Handlingsplan for å sikra alle elevar sin rett til eit trygt og godt skulemiljø Skulane i Bjerkreim 2017/ 2018 Revidert august 2017 1
Innhald: 1.0 Innleiing. s.3 2.0 Viktige paragrafar i kapittel 9a. s. 3 3.0 Skulane i Bjerkreim sine mål for skulemiljøet.. s. 5 4.0 Innhaldet i handlingsplanen s. 5 5.0 Det førebyggjande systemet s. 5 6.0 Generelt om det førebyggjande systemet s. 9 7.0 Aktivitetsplikta.. s. 10 7.1 Korleis handtera dei «enkle» mobbesakene?... s. 11 7.2 Korleis handtera dei meir «kompliserte» mobbesakene. S. 15 8.0 Oppsummering s. 16 2
1.0 Innleiing: Skulane arbeider aktivt og systematisk for å sikra elevane i Bjerkreim eit trygt og godt skulemiljø. Alle elevar har ein lovbestemt rett til eit trygt og godt miljø, og skulane tek difor dette på alvor. Elevar som føler seg trygge og som trivst på skulen lærer meir enn dei elevane som ikkje har det godt. Skulane i Bjerkreim arbeider difor aktivt og systematisk for å sikra elevane sin rett til å ha det godt. Trygge elevar som trivst, lærer meir, og dei blir difor betre rusta for framtida. Sjølv om ein del av kapittel 9a er kjent frå før, er det innført fleire store og sentrale endringar som fører til utvida rettar for elevane våre. Endringane skjerpar krava til assistentar, miljørettleiarar, lærarar og skuleleiinga. 2.0 Viktige paragrafar i kapittel 9a: I denne planen har skulane valt å framheva nokre av dei lovane som er del av kapittel 9a. Dei følgjande paragrafane er særleg viktige i det førebyggjande arbeidet og i arbeidet med handtering av mobbing eller andre krenkingar 9 A-2.Retten til eit trygt og godt skulemiljø Alle elevar har rett til eit trygt og godt skulemiljø som fremjar helse, trivsel og læring. 9 A-3.Nulltoleranse og systematisk arbeid Skulen skal ha nulltoleranse mot krenking som mobbing, vald, diskriminering og trakassering. Skulen skal arbeida kontinuerleg og systematisk for å fremja helsa, miljøet og tryggleiken til elevane. Rektor har ansvaret for at krava i kapittel 9 A-3 blir oppfylte. 9 A-4.Aktivitetsplikt for å sikra at elevar har eit trygt og godt psykososialt skulemiljø Alle som arbeider på skulen, skal følgja med på om elevane har eit trygt og godt skulemiljø, og gripa inn mot krenking som mobbing, vald, diskriminering og trakassering dersom det er mogeleg. Alle som arbeider på skulen, skal varsla rektor dersom dei får mistanke om eller kjennskap til at ein elev ikkje har eit trygt og godt skulemiljø. Rektor skal varsla skuleeigaren i alvorlege tilfelle. Ved mistanke om eller kjennskap til at ein elev ikkje har eit trygt og godt skulemiljø, skal skulen snarast undersøkja saka. Når ein elev seier at skulemiljøet ikkje er trygt og godt, skal skulen så langt det finst eigna tiltak sørgja for at eleven får eit trygt og godt skulemiljø. Det same gjeld når ei undersøking viser at ein elev ikkje har eit trygt og godt skulemiljø. Skulen skal sørgja for at involverte elevar blir høyrde. Kva som er best for elevane, skal vera eit grunnleggjande omsyn i skulen sitt arbeid. Skulen skal laga ein skriftleg plan når det skal gjerast tiltak i ei sak. I planen skal det stå: a) kva problem tiltaka skal løysa b) kva tiltak skulen har planlagt c) kva tid tiltaka skal gjennomførast d) kven som er ansvarleg for gjennomføringa av tiltaka e)kva tid tiltaka skal evaluerast 3
Skulen skal dokumentera kva som blir gjort for å oppfylla aktivitetsplikta etter første til femte ledd. 9 A-5.Skjerpa aktivitetsplikt dersom ein som arbeider på skulen krenkjer ein elev Dersom ein som arbeider på skulen, får mistanke om eller kjennskap til at ein annan som arbeider på skulen, utset ein elev for krenking som mobbing, vald, diskriminering og trakassering, skal vedkommande straks varsla rektor. Rektor skal varsle skuleeigaren. Dersom det er ein i leiinga ved skulen som står bak krenkinga, skal skuleeigaren varslast direkte av den som fekk mistanke om eller kjennskap til krenkinga. Undersøking og tiltak etter 9 A-4 tredje og fjerde ledd skal setjast i verk straks. 9 A-8.Elevdeltaking i arbeidet med skulemiljøet Elevane skal få ta del i planlegginga og gjennomføringa av arbeidet for eit trygt og godt skulemiljø. Elevrådet kan oppnemna representantar til å ivareta elevane sine interesser ovanfor skulen og styresmaktene i skulemiljøsaker. Dersom det finst eit arbeidsmiljøutval eller liknande organ ved skulen, kan elevane møta med opp til to representantar når utvalet behandlar saker som gjeld skulemiljøet. Representantane skal bli kalla inn til møta med talerett og rett til å få meininga si protokollført. Dei skal ikkje vera til stade når utvalet behandlar saker som inneheld opplysningar som er omfatta av lovfesta teieplikt. Representantane skal få den informasjonen dei treng, men ikkje opplysningar som er omfatta av lovfesta teieplikt. Så langt det trengst, har dei rett til opplæring for å skjøtta oppgåvene og rett til fritak frå undervisninga. 9 A-9.Informasjonsplikt og rett til å uttala seg Skulen skal informera elevane og foreldra om rettane i dette kapittelet. Skulen skal òg informera om aktivitetsplikta etter 9 A-4 og 9 A-5, og om høvet til å melda saka til Fylkesmannen etter 9 A-6. Dersom skulen finn ut at noko ved skulemiljøet kan skada helsa til elevane, skal elevane og foreldra snarast mogeleg varslast om det. Samarbeidsutvalet, skuleutvalet, skulemiljøutvalet, elevrådet og foreldra skal haldast informerte om alt som er viktig for skulemiljøet, og så tidleg som mogeleg verta tekne med i arbeidet med skulemiljøtiltak. Dei har rett til innsyn i all dokumentasjon som gjeld det systematiske arbeidet for eit trygt og godt skulemiljø, og har rett til å uttala seg og koma med framlegg i alle saker som er viktige for skulemiljøet. Link til opplæringslovas 9a: https://lovdata.no/dokument/nl/lov/1998-07-17-61/kapittel_11#kapittel_11 4
3.0 Skulane i Bjerkreim sine mål for skulemiljøet: Alle elevar på Bjerkreim og Vikeså skule skal ha eit trygt og godt skulemiljø som fremjar helse, trivsel og læring. Skulane skal arbeida kontinuerleg og systematisk for å fremja helsa, miljøet og tryggleiken til elevane Skulane skal raskt gripa inn mot krenking som mobbing, vald, diskriminering og trakassering når dei vert gjort kjende med slike problem Skulane skal gje føresette god informasjon om dei rettane barnet deira har i saker som handlar om mobbing eller andre krenkingar. 4.0 Innhaldet i planen Innhaldet i denne handlingsplanen er delt i to. Del ein handlar om det førebyggjande arbeidet, medan del to omhandlar konkrete handlingar som skal gjerast om skulen skal handtera ei sak som gjeld mobbing eller andre krenkingar. Skulane sine handlingsplanar må sjåast i samanheng med det overordna kommunale systemet for kapittel 9a i opplæringslova. 5.0 Det førebyggjande systemet Skulane i Bjerkreim har utarbeidd eit system for å sikra elevane sin rett til eit godt skulemiljø. Systemet skal førebyggja at mobbing eller andre krenkingar skjer, og det skal gi god informasjon til alle tilsette om korleis saker som oppstår skal løysast raskt og effektivt. Dei systematiske tiltaka som skulane har sett i system varierer i frekvens, men hensikta med alle tiltaka er at dei skal sikra eit systematisk og kontinuerleg arbeid. Skulane skal regelmessig undersøkja korleis elevane har det på skulen. Skulane deler det førebyggjande arbeidet inn i ulike nivå (tryggleikssirklar). Nivå 1: Visjon, verdiar og kollektive ferdigheiter Elevar og føresette skal vera godt kjende med skulane sin visjon, verdiane og dei kollektive ferdigheitene. Eit viktig grunnlag i det førebyggjande skulemiljøarbeidet er at alle elevar, føresette, og tilsette veit kva som vert forventa av alle på skulen. Skulane har tru på at eit tydeleg kollektiv skaper eit trygt miljø. Når alle kjenner til kva som er lov og kva som vert forventa, er det lettare for dei vaksne å snakka same «språk», og det er lettare for elevane å vita kva som til ei kvar tid gjeld. Visjonen, verdiane, og dei kollektive ferdigheitene skal gi meining til arbeidskvardagen og dei skal fortelja korleis ein skal oppføra seg i skulekvardagen. 5
Tiltak for å sikra eit tydeleg kollektiv: - Rektor snakkar om visjon, verdiar og kollektive ferdigheiter med personalet i oppstarten av skuleåret (rektor sin time) - Rektor snakkar med elevane ein gong i halvåret om visjon, verdiar og kollektive ferdigheiter (rektor sin time) - Rektor snakkar om visjon, verdiar og kollektive ferdigheiter med ulike råd og utval i oppstarten av skuleåret - Kontaktlærarar bruker mykje tid på kollektive ferdigheiter i oppstarten av skuleåret, og øver jamleg på desse. - Kontaktlærarar bruker tid på visjon, verdiar og kollektive ferdigheiter i klassens time. - Elevrådsansvarleg på ungdomstrinnet tek opp skulemiljø og kollektive ferdigheiter i første elevrådsmøte på ungdomstrinnet. Skulemiljø skal vera eit fast punkt på møta til elevrådet. - Inspektør på barnetrinnet tek opp skulemiljø og kollektive ferdigheiter i første elevrådsmøte på barnetrinnet. Skulemiljø skal vera eit fast punkt på møta til elevrådet. - Alle vaksne som arbeider i skulen skal saman passa på at dei kollektive reglane vert følgde. Alle vaksne skal gripa inn i dei situasjonane som bryt med forventningane til det kollektive ved skulen. Nivå 2: Eleven si stemme Skulane gjennomfører jamlege møter med elevane for å kontrollera at dei har det greitt. Det blir gjennomført elevsamtalar og heim/skule-samtalar kvart semester. Det betyr at skulane har fire faste treffpunkt som fører tilsyn med korleis elevane har det. I tillegg kjem det elevintervju med alle elevar ein gong kvart skuleår. Elevintervjua blir gjort i januar/ februar i samband med klassemiljøundersøkinga som årleg blir gjort. Skulane gjennomfører også fleire uformelle samtalar med ein del elevar. Samtalane blir gjennomførte ved behov, og dei blir loggførte. Fleire elevar har behov for tettare oppfølging og får difor oftare samtalar med kontaktlærar, sosiallærar, inspektør eller rektor. Elevundersøkinga, i regi av Udir, gir elevane ytterlegare mogelegheit til å verta høyrde. Undersøkinga blir gjennomført kvar november. Resultata frå undersøkinga gir skulane nyttig informasjon om korleis elevane oppfattar blant anna skulemiljøet sitt. Kva blir gjort for å høyra eleven si stemme - 2 elevsamtalar kvart skuleår - 2 heim/skule-samtalar kvart skuleår. - 1 klassemiljøundersøking kvart skuleår. - Elevundersøkinga (i regi av Udir) - Uformelle elevsamtalar v/ behov 6
Nivå 3: Arenaer for å drøfta/ snakka om observasjonar og eventuelle mistankar. Det er ikkje slik at alle elevar seier i frå om at dei har det vanskeleg eller vondt på skulen. Fleire er ofte tause om utfordringane sine og gir ikkje beskjed til dei vaksne. Difor er det viktig at skulane har arenaer for å drøfta eller diskutera eventuelle observasjonar/ hendingar som gjer at den vaksne mistenkjer at ein elev ikkje har det bra. Tilsette har mogelegheit til å ta opp skulemiljøsaker kvar veke på trinnmøte/ samarbeidsmøte. Då møtest alle som arbeider på eit bestemt trinn for å samkjøra, koordinera, avtala og planleggja med meir. På desse møta skal det vera eit fast punkt at skulemiljøsaker og enkeltelevar blir diskuterte. Dersom lærarane på trinnet mistenkjer at ein eller fleire elever på trinnet ikkje har det bra, kan dei drøfta sine mistankar og observasjonar her. Observasjonar og mistankar kan også bli tekne opp i ressursteam, som blir halde regelmessig. I ressursteamet er leiinga og spesialfunksjonane på plass. Dersom det dukkar opp komplekse problemstillingar som leiing og spesialfunksjonar er usikre på, kan dei diskuterast med helsetilsette i skulen sitt utvida ressursteam. Her sit det også representantar frå helsestasjonen og barnevernet. Koordineringsteam på Vikeså skule (K-team - inspektør, spesialpedagogisk ansvarleg og kontaktlærar) drøftar alle elevane si faglege og sosiale utvikling ein gong kvart semester. I desse møta kan ein kontaktlærar ta opp mistanke om at ein elev ikkje har det bra. Når ein tilsett mistenkjer eller har kjennskap til at ein elev ikkje har eit trygt miljø, skal han eller ho snarast mogeleg varsla kontaktlærar og/ eller skuleleiinga, slik at ein kan undersøkja saka nærmare og eventuelt setja i gang tiltak. Ulike arenaer som skulane har for å diskutera skulemiljøsaker: - Trinnmøter (kvar veke) - Ressursteam (3-4 gonger pr. månad) - Utvida ressursteam (3-4 gonger kvart skuleår) - K-team (ein gong kvart semester) - Formelle samtalar om elevane sitt skulemiljø jamleg og v/ behov Nivå 4: Nærvær Det er nødvendig med nærvær av vaksne for å skapa tryggleik hos alle elevar. Vaktordninga blir i så måte eit viktig verkemiddel for å sikra elevane sin rett til eit trygt skulemiljø. Tilstrekkeleg med synlege tilsette gir elevane ei oppleving av at dei vaksne har kontroll. Men å vera nær elevane er ikkje nok. Det er viktig at dei vaksne også grip inn i dei situasjonane som oppstår, og ordnar opp etter dei same reglane og standarden. Vaksne som følgjer same standard er trygge vaksne for elevane. 7
Det er skuleleiinga sitt ansvar å sikra ein felles standard hos tilsette som arbeider med elevane. Tilsette må ha ei felles forståing av skulen sin visjon, verdiar og dei kollektive standardane. Skular som lukkast med å ha ein felles standard og eit likt reaksjonsmønster hos alle vaksne, vil lukkast best med skulemiljøet. Ein felles standard gjer sitt til at «ein vaksen er ein vaksen» og at ingen vaksne blir oppheva, mens andre blir degradert. Skulane i Bjerkreim snakkar jamleg om kollektive standardar og reaksjonar i ulike situasjonar. Skuleleiinga går gjennom rutinar og prosedyrar ved oppstarten til kvart skuleår. Personalet har fellessamling kvar veke, noko som gir mogelegheit til å drøfta ulike problemstillingar som måtte koma. Standardar, rutinar og prosedyrar på fleire område blir forklart i skulane sine infopermar, slik at dei tilsette ved behov kan sjekka korleis dei skal handtera ulike situasjonar. Vaksne som går vakt skal gjera følgjande: Sørgja for å vera på rett vaktområde til rett tid. Aktivt følgja med på elevane sine aktivitetar Gripa inn i situasjonar som skjer, sjølv om ein berre mistenkjer at noko er gale. Når ein er usikker på kva som skjer, skal den vaksne ha ei undrande, men tydeleg tilnærming til det heile. I dei situasjonane som krev at ein stoppar ugreie handlingar skal den tilsette vera tydeleg og bestemt. Terskelen for å gripa inn skal vera låg. Mistenkelege observasjonar, og faktiske hendingar skal varslast til kontaktlærar og/eller skuleleiinga, slik at eventuelle situasjonar kan verta nærmare undersøkte. Korleis sikrar skulane i Bjerkreim ein kollektiv standard: Gjennomgang av standardar, rutinar og prosedyrar ved oppstarten av kvart skuleår. Vikeså skule har sine tydeleggjort sine rutinar i «Infopermen», medan Bjerkreim skule har «Verksemdsplanen». «Infopermen» og «Bjerkreimsmodellen» er lett tilgjengeleg for dei tilsette på «fellesområde Q» Drøftingar/ diskusjonar på fellesmøte. Drøftingar/ diskusjonar på jamlege STORteam møter (ca tre gonger i semesteret) Kontaktlærarar har eit ansvar for at dei ulike klassane arbeider i tråd med skulane sine retningslinjer. Nivå 5: Elevar, føresette og politiske aktørar sin medverknad Elevane, føresette og politiske representantar skal kunne medverka til bygginga av eit godt skulemiljø. Skulane gjennomfører jamlege møter i elevråd, skulemiljøutval (SMU), samarbeidsutval (SU) og foreldreutval (FAU) kor skulemiljøsaker blir tekne opp. Skulen sin visjon, verdiar, og kollektive forventningar blir tekne opp kvart år, slik at alle kan koma med 8
forslag til eventuelle endringar. Alle råd og utval kan koma med forslag til tiltak som kan setjast i verk for å styrkja skulemiljøet. Skulane er i tillegg mottakelege for meir uformelle samtalar når elevar, føresette eller politiske representantar ønskjer å møta skulen. Skulen er i desse uformelle møta alltid representert med skuleleiinga. Korleis sikrar skulane i Bjerkreim medverknad frå elevar, føresette og det politiske miljøet: Elevrådsmøter (4-5 gonger pr. semester) Møter i samarbeidsutval og skulemiljøutval (ca 3 gonger pr. semester) Møter i FAU (ca 3 gonger pr. semester) Uformelle møter v/ behov 6.0 Generelt om det førebyggjande arbeidet Tryggleikssirklane er til for å sikra at alle elevane har det greitt på skulen. Dei jamlege tiltaka fører kontroll med korleis elevane har det. Skulane sitt system skal kunna fanga opp når det oppstår negative hendingar, slik at det raskt og effektivt blir sett ein stoppar for det som skjer. I tillegg til skulen sitt system oppmodar skulen den einskilde tilsette til å ha eigne rutinar for å sikra ein god relasjon til elevane. Vaksne som har god relasjon til elevane sine er i betre posisjon til å passa på, følgja med og eventuelt gripa inn i ugreie situasjonar. Det er lettare for elevane å snakka om det som er vanskeleg dersom dei opplever den vaksne som ein trygg person. Skulane sine tips til tilsette som ønskjer å gjera konkrete tiltak for å styrka relasjonen til elevane og mellom elevane: Nye elevar skal få oppstartssamtale (dette kjem i tillegg til elevsamtalen). Følgja med på elevane sine hobbyar, slik at ein kan ha samtalar om andre ting enn skule. Dela eigne opplevingar og hobbyar med elevane, slik at dei blir kjende med fleire sider av læraren sin. Jamlege «kosetimar» kor klassen gjer andre ting enn skulearbeid. Dette kan vera aktivitetstimar, speletimar, musikktimar eller andre liknande timar. Markera fødselsdagar Dela klassen inn i ulike leikegrupper, slik at alle elevane må vera med fleire enn dei som dei helst er saman med. Planleggja annleisdagar dersom vèret motiverer til det. Handhelsa på alle elevane på veg inn i klasserommet om morgonen og når dei går for dagen. 9
Elevane sin tryggleik og trivsel er viktige grunnsteinar i læringa deira. Dei vaksne som klarer å skapa ein god relasjon mellom elevane, og mellom elevane og dei vaksne vil få gode klasseog læringsmiljø. Læringsresultata vil bli betre i dei klassane som lukkast med å skapa eit trygt og godt miljø. 7.0 Aktivitetsplikta Alle som arbeider på skulen, skal følgja med på om elevane har eit trygt og godt skulemiljø, og gripa inn mot krenking som mobbing, vald, diskriminering og trakassering dersom det er mogeleg. Alle som arbeider på skulen, skal varsla rektor dersom dei får mistanke om eller kjennskap til at ein elev ikkje har eit trygt og godt skulemiljø. Rektor skal varsla skuleeigaren i alvorlege tilfelle. Ved mistanke om eller kjennskap til at ein elev ikkje har eit trygt og godt skulemiljø, skal skulen snarast undersøkja saka. Når ein elev seier at skulemiljøet ikkje er trygt og godt, skal skulen så langt det finst eigna tiltak sørgja for at eleven får eit trygt og godt skulemiljø. Det same gjeld når ei undersøking viser at ein elev ikkje har eit trygt og godt skulemiljø. Skulen skal sørgja for at involverte elevar blir høyrde. Kva som er best for elevane, skal vera eit grunnleggjande omsyn i skulen sitt arbeid. Dei "enklaste" mobbesakene å handtera, er dei sakene som har eit tydeleg innhald og som har gått føre seg i ein kortare periode. Slag, spark og eksempelvis krenkjande ord er lettare å avdekkja, fordi desse handlingane sannsynlegvis er synlege for fleire enn dei som held på med, eller blir utsett for, mobbing. Når handlingar er synlege, for tilskodarar og ansvarlege vaksne, er det naturlegvis lettare "å finna ut av" dei hendingane som blir beskrive av eit offer eller deira føresette. Fleire har ofte sett eller høyrt ting, og ei undersøking av saka blir difor enkel. Når eit mobbeoffer og/eller føresette er konkrete i beskrivinga, gjerne på fleire situasjonar som har skjedd, då er jobben ofte lettare for rektor eller ansvarleg lærer som handterer saka. Dei kompliserte sakene er meir utfordrande, og det er gjerne i desse sakene at kommunikasjonen kan bli vanskeleg mellom skule og mobbeoffer/ dei føresette. Kjenneteikna på utfordrande saker er gjerne eit utydeleg innhald og ein lang tidsperiode. Elevar oppfattar blikk og kroppsspråk, og har ei kjensle av å "ikkje bli likt" eller "ikkje høyra til". Desse elevane fortel gjerne om opplevingar som kan oppfattast som mindre konkrete og mindre tydelege. Negative blikk og negativt kroppsspråk er konkrete ting, men det vanskelege med denne typen negative handlingar er at dei ofte er vanskelege å avdekkja for folk rundt. Undersøkingar, enten elevintervju eller observasjonar, kan difor vera krevjande for dei som skal undersøkje ei mobbesak som dette. Saker med "utydeleg" innhald kjem gjerne med eit langt tidsperspektiv, kor eit offer fortel om negative opplevingar over 10
månadar og gjerne også år. Når eit offer har opplevd mobbing over ein lang tidsperiode, er det sannsynleg at opplevingane i større grad har "sett seg i kroppen". Dette kompliserer dialogen mellom lærar, elev og føresette. Den negative energien kan vera stor, og den kan gjera den nødvendige dialogen mellom skulen og heimen vanskeleg. Denne planen har difor ein plan for å handtere «enkle» saker og ein plan for å handtera dei meir «kompliserte» sakene. 7.1 Korleis handtere dei «enkle» mobbesakene? Denne intervensjonsplanen er delt inn i fire nivå. Dei ulike nivåa representerer ei gradvis opptrapping i frå skulen si side, kor verkemidla som vert tekne i bruk blir strengare for kvart nivå. Saker som ikkje blir løyste på eit nivå, blir tekne vidare til det neste. Den følgjande handlingsplanen er omfattande, detaljert og tidkrevjande, men dersom ein følgjer planen, vil ein sannsynlegvis handtera dei fleste mobbesaker med kort historikk og tydeleg innhald på ein god måte. I det første møtet med eleven eller føresette, må det avklarast kva for ein type mobbesak det er snakk om. Episodar med konkrete hendingar og nærleik i tid, er lettare å handtera, fordi dei negative opplevingane sannsynlegvis ikkje har «sett seg i kroppen» til offeret og dei føresette. Mobbesaker med tydeleg innhald og kort historikk, skal handterast gjennom dei fire nivåa som vert beskrive i denne delen. Handlingsplanen for mobbesaker med tydelig innhald og kort historikk Nivå 1: Nivå 1 Kva: Korleis: 1 Informasjon til leiinga og ressursteam på skulen Ein frå leiinga på skulen skal vere kontaktpersonen til den læraren som skal handtera mobbesaka 2 Samtale med eleven som blir mobba Undersøking av saka o Kven er det som mobbar? o Kva er det som skjer? o Kor er det dette skjer? Forsikra eleven om at han/ho ikkje skal måtta tåla krenkingar Understreka at skulen har nulltoleranse for mobbing Forsikra eleven om at saka skal bli teken på alvor, og at saka skal handterast raskt Gi informasjon om vidare saksgang 3 Samtale med føresette Undersøking av saka o Kven er det som mobbar? o Kva er det som skjer? o Kor er det dette skjer? Forsikra føresette om at eleven ikkje skal måta tåla krenkingar Understreka at skulen har nulltoleranse for mobbing Forsikra føresette om at saka vil bli teken på alvor, og at saka skal handterast raskt Gi informasjon om vidare saksgang 4 Vidare undersøking av Snakka med vaksne som arbeider rundt eleven til dagleg 11
saka Gi informasjon til kollegiet på skulen (be om observasjonar) Vere på jakt etter fakta 5 Foreløpig tiltaksplan Kontaktlærar møter rektor for drøfting av situasjon. I møtet blir det laga eit utkast til tiltaksplan. I planen skal følgjande vera med: o Kva problem tiltaka skal løyse o Kva tiltak skulen har planlagt o Kor tid tiltaka skal gjennomførast o Kven som er ansvarleg for gjennomføringa av tiltaka o Kor tid tiltaka skal evaluerast 6 STOPP-samtalar med dei elevane som mobbar Gi eleven ei beskriving av situasjonen Vera tydeleg på det som er observert Vera tydeleg på kva slags rolle eleven har Gi eleven mogelegheit til å uttala seg om situasjonen Vera tydeleg på at krenkingane må STOPPA Gi eleven tydeleg beskjed om kva slags oppførsel som vert forventa. Eleven må få 2-3 konkrete arbeidsoppgåver som skal gjerast Vera tydeleg på skulen sin nulltoleranse for mobbing Vera tydeleg på at ein vil følgja nøye med Gi føresette informasjon om samtalen 7 Samtale med mobbeoffer og informasjon til føresette Informera eleven kort om dei samtalane som er gjennomførte Forsikra eleven om at krenkingane er STOPPA Vera tydeleg på at eleven må seia ifrå dersom mobbinga held fram Informera om at dei andre elevane får tett oppfølging Informera dei føresette til eleven om det som er gjort Gjennomgang og drøfting av skulen sin tiltaksplan for å løysa situasjonen med elev og føresette. 8 Oppfølging av eleven som har blitt mobba Spørja eleven om korleis dei siste vekene har vore Korleis har tiltaka fungert? Burde noko meir eller noko anna gjerast? Samtale med elev og føresette. Evaluering av dei tiltaka som har vorte gjort. 9 Avsluttande møte med mobbarane Gi ros for endring av åtferd, og vera tydeleg på ei framleis forventning om god åtferd Gi uttrykk for at skulen framleis vil følgja med på samspelet mellom elevane Minna om arbeidsoppgåvene til kvar enkelt elev Informera dei føresette Nivå 2: Nivå 2 Kva: Korleis: 1 Informasjon til Kontaktlærar møter i ressursteam for å informera om saka skuleleiing/ ressursteam Rektor (skuleleiinga) overtek saka og held kontaktlærar informert vidare i prosessen 2 Samtale med eleven som blir mobba Undersøking (kven, kva, kor, korleis ) Igjen forsikra eleven om at han/ ho ikkje skal måtta tåla krenkingar Igjen understreka at skulen har nulltoleranse for mobbing og andre typar 12
krenkingar Igjen forsikra eleven om at skulen skal handtera denne saka raskt, slik at det blir slutt på dei vonde opplevingane 3 Samtale med føresette Undersøking (kven, kva, kor, korleis ) Igjen forsikra føresette om at skulen tek saka på alvor Igjen understreka at skulen har nulltoleranse for mobbing og andre typar krenkingar Igjen forsikra dei føresette om at skulen skal handtera denne saka raskt, slik at det blir slutt på dei vonde opplevingane Invitera til handteringsprosess på skulen 4 Ny tiltaksplan Skissera ein foreløpig tiltaksplan 5 Innkalling til foreldremøte Avtale møte på skulen med dei elevane som er involverte og deira føresette. Be om at begge føresette møter 6 Førsamtale med mobbeofferet og føresette Møtet må haldast så snart som mogeleg. Seinast innan ei veke etter at hendinga er meldt inn Hugs å formidla agendaen for møtet Kort informasjon om agendaen for kvelden Beskriving av dei ulike tinga som skal skje Tryggja eleven og føresette Kort skissera for elev og føresette dei tiltaka som skulen tenkjer skal setjast i verk 7 Gjennomføring av foreldremøte 8 STOPP samtalar med dei elevane som krenkjer/ mobbar Informasjon til alle partar i fellesskap Fortelja agendaen for møtet Kort informasjon om mobbing og konsekvensar av mobbing Kommunisera skulen sin nulltoleranse for mobbing og krenkingar Beskriva den aktuelle saka Møtet må vera tydeleg styrt av rektor. Det må ikkje bli gitt høve til å drøfta om saka er alvorleg eller ikkje Vera tydeleg på kva som er observert Vera tydeleg på kva som har kome fram i undersøkinga av saka Vera tydeleg på at skulen har nulltoleranse for mobbing og krenkingar 9 Samtale med offer og føresette 10 Oppfølging av offer og den/dei som har krenka Trekkje fram dei forventningane som blei gitt elevane ved første STOPPsamtale. Vera undrande (på ein bestemt måte) på kvifor krenkingane ikkje har stoppa opp Gi eleven mogelegheit til å uttala seg Igjen vera tydeleg på at krenkingane må STOPPA Gi elevane nokre tydelege forventningar som det skal arbeidast med Forsikra eleven og dei føresette om at krenkingane skal vera slutt Vera tydeleg ovanfor eleven på at ingenting skal tålast Vera tydeleg ovanfor eleven på at det må bli gitt beskjed dersom krenkingar førekjem igjen Gi elev og føresette høve til å koma med innspel på tiltaksplan og handteringsprosess Informera eleven om at skulen vil følgja godt med på samspelet mellom elevane Korleis har dei siste vekene vore? Kva har fungert/ ikkje fungert? Kommunisera skulen si haldning 13
Gi ros dersom det har skjedd positive endringar Informasjon til føresette om oppfølgingssamtalen Nivå 3: Nivå 3 Kva: Korleis: 1 Innkalling til koordineringsmøte Rektor kallar inn kontaktlærar og sosiallærar til koordineringsmøte om den aktuelle saka Gjennomgang av historikken i saka. Kva slags tiltak skal setjast i verk? Gjennomgang av DROP-IN 2 Samarbeidsmøte mellom skule og heim Rektor tek kontakt med dei føresette til alle elevane som er involverte Informasjon om situasjon Innkalling til samarbeidsmøte v/ behov 3 Drøfta tiltak i ressursteam Rektor kan setje i verk nødvendige tiltak for å sikra eleven som blir utsett for krenkingar Rektor drøftar nødvendige tiltak i ressursteam Isolering kan vera eit aktuelt verkemiddel 4 Oppfølgingssamtale(r) med eleven som har blitt krenka Forsikra eleven om at skulen skal ta tak i situasjonen Informera eleven om kva for nokre umiddelbare tiltak som blir sette i verk for å gjera situasjonen betre Lytta til dei behova og tankane eleven har om situasjonen. 5 DROP-in samtale med eleven(e) som framleis krenkjer 6 Mobbar gjennomfører DROP-in samtalar saman med sosiallærar 7 Jamleg informasjon til føresette for alle elevar Kontaktlærar informerar sosiallærar om bekymringane rundt eleven som ikkje klarer oppføra seg. Eleven skal vera tilskoder til denne samtalen Eleven som krenkjer skal få regelmessig oppfølging av sosiallærar. 3-5 samtalar er eit minimum Gjennomgang av skulen sine forventningar til elevane Gi eleven høve til å snakka om eiga rolle Gi eleven høve til å reflektera rundt eiga rolle Kontaktlærar og rektor får saman med føresette informasjon undervegs i prosessen Skuleleiing og kontaktlærar skal halda føresette informerte om dei prosessane som skulen gjer. Dette for å sikra at føresette veit kva som skjer og gi dei høve til å medverke til det som skjer. Nivå 4: Nivå 4 Kva: Korleis: 1 Innkalling til Innkalla dei føresette til eleven som krenkjer til eit samarbeidsmøte samarbeidsmøte Ytra bekymring for åtferda til eleven Gjennomgang av tiltak som er sette i verk fram til nå Føresette får koma med sine innspel Be om å få drøfta saka i utvida ressursteam 2 Drøfting av sak i utvida ressursteam Drøfting med namn eller anonymt (føresette avgjer dette) Drøfta vidare handtering o Isolering? o Utvising? 14
o o o Klassebytte? Skulebytte? Bekymringsmelding til barnevern? 3 Setje i verk tiltak Rektor drøftar tiltak saman med kommunalsjef Rektor kallar inn føresette og elev for å informera om tiltak Eleven og føresette får høve til å koma med innspel til tiltaka 4 Jamleg informasjon til mobbeoffer og føresette Skuleleiing og kontaktlærar skal gi regelmessig informasjon til mobbeoffer og dei føresette om det som skjer av prosesser på skulen. Informasjonen frå skulen skal vera med på å tryggja offeret i at det vert gjort tiltak for å sikra eleven sin rett til eit godt skulemiljø. 7.2 Korleis handtera dei meir «kompliserte» mobbesakene? Enkelte gonger må skulen handtera mobbing og andre krenkingar med lang historikk. Slike saker har ofte med seg mykje negativ energi og mistru i frå elev og føresette ovanfor skulen. I desse sakene er det difor avgjerande at samarbeidet mellom skulen og føresette blir gjort på ein god måte. Ei god handtering i frå skulen si side sikrar ofte ein god og nødvendig dialog med heimen, noko som igjen er avgjerande for å handtera denne type saker på ein god måte. Mobbesaker med eit utydeleg innhald betyr at mobbeoffer og føresette ikkje klarer å visa til konkrete handlingar som har skjedd. Når mobbeoffer og føresette ikkje klarer å vise til konkrete hendingar, vil dette komplisera handteringa av saken. Både undersøkinga av saka og oppfølginga av enkeltelevar blir vanskeleg når det ikkje er konkrete ting på bestemte tidspunkt å visa til. I kombinasjon med dette kan tidsfaktoren komplisera ting. Saker som har gått over lang tid kan ha «sett seg i kroppen», og dermed gi negativ energi i dialogen mellom heimen og skulen. Nokre elevar kan i fleire år ha gått med ein følelse av å bli mislikt av andre, og om denne følelsen ikkje blir snakka om, kan den dermed bli såpass stor at den gjer det vanskeleg å fungera normalt. I det første møtet med eleven og føresette, må skulen prøva å avdekkja kva for ei type sak det er snakk om. I situasjonar der elevar trekkjer fram «stygge blikk», «følelsen av å bli mislikt», eller «ein følelse av å vera utestengt» i kombinasjon med at dei fortel at dette kanskje har halde på i fleire år, er det riktig å bruka den følgjande handlingsplanen. Det er utelukkande skuleleiinga eller medlemmer av skulen sitt ressursteam som skal handtera saker som blir definert inn i denne handteringsplanen. Kva 1 Informasjon til skuleleiinga og ressursteamet 2 Samtale med eleven som blir mobba Korleis Kontaktlærar informerer skuleleiinga og ressursteamet om situasjonen Undersøking av saka o Kven er det som mobbar? o Kva er det den eller dei gjer? o Kor er det dette skjer? o Kor ofte skjer det? Forsikra eleven om at han/ho ikkje skal måtta tåla krenkingar Understreka at skulen har nulltoleranse for mobbing Forsikra eleven om at saka skal bli teken på alvor, og at saka skal handterast raskt Gi informasjon om vidare saksgang 15
3 Samtale med føresette Undersøking av saka o Kven er det som mobbar? o Kva er det den eller dei gjer? o Kor er det dette skjer? Forsikra føresette om at eleven ikkje skal måtta tåla krenkingar Understreka at skulen har nulltoleranse for mobbing Forsikra dei føresette om at saka vil bli teken på alvor, og at saka skal handterast raskt Gi informasjon om vidare saksgang 4 Vidare undersøking av saka Snakka med vaksne som arbeider rundt eleven til dagleg Gi informasjon til kollegiet på skulen (be om observasjonar) Vera på jakt etter fakta 5 Systematisk observasjon og elevintervju Rektor ber lærarar i og rundt klassen om å gjennomføra systematiske observasjonar på samspelet mellom elevane Rektor og eit utval lærarar gjennomfører elevintervju for å undersøka saka 6 Systematisering av data Rektor og ein medhjelpar gjennomgår alle observasjonane Rektor og ein medhjelpar systematiserer alle svara frå elevintervjua 7 Drøfting av funn i undersøkingsgruppa Rektor samlar alle tilsette som har delteke i den systematiske observasjonen og elevintervjua Gruppa skal drøfta funna frå observasjonane og elevintervjua Gruppa skal koma fram til ei vurdering av situasjonen. Korleis har den aktuelle eleven det på skulen? 8 Foreløpig tiltaksplan Rektor gjer klar ein foreløpig tiltaksplan. o Kva skal tiltaka løyse o Kva tiltak har skulen planlagt o Kor tid tiltaka skal gjennomførast o Kven som er ansvarleg for gjennomføringa av tiltaka o Kor tid skal tiltaka evaluerast 9 Oppsummeringsmøte med gjennomgang av tiltaksplan Rektor gjennomfører eit møte med føresette Gjennomgang av resultata frå elevintervjua Gjennomgang av skulen si vurdering av saka Gjennomgang av tiltaksplan Innspel frå føresette? Innspel frå eleven? 10 Samarbeidsmøte 1 Elev og føresette vert inviterte til oppfølgingsmøte etter kort tid Gjennomgang av eleven sin situasjon den siste tida Innspel frå elev og føresette. Er tiltaka i tiltaksplanen tilstrekkelege? 11 Samarbeidsmøte 2 Elev og føresette vert inviterte til samarbeidsmøte etter 4 veker 12 Jamleg kontakt med elev og føresette Gjennomgang av eleven sin situasjon den siste tida Evaluering av tiltaksplan Elevar og føresette i kompliserte saker ber på mykje negativ energi. Jamleg kontakt/ informasjon frå skulen kan sikre at den negative energien ikkje utviklar seg meir. Informasjon kan i mange høve vera godt, både for eleven og føresette. Følelsen av å bli teken på alvor kan verka positivt inn på heile prosessen. 16
8.0 Oppsummering Skulane i Bjerkreim skal arbeida jamleg og systematisk for å sikra at elevane har det bra på skulen sin. Læring utan tryggleik og trivsel er vanskeleg. Planen er ein viktig reiskap for å sikra elevane eit godt skulemiljø. Alle vaksne som arbeider med elevar i Bjerkreim kommune er forplikta til å gjera seg godt kjent med denne planen. Kjetil Gjerdevik Dag Voigt Rektor Rektor v/ Vikeså skule v/ Bjerkreim skule Rune Andersen Kommunalsjef for oppvekst og kultur Bjerkreim kommune 17