Møring. Sunn. I gode hender. Nr. 5-2006. Teater er sunt for helsa, meiner Ellen Horn. s. 6-7

Sunn Møring Nr. 5-2006 Teater er sunt for helsa, meiner Ellen Horn. s. 6-7 Portrettet: Blomar, båt og barn er viktig for Anne-Berit Tenfjord. s. 8-9 - Kom igjen jenter! oppfordrar eksosrypene på Nevrohjemmet. s. 10 I gode hender Dei pårørande opplever å bli tatt godt vare på av personalet ved Ålesund sjukehus. Pårørande er ein ressurs. Det er dei som kjenner pasientane best, og difor må vi bruke god tid saman med dei, seier kreftsjukepleiar Gerd Behrentz. s. 2-3 SunnMøring Oktober 2006

LEIAR L E I A R Haustjakta er i gong. Både for dei som fysisk går på jakt i skog og mark, og vi andre som har starta arbeidet med budsjettet for 2007. Jakta etter nye tiltak som kan gjere Helse Sunnmøre til eit føretak som har kontroll innan dei budsjettrammene vi får tildelt har starta. Dette er ein krevjande jobb som gjer det nødvendig at alle tilsette trekkjer saman for å klare dette. Frå januar 2007 må vi gå i balanse. Det er m.a. no nedteikna i føretaksprotokollen til Helse Sunnmøre. Rekneskapen pr. 31. august viser at vi har ein lang veg å gå for å nå dette målet. Akkumulert er resultatet vårt 44 millionar kroner i minus. Dette tyder på at vi ikkje har kontroll over økonomien vår. Det kan synest som svært vanskeleg å få dette til sidan vi i mange år har snudd dei same steinane utan at vi har nådd målet. Utfordringa må vi likevel ta. Klarer vi ikkje å løyse desse kortsiktige måla, vil vi ha store problem med å få gjennomslag for dei langsiktige strategiske oppgåvene som handlar om å utvikle tilbodet til pasientar på Sunnmøre/Møre og Romsdal. Det betyr at den økonomiske situasjonen vår må sjåast i samanheng med arbeidet som no er i gong i Eigarstrategi mot 2010. Fleire av dei utvalte problemstillingane som det blir arbeidd vidare med i denne strategien, har direkte innverknad på kva tilbod vi skal ha på Sunnmøre i framtida. Eg kan m.a. nemne utgreiing omkring ekstremt tidlegfødte, PCI-behandling, akuttkirurgi, og i neste omgang laboratoriefaga si rolle i framtida. Eg ber ikkje dei tilsette om å arbeide hardare. Inntrykket mitt er at alle tilsette i føretaket vårt gjer ein svært god jobb. Dette handlar meir om å få fram dei gode ideane for å endre på dei områda der vi faktisk framleis har eit forbetringspotensiale. Først og fremst handlar dette om pasientlogistikken. Vi har dette året hatt eit svært vellukka prosjekt ved ortopedisk avdeling i Ålesund der ein har hatt fokus på pasientstraumane og om desse kan gjerast meir effektive. Resultata viser at prosjektet har sett fokus på viktige punkt som avdelinga har gripe fatt i, som igjen gjer at effektane har kome m.a. i kortare liggetid. Denne type arbeid må vi gjere meir av. Eg vil tru at slike prosessgjennomgangar vil bli oppfatta som positive både blant personalet vårt og pasientane våre. Astrid J. Eidsvik Administrerande direktør Mathias og Kristian R. Bjørkedal besøkjer pappa på sjukehuset i Ålesund saman med mamma Elisabet. I gode hender - Det er fint å få hjelp til å snakke med barna når ting er vondt og vanskeleg, seier Elisabet R. Bjørkedal. Ho er ein av mange pårørande som opplever å bli tatt godt vare på av personalet ved Ålesund sjukehus. Det er tysdag føremiddag på kreftavdelinga. Kristian (7) og Mathias (11) har reist frå Volda saman med mamma for å helse på pappa. Det er berre nokre veker sidan familien fekk vete at pappa har fått beinmargskreft. Uvissa er stor, men dei føler seg óg trygge. I Ålesund er det folk som gjer det dei kan for at pappa skal bli frisk. Hjelp til å snakke På kreftavdelinga får gutane høyre meir om det som skal skje med pappa dei neste vekene. Dei kikkar på merkelege maskiner og lærer litt om stråling. Ikkje alt er like lett å forstå, men mamma Elisabet set likevel stor pris på den gode hjelpa. Heilt sidan første dag ho fekk vete om mannen sin sjukdom, har legar og sjukepleiarar stilt opp. Det er fint å få hjelp til å snakke med barna, spesielt dei første dagane når vi vaksne er usikre og redde. Barn går ofte rett på sak og stiller mange spørsmål, og då er det fint å ha god hjelp frå nokon som veit meir enn oss, trur Elisabet. Ho kikkar bort på gutane som byggjer lego på golvet. På avdelinga finst det leikerom med fjernsyn og dataspel for barna. Kantina i nærleiken har nydeleg utsikt, og gangane er pynta med blomar og lys. Det er fritt og fint her, og vi kan styre mykje av kvardagen vår sjølve. Triveleg og ope Kreftavdelinga på Ålesund sjukehus er eitt år gamal. Her finst det ingenting som heiter visittid. Avdelinga har berre einerom, og dei pårørande kan difor kome og gå når dei vil. Vi prøver å skape ein triveleg atmosfære midt i det vanskelege. Dei pårørande skal ikkje føle redsle når dei ser ein person i kvite klede. Dei skal kjenne seg velkomne og ikkje tenkje at dei er til bry, understrekar sjukepleiar Gerd Behrentz. Ho fortel at dei bevisst inviterer barn i familiar som blir råka, til å bli kjend med det dei arbeider med. Ein sjukdom grip sterkt inn i familiesituasjonen på mange måtar. Det å få ta del i det som skjer i behandlinga, er med og skaper tryggleik og forståing. I nokre tilfelle er det óg viktig å avdramatisere, seier Behrentz. Tekst og foto: Stig Ryland

Ros frå pårørande - Pårørande er ein ressurs Gerd Behrentz meiner at pleiarar må bruke meir tid saman med pårørande. Det er dei pårørande som kjenner pasientane best, og difor er det viktig at vi lærer oss å høyre på kva dei seier. Gerd Behrentz er sjukepleiar og har jobba med kreftpasientar i mange år. Ho ser tydeleg at dei pårørande har fått ein større plass i helsevesenet dei siste åra. Behovet deira for å snakke med nokon og få nødvendig informasjon blir tatt meir på alvor. Familiesamtale - I dag er det blitt vanlegare å sjå på pasienten og familien som ein heilskap, fortel Behrentz. - På kreftavdelinga prøver vi å motivere pasientane til å ta med seg familien til ein samtale så tidleg som mogeleg. Det er bra for begge partar. Då veit pasienten at alle har fått same informasjon, og i tillegg tar det vekk mange misforståingar som kan dukke opp seinare. Behrentz registrerer samstundes at mange pårørande i dag er meir oppdaterte og førebudde enn før. Dei les om symptom og sjukdomar på internett og sjekkar alternative behandlingsmåtar. Alle tar ikkje lenger for god fisk det legane seier, og det utfordrar oss på ulike måtar. Nokre innspel er fornuftige, men ofte må vi bruke tid på å oppklare misforståingar. Teieplikt Sjølv om forholdet mellom pårørande og pleiar er blitt opnare, har pasienten framleis rett til å stengje døra. Pasienten bestemmer sjølv kva dei pårørande skal få informasjon om. Slik må det framleis vere, understrekar Gerd Behrentz. Men ho legg ikkje skjul på at dei nye familiemønstra i dag kan vere med å komplisere kontakten mellom pasient og pårørande. Dette ser vi til dømes i familiar der mann og kone er skilt og har funne seg nye ektefeller, eller der det er mine og dine barn inne i biletet. Vi må akseptere at familiar har ulike måtar å takle dette på, og vi kan ikkje overstyre nokon. Men vi kan likevel prøve å byggje ei bru mellom pasient og pårørande. Ulike behov Gerd Behrentz møter dagleg pårørande med ulike behov. - Det er ikkje éin dag som er lik. Nokon pårørande vil vete alt om mykje veldig ofte, medan andre slår seg raskare til ro. Det pårørande ofte set aller mest pris på er pleiarar som har tid og er tilgjengelege, fortel Behrentz. Ho trur at pleiarar har mykje igjen for å bruke litt ekstra tid på dei pårørande. Det er ikkje alltid det skal så mykje ekstra til, og dessutan sparar du deg ofte for mange telefonar etterpå. Sjølv set ho stor pris på kontakten med dei pårørande. Det å vere pleiar handlar om mykje meir enn å dele ut smertestillande til pasientar. Familien rundt har óg mange behov. Tekst og foto: Stig Ryland Personalet ved Ålesund sjukehus får mykje skryt av dei pårørande. Ei undersøking viser at ni av ti pårørande synest at personalet har tatt imot dei på ein tilfredsstillande måte. Undersøkinga blei gjort i 2005 av Rådgjevingsgruppa for pleie og omsorg ved livets slutt. Dei pårørande blei spurte om alt frå tid og omsorg til informasjon og praktisk hjelp. Personalet scorar høgt på dei fleste områda. Over 80 prosent svarar at dei er tilfredse med den informasjonen dei har fått om pasienten sin sjukdom og behandling. Nesten 90 prosent er godt nøgde med kor tilgjengelege pleiarane var for spørsmål og samtale. Andre Sjåvåg er sjukehusprest og leiar av rådgjevingsgruppa. Han er litt overraska over at tilbakemeldingane frå dei pårørande er så positive. Det er vanskeleg å måle omsorg. Men vi trur at resultata óg reflekterer ei haldningsendring hos dei tilsette, og kanskje klårare forventningar blant dei pårørande. - Kvifor er det så viktig å vise omsorg for dei pårørande? - Det er slitsamt å vere pårørande, dei treng støtte for sin eigen del og for pasienten sin del. For dei aller fleste inneber denne perioden både tap og sorg, håp og optimisme. Å vere pårørande kan gripe langt inn i kvardagen, sjølv når det kjem i ein forventa periode av livet. - Kva kan de bli endå flinkare til? - Vi kan nok bli meir medvitne på kor forskjellige menneske er, og at det ikkje er éin type omsorg som passar alle. Å vere klar i kommunikasjonen, verbal og ikkje-verbal, er alltid ei utfordring. - Rapporten syner at ein del pårørande saknar skriftleg informasjon om sjukdomen. Kjem de til å gjere noko med det? - Eg trur det er rett å seie at dette er avdelingane blitt merksame på. SunnMøring Oktober 2006 3

Med: Jannik Bonnevie, Silje Breivik, Roger Hilleren, Idun Losnegård og Kyrre Eikås Ottersen. Regi: Aslak Moe. Dramaturg: Bodil Kvamme. Scenografi og kostyme: Åse Hegrenes. Lysdesign: Torkel Skjærven. GODE TEATERTILBUD I HØST! RIKSTEATRET og HELSE SUNNMØRE samarbeider om å gi deg gode teatertilbud! Alle ansatte får 25 % RABATT på Riksteatrets forestillinger i PARKEN KULTURHUS og ØRSTA KULTURHUS. Les mer og se video fra forestillingene på WWW.RIKSTEATRET.NO HEDDA GABLER av Henrik Ibsen SPILLES I ØRSTA 05.11 ØRSTA 19.10 ÅLESUND 20.10 Skjønnhetsdronninga av Martin McDonagh ÅLESUND 20.11 ØRSTA 21.11 Kritikerrost forestilling basert på den tragiske hendinga med Arve Beheim Karlsen. SAMAN SKAL VI LEVE Viktig og vellykket teater Dagbladet av Aslak Moe Intenst og banebrytande Sunnmørsposten ÅLESUND 02. og 03.11 Bill. bestilling Parken Kulturhus tlf. 70 16 24 68 Ørsta Kulturhus tlf. 70 06 62 08 WWW.RIKSTEATRET.NO

Betre tilbod i Volda Pasientar som treng operasjon får no eit betre tilbod i Volda. I haust byrja Harald Topphol som ortoped ved Volda sjukehus. Det er viktig å ikkje stå fast når du opererer, særleg viss det er akutt, understrekar han. Småjoggande hoftepasientar Noko av det han gler seg aller mest til i Volda er kontakten med pasientar. Nokre av dei mest nøgde pasientane han har hatt kontakt med dei siste åra, har vore dei med slitasje i hoftene. - Som lege er det tilfredsstillande å sjå ein haltande mann på poliklinikken som du møter småjoggande til kontroll nokre veker seinare. Ein operasjon kan for mange høyrast skremmande ut, særleg viss inngrepet må skje i ryggen. Topphol har møtt mange redde pasientar, og difor brukar han alltid lang tid på samtale. - Det er naturleg å vere nervøs og usikker før ein stor operasjon. Mi viktigaste oppgåve er å informere så godt eg kan og samstundes vera ærleg. Ein lege bør aldri skjule viktig informasjon til ein pasient. Då blir tilliten øydelagt. Harald Topphol er glad i fjellet og naturen. I haust byrja han som ortoped i Volda Med Harald Topphol på plass er det no tre ortopedar ved sjukehuset. Det er særleg tilbodet innan ryggkirurgi som no blir styrka i Volda. 2500 operasjonar Topphol avslutta studiet som ortoped i haust og kjem til Volda etter eitt og eit halvt år ved Martina Hansens Hospital i Bærum. Dette er eit reint ortopedisk sjukehus. Den nyutdanna ortopeden har spesialisert seg på ryggoperasjonar, og særleg blant pasientar med trong ryggmargskanal og som difor har store smerter når dei rører på seg. Ved eit inngrep kan det lagast betre plass for nervane i ryggen. - Det har vore utført få slike operasjonar i Volda til no, fortel Topphol. Han gler seg til å jobbe ved sjukehuset der han starta på den lange vegen mot å bli ortoped. Spesialiseringa har tatt sju år, og Topphol har utført nærare 2500 operasjonar i løpet av desse åra. 1600 av desse har vore rygg-, kne- og ulike proteseoperasjonar, i tillegg til brotbehandling. - Det er godt å bli ferdig, særleg med vekependlinga til og frå Volda der familien min har budd heile tida. Praktisk sans Harald Topphol er ein praktisk mann som likar å drive med mekaniske ting. Det har blitt mykje mekking av bil, og han trivst óg godt med ein hammar i handa. Eigentleg hadde han tenkt å bli fysikar, men angra ikkje på at han valde legestudiet. Den praktiske sansen får han óg stor nytte av som ortoped. - Sjølv om det er stor forskjell på å skifte bremseklossar på ein bil og operere eit beinbrot, handlar det jo om reparere noko som ikkje er i orden. Topphol ser på seg sjølv som ein handverkar når han opererer. Ein handverkar må planleggje godt på førehand, men han kan óg støte på uventa ting undervegs. - Når du skal reparere noko, hender det óg at du står fast av og til. Då gjeld det å kunne improvisere og sjå andre løysingar som gir like gode resultat. Foto: Privat Håplaus pasient Ortopeden har óg sjølv opplevd å liggje på operasjonsbordet. For nokre år sidan fekk han ein skade i menisken etter å ha kilt kneet fast i ein klatrevegg. - Operasjonen gjekk som forventa, men eg var ein håplaus pasient, ler Topphol. - Eg var ikkje flink til å lytte til legen sitt råd og var litt for rask med å byrje å bruke kneet igjen. Det gjorde at det tok mykje lengre tid før kneet blei heilt bra igjen. Det var absolutt ei nyttig erfaring å vere pasient. Og kanskje må han opererast ein gong til. Det andre kneet skrantar óg litt etter nokre tøffe tak i ein gymtime heilt tilbake til gymnastida. Men menisken held førebels til nokre rundar med badminton og til å dyrke den store interessa for friluftsliv. - Eg har som mål å klatre til topps på ei ny sunnmørsalpe kvart år. Det har eg klart til no, seier den nye ortopeden ved Volda sjukehus. Tekst: Stig Ryland Ordet ortopedi blei konstruert av professor Nicolas Andry i Paris allereie i 1741. Ordet er sett saman av to greske ord. Orthos som tyder rett eller korrekt, og paidios som tyder barn. Andry ville skape eit ord som kunne seie noko om kunsten å førebyggje og behandle misdanningar i støtteog rørsleapparatet hos barn. SunnMøring Oktober 2006 5

REPORTASJE R E P O R T A S J E Foto: Leif Gabrielsen - Teater er trim for sinnet - Ellen Horn meiner at kultur er undervurdert i helsesamanheng. Ho tek vitamin og dikt kvar dag. No gler ho seg til å gje dei tilsette i Helse Sunnmøre ein dose trening for sinnet. - Her går det så det fyker, seier Ellen Horn og ler den hjartelege latteren sin. Ho er travel og glad for det. Den tidlegare skodespelaren, teatersjefen, kulturministeren og politikaren stortrivst med å vere teatersjef igjen. No er det Riksteateret ho leier. Og ho er veldig glad for samarbeidet mellom Riksteateret og Helse Sunnmøre. Inspirasjon til hverdagen - Ein del av strategiplanen vår er nettopp å få til gode samarbeid med andre samfunnsaktørar, og vi håpar at dei tilsette i Helse Sunnmøre vil få utbytte av det vi har å tilby. Vi meiner sjølv at vi har mykje på hjartet som kan gje publikum inspirasjon, trøyst og påfyll. Teateret sitt språk kan brukast til å kaste ljos over alle typar tema, også dei store og vanskelege som mobbing, sjølvmord og samlivsvanskar. Også som kulturminister i Jens Stoltenberg si første regjering var ho oppteken av kva rolle kultur kunne ha i forhold til helse, og samarbeidde med dåværande helseminister Tore Tønne om nettopp dette. - Kultur er undervurdert i helsesamanheng. Eg vil ikkje bruke eit ord som terapi, men det er ingen tvil om at kultur er trim for kjenslene. Vi snakkar så mykje om den fysiske forma, og kor viktig det er å trene ho opp ved å gå, springe, symje, ete sunt og så vidare. Men det som er inni oss må óg haldast i form, og der har vi ikkje så mange verkemiddel. - Og her kjem teateret inn? -Ja. Teater er kjenslene sin arena, og i møtet mellom sal og scene oppstår medkjensla. Ho treng óg stimulans og inspirasjon. Det er viktig! Diplomatisk mellombarn Ellen Horn blei fødd i Montreal i 1951 og kom til Noreg og Tønsberg som femåring. I vestfoldbyen knytta ho eit nært forhold til biblioteket, som må ta æra for mykje av interessa hennar for kultur. - Ja, det kan du seie, ler ho stort. - Vi var så heldige å ha ein veldig aktiv barnebibliotekar i Tønsberg, som lot oss spele teater, lese og melde bøker og bli kjend med kultur på ein leikande og levande måte. Interessa førte Horn inn på dramalinja på gymnaset, der engasjerte lærarar inspirerte og viste at det faktisk var mogeleg å satse på eit liv som skodespelar. - Vi hadde faktisk besøk av ein skodespelar frå Riksteateret. Møtet med ein ekte skodespelar førte teateret så mykje nærare meg. No arrangerer vi sjølv slike møte, og det er fint å tenkje på. Eg håpar at vi kan gje andre noko av den same inspirasjonen eg sjølv opplevde. - Kva eigenskapar har ført deg dit du er i dag? - Eg er litt sånn speidaraktig og diplomatisk. Eg er den mellomste i ein syskenflokk på fem, og har nok mange av mellombarnet sine typiske eigenskapar, som ein trong til å ordne opp og skape harmoni, smiler ho. Dikt og vitamin I dag bur Ellen Horn saman med ektemann nummer to, jazzmusikaren Jon Christensen. Døtrene Emilie og Kjersti er blitt vaksne og har begge flytta ut frå heimen. Men familiebanda er framleis sterke. - Eg har heldigvis mykje kontakt med dei, og eg hentar mykje styrke og inspirasjon i familien. Andre fritidssyslar er det lita tid til, og Horn skulle gjerne ha vore meir i naturen. Ho drøymer om å byrje på tangokurs og å gå pilegrimsvandring i Spania eller Frankrike. Men ho vil ikkje klage over å ha det travelt. - Eg likar å ha mykje å gjere, og eg får nye krefter i møte med menneske. Eg er eigentleg litt lei av folk som klagar over å ha det travelt. Det er fint å føle at det du gjer betyr noko for andre. Det er viktig å ta vare på dei små sigrane i kvardagen, understrekar ho. - Kva gjer du sjølv for å ta vare på helsa? - Vitamin! B-vitamin smør nervane, sa mor alltid. Utsegna blir fulgt av ein hjarteleg latter. Ho ler mykje, Ellen Horn, og meiner det er veldig viktig for helsa. - Humor er heilt avgjerande. Ein må ikkje ta seg sjølv så høgtidleg. Dessutan bør ein lese eit dikt kvar dag. Det er veldig god helse, nikkar ho nøgd. Saknar turnélivet Sjølvsagt vil ho óg at folk skal kome seg meir på teater og konsertar. - Vi lever i ei verd der vi går rundt med masker på oss heile dagen. Og når fritida kjem, sit vi oss ned og ser på Skavlan saman med heile

resten av Noreg. Vi er slavar av ein liten firkanta boks. Klart det er freistande å bli sitjande passiv framfor fjernsynet, men ein blir så glad når ein kjem seg ut. - Så det blir ikkje mykje fjernsyn på deg, altså? - Nei. Men eg som lever med teaterframsyningar og kultur i jobben heile tida ser kanskje rett og slett for lite på fjernsyn? Når Riksteateret sine skodespelarar sit seg inn i turnébussane og dreg av garde i det langstrakte landet vårt, kjenner sjefen deira eit ørlite stikk av misunning. Turnélivet er noko ho hugsar med stor glede. - Det er eit veldig spesielt tilvære. Ein finn ein eigen rytme som er litt på sida av vanleg tid og stad. Eg har vore på to slike turnéar sjølv, som Sigrid Undset og Marie Hamsun. Begge to er kompliserte sinn å setje seg inn i, og det å reise inn i ein rollefigur samstundes som ein reiser rundt i det vakre landet vårt, er flott og spesielt. Ellen Horn snakkar med stort engasjement om det Riksteateret byr på i haust. - Same kva tema framsyningane våre har, gjer dei publikum rikare. Det handlar rett og slett om å leve. Tekst: Hanne Jahren Billigare på teater I samarbeid med Riksteateret tilbyr Helse Sunnmøre billigare teaterbillettar til alle tilsette. Riksteateret sine framsyningar i Ålesund og Ørsta er populære. Kvaliteten på stykka til det omreisande teateret har alltid vore høg, og skodespelarane er blant dei beste i landet. 25 prosent rabatt Rett før sommaren blei Helse Sunnmøre og Riksteateret samde om ei avtale som gir dei tilsette ein rabatt på 25 prosent på to billettar til alle framsyningar. Vi har mange tilsette som er glade i og oppteken av kultur. Teater og kunst er med og formidlar gode opplevingar, og det trur vi er viktig for både helsa og arbeidsmiljøet vårt, seier personalsjef Olav Finnøy i Helse Sunnmøre. Mange kvinner Samarbeidet med Riksteateret er óg ei naturleg forsetjing av det gode samarbeidet som Helse Sunnmøre har hatt med Teateret Vårt sidan 2003. - Vi opplever at vi er ein attraktiv samarbeidspartnar, både fordi vi har mange tilsette med høg utdanning og ikkje minst fordi dei fleste av desse er kvinner. Undersøkingar viser at kvinner ofte nyttar seg av kulturtilbod, og det vil vi gjerne spegle i tilboda våre til dei tilsette, understrekar Finnøy. Klar til handling Kva sjukehus skal ha ortopedisk vakt heile døgnet? Skal behandling av ekstremt tidleg-fødde samlast på St. Olavs Hospital i Trondheim? Strategiprosessen Helse Midt-Noreg 2010 er godt i gang. Fem prosjekt skal i løpet av dei neste månadene utgreie og gje råd til leiinga i Helse Midt-Noreg om korleis helsetilbodet vårt skal sjå ut i framtida. Ønskjer innspel Helse Sunnmøre er representert i fleire av prosjekta. Rapportar skal leverast i god tid før styringsgruppa skal ha møte den 19. desember. Allereie i januar neste år skal styret vedta planen. Viseadministrerande direktør i Helse Midt-Noreg, Jan Eirik Thoresen etterlyser engasjement blant dei tilsette i heile regionen. - Vi har valt ein stram tidsplan fordi vi må skape forbetringar no. Styret må få høve til å forme framtidas gode sjukehusbehandling i regionen. Eg oppfordrar alle sjukehusmedarbeidarar om å kome med innspel til dei som er med i prosjekta, slik at vi har alt på bordet når vedtaka blir gjort, seier Thoresen. Dette er prosjekta 1. Utgreie delt beredskapsfunksjon for akuttkirurgi for sjukehusa i Namsos, Orkdal, Molde, Kristiansund og Volda. Konsekvensane for beredskapen, det faglege og økonomiske skal synleggjerast. Alle sjukehusa skal ha eit akuttkirurgisk tilbod og ein kompetanse for vurdering og stabilisering av tilstandar som skal sendast til andre sjukehus. Prosjektet skal difor sjå på konsekvensar av å redusere akuttberedskapen for anten ortopedi eller blautdelskirurgi ved sjukehusa i Namsos, Orkdal, Kristiansund, Molde og Volda. 2. Utgreie korleis tilbodet til særleg krevjande fortidleg-fødde skal vere i regionen i framtida. Utgreiinga skal byggje på økonomiske og faglege vurderingar. 3. Utgreie om det er mogeleg å auke bruken av regional vaktordning innan røntgen. Det overordna målet er å utgreie bruk av teknologi og fagressursar på ein kostnadseffektiv måte, slik at tenesta Sterkt og kompetent To faktorar er heilt grunnleggjande i prosjektarbeidet: Kvalitet og økonomi. Tilbodet i Midt-Noreg skal formast slik at kvaliteten i alle fall ikkje blir dårlegare, og ein skal finne løysingar som held seg i tid. Thoresen ønskjer seg fagmiljø som kan vekse seg sterkare og meir kompetente. Samstundes har orda underskot og økonomisk balanse blitt nemnt i annankvar setning om sjukehus dei siste årene. Helseminister Sylvia Brustad har gjort det klart at kravet til økonomi står i ei særklasse i forhold til alle andre krav. - Det verkar sjølvsagt óg inn på arbeidet vi gjer no. I strategifasen heldt vi økonomi utanfor. No er vi i økonomifasen, og eigaren sine signal tar vi sjølvsagt alvorleg. Vi må gje dei som bur i regionen eit best mogeleg tilbod med dei midla vi har. No brukar vi for store ressursar, og det må vi gjere noko med, seier Thoresen. Tekst og foto: Trond G. Skillingstad framleis er tilgjengeleg og nær for pasienten. Regionalt vaktsamarbeid og auka samhandling mellom helseføretaka er verkemiddel som skal vurderast. 4. Utgreie om det er mogeleg å opprette ein satellitt for PCI-behandling (ved akutt hjarteinfarkt) i Ålesund. Det er behov for ei brei utgreiing basert både på kvalitets- og kostnadsanalysar, der transportkostnadene blir ein naturlig del av analysen. 5. Utgreie ei mogeleg omlegging av fødeavdelinga ved Orkdal sjukehus til fødestove. Det regionale prosjektet startar opp etter at den interne utgreiinga i St. Olavs Hospital HF om dette spørsmålet er avslutta. Styret har vedteke å oppretthalde dagens fødetilbod ved dei andre fødeinstitusjonane i regionen. Organiseringa skal derimot vurderast på ny dersom lågt fødetal eller vanskar med rekruttering av fagpersonell skapar tvil om kvaliteten på tilbodet. 7 SunnMøring Oktober 2006 7

PORTRETT P O R T R E T T Foto: Privat Foto: Privat

Med hjartet på rette staden Blomar, bading, båt og Brøndum. Det finst mange b ar i Anne-Berit Tenfjord sitt liv. Men den viktigaste av dei alle er barn og barnebarn. Eg føler meg plutseleg litt uvel når eg opnar døra til kantina på Ålesund sjukehus. Det er lunsjtid og rommet er fullt av kvitkledde menneske. I neste sekund kjenner eg meg likevel privilegert. Skulle det plutseleg skje noko, er eg i alle fall i gode hender mange gode hender. Ho er heldigvis ikkje vanskeleg å få auga på. Med svart skinnjakke og knallraudt skjerf skil ho seg godt ut i det kvite folkehavet. Anne-Berit, seier ho og smiler med lepper som matchar perfekt til skjerfet ho har rundt halsen. Handa hennar er stor og varm, og eg føler meg heilt frisk igjen når vi sit oss ned ved eit ledig bord. Barnepleiar frå Kragerø Anne-Berit Tenfjord (62) har kome til eit vegskilje i livet. Om eit par månader er ho pensjonist etter å ha jobba med barn stort sett heile livet. Og Anne-Berit gler seg. Eg trur det blir flott! Eg har mange planar, og så har eg to herlege barnebarn. Ho kom til Sunnmøre for snart 40 år sidan. Som nyutdanna barnepleiar frå Fødehjemmet i Kragerø fann ho raskt spanande oppgåver i Ålesund. Ho var med og opna barnehage for dei tilsette på sjukehuset, og nokre år seinare gjekk vegen innom eit dagsenter for psykisk utviklingshemma i Skodje. I 1984 var ho tilbake på sjukehuset der ho jobba på barneavdelinga heilt fram til den nye psykiatriske avdelinga blei opna 15 år seinare. I mellomtida hadde Anne-Berit blitt hjelpepleiar i psykiatri. Mange var heilt ferske i psykiatrien, og i starten var det litt turbulent. Men det har vore fantastiske sju år saman med gode kollegaer. Badenymfe Trass i eit halvt liv på Sunnmøre har Anne-Berit halde fast på den opphavelege dialekten sin. Ho vaks opp i Kragerø med havet og den vakre skjergarden som nærmaste nabo. - Eg hadde ein god barndom. Vi hadde ikkje mykje pengar, men det var mykje varme. Folk heldt godt saman, fortel Anne-Berit. På fritida blei det helst turn og symjing, og framleis blir det mange symjetak. - Vi er ofte i bassenget, vi damene, og då rekk eg alltid eit par lengder før dei andre har starta, ler ho. På hytta er ho óg ein ivrig morgonbadar, men isbading har ho ikkje prøvd enno. Men eg trur det kunne ha vore godt. Dei seier ein blir friskare av det, så kvifor ikkje? Ho pratar varmt og lenge om Kragerø, og eg lurer på kvifor ho ikkje har flytta tilbake? Svaret kjem kontant. Fordi mannen min ikkje vil. Men han er på glid, legg ho til med eit smil. Vi trefte kvarandre på gymnaset i Kragerø då vi var 17 år gamle. Heldigvis har vi ei hytte der som vi reiser til så ofte vi kan. Varm eplekake i Skagen Anne-Berit er glad i å reise, og turen går ofte sørover. København, Paris, Helsingfors og Antibes; alle står høgt på ferielista. Men ingenting slår Eg kom heim igjen som eit nytt menneske. Skagen. Dit reiste ho for første gong som nyforlova russ, og sidan har ho og mannen feriert der kvart einaste år! Det finst ikkje noko som er like flott som å sitje på Brøndum med ein rykande kaffikopp i handa og ei varm eplekake på fatet. Det fantastiske lyset og heile stemninga der finn du ikkje nokon annan stad. Det same meinte den kjende målaren Christian Krogh. Han kom til Skagen første gong i 1879, men tok ofte turen tilbake for å måle bileta sine der. Fleire av måleria hans heng i dag på eit museum på Brøndum, og her oppheld Anne-Berit seg mange timar kvart år. Hesten til Mathisen Interessa for kunst har ho hatt så lenge ho kan hugse, og ho besøkjer ofte kunstutstillingar både i Noreg og i utlandet. Veggane heime og på hytta er fulle av måleri som er kjøpte på Sunnmøre, i Antibes eller i andre europeiske storbyar. I forfjor var eg på ei utstilling i Kragerø, og der fann eg eit bilete frå hamna i Kragerø på 50-talet. Plutseleg var eg tilbake i barndomen. Eg kunne kjenne igjen hesten til Mathisen som køyrde rundt med varer til folk i sentrum. Overalt var det folk i finstasen som hadde tatt turen til byen. Det var akkurat slik det var i Kragerø på laurdagar, fortel Anne-Berit. Måleriet har fått heidersplassen heime. Sjølv målar ho ikkje. Nei, eg har meir enn nok med å sjå på. Men eg har ein mann som er flink til å teikne, og heldigvis deler han interessa mi for kunst. Då slepp vi å lure på kva vi skal finne på når vi besøker ein storby, smiler Anne-Berit. Krefter i krukker Medan måleria pyntar veggane inne, er det blomane som set fargar utandørs heime hos Anne-Berit. Når ho skal slappe av og kople ut etter ein hektisk dag, finn ho nye krefter i krukkene i hagen. For ei tid sidan søkte ho om permisjon frå jobben i 14 dagar for å delta på eit blomekurs i Oslo. Det var heilt spontant, og det gjorde godt. Vi lærte å binde brurebukettar og lage gravferdskransar, og det var veldig kjekt. Eg kom heim igjen som eit nytt menneske. Anne-Berit fortel at arbeidet i psykiatrien kan vere tøft mange gonger. Spesielt er det vanskeleg når pasienten ikkje vil ha kontakt med dei pårørande. Då føler du deg midt mellom barken og veden. Sjølv om du veit at dei pårørande gjerne ville ha visst meir, skal lojaliteten vår alltid liggje hos pasienten. Franskkurs Praten snur sørover igjen. Til skjergarden i Kragerø. Ho fortel om fisketurar med svære seistimar og fantastiske måltid med blåskjel på hytta. Dei kvitkledde rundt oss i kantina blir færre og færre. Anne-Berit kikkar opp og legg ikkje skjul på at ho kjem til å sakne kollegaene. Men dei har lovt å ringje viss dei skal på tur! 18. desember er ho pensjonist. Då skal det bli endå meir tid til blomar, bading, båt og barnebarn. I tillegg har eg planar om å ta eit språkkurs eller to. Eg vil gjerne friske opp igjen engelsken, og så vil eg lære fransk. Det ligg eit nydeleg Picasso-hus i Antibes som vi har besøkt fleire gonger. Picasso er ein fantastisk målar, smiler 62-åringen med hjartet på mange stader. Tekst og foto: Stig Ryland SunnMøring Oktober 2006 9

Health Angels På jobb er dei kledde som kvite englar med mjuke helsesko. Men når vakta er over susar Judith, Ellinor og Laila heimover i polstra køyresko og svarte skinndressar. På Nevrohjemmet Rehabiliteringssenter i Ålesund går dei under namnet eksosrypene. Judith Drabløs, Ellinor Lervik og Laila Dalen har gjort det mange menn pleier å gjere når dei kjem i overgangsalderen; dei har tatt sykkellappen og kjøpt motorsykkel. Ellinor (49): Eg har drøymt om eigen sykkel heilt sidan tenåra. Vi kvinnfolk sat for det meste bakpå hos gutane. Men det hende vi sjarmerte dei så mykje at vi fekk prøve sjølve. Eg blei hekta. Judith (43): Eg har ein mann som har køyrt i alle år, men det blei for kjedeleg å sitje på. Laila (41): Det var i grunnen no eller aldri for meg. Eg selde huset for å få råd til å kjøpe sykkel. Sonen min på 17 år er van med at mora er litt sprø. E: Det måtte i grunnen gjerast før eg blei 50, elles hadde eg følt meg for gamal. Det er jo ein del vaksne damer som køyrer sykkel, men kanskje ikkje så gamle som meg. J: Men det er jo inga grunn til at damer ikkje kan ta lappen. L: Tenk berre på kor mykje frustrasjon du får ut! Eg selde huset for å få råd til å kjøpe sykkel. E: Det er ekkelt viss bilane ligg for nær L: og viss det er pollen på vegen. Byrjar det å regne då, blir det frykteleg glatt. Kva er det kjekkaste med køyre sykkel? E: Du har ei heilt anna kjensle av fridom enn når du køyrer bil. Og så likar eg miljøet rundt det. Uansett kvar du stoppar kjem det alltid nokon bort og vil prate. L: For meg er det eit stort kick. Du kjenner til dømes alle lukter rundt deg når du køyrer! J: Ja, det er utruleg herleg! Eg likar å køyre på smale og små vegar med lite trafikk. E: Eg må ha lange og rette strekningar. Då kan du gje litt på. L: Nei, det må vere litt svingar. Og så må eg alltid køyre forbi viss eg ligg bak ein bil. Har de sett nokre blålys? L: Nei, ikkje endå. E: Vi blir ikkje tatt i fotoboksar. Det er litt deilig (he-he). Nei, det er viktig å ta det litt med ro. Kva seier kollegaene? J: Dei synest det er litt tøft. Men eg opplever ikkje dette som noko tøft, eg! L: Ein mannleg kollega har vurdert å kjøpe sykkel igjen. Han er litt misunneleg, trur eg. E: Nokon er óg litt overraska. At de vågar. De har jo familie, seier dei. L: Eg føler meg no ganske trygg når eg køyer, men det gjekk ei stund. J: Du må passe på meir. Men eg tenkjer ikkje så mykje på at det er farleg. Blir det mykje skruing då? J: Eg har heldigvis ein mann som kan skrue. Eg overlet alt til han. E: Eg valde å kjøpe heilt ny sykkel for å sleppe ein del skruing. Køyrelæraren min prøvde å lokke meg til å kjøpe den sykkelen som Laila kjøpte, men eg ville ikkje ha den. L: (ler høgt) Kvifor ikkje? E: Den er for gamal! (he-he)

JUDITH Type: Yamaha Virago 750, 93- modell. Noko meir veit eg ikkje. Er i grunnen glad eg veit kva den heiter. Slagvolum: Eg skjønar ikkje dette vognkortet her.. Han er i alle fall 236 kilo tung. Farge: Blå, med mykje blankt på. ELLINOR Type: Suzuki Baleno. Nei, det er namnet på bilen min! Suzuki Bandit 650, 2005-modell. Slagvolum: Fann du ut av det vognkortet, Judith? Farge: Svart LAILATekst og foto: Stig Ryland Type: Honda CB600 Hornet, om lag 2002-modell. Slagvolum: Nokre og 90 hestekrefter. Han er opptrimma! Farge: Blå Sjukehusapoteket i Ålesund gir følgende høsttilbud til ansatte i Helse Sunnmøre: 20 % rabatt på utvalgte støttestrømper Tilbudet gjelder i oktober og november. Sjukehusapoteket i Ålesund har et bredt utvalg av legemidler, spesielt tilpasset sykehusets pasienter. Vår bandasjeavdeling tilbyr hjelpemidler/utstyr for inkontinens og stomi, samt brystproteser og tilpassing av disse. Velkommen til Sjukehusapoteket i Ålesund! Åpningstider: Mandag fredag kl. 09-16. Lørdag kl. 09-13 SYKEHUSAPOTEKENE I MIDT-NORGE Sjukehusapoteket i Ålesund L: Eg innrømmer det gjerne. Eg har ikkje peiling på tekniske ting. J: Eg fyller bensin, men ikkje noko meir. Kva musikk høyrer de på under hjelmen? L: Det går jo ein del i Vikingarna (he-he). Nei, det var berre tull. Eg høyrer på alt mogeleg! E: Eg óg. Det går mykje i blues. J: Det er kjekt å variere litt. Men eg er ikkje nokon heavyrockar akkurat. Kvar går draumeturen? E: Eg drøymer om ein tur til Vesterålen. Det må vere fantastisk å køyre sykkel i ein slik natur. J: Ja, tenk å ta med syklane på Hurtigruta. Det hadde vore fint. L: Ja, heller nordover enn sørover! J: Irland! Det er eit fint land med flott natur. E: Draumeferien er å ha med eit telt og berre køyre, heilt utan å tenkje på tida. Berre slå leir der du vil. I Europa er det forresten mange eigne campingplassar for motorsyklistar. Har de planar om å stifte eigen sykkelklubb? L: Kanskje det!? Då må vi ha eit bra namn! E: Vi skulle fått med oss fleire og oppfordrar med dette alle motorsyklistar på sjukehuset om å ta kontakt. L: Gjerne single mannfolk! (he-he) J: Vi er ei fin motvekt til dei som ikkje orkar Pulsen-turane til fjells. E: Ja, vi har høg nok puls vi! Tekst og foto: Stig Ryland

Kodejegarane Dei knekkjer kodar og jaktar på tal. Nyleg fekk Halldis Hellebust og Jan Dybvik ein pris for framifrå kvalitetsarbeid. - Eg kunne godt tenkt meg å jobbe i Kripos. I denne jobben må du vere interessert i å snuse litt rundt, fortel Haldis. Saman med kollega Jan passar ho på at pasientar på sjukehusa i Ålesund og Volda blir registrerte med riktige diagnosekodar. Stor entusiasme Halldis og Jan kjenner helsevesenet godt. Jan er utdanna bioingeniør og har tidlegare jobba som leiar for Blodbanken ved Førde sentralsjukehus. Halldis har over 20 års erfaring som sekretær ved medisinsk avdeling i Ålesund. I 2004 møttest vegane deira. Helse Sunnmøre hadde i lang tid følt at dei mangla gode rutinar når det gjaldt å kvalitetssikre diagnosekodinga. Eit godt system er viktig for at helseregionen mellom anna skal få dei pengane dei har krav på frå styresmaktene. Før Halldis og Jan blei tilsett som konsulentar, var kontrollrutinane desentraliserte. No er Helse Sunnmøre på veg til å få eit system som fagpersonar og andre helseføretak snakkar varmt om. Mykje av æra skal Halldis og Jan ha, og for innsatsen fekk dei nyleg Kvalitetsprisen 2005. Juryen grunngir valet med at dei to med iherdighet, nøyaktighet og kjempeentusiasme, har gjort eit nybrottsarbeid. Sjølv blei dei overraska over å vinne prisen og trudde det var ein spøk. - Prisen deler vi med overlege Per Jacob Desserud. Han har gjort, og gjer framleis, ein kjempejobb innan dette området og er til stor inspirasjon for oss, understrekar begge. God dialog Dei likar å kalla seg koderådgjevarar og legg stor vekt på å ha god dialog med dei ulike yrkesgruppene på avdelingane. - Å avdekke feil er ikkje lett både fordi reglane er kompliserte og endrar seg heile tida. Vi kan følgja dette tett, men samstundes treng vi informasjon om til dømes nye behandlingsmåtar på avdelingane. Difor er det heilt nødvendig å ha god dialog med legar, sekretærar og sjukepleiarar. Halldis er samd med kollegaen sin og skryt over det gode samarbeidet på sjukehuset. - I starten oppdaga vi mykje feil, men no har dei blitt meir oberservante. Mange set pris på at vi rettleier og minnar dei om viktige forskjellar. Ofte kan dei óg få ei a-ha-oppleving når vi fortel om kva fylgjer ei manglande eller feil registrering kan ha. Alle bør vi vere opptekne av at kvaliteten på arbeidet vårt skal vere så god som mogeleg, seier Halldis. Begge set óg pris på at dei er to som jobbar med det same. Det er greit å ha nokon å krangle med, meiner Haldis og ser på Jan med glimt i auga. - Det er vel ikkje alltid vi er like samde, men vi er flinke til å bli det, smiler Jan attende. Pengar å tena Det er ingen løyndom at Halldis og Jan sitt grundige arbeid bidrar til at Helse Sunnmøre får ein betre økonomi. Men begge understrekar at det ikkje er pengane som er det viktigaste i arbeidet deira. - Heilt frå første dag har vi fokusert på at det er det medisinsk korrekte som skal vere drivkrafta vår, og så følgjer økonomien som ein positiv effekt av det, understrekar Jan. Begge er tilsett i fagavdelinga ved Ålesund sjukehus og ikkje i økonomiavdelinga. Halldis meiner at dette viser tydeleg kva som er intensjonen med det dei driv med. - Det viktigaste er at ting skjer korrekt og at refusjonen frå staten blir slik som styresmaktene legg opp til. Når det er sagt, er det ikkje alltid at finansieringa opplevast som rettferdig. Vi skal ikkje lure til oss pengar som vi ikkje har krav på. Men sjølvsagt er det inspirerande å oppdage feil som gir helseregionen fleire tusen kroner ekstra, seier Halldis. Ho fortel om ein dag der dei retta opp feil for ein kvart million kroner, og det berre for tre sjukehusopphald.

- Det er klart at slike oppdagingar har mykje å seie for drifta vår. Men dette kan óg gå andre vegen slik at sjukehuset får mindre pengar enn det først såg ut til. Meir opplæring Det å registrere ein diagnosekode på rett måte kan vere ei vanskeleg oppgåve på eit sjukehus med mange ulike pasientgrupper. I 2004 gjorde Riksrevisjonen ei undersøking blant 14 sjukehus her i landet for å finne meir ut om kvaliteten på kodinga. Undersøkinga viser at mange legar manglar kompetanse for å gjere ein skikkeleg jobb. Kvar tredje lege seier at dei ikkje har fått skikkeleg opplæring, og mange synest reglane er vanskelege å forstå. Dermed aukar risikoen for å gjera feil. Stort tidspress kan óg føre til dårleg kvalitet på kodinga. Jan og Halldis brukar difor mykje tid på å informere legar og sekretærar. - I dei fleste tilfella er det ikkje vanskeleg å setje rett kode på ein diagnose, seier han. Halldis trur óg at meir opplæring er nøkkelen til betre kvalitet på registreringa. - Men for å lukkast med dette arbeidet er vi avhengige av alle som er involverte i registreringa av både administrative og medisinske pasientdata. Dette er eit fellesprosjekt for heile Helse Sunnmøre, understrekar ho og kikkar bort på skjermen sin. Ein ny dag med kodejakt har nettopp starta. Tekst og foto: Stig Ryland - Profesjonelt tospann Overlege Per Jacob Desserud har fulgt Jan Dybvik og Halldis Hellebuset sitt arbeid på nært hald sidan starten i 2004. Han er full av lovord for den innsatsen dei to legg ned. Halldis og Jan kan dette særs godt og er eit profesjonelt tospann. Dei er dyktige og legg ned mykje krefter i dette. Arbeidet er ikkje lett fordi det har vore mange endringar frå helsestyresmaktene undervegs, men i dag har vi fått eit kodesystem som er mykje betre enn tidlegare, seier Desserud. Han meiner at det framleis er eit stort behov å lære opp legane i korleis DRG-systemet fungerer. Ventetida aukar litt Gjennomsnittsventetida har auka dei siste månadane for alle sjukehusa i Helse Midt-Noreg. Både i Volda og Ålesund har sjukehusa hatt ein auke i ventetidene. Ved utgangen av august var den gjennomsnittlege ventetida for Helse Sunnmøre på 96 dagar. Volda sjukehus har i heile år hatt den kortaste ventetida i heile Helse Midt-Noreg (HMN) og den er no på 63 dagar. Talet på dei som har venta i over 120 dagar på behandling har også auka i HMN. Tilsvarande tal for Helse Sunnmøre viser same tendens. Dette kan nok i stor grad forklarast med redusert aktivitet i sommarferien. Det er innan fagområda kjevekirurgi og øyrenase-hals det er lengst ventetid. Tekst: Geir Vikestrand, ventelistekoordinator Gjennomsnittleg ventetid 31 des. 2004 31.des.2005 31 mai. 2006 31.juli 2006 31.aug 2006 Helse Sunnmøre 66 dagar 77 82 91 96 Volda sjukehus 59 dagar 50 53 61 63 Ålesund sjukehus 67 dagar 80 84 95 100 Helse Nordmøre-Romsdal 78 dagar 68 74 83 84 Helse Nord-Trøndelag 66 dagar 69 68 77 80 St. Olavs Hospital 97 dagar 94 96 108 114 God kapasitet i vaksenpsykiatrien På Vaksenpsykiatrisk avdeling er det framleis svært korte eller ingen ventelister. På døgnavdelingane i Vaksenpsykiatrisk avdeling har det tradisjonelt vore svært korte eller ingen ventelister. Slik er det óg i dag. Post D på psykiatrisk avdeling har av og til hatt ei kort venteliste vedrørande ECT-behandling til personar med alvorlege depresjonar. Men vi har óg eit slikt tilbod på Volda DPS. Difor har nokre av pasientane fått tilbod derifrå sjølv om dei hadde søkt til Ålesund. I psykiatrisk avdeling er nesten alle innleggingar Ø.hjelp og blir difor tatt imot utan opphald. På døgnavdelingane elles er ventetida frå 0 til nokre få veker. Der vi har sett ei viss endring er til poliklinikken i Ålesund, mykje på grunn av større søking. Dette er óg ønskeleg, og kan tyde på at både befolkninga og fastlegane veit at det er hjelp å få, og difor kjem til tidlegare i ei sjukdomsutvikling. Her har vi óg hatt nokre få brot på fristen i det aller siste. Men vi jobbar aktivt med rekruttering av nye medarbeidarar, og dette lukkast vi óg med, slik at vi på sikt vil kunne gje eit endå betre tilbod til pasientane våre. Tekst: Victor Grønstad, avdelingssjef på Vaksenpsykiatrisk avdeling BAKGRUNN Systemet med diagnoserelaterte grupper (DRG) og innsatsstyrt finansiering (ISF) blei innført i 1997. Ei undersøking som Riksrevisjonen gjorde i 2003 blant 1400 tilfeldig utvalde pasientjournalar, viste store feil i kodinga av diagnosar. FAKTA Ein diagnose er eit klinisk omgrep. Det er alltid legen som stiller diagnose. Ein diagnosekode er ein kategori som diagnosen kan klassifiserast til. Å klassifisere er kunsten å plassere diagnosen i den rette statistiske kategorien. DRG står får Diagnose Relaterte Grupper. Det er eit klassifikasjonssystem kor ein plasserer pasientar i ulike grupper som er medisinsk meiningsfulle og ressursmessig tilnærma like. DRG-systemet blir mellom anna brukt som utgangspunkt for kor mykje pengar til dømes eit sjukehus får refundert frå staten. 13 SunnMøring Oktober 2006 13

Vellukka start på nytt prosjekt Elisabeth og Silje er godt nøgde med å lese rapportar på data når dei kjem på vakt. Etter få veker har Stille rapport gitt mange gode gevinstar på sjukehuset i Ålesund. - Enklare å dokumentere - Klager frå pasientar blir meir og meir vanleg, fortel prosjektleiar Berit Hagen. Ho meiner at Stille rapport er med og styrkjer behovet for god dokumentasjon. Kravet til dokumentasjon har blitt strengare dei siste åra. Helsepersonellova frå 1999 blei innført for å sikre ein skriftleg dokumentasjon av alt det arbeidet helsepersonell gjer. Prøveordninga med Stille rapport som Helse Sunnmøre no har starta, heng óg nøye saman med innføringa av Elektronisk pasientjournal (EPJ) der all dokumentasjon skal flyttast frå papir til data. Elisabeth Midtbust og Silje Myklebust startar arbeidsdagen med å lese pasientrapportar på data. Prosjektet blei starta i midten av september. I staden for fellesmøte med munnlege rapporteringar blir all informasjon no skrive inn på datamaskin. Om lag 100 pleiarar er med på prøveordninga som førebels er innført på éi medisinsk avdeling og éi kirurgisk. Meir objektiv Avdelingssjukepleiar Odrun Midtlid på medisin 2 har allereie merka ein positiv effekt på avdelinga. Det er enklare å vere objektiv og meir presis når du skriv noko. Ein munnleg rapport er ofte farga av ulike kjensler i møte med pasienten, og desse kjenslene kan lett bli overførte til den som kjem på vakt. Men det er viktig at vi ikkje tar på oss andre sine briller, understrekar Midtlid. Avdelingssjukepleiar Inge Ødven på kirugisk post 2 har óg merka den same endringa. Pleiarane møter pasienten på ein meir objektiv måte. Vi drar ikkje med oss ein baggasje som i mange tilfelle kan komplisere ein viktig dialog med pasienten, seier Ødven. Tettare og lettare Rapportering er ein viktig del av arbeidet på eit sjukehus. For å kunne følgje opp pasienten må ein pleiar få all nødvendig informasjon når han kjem på vakt. Dei munnlege møta har difor vore ein viktig møteplass. Men når alle pleiarane skal snakke om alle pasientane sine, tar rapporteringa lang tid. No oppdaterer kvar einskild seg på dataskjermen, og det er meir effektivt, fortel Odrun Midtlid. I tillegg til skriftleg rapportering har avdelingane óg endra ansvarsområda for pleiarane. Tidlegare hadde dei delansvar for mange pasientar, men i dag har pleiarane ansvar for 3-4 pasientar kvar, og berre desse. Dette har rydda litt i hovudet vårt. Det er framleis travelt, men no har vi oversikt og kan følgje opp pasientane mykje tettare og betre enn før. Saman med omlegginga til Stille rapport gjer dette at vi no kjem mykje raskare i gang med arbeidsdagen, seier Midtlid. Ikkje heilt stille For nokon kan overgangen til Stille rapport bli stor. Det er nok ein barriere for dei som ikkje har skrive så mykje før, men dette har ikkje vore noko stort problem. Ein kjem raskt inn i det. Verre er det nok for dei som likar å prate mykje, seier Inge Ødven og smiler lurt før han raskt understrekar at Stille rapport ikkje er det same som eit taust arbeidsmiljø. Både på kirurgisk og medisinsk har dei merka at praten framleis går livleg i korridorane, samstundes som dei óg snakkar om viktige saker på faste fellesmøte i avdelingane. Odrun Midtlid trur óg at pasientane har fått det betre med dei nye ordningane. No er det den same pleiaren dei skal ha kontakt med. Før var det nokon som kom med medisin og andre som kom med mat. No kjenner pleiarane og pasientane kvarandre betre, og det skaper sjølvsagt meir tryggleik for begge partar. Tekst og foto: Stig Ryland Gamalt arvegods Berit Hagen er prosjektleiar for Stille rapport. Ho trur at skriftleg dokumentasjon blir endå viktigare framover, spesielt i møte med pasientar og pårørande. Ein munnleg rapport lever der og då og kan ikkje etterprøvast. Hagen meiner at ny teknologi tvingar sjukehusa til å leggje om rutinane sine. Det er ikkje mogeleg å innføre så mykje teknologi og samstundes overleve med gamalt arvegods. Men når du endrar eit system må du óg få ein gevinst av det. Alt tyder på at Stille rapport er ein nyttig og nødvendig måte å arbeide på, seier Hagen. Heile regionen Prosjektleiaren er imponert over det dei har fått til på medisinsk og kirurgisk avdeling. Alle har vore veldig positive og ivrige. Det er naturleg at nokon er usikre når nye ting blir innført, men om seks månader er det ingen som kan tenkje seg å gå tilbake til munnleg rapport, seier Berit Hagen. Ho trur at alle avdelingane i heile Helse Sunnmøre har innført Stille rapport innan neste haust. Men for å lukkast er det viktig at alle pleiarane blir tatt med og lytta til undervegs i prosessen. I februar neste år skal vi evaluere prøveordninga på medisinsk og kirurgisk, og dei erfaringane blir avgjerande for vegen vidare. Tekst og foto: Stig Ryland

Magasin for Helse Sunnmøre www.helse-sunnmore.no Utgivar: Helse Sunnmøre Idé/design/innhald: Cox Bergen Redaktør: Solveig Moe Frøland 70 10 68 10 / 92 20 80 89 solveig.moe.froland@ helse-sunnmore.no Prosjektleiar/ journalist: Stig Ryland 55 54 08 07 stig.ryland@cox.no Grafisk formgivar: Mette Ommundsen 55 54 08 47 Personalnytt Nytilsette i Helse Sunnmøre Maja Rostad, psykolog Psykiatrisk poliklinikk, Vaksenpsykiatrisk avdeling - Ålesund sjukehus. Arild Aasen, driftsteknikar Teknisk avdeling, Serviceavdelinga - Volda sjukehus. Leif Sæther, inst./sjukehusprest Fagavdelinga - Helse Sunnmøre HF Evy Janne Nedrevold Kaald, logoped Avdeling for fysikalsk medisin og rehabilitering - Ålesund sjukehus. Kari Hunnes Stavseng, adm. leiar Palliativt team ved Ålesund og Volda sjukehus, Kreftavdelinga Helse Sunnmøre. Odrun Midtlid, avd.sjukepleiar Medisinsk sengepost 2. Medisinsk avdeling - Ålesund sjukehus. Gry Håberg, fysioterapeut Palliativt team - Kreft sengepost, Kreftavdelinga - Ålesund sjukehus. Monika Berget, audiograf Hørselsentralen - ØNH-avd. - Ålesund sjukehus. Kristoffer Grødal Breivik, teknikar Medisinsk teknisk seksjon, Serviceavdelinga - Ålesund sjukehus. Solveig J Johnsen Dahl, fysioterapeut Psykiatrisk avd. post E. Vaksenpsykiatrisk avdeling - Ålesund sjukehus. Karin Helen Nordvik, psykiatrisk sjukepleiar Psykiatrisk poliklinikk, Vaksenpsykiatrisk avdeling - Ålesund sjukehus. Eivind Johnsen, psykolog Psykiatrisk poliklinikk, Vaksenpsykiatrisk avdeling - Ålesund sjukehus. Janita Skogeng, avdelingssjef Kvinneklinikken, Helse Sunnmøre. mette.ommundsen@cox.no Annonsekonsulent: Marit Sola 55 54 08 06 marit.sola@cox.no Cox Bergen er eitt av Noregs største byrå innan redaksjonell kommunikasjon og design. Byrået lagar magasin, visuelle profilar, årsrapportar, kampanjar og interaktiv kommunikasjon i tett samarbeid med oppdragsgivarane. Prosjektleiar for SunnMøring, Stig Ryland, er utdanna journalist frå Volda. Han har tidlegare jobba i NRK og TV 2 med mellom anna helsestoff. SunnMøring Oktober 2006 15