikre vassdekning i særleg turre periodar sommarstid. Tilrettelegging av utløpsgyting i Skorsetvatnet og Harkavatnet ved utlegging av gytegrus. R10 Alternativ bruk av eventuelle tunnelmassar skal vurderast framfor tippar i terrenget. Prosjektet genererer store overskotsmassar. 260 000 kubikkmeter stein vil deponerast i Mokedalen. Alternativ bruk av desse massane bør vurderast. Sumverknad Utbygginga skjer like ved Evanger kraftverk, men i vassdrag der det i dag ikkje er gjort inngrep utover overføringa av Harkavatnet. Det er fleire utbyggingar i nærleiken og fleire er til handsaming hos NVE (sjå kart i vedlegg). Det vart nyleg fatta vedtak i fem kraftsaker i nærområdet til prosjektet. Av dei fem prosjekta fekk to avslag (Geitelvi, Nedre Dyrvo), eit vart delvis innvilga (Vassvøre utan bygging av Merkesgrovi) og to fekk konsesjon (Jørnevikelvi, Gosland). 10
5. Oppsummering og tilråding Tiltaket er ei stor kraftutbygging i regionen med 117 GWh ny kraftproduksjon årleg, alternativt 66 GWh ved ei redusert utbygging. Utbyggingsprisen for båe alternativ ligg på 3,90 kr/kwh, som er i nedre del av kostnadsbiletet til nye prosjekt. Prosjektet vil inngå i regulerbar kraftproduksjon. Konsekvensane for ålmenne interesser er i hovudsak knytt til landskap, biologisk mangfald og kulturminneverdiar. Området er del av eit landskap med stor verdi og tiltak bør gjennomførast så skånsamt som mogleg for å ta vare på elvestrengane som er viktige landskapselement og gjere tekniske inngrep som bekkeinntak og veg til Mokedalen så diskret som mogleg. Minstevassføringa frå Fangdalen bør vere tilstrekkeleg til å ta vare på fossen mot Lauvdalen i sommarsesongen og vassføringa gjennom Kvitlastølen bør ivareta kulturmiljøet der. Alternativ bruk eller deponering av steinmassane frå overføringstunnelen bør vurderast for å redusere inngrepa i Mokedalen, der det er gjort funn av kulturminne. Med tanke på at Vosso er nasjonalt laksevassdrag er det viktig at avbøtande tiltak for å ta vare på fisk på anadrom strekning vert gjennomført. Vidare bør det etablerast tersklar i Tverrelvi for å ta vare på elva som landskapselement og for å sikre bekkeauren i elva. Gytegrus bør leggjast ut i vatna der utbygginga vil kunne fjerne viktige gyteplassar i utløpet av vatna. Det er villrein i området, og dette er ein art som er særleg vàr for uro, ein bør difor ta særleg omsyn til reinen sin kalvingsperiode når ein legg planane for anleggsarbeidet. Prosjektet passar inn i Hordaland fylkeskommune sine mål om å auke produksjonen av fornybar energi med minst mogleg arealkonfliktar og effektivisering og modernisering av eksisterande kraftverk. 11