STRAFF: 3 HOVUDTYPAR BOT: kjem an på kvar alvorleg lovbrotet er, og kor mykje den skuldige kan betale FENGSEL: kan vere utan vilkår (ubetinget) (den som er dømd, skal setjast i fengsel og sone straffa han eller ho har fått, eller på vilkår (betinget) dvs. at den dømde slepp å sone straffa i fengsel dersom han/ho ikkje gjer nye lovbrot i løpet av ei bestemt prøvetid vanlegvis 2 år) SAMFUNNSSTRAFF: den dømde skal gjere ulike typar arbeid som er nyttig for samfunnet, kanskje må han/ho gjennomføre eit behandlingsprogram.
Kvifor straffer me? Straff er ikkje ein hemn frå samfunnet! (sjølv om den som blir straffa opplever det slik)
3 hovudgrunnar til straff 1. Den dømde får så lang og/eller ubehageleg straff at han/ho ikkje bryt lova på nytt. - Den dømde skal også REHABILITERAST det vil seie behandlast slik at han/ho skjønner og føler at det er galt å bryte lova. (individualpreventivt)
2. Andre skal sjå kva slags straff dei risikerer ved å bryte lova. - Målet er at dette skal skremme andre frå å gjere kriminelle handlingar (allmennpreventiv verknad)
3. Samfunnet skal vernast mot kriminelle personar ved at lovbrytaren blir sperra inne
Kvar streng straffe bli avhenger av: Kva slags lovbrot det er snakk om (mord vs. tagging) Kor alvorleg lovbrotet er (slo du ut tanna på ein anna med vilje, eller ved eit uhell) Motivet for handlinga kvifor handlinga blei utført (Var det med vilje? Var det planlagt?) Om den dømde er straffa tidlegare (Den som gjort kriminelle handlingar før, blir ofte dømd strengare) Kvar gammal den dømde er (svært unge blir til vanleg straffa mildare enn vaksne) Om den dømde har tilsått lovbrotet (tilståing fører gjerne til redusert straff)
Maksimumsstraff og faktisk straff Øvre strafferamma er IKKJE lik den straffa som lovbrytaren vanlegvis blir dømt til Skjerpande omstende: kan gi strengare straff, til dømes at ei valdshandling var spesielt grov, at den som handling gjekk ut over, ikkje kunne forsvare seg, ol. Formildande omstende: kan gi redusert straff, til dømes at den som braut lova, ikkje visste at handlinga var ulovleg, at lovbrytaren sjølv var i ein svært vanskeleg situasjon, eller at lovbrytaren trass alt prøvde å redusere skadane av brotsverket. Også tilståing, eller at vedkomande sjølv melder seg for politiet, kan gi redusert straff.
Er 21 år 21 år? Den strengaste straffa nokon kan dømmast til i Noreg, er 21 års fengsel. MEN Det er vanleg å bli sett fri når ca. 2/3-delar av straffa er sona. (Ein person som blir dømd til den strengaste straffa som lova opnar for, som altså er 21 års fengsel, blir truleg sett fri etter ca. 14 år.)
Forvaring Forvaring betyr at den dømte blir sperret inne i fengsel eller lignende institusjon på ubestemt tid. Når retten dømmer noen til forvaring, skal retten sette en tidsramme for forvaringen. Denne tidsrammen kan ikke være lenger enn 21 år. Etter begjæring fra påtalemyndigheten kan retten likevel ved dom forlenge den fastsatte rammen med inntil fem år om gangen. En person som er idømt forvaring, kan dermed i prinsippet bli sittende i forvaring hele livet. En person kan bli dømt til forvaring når vedkommende har begått en så alvorlig forbrytelse at en tidsbestemt straff ikke anses tilstrekkelig til å verne samfunnet. Det er altså bare de farligste lovbryterne som blir dømt til forvaring. Du kan lese mer om forvaring i straffeloven 39 c - 39 h. (kopiert frå Ung.no)
Kriminell lågalder Er 15 år i Noreg Ein person under 15 år som bryt lova, kan ikkje straffast for handlinga. Politiet kan ta med born under 15 år til politistasjonen eller lensmannskontoret og ha dei der i inntil 4 timar Politiet kan involvere barnevernet i saka Dersom politiet ser born og ungdom som dei trur er yngre enn 15 år ute etter kl. 22:00, kan dei køyre heim til foreldra Kan påleggje born og ungdom under 15 år å møte til ein bekymringssamtale saman med foreldra (dersom dei ikkje kjem frivillig, kan politiet hente dei)
Kven er den «typiske kriminelle?» Ein mann Ung (17-30 år) Bur i Oslo eller ei anna stor by Har lite utdanning Har låg inntekt Har «laus tilknyting til arbeidslivet» (dvs. at han ikkje har vært i fast arbeid over lengre tid)
Myten om innvandrarar Somme hevder at personar med innvandrarbakgrunn bryt loven oftare enn det som er tilfelle for befolkninga elles (at det er ein overreprentasjon av innvandrar i norske fengsel) Det er rett dersom me berre ser på kor stor prosent av befolkninga med og utan innvandrarbakgrunn som blir dømde for lovbrot. Overreprentasjonen gjeld dei som blir kalla ikkje-vestlege innvandrarar (personar med bakgrunn frå Asia, inkludert Tyrkia, Afrika, Latin-Amerika og Aust-Europa
Men nå må du tenkje litt Det meste av overrepresentasjonen kjem av at det er ein større prosentdel av innvandrarane som er i risikogruppa for kriminalitet, enn det som er tilfelle for befolkninga generelt. Samanlikna med befolkninga generelt er det fleire med innvandrarbakgrunn som a) bur i Oslo og andre store byar b) har låg utdanning og inntekt c) er arbeidsledige Desse faktorane er karakteristiske for den gruppa av befolkninga som oftast gjer seg skuldig i brotsverk