HORDALAND FYLKESKOMMUNE Strategi- og næringsavdelinga Seksjon for kommunesamarbeid Arkivsak 200900621-5 Arkivnr. 713 Saksh. Skår, Øystein, Ekerhovd, Per-Morten, Hage, Torild Saksgang Kultur- og ressursutvalet Fylkesutvalet Møtedato 31.03.2009 22.04.2009-23.04.2009 PLANPROGRAM FOR KOMMUNEDELPLAN - BJÅNESHALVØYA, OS KOMMUNE - HØYRING SAMANDRAG Os kommune har lagt fram forslag til planprogram for kommunedelplan for Bjåneshalvøya. Fylkeskommunen skal gje fråsegn til planprogrammet. Planprogrammet skal sikre medverknad, effektivisere planprosessen, avklare rammer og premissar for planarbeidet og skildre opplegg for medverknad og informasjon. Eg vurderer planprogrammet med nokre supplement som eit godt utgangspunkt for det vidare planarbeidet. FORSLAG TIL INNSTILLING 1 Fylkesutvalet tilrår at det framlagde planprogrammet for kommunedelplan for Bjåneshalvøya i Os kommune vart godkjent med følgjande merknader: 2 Utbygging av Bjåneshalvøya må vurderast i høve til kommuneplanen og heile Os kommune. 3 Folkehelse og klima må vektleggjast i planarbeidet og konsekvensvurderast. Konsekvensutgreiinga må og leggje vekt på kulturminne, landskap og strandsone. 4 Det bør utarbeidast ein landskapsanalyse for heile planområde. Paul M. Nilsen Jan Per Styve
FYLKESRÅDMANNEN, 11.03.2009: 1. Bakgrunn Os kommune har lagt fram forslag til planprogram for kommunedelplan for Bjåneshalvøya. Fylkesutvalet skal gje fråsegn til program for konsekvensutgreiing etter innstilling frå kultur- og ressursutvalet. Etter høyringa skal programmet vedtakast av kommunestyret. Fylkesutvalet vil seinare få planforslaget med konsekvensutgreiing til fråsegn når denne vert sendt på høyring. Planprogrammet skal sikre medverknad, effektivisere planprosessen, avklare rammer og premissar for planarbeidet og skildra opplegg for medverknad og informasjon. Programmet skal gjere greie for føremålet med planarbeidet, både for eigen organisasjon og høyringsinstansane. Os kommune står overfor særlege planutfordringar då ny Plan- og bygningslov vil tre i kraft frå 01.07.09. Alle som sende planane sine på høyring etter denne dato, må utarbeide planane etter ny lov. Dette vil gjelde for Os som planlegg høyring av planforslaget ved årsskifte 2009/2010. Forslag til planprogrammet vart presentert i Planforum 15.12.08. Nærare om Bjåneshalvøya Os kommune har hatt ambisjonar om å utvikle Bjåneshalvøya i lengre tid, og område har vore avsett som kvitt område i kommuneplanen. Gjeldande kommuneplan vart vedteken 24.06.03. Nytt arealplanforslag har vore på høyring, men er enno ikkje vedteke. I utkast til ny kommuneplan er område framleis satt av som kvitt område. Planar for golfbane og bustadbygging på Bjåneshalvøya vart presentert i samband med rullering av kommuneplanens arealdel i 2001, men initiativet vart ikkje ført vidare. Etter nokre år med stillstand har Os kommune teke initiativ overfor grunneigarane for å kome vidare med planarbeidet. Dei største grunneigarane har no sett behov for å utvikle ein samla plan for Bjåneshalvøya for å samordne arealbruk og felles løysingar. Arealbruken på Bjåneshalvøya er i dag i hovudsak landbruksføremål med ein del spreidd busetnad. Området har kvalitetar som gjer potensiale for friluftsliv stort. Det har vore eit vist press på utbygging til andre føremål, i første rekkje bustader og fritidshus. 2
Som utgangspunkt for planarbeidet har forslagsstillar fremja ein planskisse som gjev rom for 18 hols golfbane, resorthotell, småbåthamn, minimum 800 1200, kanskje opp mot 2000 bustader. Samtidig har ein ambisjon om å ta vare på eksisterande jordbruksareal og ein god del av grøntområde og felles anlegg. Utbyggingsstrategien krev at ein legg til grunn ei høgare utnyttingsgrad i bustadområde enn det som har vore vanleg i Os kommune. Stikkord for område er: Aktiv fritid (ute) for alle. 2. Innhald I forslag til planprogram har kommunen fokus på desse problemstillingane og viktige spørsmål: Arealbruk, avklare framtidig arealbruk til golf og utbyggingsføremål som bustader, hotell med mer, til grønstruktur, verneføremål og til landbruk Tilkomst, avklåre veg- og trafikksituasjonen, kjøretilkomst, kollektivtrafikk, gang- og sykkelveg og strandveg, turvegar med meir Utbyggingspotensialet, utbyggingsstruktur og utnyttingsgrad Behovet for sosial infrastruktur Behovet for teknisk infrastruktur. Eit hovudmål med utarbeiding av ein samla plan for eit så stort område må vera å sikre alle former for infrastruktur Nasjonale, regionale og kommunale rammer og føringar for planarbeidet er lista opp. Behov for utgreiingar og kunnskap er samla i eige kapittel. I planprogrammet er det føreslått følgjande tema som skal konsekvensutgreiast i samsvar med forskrift for konsekvensutgreiing: 1. Friluftsliv 2. Trafikk 3. Utvikling i folketal og busetnad 4. Ny krins på Bjånes i forhold til Osøyro I forslag til planprogrammet er det vidare teke inn andre tema og problemstillingar som skal skildrast som del av planarbeidet. Dette er: 1. Biologisk mangfald, dyre- og planteliv 2. Landskap 3. Kulturminne og kulturmiljø 4. Forhold til strandsona 5. Støy- og luftforureining 6. Energi 7. Grunnforhold 8. Flomfare 9. Massehandtering og gjenbruk av massar 10. Naturressursar, jord- og skogbruk 11. Vassdrag/bekkefar og vassressursar 12. Sosial forhold/nærmiljø 13. Universell utforming 14. Tryggleikssone kring golfbanen 15. ROS-analyse 16. Arealutnytting 17. Straum, breiband, vatn og avlaup 18. Eksisterande arealplanar innanfor området 19. Leike-og uteopphaldeareal 20. Parkering 21. Avfallshandtering 22. Rekkjefølgjekrav/utbyggingsavtalar 23. Konsekvensar for tilgrensande område 24. Juridiske og økonomiske konsekvensar for kommunen 3
3. Vurdering Føremål Forslag til Planprogram skildrar bakgrunn og føremål med planarbeidet på ein god måte der føremålet med planarbeidet kjem tydeleg fram. Planprogrammet syner at ein alt er komen i gang med planarbeidet utover det ein treng i eit planprogram. Det føreligg mellom anna konkrete skisser til arealdisponering på halvøya. Rammer og føringar for planarbeidet Det er gitt ein god oversikt over nasjonale og regionale føringar og rammer for planarbeidet. Lista bør supplerast med St. meld. nr 26: Resept for et sunnere Norge, omsyn til folkehelse er eit viktig premiss for alt planarbeid. Råd om planlegging av golfanlegg i Hordaland er relevant rettleiingsmateriale. Det same gjeld for Råd om planlegging og forvaltning av strandsona i Hordaland. 4. Kommentarar til tema i planarbeidet Overordna kommentarar Det må gjerast greie for samanheng mellom kommuneplanen som er under arbeid og kommunedelplan for Bjåneshalvøya. Desse to planane må sjåast i samanheng. Det krevjast ein grundig analyse av kva konsekvensar ein utbygging av på mellom 800 og 2000 nye bustader vil kunne få. Dersom ein reknar 2,5 personar pr bustad, vil ei utbygging medføre tilrettelegging for 2000 5000 innbyggarar på Bjåneshalvøya. Dette er høge tal i ein kommune som pr. i dag har ca 16.000 innbyggarar. Val som ein tek på Bjåneshalvøya vil kunne få langsiktige konsekvensar, ikkje berre for Osøyro, men og for andre deler av kommunen. Dette krev ei brei vurdering der ein ser på konsekvensane av utbygginga for heile kommunen. Ei slik brei vurdering burde vore handsama i ein kommuneplansamanheng. Då dette ikkje har vore tilfelle, må den no takast breitt opp i denne planen. Samspelet med regionsenteret Osøyro vil sjølvsagt vere ein viktig bit av ein slik analyse, slik det kjem fram av planprogrammet. Val av alternative utbyggingsstrategiar må kome tydlege fram, også 0-alternativ. Generelle kommentarar til utbyggingsmønster Os kommune er ein del av Bergensregionen som utgjer ein felles bustad- og arbeidsmarknadsregion. Dette set krav til effektiv arealutnytting. Nye bustadområde bør lokaliserast i gang/ sykkelavstand frå knutepunkt med trafikksikker tilkomst til relevante tenester. Estetikk og byggeskikk vil verte ein viktig premiss for vidare utvikling. Samanhengjande grønstruktur i byggjeområda, uteområda i bustadfelta og alternativt transportnett er viktig. Også tilstrekkeleg utareal for barn og unge må sikrast i planarbeidet. Støysonekart for vegtrafikk må verte utarbeidd. Gang- og sykkelveg og trygge skulevegar må ivaretakast i planen og vidare må trafikksikringsplan og rammeplan for avkøyrsle integrerast. Rekkefølgje føresegner kan vere eit godt tiltak for å få lagt til rette for gang- og sykkelvegar. Sykkel må handsamast som eit alternativt lokalt transportmiddel og framstillast offensivt i planen. Tema som bør verte fokusert i større grad: Klima - Energi Omsynet til klima er blitt ein viktig premiss for arealplanlegging. Samfunnet vårt står overfor nye utfordringar i samband med klimaendringar og tema klima må få brei plass i konsekvensutgreiinga. Ut i frå klimaomsyn vil til dømes konsentrert utbygging langs kollektivaksane vere å føretrekke. Tilrettelegging for alternative energikjelder må løftast fram i planarbeidet. Energi som tema vert omhandla både i Fylkesplan for Hordaland 2001-2004 og Fylkesdelplan for Energi 2001-2012, der det er vedteke både visjon, mål og fylkespolitiske retningsliner for energi. Fokus er sett på både korleis 4
skaffe meir energi, og trongen for å dempe veksten i forbruket av energi, spesielt forbruket av elektrisk energi til oppvarming. Utfordringane innan energifeltet kan ikkje løysast av fylkeskommunen åleine, og for oss er det viktig at også kommunen set fokus på desse spørsmåla og i sitt arbeid medverkar til ei berekraftig utvikling og eit meir klimavenleg samfunn. Kommunen kan gjennom utforming av retningsliner og føresegner til planen, og gjennom byggesakshandsaming medverke til at spesielt nye større bygg og tett utbygde område, vert utforma med energiløysingar for framtida. Folkehelse Folkehelse må fokuserast i planarbeidet. Tilgjenge til landbruks, natur og friluftsområde og tilrettelegging av gode utreareal for barn og unge er god folkehelse. Det har vore auka fokus på folkehelse i plansamanheng dei siste åra, og dette må sjåast att i planprogram og i konsekvensutgreiinga. Stortingsmeldinga Resept for et sunnere Norge, samt fylkets handlingsprogram vil vere med å legge premisser. 5. Konsekvensutgreiing Os kommune må utarbeide eit opplegg for konsekvensvurdering av nye tiltak i planen. Dette gjeld for områder der planlagde tiltak kan få vesentlege verknad for miljø, naturressursar eller samfunn. Vi vil tilrå at det nyttast standard sjekkeliste når dei enkelte område skal vurderast. Gode kartbilag samt eventuelt supplerande ortofoto gjer godt grunnlag for å vurdere konsekvensar av tiltak. Vidare vil vi peike på at summen av tiltaka må verte vurdert, for slik å få fram ei samla oversikt over konsekvensane. Konsekvensutgreiinga må konkret vurdera kva slags konsekvens endringar av arealbruk, føresegner og retningsliner vil ha for både freda kulturminne og andre verneverdige kulturminne og kulturmiljø i kommunen. Eg meiner at lista over tema som bør konsekvensvurderast må ta inn: Landskap Kulturminne og kulturmiljø Strandsona I tillegg må som omtala; klima og folkehelse verte fokusert i konsekvensutgreiinga. Landskap Landskap må vektleggast og verte integrert i heile planprosessen. Det bør utarbeidast ein landskapsanalyse for heile planområdet. Kulturminne Pkt. 2 i dei regionale retningslinene i fylkesdelplan for kulturminne heter det at dokumentasjon av kulturminne og kulturmiljø skal gjerast på eit tidleg stadium i all arealplanlegging. Planar som ikkje har tilfredsstillande dokumentasjon om kulturminne kan returnerast for utfyllande dokumentasjon. I planprogrammet for Bjåneshalvøya pkt. 7.3.3 vert det framheva at konflikt mellom utbygging og auka ferdsel i høve til kulturminne og kulturmiljø skal kartleggast og utgreiast. Dette er viktige tiltak for å sikre at kulturminneinteresser vert omtalt og tatt omsyn til i det vidare planarbeidet. Her er det viktig å få fram ikkje bare fornminne og bygningar/ bygningsmiljø, men og steingardar, gamle ferdselsårer, utmarksminne, teknisk kulturminne, kulturlandskap, m.m. Pr. i dag er det ikkje kjende automatisk freda kulturminne innanfor planområdet, men potensialet for funn av ikkje kjende automatisk freda kulturminne er vurdert som stort i dette området. Vi ber om at undersøkingsplikta etter 9 i Kulturminnelova blir oppfylt. Det vil vera ein fordel for tiltakshavar å få klarlagt spørsmål omkring kulturminneverdiar i området på eit tidleg tidspunkt i planprosessen. Planområdet femnar og om areal i sjø og Bergen Sjøfartsmuseum som er rette myndigheit vil gje innspel om tilhøvet til marine kulturminne. 5
Strandsona Konsekvensar av ulike tiltak for strandsona må utgreiast. Retningslinene for forvaltninga må gjerast presise i tråd med ny Plan- og bygningslov. Denne sett strengare krav til utbygging i strandsona. Det kan vere nyttig for kommunen åfastleggje byggegrense. 6. Prosess Det er lagt opp til ei realistisk framdrift i arbeidet, og organisering av arbeidet kjem klårt fram. På møte i Planforum 05.12.2008, vart det og gitt ein grundig orientering om planprosess. Kommunen har ansvar for god medverknad i planprosessen. Vi vil spesielt peike på barn og unge, funksjonshemma, men også næringslivet som viktige medspelarar. Samarbeidet med regionale sektororgan bør også omtalast i planprogrammet. Kommunen må ta kontakt med og kople inn relevante sektororgan før høyringsfasen. Det er aktuelt å kome tilbake til Planforum før høyringsutkast er ferdigstilla. 7. Oppsummering Os kommune har lagt fram høyringsforslag til planprogram for kommunedelplan for Bjåneshalvøya. Forslag til Planprogram er oversikteleg og gir eit godt utgangspunkt for rullering av arealplanen. Utfordringane og føremålet med planarbeidet kjem tydeleg fram. Det er lagt opp til ei realistisk framdrift i arbeidet og organisering av arbeidet kjem klårt fram. Utbygging av Bjåneshalvøya må vurderast i ein overordna plansamanheng der konsekvensane av ei utbygging vert vurdert for heile Os kommune. Folkehelse og klima må vektleggjast i planarbeidet og konsekvensutgreiast. Konsekvensutgreiinga må og leggje vekt på kulturminne, landskap og strandsone. Det bør utarbeidast ein landskapsanalyse for heile planområde. Eg vil tilrå at planprogrammet vert godkjent med dei kommentarane som framgår. 6