Høyringsinnspel til framlegg til forvaltningsplan for Naustdal-Gjengedal landskapsvernområde. Samandrag av høyringsinnspel frå: Arnestad grunneigarlag Forum for Natur og Friluftsliv (FNF). Representerer og Sogn og Fjordane turlag og Naturvernforbundet Sogn og Fjordane. Førde kommune Førdefjella villreinutval Hyen Natur og Friluft Jølster kommune Kai S. Hysing Olav Svoen Richard Andersen SFE Produksjon Fitje og Mardal Grunneigarar i Gjengedal Instedalen Skianlegg AS Dag Bakketun Sogn og Fjordane Bondelag Naustdal kommune Villreinnemnda i Sogn og Fjordane Gloppen kommune NB! Dette er ei oversikt/samandrag av dei innspela som er komne inn i høyringa av framlegg til forvaltningsplan. Teksten i dokumentet er verneområdeforvaltaren sitt nedkorta samandrag, men her er og enkelte direkte sitat frå innspela. Dersom ein vil lese den originale ordlyden, må ein sjå i dei enkelte høyringsinnspela. Generelle kommentarar: SFE Produksjon har lest gjennom planutkastet, og har ingen merknader til planutkastet. Sogn og Fjordane Bondelag: Det må vere opning for å bruke skjønn og sunn fornuft i einskildsaker der forvaltningsplanen ikkje gjev klare svar. Forvaltningsplanen er uttømmande. Det kan dukke opp nye behov og problemstillingar som ein ikkje ser ut i frå dagens bruk og situasjon.
Naustdal kommune: Landbruket er i endring og det må også vere mogleg å «modernisere» beitedrifta i området slik at ein ikkje endar opp med at nye generasjonar vegrar seg for å drive vidare med aktiv beitebruk. Enklare tilgjenge til og inn i området er eit stikkord. Motorisert ferdsel inn i området på etablerte og planlagde vegar, i samband med landbruksdrift som til dømes tilsyn av beitedyr, må vere lov og vil effektivisere beitedrifta. Dette er særs viktig sett i lys av dei langsiktige endringane i landbruket med større einingar og færre personar involvert i drifta. Eksisterande og planlagde vegar er også heilt sentrale i å auke friluftslivsaktiviteten i området. Dei må kunne nyttast til sykkel, ski og ferdsel til fots. Oppkøyring av skiløyper på vegane må vere lov. Syner her særskilt til den planlagde vegen til Nesstølen, som Naustdal kommune meiner er heilt sentralt for å sikre målsetjinga med vernet. Det er også viktig at det vert lagt til rette for ferdsel i området innafor ramma «utan særleg teknisk tilrettelegging». Tolkinga av dette omgrepet må sjåast i lys av avgjerda i klagesak som gjeld løypekøyring til Fosselvkråa i Naustdal kommune og teksten i planen må reviderast på bakgrunn av den saka. Villreinnemnda i Sogn og Fjordane: Omsynet til villrein bør få ein meir tydeleg plass i planen, og omsynet til villreinen bør vege tungt sjølv om villrein ikkje er ein del av verneføremålet, jamfør naturmangfaldlova og Noregs internasjonale ansvar for å ta vare på villrein. Ordlyd i planen må endrast slik at det står at omsyn til villrein «skal» vektleggast og vurderast, i staden for «bør». Gloppen kommune: Planen bør innehalde meir informasjon om søknadsprosessar og innhald i søknader Kapittel for kapittel: 1 Innleiing 1.2 Mål for vernet Olav Svoen: Beitebrukarane må få utvide buskapen sin innanfor området si toleevne utan restriksjonar
1.2.1 Mål for forvaltningsplanen Naustdal kommune oppmodar verneområdestyret om å revidere planen innan 10 år. Gloppen kommune meiner planen bør reviderast etter om lag 5 år når det er første versjon. Seinare kan er det høveleg med 10 år mellom revisjonane. 1.3 Lovverk og juridiske rammer Olav Svoen: Krava til vitskapleg kunnskap og føre-var-prinsippet i nml 8 og 9 må handhevast strengt. 2 Områdeskildring Arnestad grunneigarlag kommenterer namneforvrirring. Dei kallar fjella på kvar side av Ångsdalen for «Busper» og «Vesledalseggja». 2.1.1 Landskapsverdiar Gloppen kommune: INON-kartet er ikkje oppdatert. 2.1.4 Planteliv FNF peikar på førekomstar som ikkje er omtalt i planen: Der er kalkkrevjande vegetasjon (storr og andre artar) på nordsida av Mosevassvatnet. Høgstaudeeng aust for Lofthusvatnet Storbregneskog nord for Holebotsvatnet Frodige storbregneenger på nordsida av Inste Longevatnet 2.1.5 Dyreliv Olav Svoen: Behov for beitegransking av villreinbeitet Villreinen har fått for liten plass i framlegget til plan Det er eit krav at villreinen får sin rettmessige plass i planen der nasjonal og internasjonal status og forpliktingar vert ivareteke Grunneigarane i Fitje og Mardal: Syner til kartet over villreinen sin områdebruk i figur 4. Her meinar dei at eit markert område kring Svartekari og Jardalen bør takast med som kjerneområde for villreinen. Villreinnemnda: Planen må oppdaterast med omsyn til storleik på villreinstamma. Oppdatert kart over villreinen sine trekkruter, beiteområder og kalvingsområder bør vere med som vedlegg til planen Sårbarheten til viltet bør omtalast meir grundig.
Gloppen kommune: Fellingstal for hjort er gamle (2008). Fellingstal for 2013 for Gloppen kommune syner 582 felte dyr og fellingsprosent på 65 %. 2.1.6 Kulturminne og kulturmiljø Olav Svoen: Planen manglar skildring av den viktige tømmertransporten frå Gjengedalen og over til Instedalen i Naustdal, særleg i perioden 1900 fram til 1930-åra. Richard Andersen: På Sandfjellet, om lag 1200 moh, ligg samanraste restar etter ei gammal steinbu. Bua hadde overnattingsplass til 1-2 personar, og vart tidlegare brukt i samband med gjeting og truleg i samband med jakt. Sist nytta under 2.verdskrigen til å skjule rømlingar. 3 Forvaltingsmål og bevaringsmål 3.1 Sentrale prinsipp for forvaltinga FNF tek til orde for ei prinsipiell soneinndeling av landskapsvernområdet. Dei meinar det bør vere strengare å få løyve til bygningar, inngrep mm. i dei mest urørte områda, og heller lettare å få løyve i stølsmiljøa, kulturlandskapet og grenseområda. 3.2 Mål for forvaltinga av verneområdet Førde kommune: Sjekke ordlyd om nml / verneforskrift. Muleg feil. 3.3 Forvaltingsmål Jølster kommune: Fjerne punkt om at beitedyr ikkje skal auke. Olav Svoen: Fjerne punkt om at beitedyr ikkje skal auke. Gloppen kommune: Endre formulering om nivå på antal beitedyr 3.4 Bevaringsmål Førde kommune: Uheldig at bevaringsmål ikkje er utarbeida og ein del av høyringa. Kan desse ha innverknad på forvaltningsmål og brukarinteresser slik som planframlegget er no? Villreinnemnda: Det bør formulerast særskilde bevaringsmål for villreinstamma. 4 Brukarinteresser Førde kommune, generelt om kap 4: Rosa tekstboksar. Bør endre namn til «Kva seier forskrifta?» i staden for «Rammer og regelverk» Grøne tekstboksar. Endre namn til «Retningslinjer for deg som brukar og for forvaltninga» Saknar betre informasjon om søknadsprosess og kva søknad skal innehalde
4.1 Landbruk 4.1.1 Status og utfordringar Førde kommune: Står i planen at antal beitedyr har gått ned. I Førde kommune sin del er tendensen motsett for småfe, altso aukande antal. Storfe går ned. Jølster kommune: Det bør kome fram av planen at attgroing av bjørkeskogen er ei problemstilling. Sogn og Fjordane Bondelag: Problemstilling knytt til store rovdyr og eventuelle uttak av desse bør omtalast i planen. 4.1.3 Retningsliner for forvaltinga Arnestad grunneigarlag: Har ei innegjerda samlekvie for sau sørvest for Arnestadstøylen FNF meiner at reglane for hogst av ved bør utvidast til å omfatte hogst av material til restaurering av bygningar inne i lvo. Førde kommune, om hogst: Det vert omtalt at det er ein del gran i verneområdet. I Førde er det 3 granfelt på totalt om lag 30 daa innanfor. Det går ikkje fram av planen kva mål ein har for granfelta. Det står heller ikkje noko i verneforskrifta om gran. Dersom grana skal takast ut, er ikkje driftsmetodane som er omtala eigna. Då bør hogstmaskin kunne brukast. Det står heller ikkje noko om erstatning dersom hogsten vert fordyra eller grana må takast ut før den er hogstmogen. Jølster kommune: Bør vere høve til å bruke terrenggåande hogstmaskin i granplantefelt. Vurdere tilskot for å kompensere for krav om hogstform. Grunneigarar i Gjengedal: Det må vere lov å rydde, utbetre og vedlikehalde stiar som beitedyr brukar. Dette må og kunne søkjast om tilskot til. Det bør og vere lov til å bruke utstyr som gravemaskin og liknande. Grunneigarar må kunne ta ut skog når det er gunstige tilhøve. Dag Bakketun: Forvaltningsplanen er innskrenkande for grunneigarane sin beiterett. Beitetrykket på vernetidspunktet må ikkje verke avgrensande for vidare bruk av beiteressursane. Forvaltningsplanen er svak som praktisk hjelpemiddel når den må vise til andre plandokument som ikkje ligg ved/er klar enno (hogstplanar, skjøtselsplanar, tiltaksplan) Grøn boks under beitebruk: Misforstått formulering av «tradisjonelt beite» (punkt om naudsynt gjerdehald)
Sogn og Fjordane Bondelag: Det bør vere høve til å nytte mindre gravemaskiner til vedlikehald og opparbeiding av stiar for å betre tilgjenge for beitedyr. Det bør kunne søkjast om stønad til konkrete tiltak for å lette arbeidet med å få beitedyr inn i og ut av verneområdet. Til dømes bruer, kloppar og gjerder. Bruer og klopper bør byggast på ein slik måte at ein tek høgde for auka nedbør og vassføring. Omsynet til estetikk må ikkje verte so førande at bruer ikkje vert dimensjonert og plassert slik at dei tåler flaum. Villreinnemnda: Vegar; det bør settast opp bom der grunneigarane har nøkkel. 4.1.4 Vurdering av miljørettprinsippa i naturmangfaldlova (nml) Førde kommune: Står at det ikkje er lagt opp i auke i beitebruken i høve til vernetidspunktet. Dette har ikkje forankring i verneforskrift. Desse formuleringane bør endrast/fjernast. Jølster kommune: Fjerne punkt om at beitedyr ikkje skal auke. Naustdal kommune meiner at området tåler eit auka beitetrykk. Gloppen kommune: Bør endre punkt om beitebruk 4.1.5 Tiltak Jølster kommune: Ønske om nytt kulepunkt; Utarbeide tiltaksplan for beiting i området. 4.2 Utmarksnæring, jakt og fiske 4.2.3 Retningsliner for forvaltinga Førdefjella Villreinutval: Villreinen er ikkje ein del av verneføremålet i landskapsvernområdet. Villreinen har vore i dette området i 65 år, og har både stor rekreasjonsverdi og har og stor økonomisk verdi for grunneigarane. Villreinutvalet forlangar og forventar at villreinen skal vere ein del av verneføremålet. Olav Svoen: Villrein må vere ein del av verneføremålet. Det har gjennom heile verneplanprosessen vore poengtert kor viktig det er med ein livskraftig villreinstamme i verneområdet. 4.2.4 Tiltak Jølster kommune: Vil vere positivt å få utført rypetaksering i området. Gloppen kommune: Vil vere positivt med driftsplanar for fiskevatn
4.3 Friluftsliv 4.3.1 Status og utfordringar FNF: Ruta frå Legestøylen til Longevasshytta den klart mest brukte innfallsporten frå sør. Turruter i alle retningar frå Longevasshytta Indre Sunnfjord turlag har planer om å utvide Longevasshytta, slik at kapasiteten blir større. Mellom anna for å kunne huse heile skuleklassar i hytta. Førde kommune: Angedalen er ikkje lista opp blant dei 7 viktige innfallsportane, men er omtala i eit eige avsnitt. Førde kommune meiner denne er veldig viktig. Det står at ruta frå Angedalen og innover til resten av området er krevjande. Førde kommune meiner at tur inn i området via Botnastølen er lett. Sandfjellet er og ein fin tur og mykje besøkt. Naustdal kommune: Avsnitt om friluftsliv om vinteren må oppdaterast etter avgjerd i klagesak om løypekøyring. 4.3.3 Retningsliner for forvaltinga FNF meiner at forvaltninga bør vere kritiske og strategiske når ein vurderer kor ein skal gjere tilrettelegging på stiar, bruer, klopper mm. Vidare meiner dei at ein bør unngå «framande» materialar som betong, impregnert treverk etc. Naustdal kommune ynskjer å ha med teksten «Ved merking av stiar og løyper skal nasjonal standard for skilting og gradering av turløyper nyttast». Denne er utarbeidd av Innovativ fjellturisme. Merkehandboka frå DNT nyttast som supplement. Villreinnemnda: Ved tilrettelegging for friluftsliv må det gjerast vurderingar i høve uheldige verknader for naturmiljø, herunder villrein. 4.3.5 Tiltak FNF: Behov for vidare utbetring og sikring av ruta langs Stegsvatnet. Jølster kommune: Forslag om tillegg/presisering i tekst: Der det vert tilrettelagt for parkering og merking/utbetring av stiar inn til verneområdet bør det setjast opp informasjon om bruken av området. Informasjonen skal utarbeidast og settast opp av verneområdestyret etter dei eksisterande skiltmalane til Miljødirektoratet.
4.4 Reiseliv 4.4.1 Status og utfordringar Hyen Natur og Friluft: HNF etablerte i 2004 ein Villmarksleir på Byrkjeneset. Leiren vart etablert med støtte frå Fylkesmannen og frå Innovasjon Norge. Her er det om lag 0.6 mål innegjerda område med matplass (gapahuk), bålplass og utedo. Lavvoar og telt vert sett opp og teke ned ved behov, og står ikkje fast oppe. Leiren er open for alle gjennom leige, og kan få guiding i naturen og om kulturminne på Byrkjeneset. 4.5 Motorisert ferdsle 4.5.3 Retningsliner for forvaltinga Kai S. Hysing: Bruk av påhengsmotor i Storevatnet bør vere avgrensa til elektrisk påhengsmotor. Olav Svoen: Motorferdsel må handhevast restriktivt strengt. Oppkøyrde skiløyper inn i det sentrale området må ikkje tillatast, men haldast til randområda. Villreinen er særleg sårbar. Motorferdsel må avgrensast til heilt naudsynte køyreoppdrag. Grunneigarane i Gjengedal: Grunneigarar må kunne få langsiktige løyver til transport (snøskuter og/eller helikopter) av saltsteinar og materiell som trengs til gjetarhytter og liknande. Det må gjevast løyve til bruk av motorisert ferdsel i samband med fellingsforsøk på rovdyr. Instedalen Skianlegg AS: Viser til at det i forvaltningsplanen står at det ikkje er opna for oppkøyring av skiløype i landskapsvernområdet. Dette strir mot KLD sitt vedtak i saka om oppkøyring av skiløype i Vonaområdet. Der fekk verneområdestyret medhald i sitt løyve som dei ga til Instedalen skianlegg, om å få køyre opp skiløype inne i landskapsvernområdet. Instedalen Skianlegg meiner derfor at denne formuleringa må endrast til å vere i samsvar med KLD sitt vedtak. Sogn og Fjordane Bondelag har ynskje om fleirårige løyver til transport i samband med beitebruk, bygningar og jakt. Både med snøskuter og båt. Naustdal kommune: Kapittelet må oppdaterast etter avgjerd i klagesak om løypekøyring til Fosselvkråa. Kommunen si rolle etter lov om motorferdsel i utmark bør nemnast Snømåking av tak i tunge snøvintrar bør definerast under vedlikehald slik at ein kan gje løyve til motorferdsel til det føremålet Villreinnemda: Sårbare områder for villrein bør peikast ut
Gloppen kommune: Transport i samband med jakt. Bør vere meir detaljert korleis ein skal søke om motorferdsel i samband med jakt. Bør og nemne at store rovdyr er rekna som storvil og derfor går inn under denne heimelen. Det bør presiserast at kommunen og må gje løyve til motorferdsel i utmark. 4.6 Bygningar 4.6.3 Retningsliner for forvaltinga Arnestad Grunneigarlag peikar på at naustfeltet deira i Langedalen ikkje er nemnt i planen. Her fins ein plan for naustfeltet frå 2000. I den er det sett av plass for i alt 12 naust. 3 av dei er bygde, men eit av dei igjen måtte fjernast etter flaumskade. Naustplanen manglar formell godkjenning, på same måte som hyttefeltet. Begge deler i påvente av denne forvaltningsplanen. FNF etterlyser meir presise formuleringar når det gjeld byggeskikk. Det bør vere krav til å bruke same treslag og dimensjonar som var før vedlikehald/utbetring. Mange stølshus har fått eit «uekte og identitetslaust preg» etter å ha blitt sett i stand. FNF meiner at det bør utarbeidast retningslinjer for byggjeskikk. Grunneigarane i Fitje og Mardal: I 1985 vart det laga til ein hytteplan for 7 hytter på Resbærbakken, om lag 200 m sør for Fitjestøylen. Tomtene vart fordelte mellom grunneigarane og 2 av desse vart bygde før området vart verna. Hyttefeltet er ikkje omtala verken i verneforskrift eller i forvaltningsplan. Grunneigarane i Fitje og Mardal meinar at hytteplanen og hyttefeltet skal likestillast med hytteplan og felt sør for Arnestadstøylen og at det må opnast for å bygge dei resterande 5 hyttene på tilsvarande vilkår. Grunneigarar i Gjengedal: Det må ikkje vere restriksjonar på bruk og restaurering av bygningar, og oppsetting av bygningar på gamle tufter, i landskapsvernområdet. 4.7 Kraftanlegg og andre tekniske inngrep 4.7.1 Status og utfordringar Olav Svoen: Det bør nemnast i planen at heile nedbørsfeltet til Nausta-vassdraget er verna etter verneplan for vassdrag, og heile vassdraget skal styrast etter rikspolitiske retningslinjer. 4.7.2 Rammer og regelverk Kai S. Hysing: Håpar det ikkje vert gjeve konsesjon til å regulere Storevatnet og ber om at unntaket som opnar for reguleringa vert stroken frå verneforskrifta. 4.8 Forsking og undervisning 4.8.1 Status og utfordringar Villreinnemdna: Det pågår eit forskingsprosjekt ved Norges Veterinærhøyskole om genetikk i mindre villreinpopulasjonar.
5 Forvaltningsoppgåver og tiltak FNF meinar at ein bør ha ei meir prinsipiell liste for prioriteringa av tiltak og bruk av midlar. Skjøtsel bør ha førsteprioritet. Grunneigarar i Gjengedal: Forvaltninga, SNO og grunneigarar må ha eit tett samarbeid når det gjeld førebygging av rovdyrskader og uttak av store rovdyr. 5.2 Oppsyn Grunneigarar i Gjengedal: SNO må prioritere å sjå etter spor og sporteikn etter store rovdyr. 5.3 Informasjon FNF etterlyser eit informasjonshefte om verneområdet. Naustdal kommune: Adresse til nettside og facebookside bør stå i planen. 5.4 Kartlegging Naustdal kommune: Bestandsstatus for fiskevatna i Naustdal bør kartleggast. Nedgang i langtransportert sur nedbør fører til overbefolka vatn. Vedlegg Vedlegg 2 Status for fiskebestandear (stort sett aure) i vatn innanfor Naustdal-Gjengedal Landskapsvernområde Naustdal kommune: Denne lista er utdatert for fleire vatn i Naustdal. Kommunen vil ta kontakt ang dette.