Sæla, Naustdal. Skredfarevurdering for områderegulering. Skredfarevurdering for områderegulering

Sæla, Naustdal. Skredfarevurdering for områderegulering Skredfarevurdering for områderegulering 20110984-00-2-R 15. mars 2012

Prosjekt Prosjekt: Sæla, Naustdal. Skredfarevurdering for områderegulering Dokumentnr.: 20110984-00-2-R Dokumenttittel: Skredfarevurdering for områderegulering Dato: 15. mars 2012 Oppdragsgiver Oppdragsgiver: Norconsult AS Førde Oppdragsgivers kontaktperson: Johannes-Henrik Myrmel Kontraktreferanse: Tlf. fra Joh.-Henrik Myrmel 09. jan 2012 For NGI Prosjektleder: Utarbeidet av: Kontrollert av: Hedda Breien Hedda Breien Krister Kristensen Samandrag Ein del av utbyggingsområdet langs Bakkeelva kan utsetjast for sørpeskred frå fjellet ovanfor med eit større årleg sannsyn enn 1/1000. For å sikre heile området til krava for dei aktuelle bygningstypane (S3) i Plan- og bygningslova trengs det relativt omfattande tiltak mot sørpeskred. I den austlegaste delen av området er det moglegheit for steinsprang inn i utbyggingsområdet. Dette kan truleg handterast ved bygging av lausmassevoll eller steinspranggjerde. Løpet til Sælaelva kan sikrast med betre dimensjonert forbygning ovanfor og gjennom planområdet slik at det ikkje er fare for overløp utanom elvefaret. Vurderingane er basert på dagens tilhøve med omsyn til klima, topografi og vegetasjon. Fjerning av skogen i fjellsida ovanfor vil kunne forverre tilhøva.

Innhald Dokumentnr.: 20110984-00-2-R Side: 4 1 Innleiing 2 Plan og bygningslova 2.1 Begrensingar i faresonekarta 2.2 Tilhøve som ikkje er vurdert 3 Terreng 4 Klima 5 Skredfarevurdering 5.1 Sørpeskred 5.2 Steinsprang 5.3 Flaumskred 5.4 Faresonekart 5 7 8 8 9 11 12 12 16 17 18 Vedlegg: Kart 01 Kart 02 Kart 03 Kontroll- og referanseside

Side: 5 1 Innleiing På oppdrag frå Norconsult, Førde, har NGI føreteke skredfarevurdering for områderegulering Sæla, Naustdal (figur 1 og 2). Vurderingane er basert på dagens tilhøve med omsyn til klima, topografi og vegetasjon. NGI ved Krister Kristensen og Hedda Breien gjennomførte synfaring av området 6. februar 2012. Arne Kringlen, Naustdal kommune, viste til rette. Det er planlagt rundt 300 bustadeiningar i området. Dei fleste av desse ligg an til å bli plassert i tryggleiksklasse S3, dvs. ein klasse der Plan- og bygningslova krev eit sannsyn for skred på mindre enn 1/5000 per år. Området ligg ved sjøen om lag 1.5 km vest for Naustdal sentrum (figur 1), under ei fjellside som går opp til om lag 700 moh. Det renn fleire bekkar gjennom området, to av dei er merka av på kartet som bekkar av noko storleik (Sæleelva og Bakkeelva). På www.skrednett.no finn vi at eit sørpeskred i 1897 kravde to menneskeliv på Sæla. I 1811, truleg på forsommaren, skal eit steinskred ha tatt to liv på Sæla. På skrednettsida til NGU er denne kommentaren vedlagt: Naustdal. Eit stort steinskred gjekk over garden Sæla, ein gard noko utanfor sentrum av Naustdal. To personar omkom og vart gravlagde kring jonsok 1811, så skredet må truleg ha gått på denne tida. Uklart skadeomfang elles. Det er usikkert kva skredtype dette gjeld, men det er kjent at både lausmasseskred og flaumskred ofte vart omtalt som steinskred i kjelder frå den tida (figur 3). I følgje aktsemdskarta og eldre oversiktskart for skredfare er det fleire område som er utsett for skred innanfor planområdet (figur 3-5). Figur 1 Sæla ligg om lag 1.5 km vest for Naustdal sentrum. Aktuelt område markert med blå ring.

Side: 6 Figur 2 Tilsend områdeplan for Sæla viser aktuelt utbyggingsområde markert med stipla line. Figur 3 Aktsemdskart for steinsprangfare. Blått punkt viser sørpeskredhending (1897) og svarte prikkar viser steinsprang/steinskredhendingar

Side: 7 Figur 4 Aktsemdskart for snøskred. Figur 5 Eldre oversiktskart for skredfare, utarbeidd av NGI tidlegare. 2 Plan og bygningslova Einebustader kjem i tryggleiksklasse S2, medan tett busetnad som blokker, terrassehus osv kjem i klasse S3 i Teknisk forskrift til Plan- og bygningslova: 7-3. Sikkerhet mot skred (1) Byggverk hvor konsekvensen av et skred, herunder sekundærvirkninger av skred, er særlig stor, skal ikke plasseres i skredfarlig område. (2) For byggverk i skredfareområde skal sikkerhetsklasse for skred fastsettes. Byggverk og tilhørende uteareal skal plasseres, dimensjoneres eller sikres mot skred, herunder sekundærvirkninger av skred, slik at største nominelle årlige sannsynlighet i tabellen nedenfor ikke overskrides.

Side: 8 Tabell: Sikkerhetsklasser ved plassering av byggverk i skredfareområde Sikkerhetsklasse for skred Konsekvens Største nominelle årlige sannsynlighet S1 liten 1/100 S2 middels 1/1000 S3 stor 1/5000 Dette tyder at nye einebustader skal ha årleg sannsyn for skred mindre eller lik 1/1000, medan terrassehus osv skal ha årleg sannsyn for skred mindre eller lik 1/5000. I faresonekarta som er utarbeidd i dette prosjektet (Kart 02 og 03 i vedlegg) er områder som har sannsyn for skred større enn eller lik 1/1000 per år markert med raud farge og områder som har sannsyn større enn eller lik 1/5000 per år markert med oransje farge. Desse områda tilfredsstiller altså ikkje krava i PBL for nye bygg i høvesvis klasse S2 og S3 og er vist i faresonekarta. 2.1 Begrensingar i faresonekarta Faresonekart som er laga for bruk i forhold til krava i PBL gjev ei framstilling av det samla skredsannsynet for alle aktuelle skredtypar innan eit område. Faresonene er laga kun innanfor planområdet. Metodikken for å utarbeide skredfaresonekarta omfattar ein del kvalitative vurderingar i tillegg til kvantitative berekningsmetodar og faresonekart kan generelt ikkje oppfattast som endelege. Metodane som nyttast er behefta med usikkerheit og faregrensene må muligens reviderast når ny viten og erfaring blir tilgjengelig. På byggesaksnivå kan tilhøve innanfor byggeplassen, som stabiliteten til byggegrop og fjellskjæringar, dreneringstilhøve m.m., gjere det naudsynt med ytterligare vurderingar når den endelege plasseringa av bygningar og bygningsutforming er bestemt. 2.2 Tilhøve som ikkje er vurdert Faren for fjellskred (med volum over 10 000 m 3 ) er ikkje detaljvurdert i form av stabilitetsanalyser av fjellparti. Det same gjeld sekundære effektar av fjellskred i fjorden i form av flodbølgjer. Faren for utglidingar i strandsona er ikkje vurdert i denne rapporten. Heller ikkje faren for undersjøiske skred i strandsona er inkludert.

Side: 9 3 Terreng Planområdet ligg ned mot fjorden, i ei søraustvend, svak skråning i ei slags gryte under Mallasvikfjellet. Ovanfor nordleg del av området er det ei bratt, men skogvakse skrent opp mot garden Kringla. Ovanfor Kringla er terrenget ikkje like bratt, men stig nokolunde oppover mot om lag 700 m forbi Mallasvikstølane og Kringlevatnet. Dalen inn mot stølane og Kringlevatnet har eit stort og høvesvis flatt parti omkring 400 moh. Her går bekken frå Kringlevatnet. Det er ein strupe nedanfor dette flate partiet før bekken kjem ned i ein brattare og trongare dal. Bekken går ned like forbi Kringla og stuper ned over skrenten mot reguleringsområdet. Nedanfor Kringla har bekken dårleg definert løp og ser ut til å dele seg i fleire delar, men samlar seg att når den kjem ned i reguleringsområdet. Det finst ei eldre, truleg privat, forbygging for denne bekken like ovanfor reguleringsområdet. Ved vegen er bekken steinsett og går i nytt rør under vegen. I fjellsida ovanfor reguleringsområdet er det elles mykje skog. Det er eit lunt område med ein del varmekjære treslag og til dels edellauvskog. Mindre, bratte skrentar finst i heile fjellsida. Det er i følgje NGUs berggrunnskart diorittisk til granittisk gneiss i området, med eit band av eklogitt i nordaustleg del av planområdet. Figur 6 Nordaustleg del av reguleringsområdet. Bekken som fører sørpeskred kjem ned på hitsida av det grå huset og på baksida av granfeltet i høgre biletkant.

Figur 7 Hellingskart for området Dokumentnr.: 20110984-00-2-R Side: 10

Side: 11 4 Klima Sæla ligg i eit nedbørrikt område. Stasjonar i Stongfjorden, Førde og Naustdal viser ein normal på høvesvis 2900, 2300 og 2400 mm nedbør i året. Mest nedbør kjem det i månadane september til og med desember (figur 8). Mai har minst nedbør. Middeltemperaturen ligg under null frå november til januar i Førde (figur 9). 400 350 300 250 200 150 57080 Stongfjorden 57180 Førde i Sunnfjord II 57610 Gryta, Naustdal 100 50 0 jan feb mar apr mai jun jul aug sep okt nov des Figur 8 Nedbørsnormalar for tre nærliggjande stasjonar 57180 Førde i Sunnfjord II 16 14 12 10 8 6 4 2 0-2 -4 jan feb mar apr mai jun jul aug sep okt nov des 57180 Førde i Sunnfjord II Figur 9 Temperaturnormalar for Førde i Sunnfjord gjennom året

Side: 12 Steinsprang førekjem gjerne om våren og hausten, som følgje av frysing/tining, rotsprenging eller store nedbørsmengder som gjev høgt vasstrykk i sprekkar i fjellet. Slike prosessar kan også setje frittliggjande blokker på bakken i rørsle. Ei undersøking av 80 steinsprang ved Oppdølstranda (Moen og Humstad, 2009) viste at berre 10 % av steinspranghendingane var knytta til nedbør, medan 40 % kunne knyttast til periodar der temperaturen svinga rundt null (fryse-/tineprosessar). Halvparten av steinspranga kunne ikkje knyttast til ei meteorologisk årsak. Sørpeskred førekjem gjerne tidleg på vinteren eller seint på våren. På grunn av begrensa snøhøgde og låg tettleik på snøen tidlig i sesongen er desse skreda vanlegvis mindre enn skred seinare på vinteren og om våren. 5 Skredfarevurdering Det ser hovudsakleg ut til å vere to skredproblem i området. Det eine er faren for sørpeskred i bekken (Bakkeelva) som kjem ned i reguleringsområdet frå Kringla. Det andre problemet er steinsprang i nordaustleg del av området. Steinsprangproblemet kan truleg handterast ved å gå over berget før bygging, fjerne eller bolte synleg lause blokker og sikre med steinsprangnett ovanfor husa. Ved bygging av terrassehus inn mot berget må stabiliteten til berget bak og eventuelle skjeringar også vurderast. 5.1 Sørpeskred Utløysing av sørpeskred er knytt til 4 hovudfaktorar: Vasstilgang Snødekkets tekstur og struktur Lokaltopografi Grunntilhøve Vêr- og terrengtilhøve: Sørpeskred opptrer som følge av akkumulasjon av store mengder fritt vatn i snødekket Vert ofte utløyst i snøfylte bekke- og elveløp, på dyrka jorde eller der bekkar er lagt i rør som tettar seg. Løp som har større slake parti/basseng der vatn kan bygge seg opp i snødekket over større areal kan gje store skred. Kritisk vasstilførsel kan oppstå ved smelting av nysnø og regn om hausten, ved kraftig regnvêr og snøsmelting vinterstid og i periodar med særleg kraftig snøsmelting om våren. I vêrsituasjonar med stor vasstilgang og aukende temperatur kan det i løpet av kort tid utløysast fleire sørpeskred fra suksessivt høgare nivå i samme skredløp. Nysnø og laus grovkorna snø er mest skredutsett. Laus grovkorna snø med begerkrystallar i botnen gjev dei beste føresetnadane for store sørpeskred.

Side: 13 Figur 10 Eksempel på eit utløysingsområde for eit større sørpeskred (Balestrand, 2010) I 1897 gjekk eit sørpeskred i den austlegaste bekken (Bakkeelva) i planområdet. Denne bekken kjem frå Kringlevatnet (650 moh), renn ned i den flate og myrlende dalen aust for Mallasvikstølane og Kringlestølen, går vidare ned over bøen rett aust for garden Kringla, over Styggetorva og bratt ned mot Sæla i udefinert løp. Nede ved Sæla samlar bekken seg att i eit definert løp. To personar vart skyld på sjøen i denne hendinga og omkom, medan ytterlegare ein person vart skadd. Etter informasjon frå Oddvin og Atle Kringlen (busett på Kringla gard) har det vore sørpeskredhendingar også etter dette, men i mindre målestokk, blant anna i 1983, 1958 og 1928. I 1928 losna sørpeskredet oppe i det flate dalføret (500 moh). I 1958 var det også ei sørpeskredhending, med noko skade på vegen oppe ved Kringla. I 1983 hadde det regna heile dagen og det var ei tid ikkje vatn i bekken. Då sørpeskredet kom stogga det i vegen på Kringla. Det store sørpeskredet i 1897 har truleg kome frå det flate dalføret i om lag 500 meters høgd. Dette dalføret er flatt og myrlendt og endar i ein strupe der dalen vert trongare og brattare. Her er det eit ideelt område for oppdemming av vassmetta snø og dermed som losneområde for sørpeskred. Truleg var det lite skog i fjellsida mellom Sæla og Kringla på denne tida, og tilhøva for lange utløp for sørpeskred var difor betre. Likevel ligg tilhøva framleis til rette for utløysing av store sørpeskred oppe i den flate dalen, og klimaet i området tilseier også at det kan ligge store snømengder her samstundes som

Side: 14 kraftige innslag av mildvêr med store nedbørmengder på kort tid er trulege. Det kan også losne sørpeskred like ovanfor Kringla i tilknyting til dyrkamarka her. Det er greitt å vere klar over at menneskeleg aktivitet også kan føre til sørpeskred med store øydeleggingar. Dei vanlegaste årsakene er: bekkar vert lagt i kulvert i tilknytning til dyrka mark og bustadfelt attfylling av naturlege dreneringsvegar blokkering av avløp ved uovervegd deponering av masse, kvist eller avfall leiing av store vassmengder inn i snøfylte kanalar og utanfor eksisterande løp, utan omtanke for avløpsforhold Sørpeskred er ei alvorleg problemstilling for utbygging av Sæla. Figur 11 og 12 viser eksempel frå store sørpeskredhendingar i Sogn og Fjordane. Ut frå dei historiske opplysningane og ei vurdering av terreng og klima ser det ut til at sørpeskred som kan nå ned til Sæla har eit sannsyn som er høgare enn 1/1000 per år. Faresona som viser område med eit sannsyn større eller lik 1/1000 per år er i dette tilfellet svært lik faresona som viser område med sannsyn større eller lik 1/5000 per år grunna terrengmessige begrensingar (sjå figur 15 og 16 samt faresonekart i vedlegg). Figur 11 Eksempel på øydeleggingar som følge av sørpeskred (Balestrand, 2010)

Side: 15 Figur 12 Eksempel på sørpeskred (Balestrand, 2010) 5.1.1 Tiltak mot sørpeskred Omfanget av sørpeskred kan handterast på fleire måtar. For å redusere sannsynet for skredutløysing kan ein vurdere moglegheiten av å betre dreneringstilhøva i utløysingsområde og tilknytta myrområder. Dette kan likevel vere eit nokså omfattande arbeid som i tillegg må utførast i fjellet ovanfor skoggrensa. I tilfelle må det gjerast ei nærare utgreiing av kva framgangsmåte som eignar seg best. Medriving av snøen nedover etter at skredet har losna er også ein viktig faktor. Serleg utsett er opne flater utan skog, for eksempel dyrka mark. Tiltak her vil difor truleg berre kunne gjerast på bekostning av den dyrka marka på Kringla. Kanalisering og forbygging kan vere eit alternativ. Det er allereie ei lita forbygging langs bekken om lag 30-40 moh. Denne leiar noko av overflatevatnet, men er etter vår vurdering for liten til å leie eit sørpeskred. På grunn av at Bakkeelva ikkje har noko veldefinert dreneringsløp trengs det sannsynlegvis eit samlebasseng nedanfor fjellsida for å samle overflatevatn og sørpe. Dette kan så leiast vidare i eit meir kanalisert løp. Utfordringa vert å få til eit slikt løp forbi fylkesvegen slik at tiltaket ikkje aukar sannsynet for skred mot bygningane på nedsida av vegen. Kulverten under fylkesvegen er truleg for liten ved større flaumar og ved sørpeskredhendingar. Det er mykje skog i området og det er i tillegg stor sjanse for at røret tettar seg, vatn og snø demmast opp og går over vegen. Husa nedanfor mellom vegen og fjorden kan då vere utsett.

Side: 16 5.2 Steinsprang Steinskred og steinsprang losnar vanlegvis i bratte, oppsprukne fjellparti der terrenghellinga er større enn 40-45º. Stein som ligg dårleg forankra i ei bratt skråning kan også unntaksvis byrje å rulle til dømes fordi lausmassane i skråninga sig. Rotvelt i samband med sterk vind kan også sette blokker i rørsle i fjellsida. Stabiliteten av eit skrentparti avheng hovudsakleg av: Bergartstype Oppsprekkingsgrad Oppsprekkingsmønster Ruheit på glideplan Sprekkefylling Vasstilgang Røter Figur 13 Detalj frå fjellsida i nordaustleg del av området. Open lauvskog med felt av tett og stor granskog. Skrentar innimellom der det kan losne steinsprang. Det er fleire mindre skrentparti i den bratte fjellsida mellom Sæla og Kringla, særleg i nordaustleg del. Det er skog i fjellsida, mest lauvskog, men det er berre i partia med barskog at skogen står tett (Figur 13 og 14). Det kan losne stein frå dei mange mindre skrentpartia i skogen, mellom om lag 40 og 110 moh. Det er relativt bratt heile vegen og stein som losnar kan nokre stader rulle heilt ned til fylkesvegen.

Side: 17 I nordaustleg del av planområdet er det planlagd busetnad tett opp i og delvis inn (terrassehus o.l.) i fjellsida på oversida av vegen. I dette området er det fare for at steinsprang frå fjellsida kan nå ned mot tomtene. Det er også bratt og bart berg inne i planområdet og stabiliteten til berget her må vurderast før byggeprosessen (byggesaksnivå). I tillegg er det ei sone på nedsida av vegen i austre del som ligg nedanfor eit bratt parti der det er sannsyn for steinsprang på mellom 1/1000 og 1/5000 per år. 5.2.1 Tiltak mot steinsprang Det kan byggast steinsprangvollar av lausmassar eventuelt i kombinasjon med steinsprangnett på den vesle utflatinga ovanfor den bratte delen av planområdet i nordaust. Sikringstiltaket må dimensjonerast og detaljprosjekterast, men kan gjere at området tilfredsstiller PBL. Bruk av steinsprangnett føreset at ein har ein vedlikehaldsplan for dette. Figur 14 Detalj frå fjellsida ovanfor midtre del av området. Bratt, open lauvskog. Småskrentar innimellom. Bekken som har ført sørpeskred kjem ned her, men har udefinert løp. 5.3 Flaumskred Det er fleire mindre bekkar i området, også i den vestlege delen av planområdet. Klimaet er vått og det kan komme store mengder nedbør på kort tid, slik at bekkar kan vekse seg store raskt. I nedbørfeltet til Sælaelva ser det ut til at det er lausmassar som elva kan grave i. Ut frå terrengforma kan ein slutta at Sælaelva gjennom tidene hatt ulike løp frå Sæla og ned til strandkanten og det ser ut til at

Side: 18 her er eldre flaumskredmasser i området. Elva er opp gjennom tidene forbygd einskilde stader, men tilstanden til forbyggingane er ikkje kjend. I samband med flaumskred i Sælaelva er det likevel mindre sannsynleg at grov masse vil nå ned til fylkesvegen. Truleg vil ein stor del av grovare masse avleirast ovanfor og berre finare masse bli transportert heilt ned i planområdet. Dette området kvalifiserer difor ikkje til å vere med som fareområde i faresonekartet for skred. 5.3.1 Tiltak mot flaum i Sælaelva Elva bør fyrst og fremst sikrast i eit kontrollert løp ovanfor og gjennom planområdet slik at det ikkje er fare for overløp utanom elvefaret. Dette kan gjerast ved ei forbygging som er dimensjonert til kravet til sannsyn. 5.4 Faresonekart Det er utarbeidd faresonekart som viser soner utsett for skred med eit årleg sannsyn større eller lik 1/1000 per år og 1/5000 per år. Desse ligg også i vedlegg og vert tilsend som filer i SOSI-format. Vurderingane er basert på dagens tilhøve med omsyn til klima, topografi og vegetasjon. Fjerning av skogen i fjellsida ovanfor vil kunne forverre tilhøva. Figur 15 Faresonekart som viser område som er utsett for skred med eit årleg sannsyn større eller lik 1/1000 per år

Figur 16 Faresonekart som viser områder som er utsett for skred med eit årleg sannsyn større eller lik 1/5000 per år Dokumentnr.: 20110984-00-2-R Side: 19

Teiknforklaring Bratte områder 0-27 27-30 30-45 45-60 60-90 Kartlagd område Vurdert område Målestokk (A3): 1:8 000 Datum: XXXXX, Kartprojeksjon: XXXXX Sæla, Naustdal Oversiktskart Prosjektnr. 20110984 Kart nr. 01 Kartet viser faresone med nominelt, årleg sannsyn 1/1000 Utført HBre Dato 2012-03-15 0 50 100 200 300 400 meter Kontrollert KKr Godkjent HBre

Teiknforklaring Kartlagd område Faresone Nominell årleg frekvens >= 1/1000 Målestokk (A3): 1:2 500 Datum: XXXXX, Kartprojeksjon: XXXXX Sæla, Naustdal Faresonekart Prosjektnr. 20110984 Kart nr. 02 Kartet viser faresone med nominelt årleg sannsyn > 1/1000 Utført HBre Dato 2012-03-15 0 50 100 meter Kontrollert KKr Godkjent HBre

Teiknforklaring Kartlagd område Faresone Nominell årleg frekvens >= 1/5000 Målestokk (A3): 1:2 500 Datum: XXXXX, Kartprojeksjon: XXXXX Sæla, Naustdal Faresonekart Prosjektnr. 20110984 Kart nr. 03 Kartet viser faresone med nominelt årleg sannsyn >= 1/5000 Utført HBre Dato 2012-03-15 0 50 100 meter Kontrollert KKr Godkjent HBre

Kontroll- og referanseside/ Review and reference page Dokumentinformasjon/Document information Dokumenttittel/Document title Sæla, Naustdal. Skredfarevurdering for områderegulering Dokument nr/document No. 20110984-00-2-R Dokumenttype/Type of document Rapport/Report Teknisk notat/technical Note Oppdragsgiver/Client Norconsult AS Førde Emneord/Keywords Skredfare, reguleringsplan Distribusjon/Distribution Fri/Unlimited Begrenset/Limited Ingen/None Dato/Date 2012-03-15 Rev.nr./Rev.No. 0 Stedfesting/Geographical information Land, fylke/country, County Norge Kommune/Municipality Naustdal Sted/Location Sæla Kartblad/Map 1218 III Naustdal UTM-koordinater/UTM-coordinates Sone 32 N6823106 E323668 Havområde/Offshore area Feltnavn/Field name Sted/Location Felt, blokknr./field, Block No. Dokumentkontroll/Document control Kvalitetssikring i henhold til/quality assurance according to NS-EN ISO9001 Rev./ Rev. Revisjonsgrunnlag/Reason for revision Egenkontroll/ Self review av/by: 0 Originaldokument HBre KKr Sidemannskontroll/ Colleague review av/by: Uavhengig kontroll/ Independent review av/by: Tverrfaglig kontroll/ Interdisciplinary review av/by: Dokument godkjent for utsendelse/ Document approved for release Dato/Date Sign. Prosjektleder/Project Manager Skj.nr. 043