ENDELEG TILSYNSRAPPORT

ENDELEG TILSYNSRAPPORT SKULEN SITT ARBEID MED ELEVANE SITT PSYKOSOSIALE MILJØ Stordal kommune Stordal skule Sak: 2012/307 Dato: 15.05.2012 Tilsynsgruppe: Jørn Thomassen og Liv Marie Opstad 1

Innhald 1. Tema for tilsynet: Skulen sitt arbeid med elevane sitt psykososiale miljø... 3 2. Gjennomføring av tilsynet... 4 3. Fylkesmannen sine vurderingar og konklusjonar... 4 3.1 Førebyggjande arbeid og internkontroll...4 3.2 Det individuelt retta arbeidet ved skulen... 6 3.3 Brukarmedverknad... 8 4. Avslutting av tilsynet... 8 Vedlegg 1 Oversyn over innsend dokumentasjon... 10 Vedlegg 2 Oversyn over dei som er intervjua... 11 Vedlegg 3 Rettslege krav... 12 1. Det førebyggjande arbeidet... 12 2. Det individretta arbeidet... 13 3. Brukarmedverknad... 16 2

1. Tema for tilsynet: Skulen sitt arbeid med elevane sitt psykososiale miljø Det blir gjennomført felles nasjonalt tilsyn i perioden 2010 til 2012 der temaet er skulen sitt arbeid med elevane sin rett til eit godt psykososialt miljø, jf. opplæringslova kapittel 9a. Hovudregelen for tilsynet er 9a-1, og dei andre reglane som er kontrollerte, må sjåast i lys av denne. Tilsynet er likevel avgrensa til berre å gjelde skulen sitt arbeid med det psykososiale miljøet. Det rettslege utgangspunktet for tilsynet er delt inn i tre hovudkategoriar: Det førebyggjande arbeidet ved skulen - 9a-4, jf. 9a-3 første ledd. Det individuelt retta arbeidet ved skulen - 9a-3 andre og tredje ledd. Skulen si plikt til samhandling og involvering med ulike råd og utval (brukarmedverknad) - 9a-5, 9a-6 og kapittel 11. Opplæringslova 13-10 om forsvarleg system og 9a-4 om internkontroll Det er ikkje ført særskilt tilsyn med opplæringslova 13-10 andre ledd i dette tilsynet. Opplærings-lova 13-10 andre ledd er ein overordna regel som pålegg skuleeigar å ha eit forsvarleg system for oppfølging av alle lovkrava. I tidlegare tilsyn har det vore stort fokus på internkontrollsystemet i kommunane. I det felles nasjonale tilsynet 2010-2012 er det internkontrollen ved kvar enkelt skule knytt til elevane sitt psykososiale miljø det blir ført tilsyn med. Kravet til internkontroll i samband med dette er særleg regulert i opplæringslova 9a-4, jf. 9a-3 første ledd. Kommunen sitt ansvar Sjølv om opplæringslova legg ansvaret på skuleleiinga for den daglege gjennomføringa og etterlevinga av dei kontrollerte reglane, er det kommunen som har det overordna ansvaret. Det er kommunen som skuleeigar som må syte for at skuleleiinga ved kvar skule etterlever krava og pliktene i lova, og at dei tilbyr dei tenestene og aktivitetane som lova omtalar. Oppfyllinga av elevane sin rett til eit godt psykososialt miljø skjer på skulen. Det er skuleleiinga og dei tilsette som i det daglege må arbeide for eit godt skulemiljø. Kommunen som skuleeigar er likevel øvste ansvarlege for at pliktene etter kapittel 9a blir oppfylte. Dette inneber at det er kommunen som er ansvarleg for oppfylling av elevane sine rettar, sjølv om det tilsynet har undersøkt, har vore handlingar som skjer i skulen. Kommunen er derfor adressat for eventuelle pålegg om endring i samsvar med kommunelova 10 d. Føremålet med tilsynet Det overordna målet med tilsynet er å rette fokuset mot og styrkje arbeidet med det psykososiale miljøet ved skulane og skulane si evne til å førebyggje og handtere krenkjande åtferd. Gjennom kontroll med om skulane følgjer lovkrava på dette feltet, skal eventuell lovstridig praksis avdekkjast. Gjennom pålegg om endring skal slike forhold rettast opp. Eit godt skulemiljø er ein viktig innsatsfaktor for ein god skule og for realisering av føremålsparagrafen i 1-1 i opplæringslova. Manglar ved skulemiljøet kan føre til mistrivsel blant elevane, og det vil kunne ha direkte innverknad på læringsutbytet deira. 3

Dei overordna føremåla med det felles nasjonale tilsynet 2010-2012 er å: sikre at skuleeigarar og skuleleiarar driv eit aktivt og førebyggjande arbeid for å sikre elevane eit godt psykososialt miljø sikre at skuleeigarar og skuleleiarar syter for at dei tilsette på ein tilfredsstillande måte handterer krenkjande åtferd som dei får kunnskap eller mistanke om sikre at skuleeigarar og skuleleiarar syter for at elevar, foreldre, råd og utval blir involverte og engasjerte i skulemiljøarbeidet Det blir presisert at tilsynsrapporten ikkje gir ei heilskapsvurdering av skuleeigaren og skulen. Rapporten omhandlar berre resultat knytte til det temaet som er valt for det felles nasjonale tilsynet i 2010-2012. 2. Gjennomføring av tilsynet Etter opplæringslova 14-1 første ledd har fylkesmannen heimel til å føre tilsyn med offentlege skular. Fylkesmannen skal ha tilgang til skuleanlegg og dokumentasjon. Tilsynet har vore utført ved å hente inn og vurdere dokumentasjon, skriftlege utgreiingar og munnlege opplysningar. Det er skulen som etter lova pliktar å sikre at kvar enkelt elev får oppfylt retten sin til eit godt psykososialt miljø, jf. 9a-1 og 9a-3 første ledd. Skulen vil her seie: skuleeigar, skuleleiinga og dei tilsette ved skulen. Gangen i dette tilsynet Varsel om tilsyn, datert 13.01.2012, med pålegg om å sende inn utgreiing og dokumentasjon frå Stordal kommune/skule. Vedlegg: o Gjennomføring av tilsynet ved Stordal skule 14.02.12 o Mal for utgreiing og dokumentasjon frå skulen o Informasjonsskriv til elevrådsrepresentantar som skal vere med på tilsynet Mottak av dokumentasjon og utgreiing frå kommunen/skulen, datert 05.02.2012 Opningsmøte 14.02.2012 Samtale med foreldrerepresentantar 13.02.2012 Intervju med rektor, lærarar og assistentar og samtale med elevar, PPT og rådmann/skuleeigar 14.02.2012 Førebels tilsynsrapport: 13.03.2012 Sluttmøte: 15.03.2012 Frist for tilbakemelding på førebels tilsynsrapport: 30.03.2012 Endeleg tilsynsrapport: 20.04.2012 Ny dato: 15.05.2012 3. Fylkesmannen sine vurderingar og konklusjonar Det er informert nærare om dei rettslege krava og kva dei inneber i opningsmøtet 14. februar. Dei rettslege krava er tekne med i vedlegg 3 til denne rapporten. Vi viser også til rundskrivet frå Utdanningsdirektoratet om elevane sin rett til eit godt psykososialt miljø, Udir-2-2010. 3.1 Førebyggjande arbeid og internkontroll For å oppnå eit godt psykososialt miljø er det ein naudsynt føresetnad at det blir drive eit føre-byggjande arbeid som skal forhindre uønskt/krenkjande åtferd. Dette inneber at skuleleiinga må ha ei føre var haldning til eventuelle situasjonar og utfordringar som kan oppstå i skulekvardagen, og som kan ha negativ innverknad på elevane sitt skulemiljø. 4

Rettslege krav Det rettslege utgangspunktet for tilsynet sin kontroll med det førebyggjande arbeidet ved skulen finst i opplæringslova 9a-4, jf. 9a-3 første ledd. Skuleeigarar og skuleleiarar skal arbeide føre-byggjande for å forhindre at uønskt åtferd oppstår. Det førebyggjande arbeidet skal vere aktivt, systematisk og kontinuerleg. Reglane presiserer plikta skulen har til å sikre at elevane sin rett etter 9a-1 blir oppfylt. Sjå også vedlegg 3. Dokumentasjon og vurdering Av innsendt dokumentasjon ser vi at skulen har mange planar med skriftlege mål for det pykososiale skulemiljøarbeidet, m.a verksemdplan, plan for omsorg i skulen/kriseplan og handlingsplan mot mobbing (ZERO). Skulen har rutinar som sikrar at nødvendige dokument og planar blir evaluert/revidert med jamne mellomrom, slik at dei er oppdaterte, kjende og tilgjengelege for alle involverte. ZERO-planen med nulltoleranse mot mobbing, plaging og uønska åtferd er i følgje skulen det viktigaste dokumentet på det førebyggjande området. Av intervju og samtalar går det fram at ZERO-planen er aktivt i bruk av lærarane, er fast innslag på mange møte i skulen, også med foreldra, og er godt kjend i heile skulemiljøet. Inspeksjonsrutinane er også omtalt i ZERO-planen og vaktane i friminutta har på seg gule ZERO-vestar, slik at dei er lett synlege for elevane. Det kjem fram av både innsendt dokumentasjon og intervju at skulen brukar mykje tid på å ta opp og drøfte ulike «bekymringssaker». Det kjem vidare fram at omgrepet «krenkjande åtferd» er drøfta med sikte på ei mest muleg lik forståing i heile skulemiljøet. Skulen har også innført «Omsorg i skulen» sitt system for krisehandtering. Både administrasjon og trinnteama har kvar sin perm i tillegg til at skulen abonnerer på «Omsorg i skulen» sin nettportal. Det kjem også fram at både lærarar, assistentar og SFO-tilsette ved Stordal skule er skolert hausten 2011 for å jobbe med det førebyggjande programmet «Zippys venner» på småskuletrinnet. Ordensreglementet med tilhøyrande trivselsreglar og klassereglar skal fremje trivsel, samarbeid, respekt og medansvar for alle i skulesamfunnet. Reglane blir gjennomgått kvar skulestart med både elevane og foreldra. Trivselsreglane er også hengt opp på SFO. Tilsvarande finst det nedskrevne samspelsprinsipp for dei vaksne tilsette; eit resultat av fokus på arbeidsmiljøet blant dei vaksne på skulen. I følgje innsendt dokumentasjon har skulen gode rutinar for arbeidet med det psykososiale miljøet. Dette arbeidet blir gjennomgått/fokusert på i oppstartsdagane for kollegiet kvart skuleår. Grunnlaget for arbeidet blir henta frå ZERO-planen og lagt inn i aktivitets-/vurderingskalenderen til kvart team på småskule-, mellom- og ungdomstrinn, m.a. elevsamtalar, klasselærarmøte, klasseforeldremøte og kontaktmøte med foreldre/elevar. Elevmiljø og trivsel er eit gjennomgåande hovudtema på dei fleste teamdiskusjonane kvar veke og er også hovudtema på foreldrekonferansane som skulen arrangerer. Skulen gjennomfører Elevundersøkinga på både 7., 8., 9. og 10. trinn kvart år, og resultata blir følgt opp av skulen. Foreldreundersøkinga blir gjennomført kvart 2.-3. år. Til førebuing for elevsamtalane med lærar vår og haust nyttar elevane eit strukturert skjema med vurdering av både trivsel og fag. Resultatet av dette blir også tatt opp i møte med foreldra. I tillegg blir det gjennomført eigne trivselsundersøkingar blant elevane kvart 2.-3. år. Alle undersøkingar blir følgt opp av rektor og presentert for lærarkollegiet. Eit utval av resultata blir også presentert for FAU, SU/SMU og formannskap/kommunestyre. 5

Gjennom intervju og samtalar blir det gitt uttrykk for eit godt skulemiljø med stor trivsel og tryggleik og låg terskel for både elevar og foreldre til å ta kontakt med lærarar og skuleleiinga. Det kjem fram at skulen ikkje har vore mobbefri gjennom alle år, men alle gir uttrykk for at situasjonen no er bra. Vidare kjem det fram at det er låg terskel for å ta kontakt med både lærarar og skuleleiinga og at skulen grip tak i saker og jobbar godt med desse til beste for elevane. Stordal skule er ein liten og oversiktleg skule der alle kjenner alle. Under vårt besøk i klasseromma observerte vi gode relasjonar mellom elevane, lærarane og rektor. Både inspektør, men også rektor, er elles involvert i det daglege skulemiljøarbeidet, både som inspeksjonsvakt ute i friminutta og som vikar i timar for lærarar. Skulen er i ein stor ombyggingsfase inneverande skuleår, noko som set store krav til både elevar og dei tilsette, men dette har i følgje rektor gått over all forventning. Både elevane og dei tilsette får ros for måten dei har takla overgangen på, og alle ser no fram til ein ny, flott skule hausten 2012. Stordal skule skårar høgt i Elevundersøkinga på både elevtrivsel og lite mobbing, samstundes som skulen også har gode resultat på nasjonale prøver. Stordal har elles marknadsført seg som «Barnas kommune», noko som medfører ei sterk satsing på barn og unge i kommunen. Fylkesmannen sin konklusjon Stordal kommune ved Stordal skule oppfyller krava i oppll. 9a-4, jf. 9a-3 første ledd, om ein internkontroll som sikrar eit kontinuerleg og systematisk arbeid for å fremje elevane si helse, trivsel og læring. 3.2 Det individuelt retta arbeidet ved skulen Det førebyggjande arbeidet må sjåast i samanheng med det individuelt retta arbeidet ved skulen. Det er viktig for oppfyllinga av krava i opplæringslova at dei førebyggjande tiltaka som blir planlagde, blir etterlevde i praksis. Skulen si plikt til å gripe inn når det oppstår forhold som er krenkjande for éin eller fleire elevar, følgjer hovudsakleg av 9a-3, andre og tredje ledd. Opplæringslova stiller opp særskilte plikter for skulen knytte til det psykososiale miljøet og gir eleven/foreldra særskilte rettar knytte til saks-behandlinga ved skulen. Ved å kontrollere korleis skulane etterlever dei konkrete pliktene i 9a-3 andre og tredje ledd, vil tilsynet kunne medverke til å sikre at skulane i praksis arbeider for å fremje elevane si helse, trivsel og læring. Rettslege krav Skuleeigar, skulen, rektor og alle tilsette pliktar å sikre elevane sin individuelle rett etter 9a-1 gjennom individuelt retta arbeid. Det individretta arbeidet ved skulen er regulert i 9a-3 andre og tredje ledd i opplæringslova. Reglane presiserer at alle som er tilsette ved skulen, har ei handlingsplikt som inneber plikt til å gjere undersøkingar, plikt til å varsle rektor og plikt til å gripe inn når det er naudsynt og mogleg. Vidare blir skulen pålagd å behandle oppmodingar frå elevar eller foreldre som gjeld det psykososiale miljøet, etter reglane om enkeltvedtak i forvaltningslova. Sjå også vedlegg 3. 6

Dokumentasjon og vurdering Skulen si handlingsplikt etter 9a-3 andre ledd Ordensreglementet, trivselsreglane og ZERO-planen blir gått igjennom i fellesskap ved kvart skuleår for lærarar og assistentar. Ansvarsfordelinga mellom faglærar, kontaktlærar og administrasjon er skissert i handlingsplanen mot mobbing. ZERO-planen har også ein prosedyre for varsling som er kjend for både lærarar og assistentar og til dels for reingjeringspersonale og vaktmeister. Det kjem fram i intervju at dei tilsette har låg terskel for å varsle, og at saker blir grepe fatt i med det same. Varslinga går tenesteveg frå assistent/andre tilsette lærar/kontaktlærar inspektør/rektor. Gjennom intervju og samtalar får vi inntrykk av at skulen ser elevane og tek tak i ting. Det blir også gitt uttrykk for at skulen er flink til å inkludere minoritetsspråklege elevar i fellesskapet. Det kjem vidare fram at skuleleiinga er opptatt av at dei tilsette gjer «dei rette tinga». Skulen drøftar tersklar for når tid dei tilsette skal gripe inn. Det er praksis å melde frå om aktuelle saker ved vaktskifte i friminutta. Elevsaker blir elles tatt opp til drøfting både på lærarmøte og i teammøte, og kontaktlærarane snakkar med elevar som ikkje ser ut til å ha det så bra. Foreldra blir kontakta dersom det er nødvendig, og rektor blir informert om kva som er gjort. Vi får inntrykk av at lærarane stort sett handlar likt, og at det er tett samarbeid på dei ulike teama. På bakgrunn av dette vurderer fylkesmannen det slik at skulen si handlingsplikt etter kap. 9a er oppfylt. Skulen si vedtaksplikt etter 9a-3 tredje ledd Det kjem fram at både elevar og foreldra er informert om retten dei har til å be om tiltak ved utdeling av Utdanningsdirektoratet si brosjyre om kap. 9a elevane sitt skulemiljø. Skulen har elles ikkje fatta enkeltvedtak i 9a-saker. Det blir hevda at ein ikkje har hatt saker der vedtaksplikta slår inn. Det kjem fram at når foreldre har kontakta skulen, har det handla om saker som ikkje treng enkeltvedtak. Aktuelle 9a-saker er blitt løyst snarast råd på lågast mogleg nivå. Dette gjeld også saker utanom skulen, men som elevane dreg med seg inn i skulekvardagen. Gjennom intervju vart det etterspurd saker som kunne utløyse vedtaksplikta, men ein har ikkje avdekt eksempel på slike saker. Det er derfor heller ikkje utarbeidd malar for enkeltvedtak etter kap. 9a. Gjennom intervju har ein avdekt at skulen har kunnskap om retten til å fatte enkeltvedtak i 9a-saker og til reglane om enkeltvedtak i forvaltningslova. Dette sannsynleggjer at eventuelle saker som utløyser vedtaksplikta, vil bli handsama etter regelverket. Gjennom intervju og samtale vart det elles gitt uttrykk for at kommunen/skulen som del av sitt førebyggjande arbeid burde utarbeide malar for enkeltvedtak i aktuelle 9a-saker. Fylkesmannen støttar dette og viser til at slike malar nyleg er vorte utarbeidd og ligg ute på Utdanningsdirektoratet si nettside. Fylkesmannen sin konklusjon Oppll. 9a-3 andre ledd Stordal kommune ved Stordal skule oppfyller handlingsplikta etter 9a-3 andre ledd om å undersøkje, varsle og evt. gripe inn ved mistanke om krenkjande åtferd av ein eller fleire elevar. Oppll. 9a-3 tredje ledd 7

Det er sannsynleggjort at Stordal kommune ved Stordal skule vil oppfylle vedtaksplikta si etter oppll. 9a-3 tredje ledd dersom det kjem oppmoding frå elevar/foreldre som utløyser denne plikta. 3.3 Brukarmedverknad Opplæringslova inneheld krav om at elevar og foreldre skal givast høve til å involvere og engasjere seg i arbeidet for eit godt psykososialt miljø ved skulen. Eit av verkemidla frå lovgivar for å sikre brukarmedverknad, har vore å stille krav til oppretting av ulike råd og utval og å gi desse råda og utvala høve til å uttale seg før endelege avgjerder blir tekne. Brukarmedverknad er ikkje ein statisk tilstand som kan oppnåast ein gong for alle i skulen, det er i tvert imot noko det må arbeidast kontinuerleg med. Tilhøyrsle i eit sosialt og fagleg fellesskap gjennom verdiar og verkemiddel som verdsetjing, aktiv deltaking og medverknad er noko som må gå føre seg kontinuerleg i kvardagen. Det er skulen som skal syte for at elevane blir engasjerte i skulemiljøarbeidet. Skulen i denne samanhengen vil seie skuleleiinga. Dersom det ikkje er tilrettelagt for at elevane eller dei føresette blir involverte og engasjerte i skulemiljøarbeidet, er det skuleeigar som blir gjort ansvarleg. Rettslege krav 9a-5 slår fast at elevane skal engasjerast i det systematiske skulemiljøarbeidet, både i planlegginga og i gjennomføringa av det. Elles er det gitt reglar for ulike organ for brukarmed-verknad både i 9a-6 og i kapittel 11. Det går m.a. fram at råda og utvala skal givast relevant informasjon og reelt høve til å uttale seg. Rutinar for å sikre informasjon og varsling til dei ulike råda og utvala må innarbeidast i internkontrollen ved skulen etter 9a-4. Sjå også vedlegg 3. Dokumentasjon og vurdering I følgje innsendt dokumentasjon, kan vi sjå at skulen har rutinar for å involvere elevane i skulemiljøarbeidet. Det er oppretta elevråd frå 5.-10. kl., som er svært aktivt med månadlege møte. Representantar til elevrådet blir valde før sommaren, slik at rådet kan kome raskt i gong med arbeidet sitt på hausten. Dette er positivt. Skulen har også utarbeidd rammeplan for klasserådsarbeid med formål å lære elevane opp til deltaking og engasjement, noko vi såg resultat av under samtalen med dei fem aktive elevrådsrepsrepresentantane. Alle klassane brukar skulen sine trivselsreglar til å utarbeide eigne klassereglar, og innhaldet i ZERO-planen blir drøfta. Aktuelle saker blir tatt opp i klasseråd og går vidare til elevrådet. Elevane er elles involvert i det daglege arbeidet i klassane, i turar og på aktivitetsdagar, som fadrar for yngre elevar, i månadens song og «Happy Hour», sosiale tilstelningar, m.m. I følgje innsendt dokumentasjon og intervju/samtalar ser det ut som skulen har gode rutinar for å halde Elevrådet og FAU orientert om saker som vedkjem det psykososiale læringsmiljøet, men ikkje fullt så gode rutinar når det gjeld råd og utval som samarbeidsutval (SU) og skulemiljøutval (SMU). Det kjem fram at skulen har eit utviklingspotensiale når det gjeld å involvere råd og utval meir aktivt i skulemiljøsaker. Likevel brukar både skulen og foreldra mykje tid på sosiale aktivitetar for og i lag med elevane. Både elevane og foreldra meiner dei har medverknad i skulekvardagen og blir oppmoda av skulen til å ta opp aktuelle saker til drøfting. 8

Foreldreråd/FAU er oppretta, men med liten møteverksemd i skulens ombyggingsfase. Vi har fått inn to referat frå møte i FAU 09.09.2010 og 06.09.2011, der skulemiljøsaker er tatt opp. Likeeins har vi fått inn døme på referat frå dei ulike klasseforeldremøta der m.a. klassemiljøet og ZERO er sett på dagsorden. Skulen har også invitert til eit felles foreldreseminar for ungdomstrinnet med temaet rus våren 2011. I følgje innsendt dokumentasjon blir foreldreklassekontaktar valde før sommaren, slik at rektor kan få drift på både FAU og SU/SMU ved oppstarten av kvart skuleår. Dette er positivt, men oppstarten av SU/SMU hausten 2011 vart utsett til nyåret 2012. Fylkesmannen har mottatt døme på to referat frå SU/SMU-møte 15.03.2010 og 24.06.2011. I følgje skulen har det også vore eit møte i januar 2012. Til vanleg har desse utvala 2-3 møte i året, der SMU-møta er eit utvida SU-møte med ein ekstra elev- og foreldrerepresentant. Det er viktig at møta blir haldne med jamne mellomrom, slik at elevar og foreldre kan få høve til å drøfte aktuelle skulemiljøsaker som opptar dei. Fylkesmannen vurderer aktiviteten i råd og utval til å tilfredsstille minimumskrava for møteaktivitet, men er samd i skulen si vurdering at dei har eit utviklingspotensiale på dette området. Til orientering viser vi til den nye rettleiaren for skulemiløutval som ligg på Utdanningsdirektoratet si heimeside. Fylkesmannen sin konklusjon Opplæringslova 9a-5 Det er dokumentert gjennom innsend informasjon, intervju og samtalar at Stordal kommune ved Stordal skule fullt ut oppfyller krava i oppll. 9a-5 om at elevane skal engasjerast i det systematiske skulemiljøarbeidet. Opplæringslova 9a-6 og kap 11 Stordal kommune ved Stordal skule oppfyller minstekrava i oppll. 9a-6 og kap. 11 om brukarmedverknad. 4. Avslutting av tilsynet Tilsynet blir med dette avslutta utan at det er avdekt lovstridige forhold med pålegg om retting. Tilsynsrapporten inneber såleis ikkje noko enkeltvedtak med tilhøyrande klagerett. Denne konklusjonen er basert på det kjeldemateriellet det er gjort greie for i denne rapporten og med utgangspunkt i status for tidspunkt for tilsynet si avslutting. Med helsing Alv Walgermo (e.f.) -utdanningsdirektør- Liv Marie Opstad -seniorrådgivar- Dokumentet er elektronisk godkjent og har ingen signatur Vedlegg: 1. Oversyn over innsend dokumentasjon 2. Oversyn over dei som er intervjua og ført samtale med 3. Rettslege krav 9

Vedlegg 1 Oversyn over innsend dokumentasjon frå Stordal skule Tilsyn ved Stordal skule innsending av dokumentasjon m/vedlegg, datert 05.02.2012: 1. Verksemdplan 2011/12 2. Ordensreglement kommunal forskrift (2007) 3. Trivselsreglar for Stordal skule (2008) 4. Handlingsplan mot mobbing / ZERO-plan (2011) 5. Inspeksjonsplan vår 2012 6. Plan for omsorg i skulen 7. Plan for overgang barnehage skule (2007) 8. Samspelsprinsipp i vaksenmiljøet (2008) 9. Informasjon om leksehjelpstilbodet ved Stordal skule (2011/12) 10.Leksehjelpundersøkinga 2011 11.Skjema for kontaktmøte mellomtrinn, døme 12.Skjema for elevsamtale ungdomstrinn, døme 13.Elevundersøking 10. kl. (2011) 14.Oppsummering av lokal undersøking om elevtrivsel (2009) 15.Foreldreundersøking 2010, spørjeskjema 16.Foreldreundersøking 2010, presentasjon 17.Møtereferat elevråd, 13.07.2011 18.Møtereferat elevråd, 02.09.2011 19.Orienteringsmøte for FAU 08.09.2011, tekstdel 20.Orienteringsmøte for FAU 08.09.2011, presentasjon / lysark 21.Møtereferat FAU 09.09.2010 22.Møtereferat FAU 09.09.2011 23.Invitasjon til felles foreldreseminar for ungdomstrinnet, 07.03.2011 24.Referat frå foreldremøte for 5. kl. 01.09.2011 25.Referat frå foreldremøte for 1. kl. 08.09.2011 26.Referat frå foreldremøte for 8. kl. 15.09.2011 27.Referat frå foreldremøte for 9. kl. 27.09.2011 28.Referat frå møte i SU/SMU 15.03.2011 29.Referat frå møte i SU/SMU 22.06.2011 30.Referat frå møte i SU/SMU januar 2012 (ikkje vedlagt) 31.Rammeplan for klasserådsarbeid, våren 2007 Utdelt på møtet: 32.Møtereferat elevråd, 26.01.2012 33.PP-tenesta sine oppgåver vedk. det psykososiale elevmiljøet, datert 24.02.2004 10

Vedlegg 2 Oversyn over dei som er intervjua av skuleleiinga, lærarar og assistentar Bjørnar Midtbust - rektor Lone Stavnes - lærar, teamleiar småskulen Torunn Sund Tafjord - kontaktlærar 5. kl. / teamleiar mellomsteget Odd Einar Kalvø - kontaktlærar 10. kl. / teamleiar u.steget Elin Storheim - assistent i 1., 4. og 5. kl. + SFO Anne Lise Dahl - assistent i 4., 5., 6. og 8. kl. + SFO Oversyn over dei det er ført samtalar med To elevrådsrepresentantar frå 10. kl., ein frå 9. kl. og to frå 8. kl. To foreldrerepresentantar frå FAU og SU/SMU. PPT v/solfrid Stavdal, leiar. Lars Joranger, rådmann/skulefagleg ansvarleg 11

Vedlegg 3 Rettslege krav 1 Det førebyggjande arbeidet 9a-4, Systematisk arbeid for å fremje helsa, miljøet og tryggleiken til elevane (internkontroll) Skolen skal aktivt drive eit kontinuerleg og systematisk arbeid for å fremje helsa, miljøet og tryggleiken til elevane, slik at krava i eller i medhald av dette kapitlet blir oppfylte. Skoleleiinga har ansvaret for den daglege gjennomføringa av dette. Arbeidet skal gjelde det fysiske så vel som det psykososiale miljøet. 9a-3 første ledd Det psykososiale miljøet Skolen skal aktivt og systematisk arbeide for å fremje eit godt psykososialt miljø, der den enkelte eleven kan oppleve tryggleik og sosialt tilhør. Det systematiske skulemiljøarbeidet skal sikre at elevane sin rett blir oppfylt ved at skulen arbeider kontinuerleg og systematisk for eit godt skulemiljø. Det avgjerande er at skulemiljøarbeidet er eigna til å sikre elevane eit godt psykososialt miljø og at brot på retten til eit godt miljø blir oppdaga og handtert på ein effektiv måte. Føremålet med skulen sine plikter etter 9a-4 er å sikre at uønskt/krenkjande åtferd blir oppdaga og teke hand om tidleg. Dette vil seie at skulen må ha rutinar for å kartleggje skulemiljøet og den enkelte eleven si oppleving av det psykososiale miljøet. Ein naudsynt føresetnad for det systemretta arbeidet er at skulen overfører krava i kapittel 9a til konkrete mål og handlingar. Skulen må ha planar og rutinar for korleis elevane sin rett skal oppfyllast. Skulen blir i 9a-4 pålagd å arbeide aktivt, systematisk og kontinuerleg slik at krava i kapittel 9a blir oppfylde. Dette inneber at skulen skal arbeide etter eit føre var -prinsipp, og førebyggje brot på eleven sin rett etter 9a-1. Skulen kan ikkje vere passiv og avvente at ein situasjon oppstår, som til dømes at læraren faktisk ser mobbing eller at nokon klagar på forholda. Med kontinuerleg meiner ein at det systematiske arbeidet må vere gjennomgåande i skulen sitt arbeid, og ikkje berre noko som blir gjort når det oppstår ubehagelege situasjonar eller ved oppstart av kvart skuleår. Arbeidet skal drivast heile tida, gjennom heile skuleåret. Eit anti-mobbeprogram eller ein perm med internkontrollrutinar som står i ei hylle, er ikkje tilstrekkeleg for å oppfylle kravet til systematisk arbeid. Det systematiske arbeidet skal vere gjennomtenkt og planmessig. Planane og rutinane må vere innarbeidde og må følgjast av personalet når det blir arbeidd med saker som omhandlar det psykososiale miljøet til elevane. Skuleleiinga ved rektor har ansvaret for at det systematiske arbeidet er aktivt, systematisk og planmessig. Skulen må for å oppfylle kravet til internkontroll: Setje seg konkrete mål for skulemiljøet og skulemiljøarbeidet Arbeide systematisk og planmessig for å nå måla og førebyggje problem 12

Ha rutinar for å følgje med på skulemiljøet og den enkelte eleven si oppleving av det, medrekna rutinar for å avdekkje og handtere problem når dei dukkar opp og kontrollere at rutinane blir følgde Skulen må kunne dokumentere at dei har eit system for internkontroll. Internkontroll inneber å overføre krava i lov og forskrift til konkrete mål for skulemiljøet, kartleggje utfordringar, planleggje og setje i verk tiltak for å nå måla. Skulen må dokumentere at dette er etablert, og at det faktisk blir følgt opp. I tillegg til det som blir dokumentert skriftleg, må skulen kunne vise at: - internkontrollen dekkjer alle reglane i kapittel 9a - kvar tilsett utfører pliktene dei har etter lova og kjenner til interne mål, rutinar/planar - dei tilsette har tilstrekkeleg kompetanse om skulemiljøarbeid og handtering av utfordringar og hendingar som gjeld skulemiljøet - skulen har tiltak for å fremje skulemiljøet og førebyggje, avdekkje og handtere krenkingar - tiltaka blir sette i verk og planar og rutinar blir følgde i praksis - leiinga er aktivt med i arbeidet med internkontroll/skulemiljø. I det systematiske arbeidet med det psykososiale miljøet må også andre reglar i opplæringslova dragast inn. For det fyrste må skulen kartleggje krava til brukarorgan i kapittel 11. Eit sentralt organ i det systematiske arbeidet er skulemiljøutvalet. Ordensreglementet ved skulen er eit sentralt verkemiddel i arbeidet med skulemiljøet, og skulen må sjå til at dette er integrert i skulemiljøarbeidet/internkontrollen. Eit system for skulemiljøet som ikkje blir sett i samanheng med ordensreglement, er ikkje heilskapleg nok. I tillegg må skulen også trekkje inn vurdering i orden og i oppførsel etter forskrift til opplæringslova 3-5. 2 Det individretta arbeidet Skuleeigar, skulen, rektor og alle tilsette pliktar å sikre elevane sin individuelle rett etter 9a-1 gjennom individuelt retta arbeid. Det individretta arbeidet ved skulen er regulert i 9a-3 andre og tredje ledd i opplæringslova. Handlingsplikta etter 9a-3 andre ledd Plikta til å behandle oppmodingar om tiltak frå elevar/foreldre som enkeltvedtak etter 9a-3 tredje ledd Handlingsplikta 9a-3 andre ledd plikta til å undersøkje, varsle og gripe inn Dersom nokon som er tilsett ved skolen, får kunnskap eller mistanke om at ein elev blir utsett for krenkjande ord eller handlingar som mobbing, diskriminering, vald eller rasisme, skal vedkommande snarast undersøkje saka og varsle skoleleiinga, og dersom det er nødvendig og mogleg, sjølv gripe direkte inn. 13

Regelen slår fast at alle som er tilsette ved skulen, har ei handlingsplikt som inneber plikt til i å gjere undersøkingar, plikt til å varsle rektor og plikt til å gripe inn når det er naudsynt og mogleg. Handlingsplikta gjeld for alle som er tilsette ved skulen ved at dei har eit tilsetjingsforhold /ein arbeidsavtale med skuleeigar. I førearbeida til lova 1 er det sagt at tilsette i praksis ofte vil vere lærarar og miljøarbeidarar, men at plikta også gjeld anna personale. I tillegg til undervisningspersonalet på skulen kan dette til dømes vere vaktmeister, assistentar, kontor- og reingjeringspersonale. Den tilsette si handlingsplikt tek til å gjelde når ho/han får kunnskap eller mistanke om at ein elev blir utsett for krenkjande ord eller handlingar. Kunnskap om vil seie at den tilsette faktisk veit at ein elev blir utsett for uakseptabel åtferd frå elevar, lærarar eller andre ved skulen. Dette kan vere hendingar som den tilsette sjølv er vitne til eller blir fortald om. Ein del av handlingsplikta er plikta til å undersøkje om eleven faktisk har blitt utsett for krenkjande ord eller handlingar, og få klargjort kva som faktisk har skjedd. Handlingsplikta gjeld også dersom den tilsette får ein mistanke om at ein elev er utsett for ord og handlingar. Det er altså ikkje naudsynt med faktisk kunnskap for at handlingsplikta gjeld. Den tilsette må, når ho/han får kunnskap eller mistanke om krenkjande åtferd, vurdere kva som blir neste steg. Skuleleiinga skal varslast, og i nokre tilfelle har den tilsette plikt til å gripe inn. Dette må vurderast konkret i den enkelte situasjonen. I akutte situasjonar, til dømes når elevar slåss eller ein overhøyrer krenkjande ord til ein elev, er det naturleg å gripe inn straks og undersøkje nærare i etterkant kva som faktisk skjedde. Det følgjer av 9a-3 andre ledd at etter at den tilsette har undersøkt saka og kome til at dette er forhold som bør følgjast opp, skal skuleleiinga informerast. Skuleleiinga pliktar å sikre at alle saker dei blir varsla om òg blir følgde opp. Tilsette som varslar etter 9a-3 andre ledd skal takast på alvor. Skulen, ved rektor, pliktar å undersøkje saka ytterlegare dersom det er behov for dette, og setje i verk eigne tiltak. Skulen med alle sine tilsette må ha ei felles forståing av når det skal varslast, og korleis varslinga skal skje. På same måte må alle ved skulen ha eit avklart forhold til terskelen for å gripe inn. Desse avklaringane og rutinar for dette må innarbeidast i internkontrollen etter 9a-4. Det er ikkje noko krav i 9a-3 andre ledd om at skulen skal gjere eit enkeltvedtak når det blir sett i verk tiltak etter eige initiativ. Dette skil seg frå når ein elev eller forelder ber om tiltak, jf. 9a-3 tredje ledd. At det ikkje må gjerast enkeltvedtak tek likevel ikkje frå skulen ansvaret for å følgje opp saka på føremålstenleg vis. I nokre tilfelle vil tiltaka skulen set i verk, likevel krevje at det blir gjort enkeltvedtak. For enkelte tiltak er det fastsett eksplisitt i opplæringslova eller forskrift til opplæringslova at avgjerda er eit enkeltvedtak. Døme på dette er bortvising etter opplæringslova 2-10 og skulebyte etter opplæringslova 8-1 tredje ledd. Elles er definisjonen av enkeltvedtak i forvaltningslova 2 sett opp imot karakteren av tiltaket som er avgjerande for om reglane om enkeltvedtak skal brukast. Samstundes har skulen eit visst handlingsrom knytt til ordensmessige og opplæringsmessige tiltak. Dette er mindre inngripande tiltak som blir gjorde for å gjennomføre opplæringa. Det skriftlege, som enkeltvedtaksforma gjev, er viktig for skulen si dokumentering av at dei har gripe inn og prøvd å sikra eleven sin rett etter 9a-1. 1 Sjå Ot. prp. nr. 72 (2001-2002). 14

Plikta til å behandle oppmodingar om tiltak frå elevar/foreldre 9a-3 tredje ledd Eleven/ foreldra sin rett til å be om tiltak og saksbehandlinga ved skulen Dersom ein elev eller forelder ber om tiltak som vedkjem det psykososiale miljøet, deriblant tiltak mot krenkjande åtferd som mobbing, diskriminering, vald eller rasisme, skal skolen snarast mogleg behandle saka etter reglane om enkeltvedtak i forvaltningslova. Om skolen ikkje innan rimeleg tid har teke stilling til saka, vil det likevel kunne klagast etter føresegnene i forvaltningslova som om det var gjort enkeltvedtak. Skulen er pålagd gjennom 9a-3 tredje ledd å behandle oppmodingar frå elevar eller foreldre som gjeld det psykososiale miljøet etter reglane om enkeltvedtak i forvaltningslova. Dersom det ligg føre ei slik oppmoding, må skulen snarast råd ta stilling til om eleven sin rett er oppfylt, og eventuelt kva tiltak som skal setjast i verk. Det blir streka under at skulen alltid skal gjere eit enkeltvedtak når elevar/foreldre oppmodar om tiltak som gjeld det psykososiale miljøet. Skulen har altså ei vedtaksplikt. Dersom skulen ikkje oppfyller plikta til å gjere enkeltvedtak i saka, kan foreldra/eleven likevel klage som om det var gjort enkeltvedtak. Oppmodingar frå elevar og foreldre treng ikkje vere skriftlege. Skulen må også ta stilling til munnlege førespurnader. Skulen kan ikkje avvise ei oppmoding fordi ho ikkje er skriftleg eller unnlèt å oppgje kva tiltak eleven/foreldra ynskjer. Skulen kan heller ikkje krevje at eleven/foreldra må levere ei skriftleg oppmoding. Dersom skulen er i tvil om ei oppmoding frå eleven/foreldra er ei oppmoding etter 9a-3 tredje ledd, må skulen avklare dette. Skulen har ei rettleiingsplikt etter forvaltningslova 11. Ein del av dette vil vere å informere eleven/foreldra om rettane etter kapittel 9a og klarleggje om ei oppmoding frå ein elev eller foreldre om det psykososiale miljøet er ei oppmoding om tiltak. Den som tek imot førespurnaden, pliktar også å informere om retten til å be om tiltak og klageretten etter 9a-3 tredje ledd. Alle oppmodingar, også munnlege, skal takast på alvor og utgreiast. Dette er ein del av skulen si utgreiingsplikt etter forvaltningslova 17. Oppmodinga skal normalt rettast til skuleleiinga ved rektor, men oppmodingar kan også rettast til lærarar og andre tilsette. Dersom oppmodinga blir retta til ein lærar, må han/ho vurdere kva oppmodinga gjeld og om dette er noko som kan og bør løysast innanfor klassen. Læraren si vurdering vil vere viktig når det skal avgjerast kva tiltak som eventuelt skal inn i enkeltvedtaket. Uansett om oppmodinga kan løysast innanfor klassen, skal denne bringast vidare til skuleleiinga. Ei oppmoding frå elevar/foreldre skal aldri stoppast på klassenivå. Dette har samanheng med kravet i 9a-3 tredje ledd fyrste punktum om at alle tilfelle der det blir bede om tiltak knytte til det psykososiale miljøet, skal behandlast som enkeltvedtak etter forvaltningslova. Regelen slår også fast at saka skal behandlast snarast mogleg, og dersom det ikkje er gjort eit enkeltvedtak etter forvaltningslova innan rimeleg tid, kan eleven/foreldra klage som om skulen hadde gjort eit enkeltvedtak etter forvaltningslova. Ei klage skal alltid sendast til det forvaltningsorganet som har eller skulle ha gjort enkeltvedtak i saka i fyrste instans. Det vil seie at klaga skal sendast til skulen. Fylkesmannen er klageinstans, men før klageinstansen kan ta saka til behandling, må skulen eller skuleeigar sjå på saka på nytt, og eventuelt førebu saka for fylkesmannen, jf. forvaltningslova 33. 15

Elles inneheld ikkje opplæringslova kapittel 9a krav til saksbehandlinga. Saksbehandlingsreglane i forvaltningslova gjeld for saker etter 9a-3. Dersom skulen ikkje behandlar noko som var meint som ei oppmoding, er dette alvorleg og kan få konsekvensar, m.a. anna etter strafferegelen i 9a-7. 3 Brukarmedverknad Elevane skal engasjerast i det systematiske skulemiljøarbeidet, både planlegginga og gjennomføringa av det, jf. 9a-5. Første ledd i denne lyder: 9a-5 første ledd Elevdeltaking i skulemiljøarbeidet Elevane skal engasjerast i planlegginga og gjennomføringa av det systematiske arbeidet for helse, miljø og tryggleik ved skolen. Skolen skal leggje oppgåver til rette for elevane etter kva som er naturleg for dei enkelte årstrinna. Dette inneber at elevane skal takast med i skulen sitt arbeid med å oppfylle krava i kapittel 9a. Dette kan til dømes vere deltaking når skulen lagar ordensreglement, deltaking i gjennomføring av gjennomføre enkle målingar, osv. Det er skuleleiar sitt ansvar at elevane blir tekne med i skulemiljøarbeidet. I førearbeida er det vist til at det er viktig i seg sjølv at elevane kan få oppleve å bli høyrde, og for skulen vil det vere lettare å planleggje og å gjennomføre tiltak i samarbeid med elevane og dei føresette. Elevane si deltaking i skulemiljøarbeidet skal vere sikra i internkontrollsystemet ved skulen etter 9a-4. I lova 9a-6 og kapittel 11 er ulike organ for brukarmedverknad regulerte. Dei råda og utvala opplæringslova stiller krav til at skulane skal opprette, er: Elevråd jf. 11-2/11-6 Foreldreråd og FAU jf. 11-4 Samarbeidsutval/skuleutval jf. 11-1 Skulemiljøutval jf. 11-1a Råda og utvala skal gjevast relevant informasjon og ein reell sjanse til å uttale seg, jf. 9a-6. 9a-6 - Informasjonsplikt og uttalerett Samarbeidsutvalet, skoleutvalet, skolemiljøutvalet og dessutan elevrådet og foreldrerådet skal haldast løpande underretta om alle tilhøve - deriblant hendingar, planar og vedtak - som har vesentleg betydning for skolemiljøet. Råda og utvala har på førespurnad rett til å få framlagt dokumentasjon for det systematiske helse-, miljø- og tryggleiksarbeidet ved skolen. Råda og utvala som er nemnde i første ledd, skal så tidleg som mogleg takast med i planlegginga og gjennomføringa av miljøtiltak ved den enkelte skolen, og har rett til å uttale seg og komme med framlegg i alle saker som har betydning for skolemiljøet. Dersom skolen blir klar over tilhøve ved skolemiljøet som kan ha negativ verknad for helsa til elevane, skal elevane og dei føresette snarast mogleg varslast om det. Rutinar for å sikre at informasjon og varsling til dei ulike råda og utvala må innarbeidast i internkontrollsystemet ved skulen etter 9a-4. 16