SØKNAD OM BYGGING AV VANGJOLO KRAFTVERK I VOSS KOMMUNE - FRÅSEGN

Transkript

1 HORDALAND FYLKESKOMMUNE Strategi- og næringsavdelinga Plan- og miljøseksjonen Arkivsak Arkivnr. 344 Saksh. Anne-Gro Ullaland, Lars Øyvind Birkenes Saksgang Kultur- og ressursutvalet Fylkesutvalet Møtedato SØKNAD OM BYGGING AV VANGJOLO KRAFTVERK I VOSS KOMMUNE - FRÅSEGN SAMANDRAG Fjellkraft AS ynskjer saman med 13 lokale grunneigarar å byggje eit kraftverk i Vangjolo i Voss kommune. Vangjolo er del av Vossovassdraget, og har utløp på nordsida av Vangsvatnet. Utbygginga vil nytte fall i elva frå kote 545 og til kote 50, i tillegg til overføring av fleire mindre sidebekker. Utbygginga vil gje 26,7 GWh ny vasskraft og er kostnadsrekna til 70,9 mill kr. Vangjolo har ein bekkekløft av stor verdi med stort potensiale for raudlista fuktkrevjande plantar/mose, men vanskeleg tilkomst til elva gjer at ein ikkje har kunne stadfeste kva artar som er i og ved elva. Ut frå føreslegne retningsliner bør ein vere svært restriktiv med å gje løyve til utbygging som kan føre til skade på raudlisteartar av stor verdi. Utbyggjar har lagt opp til ein viss minstevassføring i elva, og viser elles til naboelva Bordalen som har gode tilhøve for fuktkrevjande raudlisteartar, og som er eit verna vassdrag. For andre emne er utbygginga lite konfliktfyllt. FORSLAG TIL INNSTILLING 1. Fylkesutvalet er positiv til utbygging av små vasskraftverk der omsyn til miljø og andre arealinteresser er ivareteke. Utbygging av Vangjolo kan vere i konflikt med omsynet til førekomst av naturtype av stor verdi og fuktkrevjande artar på den norske raudlista, utan at dette har vore mogeleg å få stadfesta. Dersom faglege styresmakter finn at minstevassføring og førekomst av artar i naboelva Bordalen er tilstrekkeleg for å ivareta biologisk mangfald i området har fylkesutvalet ikkje innvending mot at det vert gjeve løyve til utbygginga. 2. I høve kulturminne vil fylkesutvalet peike på at utbyggjar må søkje å unngå inngrep i/skade på eventuelle kulturlandskapstrekk som steingardar, eldre vegar/stiar, bakkemurar, tufter m.m. Tiltakshavar har og plikt til å vise aktsemd, og straks melda frå til Hordaland fylkeskommune dersom ein i samband med tiltaket skulle støyta på automatisk freda kulturminne (jf. Kulturminnelova 8, 2. ledd). Paul M. Nilsen Vedlegg: Kart Jan Per Styve

2 FYLKESRÅDMANNEN, : 1. Innleiing Det ligg føre søknad frå Fjellkraft AS om bygging av kraftverk i Vangjolo i Voss kommune. Fjellkraft AS er eit privateigd småkraftselskap med adresse i Oslo som utviklar småkraftprosjekt over heile Noreg. Fjellkraft AS har inngått avtale med dei 13 grunneigarane om utleige av fallrettar. Om det vert gjeve konsesjon til utbygginga vert det oppretta eige utbyggingsselskap i fellesskap mellom Fjellkraft og grunneigarane, og dette selskapet vil byggje, eige og drive kraftverket. Noregs vassdrags- og energidirektorat (NVE) har sendt søknaden på høyring med frist 10.september. NVE er varsla om at fylkeskommunen si fråsegn først vil vere klår etter at saka er handsama i fylkesutvalet i oktober. 2. Søknaden Områdeomtale Vangjolo har utløp på sørsida av Vangsvatnet i Voss kommune, og elva er del av Vossovassdraget/ Bolstadelva. Vassdraget går frå Gråsidetoppen (1300 moh) og går gjennom snaufjell og nordvendt skogkledd landskap ned til Vangsvatnet. Fleire plassar er det moreneavsetningar som vert nytta til mindre masseuttak (grus, sand). Aktuell utbyggingsstrekning går til dels gjennom bratt og kupert terreng med bekkekløft som er vanskeleg tilgjengeleg. Det er ingen reguleringar av Vangjolo i dag, og elva inngår ikkje i den verna delen av Vossovassdraget. Kraftstasjonsområdet er planlagd ved Vangsvatnet vest for eksisterande fyllplass, og det går ein gamal veg mellom området og fylkesvegen (Vikjavegen). Eksisterande skogsveg for traktor går langs røyrtrase og til 3 av 6 planlagde bekkeinntak. Kraftliner passerar også gjennom området. Prosjektet I prosjektet vil ein nytte fallet mellom kote 545(hovudinntak) og kote 50 til kraftproduksjon. Det er planlagd overføring frå fem sidebekker høgare opp i vassdraget (kote 545, 575 og 585), og utbygginga vil nytte eit nedbørsfelt på 9,2 km 2 der middelvassføringa til hovudinntaket er rekna til 1,021 m 3 /s når overføringane er inkludert. Det vert bygd ein inntaksdam i betong med høgde inntil 4m og damkrone på 30m. Det vert ikkje magasinregulering, og vassnivået vil kunne variere med inntil ein halv meter under drift. Sidebekkene vert i hovudsak overført gjennom nedgrave røyr, men vil på delstrekningar kunne gå i open kanal. Det vert mindre betongdammar ved kvart av bekkeinntaka (eit inntak 2m høg og 10 m brei, dei andre 1m høg og 5 m brei). Røyrgata på 2150 m mellom hovudinntak og til kraftstasjonen vert grave ned på hele strekninga. Traseen kryssar fylkesvegen, men går elles gjennom utmark. I eit belte på 30m langs traseen vert det grave og sprengingsaktivitet, og skog og vegetasjon må ryddast i store delar av dette beltet. Kraftstasjonen vert liggjande ved Vangsvatnet på kote 50 like ved eit eksisterande naust. Stasjonen vert bygd med kledning og tak tilpassa lokal byggeskikk. Kraftstasjonen vil få to aggregat med samla effekt på 8,85MW, og med slukeevne som kan regulerast frå 0,060 m 3 /s til 2,23 m 3 /s. Utbygginga vil gje 26,7 GWh til ein kostnad på 70,9 mill kr. Utbyggingspris vert med dette kr 2,66 kr/kwh. Det vert lagt opp til slepp av minstevassføring på 0,023 m 3 /s om vinteren og 0,037 m 3 /s om sommaren. I samband med utbygginga vert det naudsynt med forlenging av eksisterande skogsbilveg med 50m, ny permanent tilkomstveg på 150m i tillegg til bruk av ein skogsbilveg som er planlagd bygd 2

3 uavhengig av kraftverket. I anleggsfasen vert det og mellombelse anleggsvegar langs røyrtraseen for transport av massar og legging av røyr. Kraftnettet i området vert forsterka i eit felles prosjekt med nytt bustadfelt på Gjernes og reinseanlegg for Voss. Eventuelle overskotsmassar er planlagd deponert på eit område med dyrka mark. Massane vert tildekka med matjord for at området skal behalde sitt naturlege preg. I anleggstida vil tiltaket skape kring 5-7 årsverk, medan det i driftsfasen vil vere trong for noko tilsyn til anlegget. Delar av investeringa vil gå til lokale leverandørar og dermed styrkje det lokale næringslivet. 3. Verknader av tiltaket For kraftsaker i denne storleik er det ikkje krav om eigen konsekvensutgreiing, men det ligg føre rapport frå Miljøfagleg Utredning AS om verknad for biologisk mangfald. Vassføring Utbygginga nyttar eit nedbørsfelt på 9,2 km 2, medan restfeltet for Vangjolo er på 0,9 km 2. Middelvassføring til hovudinntaket vert rekna til 1,021 m 3 / når overføringane er inkludert. Det er planlagd slepp av vatn tilsvarande ålmenn lågvassføring på 37 l/s i sommarhalvåret ( ) og 5 persentil på 23 l/s i vinterhalvåret. 5 persentil for sommarhalvåret vert rekna til 92l/s. Ved tilsig mellom 97 l/s (83l/s) og 2267 l/s (2253 l/s) vil 37 l/s (23l/s) gå i elva og resten i kraftstasjonen i sommarhalvåret (tal for vinterhalvåret i parentes). Er tilsiget lågare enn 97 l/s (83l/s) vil alt gå i elva. Biologisk mangfald og verneinteressar I områda for bekkeinntaka og hovudinntaket er det middels gamal furuskog med ganske stort innslag av lauvskog, i hovudsak bjørk. Blåbærskog dominerar ved inntak og langs røyrtrase. Granplanting i brattaste delen av lia mot Vikjavegen er i ferd med å bli utkonkurrert av ung lauvskog. Vangjolo går i ein nordvendt trong og djup kløft som gjev uvanleg fuktige tilhøve. I influensområdet er tre lokalitetar av gamal skog verdisett til lokal viktig (C), og ein lokalitet av bekkekløft verdisett til svært viktig (A). Bekkekløfta er bratt og vanskeleg tilgjengeleg, og har eit potensial for raudlista artar av fuktkrevjande mose. Elles er det 4 artar raudlista fugl i utbyggingsområdet, der ein er nær truga (NT) og ein i gruppa sårbar (VU). Det vert ikkje rekna at utbygginga vil ha vesentleg å seie for førekomstane av raudlista fugl, men fossekall som også er registrert i vassdraget kan få dårlegare kår. Utbygginga er samla vurdert å gje stor/middels negativ konsekvens(--/---) for biologisk mangfald om det ikkje vert teke spesielt omsyn til dei fuktkrevjande artane i og ved Vangjolo.Med minstevassføring i elva vert dette redusert til middels negativ konsekvens(--). Søkjar peikar på at nabovassdraget Bordalselva er varig verna, og at det biologiske mangfaldet i denne elva er minst like stort som i Vangjolo. Utbyggjar meiner at dei naturverdiane som eventuelt vil gå tapt ved utbygging av Vangjolo vil vere teke i vare gjennom vernet av Bordalselva. Fisk og ferskvatnbiologi I følgje grunneigar var det ikkje kjent at nedre del av Vangjolo skulle vere gyteområde for laks eller sjøaure. Etter at søknaden vart sendt på høyring er det gjort ei fiskeundersøkning i nedre del av elva. Nokre aure vart registrert, men inga laks, og få brukbare gyteområde vart påvist. Røya i Vangsvatnet gyter i området ut forbi Vangjolo/ Sageneset. Det er mykje røye i vatnet, og Fylkesmannen har gjeve løyve til å fiske opp røye slik at kvaliteten vert betra. Ei utbygging vil gje mindre produksjon av botnfauna, men vil elles ha liten til middels konsekvens for fisk og ferskvassbiologi. Bruk av minstevassføring og utlegging av gytegrus kan betre tilhøva for fisk i elva. Landskap Vangjolo ligg på sørsida av Vangsvatnet. Området er prega av skogsvegetasjon, og hovudstrekninga for utbygginga går i bratt terreng der elva er lite synleg i ein djup kløft. Området og elva er og til dels 3

4 lite tilgjengeleg for turgåarar og andre brukarar av området. På nært hald vil ein sjå dei 6 bekkeinntaka i betong, men utbyggjar meiner inngrepa på avstand vert skjult av vegetasjon. I anleggsfasen vil røyrgata legge beslag på eit belte mellom inntak og kraftstasjon med bredde på 30m. Over tid skal dette gro til. Når det gjeld inngrepsfri naturområde vert areal av sone 1 redusert med om lag 0,82 km 2 (1-3 km frå tyngre tekniske inngrep). Kulturminne Mellom kraftstasjonen og Vangsvatnet er det registrert nyare SEFRAK-registrerte kulturminne som utbyggjar seier dei vil ta omsyn til ved detaljprosjektering av kraftstasjonsområdet. Landbruk Det vert ikkje drive landbruk i influensområdet, men det vert drive aktivt skogbruk. Ei utbygging vil ikkje ha negative konsekvensar for denne aktiviteten. Brukarinteresser Tiltaksområdet er nordvendt og lita nytta som turområde. Grunneigarar nytter området til hjortejakt. I hele området har det vore uttak av skog. Samfunnsverknader Utbygginga vil gje auka produksjon av fornybar energi i distriktet, gje sysselsetting og auke inntekter til utbyggjar, grunneigarar og Voss kommune. I anleggsfasen vil anlegget generere 5-7 årsverk lokalt. Alternative utbyggingsløysingar Utbyggjar har vurdert å leggje røyrtraseen på austsida av elva framfor på vestsida. Løysinga gjer det vanskelegare å nytte eksisterande skogsbilvegar, og gjev også mindre kraft. Samla sett vurderer utbyggjar dette som mindre gunstig for miljø og økonomi enn omsøkt løysing. Avbøtande tiltak Utbyggjar legg opp til slepp av minstevassføring på 37l/s (ålmenn lågvassføring) om sommaren og 23 l/s (5 persentil vinter) i vinterhalvåret for å bøte på negativ effekt for vegetasjon i det fuktige miljøet langs elva. 4. Vurdering Gjennom fylkesdelplan for energi er det vedteke mål og fylkespolitiske retningsliner som vert nytta som rettesnor for handsaming av vasskraftsaker i Hordaland. Det ligg og føre eit utkast til fylkesdelplan for små vasskraftverk som etter planen skulle leggjast fram for fylkestinget i oktober. (sjå eigen sak ). Kultur- og ressursutvalet valte i møte 8.sept å utsetje saka, og slutthandsaminga vert difor fyrst i fylkestinget i desember. A3 er ei sentral retningsline frå fylkesdelplan for energi: Nye anlegg for produksjon og overføring av energi bør lokaliserast slik at dei ikkje kjem i vesentleg konflikt med viktige natur- og kulturlandskap, kulturmiljø, større inngrepsfrie område, strandsona og viktige område for friluftsliv. Det vert her vist til eigne fylkesdelplanar for kulturminne, friluftsliv og kystsona. I sak til fylkestinget om fylkesdelplan for små vasskraftverk er det framlegg om eit sett med fylkespolitiske retningsliner for små vasskraftverk. I denne saka er følgjande retningsliner aktuelle: R1 R4 Hordaland er positiv til bygging av små vasskraftverk der omsyn til miljø og andre arealinteresser er ivareteke. Verdiskaping for samfunnet skal også vurderast. Sårbart høgfjell: 1. I sårbart høgfjell av stor verdi skal ein vere restriktiv med vasskraftanlegg som fører til varige sår i naturen. Avbøtande tiltak: Tunneldrift og veglaus utbygging kan redusere konfliktgraden. 2. I andre område med sårbart høgfjell bør ein vise varsemd med løyve til ny kraftutbygging, spesielt i eksponerte område mot viktige reiselivsområde og verdifulle friluftsområde. 4

5 R5 R6 R7 R8 R9 Inngrepsfrie naturområde (INON): 1. Ein skal ikkje gje løyve til utbygging i villmarksområde, og ein skal vere svært restriktiv med kraftutbygging i inngrepsfri sone 1 eller 2 som verkar inn på omfanget av villmarksområde (INON > 5 km frå teknisk inngrep). 2. Ein skal vere svært restriktiv med kraftutbygging som verkar vesentleg inn på omfanget INON-område som er topografisk samanhengande frå fjord til fjell. Biologisk mangfald: 1. Ein skal ikkje gje løyve til utbygging av små vasskraftverk som kan føre til skade på artar som er kritisk truga (CR), sterkt truga (EN) eller sårbar (VU) på den norske raudlista. 2. For vatn med hekkande lom skal ein ikkje gje løyve til reguleringar som inneber endra vasstand eller endra svingingar i høve til dagens situasjon. 3. For elver som fungerer som hekkeområde for vintererle eller fossekall må det setjast krav om naudsynt minstevassføring. For vintererle er det også viktig å halde skogen langs elva intakt. For fossekall kan oppsetting av eigne reirkasser vere eit avbøtande tiltak der trygge reirplassar forsvinn. 4. For naturtypar som krev stabil høg luftfukt må ein ikkje fråføre vatn i ein slik grad at fukttilhøva vert endra. Ein skal vere svært restriktiv med å gje løyve til inngrep eller redusert vassføring i bekkekløfter og fossesprøytsoner som er velutvikla, er av ein viss storleik eller har førekomstar av raudlista artar. 5. Etablering av røyrgate og anleggsveg må ikkje føre til vesentleg inngrep i naturtypar av stor verdi. 6. Ein bør som hovudsak unngå tiltak som skaper barrierar som fører til splitting av leveområde for villrein. Fisk: 1. I nasjonale laksevassdrag skal ein ikkje gje løyve til bygging av kraftverk på lakseførande strekning, dersom det fører til negativ innverknad på bestanden. Ein må vise varsemd ved utbygging oppstraums lakseførande strekning, og utbygging krev særskilte tryggleikstiltak for å redusere risiko for skade på laksestammen. 2. I lakseførande elver bør ein ikkje gje løyve til bygging av kraftverk på lakseførande strekning, og ein må vise varsemd ved utbygging oppstraums lakseførande strekning. 3. For elvestrekningar med sjøaure eller storaure skal ein ikkje gje løyve til vesentlege vasstandsreduksjonar. Der det er store fiskeinteresser skal ikkje tilhøva for fiske reduserast. For kraftverksutbygging oppstraums aktuell elvestrekning for fisk skal det vurderast om automatisk forbisleppingsventil skal monterast. Løyve til utbygging i mindre viktige område for sjøaure og storaure føreset auka og differensiert minstevassføring, ekstra høg minstevassføring i gytevandringstida og sikre inntaksordningar for å unngå tap av fisk i turbin. 4. Gyteområde for innlandsfisk må ikkje reduserast i eit slikt omfang at det er til trugsel for bestanden eller gjev vesentleg negativ innverknad for fiske. Friluftsliv 1. Ein bør vise varsemd ved utforming av ny vasskraftutbygging, slik at tiltaka ikkje reduserar opplevingskvalitetane i friluftsområde med stor verdi. Gjennom konkret utforming skal ein søkje å gjere tiltaket til ein positiv ressurs for friluftslivet. Kulturminne 1. I område med verneverdige kulturminne og kulturmiljø nær aktuell elvestrekning skal ein vise varsemd med løyve til ny vasskraftutbygging. Tiltak skal ikkje redusere verdien til eller ha negativ innverknad på kulturminna. Gjennom konkret utforming skal ein søkje å gjere tiltaket til ein positiv ressurs for kulturmiljøet. Vurdering av utbyggingssøknaden i lys av gjeldande og mogeleg komande retningsliner. Som framlegg til retningsline R1 formulerar det, er ei overordna ramme for handsaminga at Hordaland er positiv til bygging av små vasskraftverk der omsyn til miljø og andre arealinteresser er i vareteke. Verdiskaping for samfunnet skal også vurderast. Gjennom dei påfølgjande retningslinene vert desse omsyn til miljø og arealinteresser meir konkret formulert. Inngrepsfri naturområde Bygging av Vangjolo kraftverk vil redusere omfanget av inngrepsfri natur sone 2 (1-3 km frå tynge tekniske inngrep) med 0,82 km 2.Det inngrepsfrie området er av middels verdi, er ikkje del av eit større samanhengande inngrepsfritt område med villmark eller del av eit område som er samanhengande inngrepsfritt frå fjord til fjell. Tiltaket er slik ikkje i vesentleg konflikt med gjeldande eller føreslegne retningsliner for inngrepsfri naturområde. 5

6 Landskap sårbart høgfjell Utbygginga startar ved kote 590 (øvste bekkeinntak) gjeld ikkje sårbart høgfjell av stor verdi. Det er lagt opp til slepp av minstevassføring som og kjem landskapsopplevinga til gode. Biologisk mangfald I utbyggingsområdet er det ein lokalitet av bekkekløft verdisett til svært viktig (A). Bekkekløfta er bratt og vanskeleg tilgjengeleg med potensial for raudlista artar av fuktkrevjande mose. Røyrgata går utom sjølve bekkekløfta, og det er slik låg vassføring/turrlegging som kan skade dei fuktkrevjande artane i kløfta. Det er lagt opp til ein viss minstevassføring i elva med 37l/s (ålmenn lågvassføring) om sommaren og 23 l/s om vinteren (5 persentil vinter). Med slepp av minstevassføring er utbygginga vurdert å ha middels negative konsekvensar for biologisk mangfald. Ut frå dei føreslegne retningslinene skal ein vere svært restriktiv med å gje løyve til inngrep eller redusert vassføring i bekkekløfter og fossesprøytsoner som er velutvikla, er av ein viss storleik eller har førekomstar av raudlista artar. I omgrepet vere svært restriktiv ligg at svært få prosjekt bør få løyve og tiltaket må ha minimale negative verknader for gjeldande tema. Utbyggjar peikar på at nabovassdraget Bordalen er verna og har minst like rikt biologisk mangfald som Vangjolo. Fylkesmannen som regionalt har ansvaret for å ta i vare verdifulle naturtypar og raudlisteartar har i skrivande stund ikkje teke stilling til om minstevassføring og førekomst av artar i det verna nabovassdraget er tilstrekkeleg for å ivareta omsynet til biologisk mangfald i dette området. Fisk I følgje nyare fiskefagleg rapport er det registrert noko aure men inga laks i nedste del av elva der anadrom fisk kan gå opp eit kort stykke (ca 250 før fiskehinder). Med minstevassføring og utlegging av gytesubstrat kan gytetilhøva for fisken i elva betrast. Utbygginga er ikkje venta å påverke bestanden av røye i Vangsvatnet negativt. Friluftsliv Området er ikkje vurdert å ha stor verdi for friluftslivsinteresser. Kulturminne Ut frå fylkeskommunen sine arkiv er det ikkje kjent automatisk freda kulturminne eller andre verneverdige kulturminne som kjem i konflikt med det omsøkte tiltaket. For å ivareta andre kulturminneinteresser må utbyggar ved opparbeiding av tiltaket søkje å unngå inngrep i/skade på eventuelle kulturlandskapstrekk som steingardar, eldre vegar/stiar, bakkemurar, tufter m.m. Tiltakshavar har og plikt til å visa aktsemd, og til straks å melda frå til Hordaland fylkeskommune dersom ein i samband med tiltaket skulle støyta på automatisk freda kulturminne (jf. kulturminnelova 8, 2.ledd). Verdiskaping for samfunnet Utbygginga involverer 13 grunneigarar i tillegg til eit utbyggingsselskap. I følgje eit eige notat frå utbyggjar reknar prosjektet at kvart bruk vil få i storleik kr ,- i årleg leigeinntekter for fallrettar (før skatt). I utbyggingsfasen vil prosjektet sysselsette om lag årsverk, der i storleik 7-8 årsverk kan vere lokale/frå regionen. Voss kommune vil årleg få direkte skatteinntekter i storleik kr (eigedomsskatt/ naturressursskatt). Med utbyggingspris rekna til 2,66 kr/kwh er dette ikkje av dei rimelegaste utbyggingsprosjekta, men fleire prosjekt med dette kostnadsnivået har vore omsøkt i dei seinaste åra. Oppsummering og tilråding I denne saka er det omsynet til verdifulle naturtypar og mogelege raudlisteartar som er det største konfliktpunktet. Då bekkekløfta er vanskeleg tilgjengeleg har ikkje utbyggjar kunne stadfeste/avkrefte om det er raudlisteartar på utbyggingsstrekninga. Tilsvarande er det vanskeleg å vurdere om føreslege minstevassføring vil vere tilstrekkeleg til å sikre eventuelle verdifulle/sårbare artar. Om det ikkje let seg gjere å få meir kunnskap om artane i bekkekløfta bør eit føre-var perspektiv vere med i vurdering av konsesjonen. Slik saka ligg føre bør ein ut frå dei føreslegne fylkespolitiske retningslinene være svært restriktiv med å gje løyve til ein utbygging om ikkje utbyggjar kan godtgjere at utbygginga gjev minimalt negative verknader for verdifulle naturtypar og mogelege raudlisteartar. Faginstansar må gjere ei meir konkret vurdering av om førekomst av biologisk mangfald i den verna naboelva Bordalen 6

7 saman med minstevasssføring i Vangjolo er tilstrekkeleg for å ivareta omsynet til verdifulle og sårbare artar og naturtypar. I tillegg til føreslegne avbøtande tiltak kan kortare utbyggingsstrekning og høgare minstevassføring vere aktuelt å vurdere nærare for å redusere dei negative konsekvensane av utbygginga. Som i alle saker bør det setjast krav til utbyggjar om å ta omsyn til kulturminneinteressene i området. 7