Regional forvalting av Noregs nest største verneområde Årsmelding 2013
Årsmelding 2013 I skjeringspunktet mellom bruk og vern Verneområda i Setesdal Vesthei, Ryfylkeheiane og Frafjordheiane er til saman Noregs nest største verneområde. Det er eit mangfaldig og verdifullt område med villrein, landskapsverdiar og opplevingsverdiar for storsamfunnet. I området har ein stadar som utfordrar til ekstremvarianten av friluftsliv medan ein i andre delar av området kan finne ro og grunnlag for det enkle, tradisjonelle friluftslivet. Området er og ein viktig ressurs for næringsutvikling. Landbruksnæringa har omfattande aktivitet gjennom beiting og annan tradisjonell utnytting. Nye næringar innan landbruket er i framvekst og kan styrke området, men kan og vere utfordrande i høve til verneformålet. Inne i verneområdet har ligg og eit av Noregs mest utbygde område for vasskraftproduksjon. Det er produksjon av grøn energi som går føre seg, men det er ikkje til å underslå at naturinngrepa er massive. Det er ei utfordring å vege ynsket om ny grøn kraft mot verneverdiane i heieområdet. Verneområdestyret har fokus på å take vare på dei verneverdiane me har i heieområdet, men vil og leggje til rette for at området kan vere ein ressurs som - utnytta på ein berekraftig måte - kan skape vekst og utvikling. Valle, 26. mai 2014 Tarald Myrum, styreleiar (sign.)
Organisasjonen Styret er sett saman av politisk oppnemnde representantar frå dei 11 kommunane og dei tre fylkeskommunane som har areal i SVR. Det er oppretta eit administrativ kontaktutval av sakshandsamarar i all dei 11 kommunane og dei tre fylkeskommunane og eit rådgjevande utval som representerer ulike brukarinteresser som ein samarbeider med. Styret har i tillegg valt eit Arbeidsutval som har fått delegert myndigheit til å handsame ein del dispensasjonssøknader. Arbeidsutvalet er sett saman av styreleiar og nestleiar og tre andre styremedlemmer, ein av desse frå fylkeskommunane. Forvaltingssekretariatet har til saman tre tilsette, alle i fulle stillingar. Arbeidsgjevar er dei tre fylkesmannsembeta i regionen. Fylkesmannen i Aust-Agder er koordinerande fylkesmann og har difor ansvar for arkiv og økonomi for heile SVR. Dette har fungert greitt i inneverande år. Kontorstadane er i Valle, Sirdal og Suldal. Kontoret i Valle er plassert på Setesdalsmuseet, i Sirdal er kontoret lagt til Sirdal Fjellmuseum og i Suldal er kontorstaden i dei kommunale bygga på Garaneset der også SNO held til. Valle har såkalla knutepunktfunksjon og er hovudkontoret. Denne organiseringa er etablert etter ynskje frå det dåverande styret i SVR og kommunane. Tarjei Haugen har kontorstad i Valle og har vore tilsette sidan forvaltinga vart lagt til eit regionalt styre. Guro Sødergren er tilsett på Sirdalskontoret, men har hatt svangerskapspermisjon i 2013. Mikkel Emil Christensen har difor vore tilsett som vikar. I Suldal er det Alf Odden som er tilsett i forvaltarstillinga. Forvaltarane har alle full stilling og er tilsette hjå dei tre fylkesmennene. Alle tre forvaltarane opplever jobben som spennande og utfordrande, men og krevjande og med eit stort tidspress. Arbeidsmengda er stor. Samarbeidet dei i mellom er tett, og arbeidsmiljøet blir opplevd som godt. Det har ikkje vore sjukmeldingar med bakgrunn i arbeidsmiljøet dette året. Dialog og samarbeid med kommunane, særleg om dispensasjonssøknader, er viktig og fungerer svært godt. Kommunane melder og tilbake at dei er nøgde. Når det gjeld samarbeidet med rådgjevande utval, har dette blitt tettare i år sidan vi arbeider med revideringa av forvaltingsplanen. I aktuelle saker rådfører ein seg også med fylkesmennene og ber om vurderingar frå folk med juridisk eller naturfagleg kompetanse. Viktige arbeidsoppgåver i året som har gått Arbeid i styre, råd og utval Verneområdestyret Verneområdestyret har hatt tre møte og handsama 53 saker i 2013. Eitt av styremøta vart avvikla i Skottland i samband med ein studietur. Det har jamt over vore godt oppmøte til alle styremøta. Fylkesmennene har vore representert ved Per Ketil Omholt frå FMAA. SNO har og vore til stades på eitt av møta. Arbeidet med ny forvaltingsplan På det første styremøtet i april vedtok styret ein ny og detaljert byggerettleiar for SVR. Byggerettleiaren er ein viktig del av arbeidet med ny forvaltingsplan. Arbeidet med forvaltingsplanen har halde fram gjennom heile året, og forvaltingssekretariatet har hatt fleire møte med ulike brukarinteresser. Styret har fått munnleg orientering om framdrifta i arbeidet. Forvaltingsplanen vert skriva av områdeforvaltar Alf Odden og er planlagd sendt på høyring før sommarferien 2014.
Naturinformasjonssenter Styret har sett i gang eit arbeid for å sjå på om det er muleg å etablere naturinformasjonssenter eller informasjonspunkt om SVR. Det er sett i gang tre arbeidsgrupper ei i Valle, ei i Suldal og ei i Sirdal. Gruppene har hatt oppstartseminar på Norsk Villreinsenter på Skinnarbu og arbeider mot å legge fram eit forslag for styret i løpet av 2014. Kulturminne i heia Til arbeidet med kulturminne i SVR har styret løyvt 100 000 kr til Aktiv Villmark Opplevelse og Eventus AS for å arbeide med kulturminna etter Heibergperioden. Styret vedtok og at det skulle arbeidast for å få sett ned ei brei samansett gruppe som kunne arbeide med kulturminna i SVR. Sekretariatet har arbeidd med dette i samarbeid med Setesdalsmuseet og har tatt initiativ til eit seminar om kulturminne i heia som eit første steg på vegen. Omlegging av løyper Etter initiativ frå grunneigarar og DNT Sør har styret gjeve løyve til omlegging av ei vinterløype og ei sommarløype. Omlegginga av vinterløypa var grunngjeve med omsyn til villreinen. Omlegginga av sommarløypa var i hovudsak grunngjeve med omsynet til grunneigarar og tilpassing til turterrenget. Byggesaker Styret har handsama 13 byggesaker. Det har vore søknader om utviding, riving og flytting, oppattbygging og i to tilfelle også bygging av nye hytter. Dei fleste av søknadane gjeld driftehytter av ulikt slag, særleg sanke- og gjetarhytter i samband med beitebruk. I eitt tilfelle vart det og gjeve løyve til oppattføring av stølsbygning sjølv om det ikkje var muleg å påvise grunnmurane. Sidan desse murane var neddemde i samband med kraftutbygging på 60- talet, meinte styret det var rimeleg at bruket likevel fekk sett opp ny hytte. Klagesaker Styret har også handsama tre klagesaker, alle gjeld byggesøknader. To av klagarane har vore grunneigarar og i eitt tilfelle har Fylkesmannen i Vest-Agder stått bak klaga. Etter dialog og justering av søknadane har ein i samband med søknaden frå dei to grunneigarane gjort nytt vedtak som seinare ikkje er påklaga. Klaga frå Fylkesmannen i Vest-Agder kom i samband med løyve til å sette opp hytte på ein eigedom der det ikkje kunne påvisast gamle grunnmurar. Styret tok ikkje denne klaga til fylgje og vidaresendte den difor til departementet for endeleg avgjersle. Miljødirektoratet har stått for klageførebuinga og har innstilt på at saka «oppheves som ugyldig da elementære krav til forsvarlig saksbehandling er tilsidesatt i saken jf. forvaltningsloven 41». Klima- og miljøverndepartementet har enno ikkje handsama klaga, men dersom dei er einige med direktoratet, vil saka bli sendt tilbake til styret for ny vurdering. Ferdsel Styret har hatt få søknader om motorisert ferdsel i verneområdet. Denne typen søknader er i all hovudsak handtert av AU eller som delegerte saker av forvaltingssekretariatet. Eit unntak var ein søknad frå Norges geologiske undersøkelser om løyve til lågtflyging over fleire av kommunane i sørområdet i samband med kartlegging av mineralressursar i områda rundt Knaben. Styret hadde ikkje heimel til å nekte flyging under 300 m i denne delen av verneområdet med bad Norges geologiske oppmåling om å la vere å kartlegge mineralressursane innafor verneområdet sidan mineralutvinning ikkje var aktuelt og sidan ein meinte flyging 20 m over terrenget i striper på 200 m både ville vere til skade for viltet og ville svekke respekten for verneområdet. Flygingane vart likevel gjennomførde. Det er og sterk auke i ferdsla til Kjerag i Forsand kommune. Området er svært populært om
sommaren og det kjem difor inn søknader om ulike midlertidige installasjonar i samband med Base-hopp og liknande aktivitetar. På grunn av trafikken, er stien inn til Kjerag tråkka sund mange stadar. Stavanger Turistforening har sett i gang eit omfattande restaureringsarbeid på stien. Dette arbeidet har styret ytt støtte til. Studietur til Skottland 10 styremedlemmer deltok på studieturen som gjekk over fem dagar. Turen gjekk til Cairngorms National Park og nærliggande verneområde. Det var mellom anna lagt inn orienteringar om problem i parkane, erfaringar med tilrettelegging for turistar, drift av informasjonssenter, formidling av verneverdiar mot barn og unge og skogsdrift. I tillegg var det tid til fleire synfaringar i området. På desse turane var det særleg lagt vekt på tilrettelegging og informasjon til brukarane av verneområda. Det var tydeleg at dette var prioriterte oppgåver for verneområdestyresmaktene i Skottland, og styret vart presentert for mange eksempel med overføringsverdi til våre eigne verneområde. Dette er særleg aktuelt å vurdere i samband med den nye forvaltingsplanen og i samband med søknader om midlar til tiltak. Det er skriva rapport om studieturen. Denne er lagt ut på heimesida vår saman med fleire foto. Heiedagane 2013 For første gang arrangerte verneområdestyret Heiedagar. Programmet for desse dagane var laga av ei arbeidsgruppe Setesdal. Arrangementet vart lagt til Valle i den nest siste veka i juni. Programmet var tredelt med ein aktivitetsdag for skulane i Valle, eit dagseminar om det nye GPS-prosjektet på villrein og ein fjelldag med ei kulturhistorisk vandring og aktivitetar for barnefamiliar inne i verneområdet. Arrangementet var svært vellykka. Ikkje minst var oppslutninga om seminaret svært god med 86 påmelde. Innleiingane var og heilt topp slik at sjølv om vi fekk litt tekniske problem under arrangementet blei det ein svært lærerik dag. Alle presentasjonane på seminaret vart også lagt ut på heimesida vår. Skulearrangementet var populært, men oppsummeringa med skulane viser også at det er fleire ting som kan gjerast betre til neste år. Oppslutninga om fjellvandringa og aktivitetsdagen bar litt preg av at det var mange andre arrangement i Setesdal den aktuelle dagen, men det var imponerande oppslutnad frå lokale lag som stilte opp for å tilby ulike aktivitetar og hjelpe til med å dra arrangementet i hamn. Styret har fått munnleg orientering om Heiedagane i 2013 og har vedtatt å gjennomføre eit liknande arrangement i Vest- Agder i 2014. Arbeidsutvalet Arbeidsutvalet har hatt sju møte og handsama 64 saker i løpet av året. Fem av møta er blitt gjennomførde som telefonmøte. Dei fleste sakene har vore søknader om dispensasjon til motorferdsel, men i tillegg har det og vore ein del mindre byggesaker. AU har og gjort endeleg vedtak med godkjenning av byggerettleiar, godkjent budsjettsøknader før oversending til Miljødirektoratet og kome med ein høyringsuttale i samband med konsekvensutgreiingsprogram for Tverrå kraftverk i Holmevassåno biotopvernområde. Etter at Miljøverndepartementet har gjort endringar i styrevedtektene har arbeidsutvalet delegert alle dispensasjonar i ferdselssaker etter verneforskriftene til verneområde-
forvaltarane. Søknader om dispensasjonar til ferdsle som må vurderast etter 48 i Naturmangfaldlova, må framleis handsamast av arbeidsutvalet eller verneområdestyret. Denne mulegheita til å delegerer ein del av sakene til sekretariatet, har lenge vore etterspurt av mange av verneområdestyra. I slik delegering gjer sakshandsamingstida kortare og mindre byråkratisk i tillegg til at verneområdestyret kan konsentrere seg om dei overordna sakene. Dette vil gjere styrearbeidet meir interessant Administrativt kontaktutval og fagleg rådgjevande utval Sekretariatet har hatt møte med administrativt kontaktutval. Tema på møtet har vore utkast til ny forvaltingsplan og søknader om støtte til ulike tiltak gjennom bestillingsdialogen. Det er skriva referat frå møtet og innspela er vurdert i det vidare arbeidet med planen. Fagleg rådgjevande utval har hatt eitt møte med verneområdestyret. Tema på møtet har vore utkast til ny forvaltingsplan. Søknad om støtte til tiltak i 2013 Kvart år sender SVR inn søknad om pengar til ulike tiltak i verneområdet. Midlane til slike tiltak er sett av i statsbudsjettet og vert tildelt av Miljødirektoratet/SNO. Tiltaka vert administrert av både SVR og lokalt SNO. Kommunane blir mobiliserte gjennom det interkommunale nettverket til å kome med forslag til tiltak for informasjon, tilrettelegging og skjøtsel. I tillegg prøvar ein å få inn forslag på tiltak frå samarbeidspartnarane. Verneområdestyret søkte i 2013 om 1 235 000 kr til 28 ulike prosjekt. Prosjekta var spreidd over alle åtte verneområda og alle dei 11 kommunane. Styret fekk 500 000 kr frå direktoratet til seks prosjekt. I tillegg fekk styret ei uspesifisert løyving på 530 000 kr som styret sjølv kunne fordele til skjøtsel- og tilretteleggingstiltak. Med bakgrunn i desse tildelinga fordelte styret dei tildelte midlane på desse prosjekta: Prosjekt Kommune Tildelt Tildelt frå DN/SNO gjennom «bestillingsdialogen» 1. Asfaltering av tilkomstveg ved Øyaren Gjesdal 225.000 2. Parkeringsplass for tursti til Månafossen Gjesdal 100.000 3. Trelavo ved Mostøl Suldal 100.000 4. Bru over Hovatn - STF Bykle 30.000 5. Bru over Tarjeisåna - STF Sirdal 15.000 6. Informasjonstavle/biletgalleri ved Ose Bygland 30.000 Tildelt over verneområdestyret sitt budsjett 7. Ungdom og lokal heiekultur Sul, Hjel, Byk 50.000 8. Interaktiv informasjonstavle på Knaben Kvinesdal 40.000 9. Rydding av vegetasjon ved Ottestøl Hjelmeland 40.000 10. Rydding av telefonlinje i Dyrskar Suldal 25.000 11. Restaurering av varda jaktveger i Dyraheio Suldal 10.000 12. Rydding av turstier ved Grunnavatnet Suldal 10.000 13. Fjerning av granfelt ved Nystøl Suldal 25.000 14. Fjerning av kraftlinje ved Fundingsland Hjelmeland 40.000 15. GodTur-prosjekt, FRL Åseral 40.000 16. Informasjonstavle om kulturminne Valle 10.000 17. Heiedagene 2013 Valle 50.000
18. Ferdsleregistreringar i SVR-område Heile SVR 15.000 19. Bru over Jonstølåna - STF Suldal 30.000 20. Bru over Knutsåna - STF Hjelmeland 20.000 21. Bru over Leitesåna - STF Gjesdal 15.000 22. Utarbeiding av skjøtselplan, Holmevassheia Sirdal 40.000 23. Flørli - Porten til Frafjordheia Forsand 50.000 24. Nettside Villreinlaget 20.000 To av prosjekta kom ikkje i gang og Arbeidsutvalet omdisponerte difor i novembermøtete 100 000 kr til utbetring av sti til Kjerag. I tillegg vart 28 000 kr overført til same prosjektet heilt på slutten av året då ein fekk oversyn over at enkelte prosjekt ikkje hadde brukt opp heile budsjettet. Omdisponeringane blei gjort i samråd med DN og SNO sentralt. Bruk av fondsmiddel i 2013 SVR har også eit fond til disposisjon for ulike tiltak. Fondet har eksistert sidan forvaltinga av verneområda var ei kommunal forsøksordning og er eit resultat av sal av to bøker som det dåverande styret sto bak. Fondet er sett av i Valle kommune og blir revidert som ein del av den kommunale økonomien. Fondet var per 1.1.2013 på 505 314 kr. I løpet av 2013 har verneområdestyret løyvt pengar av dette fondet til desse tiltaka: Profilering av SVR under sykkelrittet Tour des Fjords 50 000 kr Støtte til Heibergprosjekt, Eventus AS og Aktiv Villmark Opplevelse 100 000 kr Kartlegging av verneverdiar i SVR, Aust- Agder fylke 100 000 kr Per 1.1.2014 står det no att 361 000 kr på dette fondet. Økonomi Budsjettet har til saman vore på 4 715 000 kr. Av dette vart det sett av 2 220 000 kr til løn til forvaltarane og overhead for dei tre fylkesmannsembeta. Forbruket har vore i samsvar med budsjettet. Til styret har det vore budsjettert med 500 000. Her har ein hatt eit forbruk på 403 519 kr. Tiltak i verneområdet har hatt eit samla budsjett på 1 030 000 kr, rekneskapen viser eit lite underforbruk. Til arbeidet med forvaltingsplanen var det i budsjettet sett av 300 000 kr. Rekneskapen viser eit underforbruk på 84 855 kr. Rekneskapen er ført av Fylkesmannen i Aust-Agder og revidert som ein del av deira rekneskap. Rekneskap for SVR i 2013 Løn og sosiale utgifter Budsjett Forbruk Rest Fast ansatte 546 909 567 432-20 523 Fri elektronisk kommunikasjon (telefon, mobiltelefon mv.) - 4 000-4 000 Gruppelivsforsikring - 1 153-1 153 Motpost innberetningspliktige ytelser - -5 153 5 153 Arbeidsgiveravgift 77 114 80 386-3 272
Gruppelivsforsikring (motkonto 1985- bruttobudsjetterte) - 1 153-1 153 Administrativ kostnadsdekning 445 000 445 000 - Kjøp av andre fremmede tjenester 1 150 977 1 126 029 24 948 2 220 000 2 220 000-0 Styreutgifter Budsjett Forbruk Rest Styrer, råd og utvalg 199 825-199 825 Honorar - 146 199-146 199 Arbeidsgiveravgift 28 175 20 681 7 494 Kjøp av andre fremmede tjenester 50 000 116 593-66 593 Møter eksterne 110 000 43 013 66 987 Møter interne 3 000 23 381-20 381 Bilgodtgjørelse, oppgavepliktig 70 000 38 438 31 562 Reisekostnad, oppgavepliktig - 410-410 Reisekostnad, ikke oppgavepliktig 25 000 10 730 14 270 Diettkostnad, oppgavepliktig 14 000 4 067 9 933 500 000 403 512 96 488 Tiltak bestillingsdialogen Budsjett Forbruk Rest Kjøp av andre fremmede tjenester - 325 000-325 000 Tilskudd til ideelle organisasjoner 500 000 175 000 325 000 500 000 500 000 - Tiltak, støtta av styret Budsjett Forbruk Rest Annet driftsmateriale - 11 713-11 713 Kjøp av andre fremmede tjenester 530 000 214 843 315 157 Annonser - 21 291-21 291 Aviser, tidsskrifter o.l 4 230-4 230 Møter eksterne - 8 000-8 000 Tilskudd til husholdninger - 25 000-25 000 Tilskudd til ideelle organisasjoner - 230 991-230 991 530 000 516 068 13 933 Arbeid med forvaltingsplan Budsjett Forbruk Rest Fast ansatte 0 26 293-26 293 Honorarer 15 000-15 000 Arbeidsgiveravgift 5 822-5 822 Kjøp av andre fremmede tjenester 300 000 158 000 142 000 Tilskudd til husholdninger 0 10 000-10 000 300 000 215 115 84 885
Styret og utval i 2013 Styret Leiar Tarald Myrum, Valle kommune Nestleiar Jonny Liland, Sirdal kommune Styremedlemmer Trine L Danielsen, Hjelmeland kommune Ole Tom Guse, Forsand kommune Brit Olimstad, Kvinesdal kommune Oddmund Ljosland, Åseral kommune Ragnhild Bjåen, Bykle kommune Leiv Rygg, Bygland kommune Torkel Myklebust, Suldal kommune Ånen Werdal, Hægebostad kommune Margunn Nedrebø, Gjesdal kommune Maiken Messel, A-A fylkeskommune Oddlaug Tjomsland, V-A fylkeskommune Hilde Gunn Bjelde, Rogaland fylkeskommune Arbeidsutval Tarald Myrum, styreleiar Jonny Liland, nestleiar Torkel Myklebust Oddmund Ljosland Oddlaug Tjomsland Vararepresentantar til styret Tor Hallvard Mosdøl, Bykle kommune Kari Røynli, Åseral kommune Margareth G Larsen, Forsand kommune Anne Eikerapen, Bygland kommune Kari Vaage Gjuvsland, Suldal kommune Venke Tjørhom, Sirdal kommune Bjørn Laugaland, Hjelmeland kommune Margrethe Handeland, Hægebostad kommune Kristin Nomeland, Valle kommune Odd Omland, Kvinesdal kommune Marit Høie, Gjesdal kommune Bjørn Robstad, AA fylkeskommune Sigmund Oksefjell, VA fylkeskommune Helge S Larsen, Rogaland fylkeskommune Administrativt kontaktutval Sigrid Bjørgum, Bykle kommune Jon Ødeskaug, Valle kommune Olav Inge Fjalestad, Bygland kommune
Jørn Haug, Åseral kommune Sven Sandvik, Sirdal kommune Endre Gjil, Suldal kommune John Ivar Bjelland, Hægebostad kommune Svein Kjetil Rønnevik, Forsand kommune Edgar Vegge, Kvinesdal kommune Haldis Nilsen, Hjelmeland kommune Hans Fløystad, A-A fylkeskommune Sissel Bakke, Rogaland fylkeskommune Bjørg Hellem, V-A fylkeskommune Fagleg rådgjevande utval Margit Smeland, Villreinnemnda for Setesdalsområdet Kjell Helle-Olsen, DNT Gjermund Espetveit, Agder Energi Asbjørn Haga, Jæren smalelag Gunn Siri Ousdal, Noregs Bondelag Geir Hovland, Statskog Anita Buckley, reiselivslaga Jan D Dalen, fjellstyra
Verneområda i Setesdal Vesthei, Ryfylkeheiane og Frafjordheiane Setesdal Vesthei - Ryfylkeheiane landskapsvernområde (om lag 2 344,5 km 2 ). Verna 28.4.2000. Omfattar areal i kommunane Bykle, Valle, Bygland, Åseral, Hægebostad, Kvinesdal, Sirdal og Forsand. Dyraheio landskapsvernområde (om lag 300 km 2 ). Suldal kommune. Verna 26.9.97. Kvanndalen landskapsvernområde (om lag 84 km 2 ). Suldal kommune. Verna 26.9.97. Holmevassåno biotopvernområde (om lag 23 km 2 ). Suldal kommune. Verna 26.9.97. Lusaheia landskapsvernområde (122 km 2 ). Hjelmeland kommune. Verna 19.4.91. Vormedalsheia landskapsvernområde (120 km 2 ). Hjelmeland kommune. Verna 19.4.91. Steinsbuskaret Hisdal biotopvernområde (om lag 33,6 km 2 ). Bykle kommune. Verna 28.4.2000. Frafjordheiane landskapsvernområde (418,6 km 2 ). Sirdal, Gjesdal og Forsand kommunar. Verna 19.12.2003 Samla areal er 3 444 km 2 Kjelde: Forskriftene for verneområda (www.lovdata.no )