SØKNAD OM BYGGING AV LIARELVA KRAFTVERK I KVINNHERAD - FRÅSEGN

Transkript

1 HORDALAND FYLKESKOMMUNE Strategi- og næringsavdelinga Plan- og miljøseksjonen Arkivsak Arkivnr. 344 Saksh. Anne-Gro Ullaland, Lars Øyvind Birkenes Saksgang Kultur- og ressursutvalet Fylkesutvalet Møtedato SØKNAD OM BYGGING AV LIARELVA KRAFTVERK I KVINNHERAD - FRÅSEGN SAMANDRAG Sunnhordland Kraftlag AS søkjer om å få byggje eit småkraftverk i Liarelva i Kvinnherad. Liarelva kraftverk vil nytte fallet mellom Liarvatnet på kote 440 og kraftstasjonsbygning på kote 2 ved Matresfjorden til å produsere 7,3 GWh ny kraft. Utbygginga er vurdert å ikkje vere i konflikt med viktige regionale interesser, og ein rår i saka til at Sunnhordland Kraftlag vert gjeve løyve til utbygginga som omsøkt. FORSLAG TIL INNSTILLING 1. Fylkesutvalet tilrår at det vert gjeve konsesjon til Liarelva kraftverk som omsøkt frå Sunnhordland Kraftlag AS 2. I høve kulturminne vil fylkesutvalet peike på at utbyggjar må søkje å unngå inngrep i/skade på eventuelle kulturlandskapstrekk som steingardar, eldre vegar/stiar, bakkemurar, tufter m.m. Tiltakshavar har og plikt til å vise aktsemd, og straks melda frå til Hordaland fylkeskommune dersom ein i samband med tiltaket skulle støyta på automatisk freda kulturminne (jf. Kulturminnelova 8, 2. ledd). Vedlegg: Kart Paul M. Nilsen Jan Per Styve

2 FYLKESRÅDMANNEN, : 1. Innleiing Det ligg føre søknad frå Sunnhordland Kraftlag AS (SKL) om bygging av Liarelva kraftverk i Kvinnherad. Sunnhordland kraftlag er eigd av kommunar og kraftlag i Hordaland og Nord-Rogaland. Kraftlaget driv 9 sjølveigande kraftverk i Kvinnherad, Fusa og Stord kommune, og er i tillegg medeigar i Sima kraftverk i Eidfjord. Noregs vassdrags- og energidirektorat (NVE) har sendt søknaden på høyring med frist 19.juni. NVE er varsla om at fylkeskommunen si fråsegn først vil vere klår etter at saka er handsama i fylkesutvalet i september. 2. Søknaden 2.1 Områdeomtale Utbyggingsområdet ligg i Matre i Kvinnherad, der Liarelva har sitt utspring frå Liarvatnet på kote 440. I området ved vatnet finn ein stølshus på Sundstølen og Liarstølen. Ved utløp av vatnet er ein gamal steindam. Elva renn ned ei bratt vestvendt fjellside, og kryssar fylkesvegen på kote 65 før den renn ut i Matresfjorden. Det er inga markerte fossefall på strekninga, og elva er godt skjult av vegetasjon. Eksisterande 22kV line kryssar elva ved kote 20. 2km nord for Liarelva ligg Ytre Matre kraftverk som er eit småkraftverk bygd i km søraust for Liarelva ligg Fatlandselva der det er gjeve løyve til eit minikraftverk og søkt om eit kraftverk til i same elva. 2.2 Prosjektet I utbygginga vil ein nytte fallet mellom Liarvatnet og fjorden, og det gjeld eit nedbørsfelt på 2,46 km 2. Middelvassføring i elva er rekna til 250 l/s. Inntaket vert ved utløpet av Liarvatnet på kote 440, og det vert ein betongstøypt dam kledd med naturstein, kring 3m høg og 6 m lang. Den gamle steindammen ved vatnet vert ikkje råka av utbygginga. Røyrgata vert kring 1000 m lang og nedgraven på nordsida av elva. Det vert rydda eit belte på kring 10 m langs heile traseen. Kraftstasjonen vert liggande på kote 2 i strandsona og utforma som eit naust med villmarkspanel på veggane og steinhellar på taket. Vatnet vert ført ut i fjorden gjennom ein 10 m lang og 1,2 m brei avløpskanal. Kraftstasjonen vil få installert effekt på 1,8 MW med slukeevne som kan regulerast frå 25 l/s til 500 l/s. Utbygginga vil gje 7,3 GWh til ein kostnad på 13,9 mill kr. Dette gjev ein utbyggingspris på 1,91 kr/kwh. Det ligg føre to alternativ for tilkomst til kraftstasjonen. Det første alternativet er etablering av ein permanent traktorveg med stigning 14% på skrå ned frå fylkesvegen. Det andre alternativet er å ha tilkomst til stasjonen berre frå sjøsida. I anleggsfasen vert utstyr frakta inn med helikopter i øvre del. Under legging av røyra vil det elles bli nytta gravemaskin som arbeidar seg opp gjennom røyrgatetraseen. Etter anleggstida vil ein la traseen gro naturleg igjen. Tilkopling til kraftnett vert med kabel ca 100 m fram til Kvinnherad Energi si eksisterande kraftline. Denne skal ha kapasitet til å ta i mot krafta. Det vert ikkje naudsynt med massetak eller deponi, og eventuelle overskotsmassar vil bli nytta til å jamne ut traseen. I anleggstida vil utbygginga skape 3-4 årsverk, medan det i driftsfasen vil vere trong for om lag 0,3 årsverk. 2

3 3. Verknad for miljø, naturressursar og samfunn For kraftsaker i denne storleik er det ikkje krav om eigen konsekvensutgreiing, men i samsvar med NVE sine krav til småkraftsøknader ligg det føre ein rapport frå Faun naturforvalting om verknad på biologisk mangfald. Vassføring Middelvassføring i elva er rekna til 250 l/s, medan ålmenn lågvassføring er sett til 10 l/s. Sommarstid er 5 persentil vassføring rekna til kring 12 l/s, medan 5 persentil for vinterhalvåret er rekna til 7 l/s. Det er planlagd ei minstevassføring på 10 l/s heile året som er lik ålmenn lågvassføring. Ved vassføring mindre enn 25 l/s vil kraftverket stå og alt vatnet vil gå i elva. For vassføring mellom 35 l/s og 500 l/s vil 10 l/s gå i elva og resten i kraftverket. Ved høgare vassføring enn 500l/s vert det overløp over dammen og gje ekstra tilskot til vassføringa i elva utover minstevassføringa. Biologisk mangfald Vegetasjonen i området er prega av blåbærmark dominert av bjørk, og med innslag av furu i øvste delen. Andre innslag langs elvestrekninga er edellauvskog, mellom anna eldre ask og nokre innslag av hassel og gråor. I dei uthola asketrea er det potensial for raudlista insekt, biller, sopp og lav. Trea vert ikkje råka av utbygginga. Det er registrert nokre mindre bekkekløfter i elvestrengen, men det er ikkje registrert raudlista artar av sopp, mose og lav i desse. Det er ikkje registrert nasjonale raudlisteartar eller nasjonalt verdifulle naturtypar innafor influensområdet til kraftutbyggingsprosjektet. Fisk Det er tidlegare registrert ein tett stamme av aure med dårleg kvalitet i Liarvatnet, medan status for vatnet i dag ikkje er undersøkt. Liarvatnet ligg oppstraums utbygginga og tilhøva for fisk vert ikkje endra. Bratt fall i Liarelva frå inntaket gjer at elva ikkje eigner seg som tilhaldsstad for fisk. Landskap og inngrepsfri natur Elva renn i jamt fall ned lia, og vegetasjon gjer den lite synleg frå fjorden. Inntaksdammen vert liggjande naturleg mellom fast fjell, og vert kledd med naturstein for å falle best mogeleg inn i terrenget. Ryddebelte for røyrgata vert på kring 10m, og vil med tida gro att med stadeigen vegetasjon. Deler av nedbørsfeltet er etter Direktoratet for naturforvalting si definisjon inngrepsfri natur sone 2 (1-3 km frå tyngre tekniske inngrep). Den planlagde utbygginga vil redusere dette området med 0,73 km 2. Landbruk Lio gard ligg like ved utbyggingsområdet, men er ikkje i drift og vert i dag nytta som fritidseigedom. Eigedommen er i bratt terreng som gjer det vanskeleg å nytte den som dyrka mark i dag. Kraftverket vil vere med på å auke verdien av garden. Brukarinteresser Frå fylkesvegen er ein attgrodd traktorveg opp til Lio gard, og derfrå er det sti vidare opp på fjellet. Området er i dag i liten grad nytta som friluftsområde, men vert nytta til hjortejakt. Utbygginga vil ikkje ha innverknad på bruken av området til hjortejakt. 4. Vurdering Gjennom fylkesdelplan for energi er det vedteke mål og fylkespolitiske retningsliner som vert nytta som rettesnor for handsaming av vasskraftsaker i Hordaland. Det ligg og føre eit utkast til fylkesdelplan for små vasskraftverk som etter planen vert lagt fram for fylkestinget i oktober (sjå eigen sak). A3 er ei sentral retningsline frå fylkesdelplan for energi: Nye anlegg for produksjon og overføring av energi bør lokaliserast slik at dei ikkje kjem i vesentleg konflikt med viktige natur- og kulturlandskap, kulturmiljø, større inngrepsfrie område, strandsona og viktige område for friluftsliv. Det vert her vist til eigne fylkesdelplanar for kulturminne, friluftsliv og kystsona. 3

4 I sak til fylkestinget om fylkesdelplan for små vasskraftverk er det framlegg om eit sett med fylkespolitiske retningsliner for små vasskraftverk. I denne saka er følgjande retningsliner aktuelle: R3 R4 R5 R6 R7 R8 R9 Fjordlandskap: 1. I urørte fjordlandskap skal ein vere svært restriktiv med kraftutbygging som reduserer det urørte preget i landskapet. 2. I fjordlandskap av stor verdi skal ein vere restriktiv med inngrep som fjernar eksponerte fossar og vassdrag eller reduserer heilskapen i landskapet. Ein skal legge vekt på at terrenginngrep, vegar, røyrgater mm. ikkje fører til varige sår som reduserer opplevingsverdien i landskapet. Ved inngrep i eksponerte fossar og elvestrekningar skal det stillast krav til minstevassføring som opprettheld landskapskarakteren og opplevingsverdien. Sårbart høgfjell: 1. I sårbart høgfjell av stor verdi skal ein vere restriktiv med vasskraftanlegg som fører til varige sår i naturen. Avbøtande tiltak: Tunneldrift og veglaus utbygging kan redusere konfliktgraden. 2. I andre område med sårbart høgfjell bør ein vise varsemd med løyve til ny kraftutbygging, spesielt i eksponerte område mot viktige reiselivsområde og verdifulle friluftsområde. Inngrepsfrie naturområde (INON): 1. Ein skal ikkje gje løyve til utbygging i villmarksområde, og ein skal vere svært restriktiv med kraftutbygging i inngrepsfri sone 1 eller 2 som verkar inn på omfanget av villmarksområde (INON > 5 km frå teknisk inngrep). 2. Ein skal vere svært restriktiv med kraftutbygging som verkar vesentleg inn på omfanget INON-område som er topografisk samanhengande frå fjord til fjell. Biologisk mangfald: 1. Ein skal ikkje gje løyve til utbygging av små vasskraftverk som kan føre til skade på artar som er kritisk truga (CR), sterkt truga (EN) eller sårbar (VU) på den norske raudlista. 2. For vatn med hekkande lom skal ein ikkje gje løyve til reguleringar som inneber endra vasstand eller endra svingingar i høve til dagens situasjon. 3. For elver som fungerer som hekkeområde for vintererle eller fossekall må det setjast krav om naudsynt minstevassføring. For vintererle er det også viktig å halde skogen langs elva intakt. For fossekall kan oppsetting av eigne reirkasser vere eit avbøtande tiltak der trygge reirplassar forsvinn. 4. For naturtypar som krev stabil høg luftfukt må ein ikkje fråføre vatn i ein slik grad at fukttilhøva vert endra. Ein skal vere svært restriktiv med å gje løyve til inngrep eller redusert vassføring i bekkekløfter og fossesprøytsoner som er velutvikla, er av ein viss storleik eller har førekomstar av raudlista artar. 5. Etablering av røyrgate og anleggsveg må ikkje føre til vesentleg inngrep i naturtypar av stor verdi. 6. Ein bør som hovudsak unngå tiltak som skaper barrierar som fører til splitting av leveområde for villrein. Fisk: 1. I nasjonale laksevassdrag skal ein ikkje gje løyve til bygging av kraftverk på lakseførande strekning, dersom det fører til negativ innverknad på bestanden. Ein må vise varsemd ved utbygging oppstraums lakseførande strekning, og utbygging krev særskilte tryggleikstiltak for å redusere risiko for skade på laksestammen. 2. I lakseførande elver bør ein ikkje gje løyve til bygging av kraftverk på lakseførande strekning, og ein må vise varsemd ved utbygging oppstraums lakseførande strekning. 3. For elvestrekningar med sjøaure eller storaure skal ein ikkje gje løyve til vesentlege vasstandsreduksjonar. Der det er store fiskeinteresser skal ikkje tilhøva for fiske reduserast. For kraftverksutbygging oppstraums aktuell elvestrekning for fisk skal det vurderast om automatisk forbisleppingsventil skal monterast. Løyve til utbygging i mindre viktige område for sjøaure og storaure føreset auka og differensiert minstevassføring, ekstra høg minstevassføring i gytevandringstida og sikre inntaksordningar for å unngå tap av fisk i turbin. 4. Gyteområde for innlandsfisk må ikkje reduserast i eit slikt omfang at det er til trugsel for bestanden eller gjev vesentleg negativ innverknad for fiske. Friluftsliv 1. Ein bør vise varsemd ved utforming av ny vasskraftutbygging, slik at tiltaka ikkje reduserar opplevingskvalitetane i friluftsområde med stor verdi. Gjennom konkret utforming skal ein søkje å gjere tiltaket til ein positiv ressurs for friluftslivet. Kulturminne 1. I område med verneverdige kulturminne og kulturmiljø nær aktuell elvestrekning skal ein vise varsemd med løyve til ny vasskraftutbygging. Tiltak skal ikkje redusere verdien til eller ha negativ innverknad på kulturminna. Gjennom konkret utforming skal ein søkje å gjere tiltaket til ein positiv ressurs for kulturmiljøet. 4

5 Vurdering av utbyggingssøknaden i lys av gjeldande og mogeleg komande retningsliner: Inngrepsfri naturområde Bygging av Liarelva kraftverk vil redusere omfanget av inngrepsfri natur sone 2 (1-3 km frå tynge tekniske inngrep) med 0,73 km 2. Det inngrepsfrie området er av middels verdi, er ikkje del av eit større samanhengande inngrepsfritt område med villmark eller del av eit område som er samanhengande inngrepsfritt frå fjord til fjell. Tiltaket er slik ikkje i vesentleg konflikt med gjeldande eller føreslegne retningsliner for inngrepsfri naturområde. Landskap sårbart høgfjell og fjordlandskap Utbygginga gjeld ikkje urørt fjordlandskap eller fjordlandskap av stor verdi. Det er lagt opp til slepp av minstevassføring som og kjem landskapsopplevinga til gode. Frå fjorden er elva og lite synleg grunna vegetasjon. Utbygginga startar ved kote 440 og gjeld ikkje sårbart høgfjell. Biologisk mangfald Det er ikkje registrert nasjonale raudlisteartar eller nasjonalt verdifulle naturtypar innafor influensområdet til kraftutbyggingsprosjektet. Hole asketre i influensområdet til kraftverket kan ha raudlisteartar, men utbygginga er vurdert å ikkje ha innverknad på desse trea. Slepp av minstevassføring sikrar mot at elva går tørr og vil medverke til å oppretthalde det biologiske mangfaldet i og langs elva. Fisk Det er aure i Liarvatnet, men det er ikkje kjent at det er fisk i elva på aktuell utbyggingsstrekning. Utbygginga er ikkje venta å påverke bestanden i Liarvatnet negativt. Friluftsliv Området er ikkje vurdert å ha stor verdi for friluftslivsinteresser. Kulturminne Ut frå fylkeskommunen sine arkiv er det ikkje kjent automatisk freda kulturminne eller andre verneverdige kulturminne som kjem i konflikt med det omsøkte tiltaket. Det er tidlegare gjort funn av buplassar frå steinalder, bronsealder og ei hustuft frå eldre jernalder på garden Sunde som ligg vel 1 km lengre mot sørvest, så potensial for funn er til stades i området. Topografien er i tiltaksområdet for bratt og kupert med tanke på funn frå steinalder. Det ser heller ikkje ut til at røyrgatetraseen skal leggjast over areal der det er særleg potensial for funn frå bronse- og jernalder. For å ivareta andre kulturminneinteresser må utbyggar ved opparbeiding av tiltaket søkje å unngå inngrep i/skade på eventuelle kulturlandskapstrekk som steingardar, eldre vegar/stiar, bakkemurar, tufter m.m. Tiltakshavar har og plikt til å visa aktsemd, og til straks å melda frå til Hordaland fylkeskommune dersom ein i samband med tiltaket skulle støyta på automatisk freda kulturminne (jf. kulturminnelova 8, 2.ledd). Oppsummering og tilråding Utbyggingsplanane til Sunnhordland Kraftlag i Liarelva ser ikkje ut til å vere i vesentleg konflikt med viktige regionale verdiar. Prosjektet legg opp til slepp av minstevassføring lik ålmenn lågvassføring, som er gunstig både for visuelt inntrykk av elva og biologisk mangfald i og ved elva. Med utbyggingskostnad på 1,91kr/kWh er dette og eit økonomisk gunstig prosjekt. Eksisterande kraftnett i området skal ha kapasitet til å ta i mot krafta frå kraftverket. Samla sett vil eg rå til at Sunnhordland Kraftlag AS får løyve til utbygginga som omsøkt. Som i alle saker bør det setjast krav til utbyggjar om å ta omsyn til kulturminneinteressene i området. 5