FYLKESSTATISTIKK2013 MØRE OG ROMSDAL

FYLKESSTATISTIKK213 MØRE OG ROMSDAL

INNHALD Demografi... 4 Innvandrarbefolkninga...14 Barn og unge...16 Venta folketalsvekst...18 Tettstad...19 Detaljhandel...22 Regionar...23 Næringsliv... 26 Arbeidsmarknad...36 Industri...38 Nyetableringar...39 Fiskeri / Havbruk... 4 Landbruk... 42 Kreative næringar... 44 Reiseliv... 46 Offentlege Arbeidsplassar...47 FOU... 48 Eksport... 5 Arbeidsplassdekning... 51 Pendling...52 Samferdsel... 54 Utdanning...57 Folkehelse... 64 Tannhelse... 67 Pleie og omsorg... 68 Personinntekt... 7 Lavinntekt...72 Kommuneøkonomi...74 Bustadbygging... 76 Val 213...78 Energi og mijø... 8 Kultur... 82 Lovbrot... 85 Folketalsauke i 27 kommunar Tettstadene veks stadig raskare Nedgangen i sjukefråværet Vekst i biomarin næring Nedgang i FoU i næringslivet Flerire årsverk i pleie og omsorg Fleire nyttar røysteretten Dempa prisvekst i bustadmarknaden 9 prosent av barn og unge har utanlandsk bakgrunn 1 539 fleire innvandrarar i arbeid På leit etter kvardagsregionen? Færre grunnskular Fleire med høgare utdanning i Møre og Romsdal Auka omsetning for TIMEkspressen Høg trivsel blant elevane i ungdomsskulen Sterk auke i kraftforbruket

For åttande gong prøver vi å synleggjere utviklingstrekk og utfordringar i fylket ved bruk av tal og statistikk. FYLKES- STATISTIKK for Møre og Romsdal har blitt referansedokument for mange av dei som har interesse for samfunnsutviklinga i fylket. Sjølv om vi har tilpassa oss den moderne tida og laga ei utgåve som er tilpassa nettbrett, held vi fast ved papirutgåva, og vi får tilbakemeldingar på at mange set pris på denne. I nettbrettutgåva kan du enkelt eksportere datafiler med figurar og tabellar dersom du vil nytte dette i ei utgreiing, ein artikkel eller eit foredrag. Noko av målet med FYLKESSTATISTIKK er at andre skal nytte materialet som ligg i han, t.d. i kommunal planlegging, som utgangspunkt for politikkutforming, som grunnlag for medieoppslag osv. Vi set sjølvsagt stor pris på at du viser til kjelde i slike samanhengar. Sjølv om mykje av det du er blitt van med å finne i FYLKESSTATISTIKK er med i år og, er det noko nytt både i tema og utforming. Statistikk om barn og unge, innvandrarar, tettstadar, senter og ulike regioninndelingar er meir synlege i denne utgåva. Nokre av tekstane er dessutan meir omfattande og analytiske enn tidlegare. Det er sjølvsagt slik at det finst mykje meir statistisk materiale enn det vi presenterer i FYLKESSATISTIKK. Både langt fleire tema og meir materiale innanfor dei tema vi har valt, er tilgjengeleg. Vi kunne og ha presentert statistikken på andre måtar. Målet er å presentere tal og statistikk som har potensiale til å bli noko meir enn kjekt å vite. Vi ønsker å påverke samfunnsdebatten og medverke til eit best mogleg kunnskapsgrunnlag. Samstundes er vi opptatt av at materialet skal vere lett tilgjengeleg, og at det ikkje skal vere nødvendig med studiepoeng i statistikk for å ha nytte av FYLKESSTATISTIKK. Vi får dessutan mange innspel og bestillingar i det daglege arbeidet noko vi noterer oss bak øyret. Tilsaman er dette noko av bakgrunnen for val av tema i årets Fylkesstatistikk, og kva og korleis vi vel å presentere desse i form av tal og statistikk. Den amerikanske forfattaren Mark Twain skreiv: Tall tiltrekker meg, spesielt når jeg har arrangert dem selv. Gjennom arbeidet med utgåva i år ser vi ting vi ønsker å gjere neste år. Kanskje gjer du deg nokre tankar etter kvart som du tek årets FYLKESSTATISTIKK i bruk. Kom gjerne med innspel, ris og ros. Det vil vi sette stor pris på. Ole Helge Haugen fylkesplansjef

Folkeveksten held fram! Endringar i folketalet siste året (212) Kjelde: PANDA/SSB 1 DEMOGRAFI Det var registrert 259 44 busette i Møre og Romsdal ved inngangen til 213. Dette er 2 776 fleire enn året før. Relativt auka folketalet med 1,1 prosent. Dette er den same relative auken som året før, og knappe,2 prosentpoeng svakare enn for landet elles i 212. Nettoinnflyttinga til fylket forklarar nærare 8 prosent av folketalsauken siste år, medan fødselsoverskotet forklarar litt over 2 prosent. Nettoinnvandringa til Møre og Romsdal var i 212 på 3 96 personar. Dette er ein auke på fleire enn 25 personar, og er den høgaste nettoinnvandringa som er registrert i Møre og Romsdal. Blant dei som innvandra til fylket i fjor, hadde nærare 7 prosent europeisk statsborgarskap, og fleirtalet av desse kom frå Polen eller dei baltiske statane. Fødselsoverskotet i Møre og Romsdal varierer mykje frå år til år. I 212 var det på 562. Dette er 1 færre enn året før, men om lag på gjennomsnittet for perioden 23-212. Målt i absolutte tal var folketalsauken størst i Ålesund (617 personar), Molde og Kristiansund. Relativt var han størst i Giske, med 3,1 prosent. Sterkast tilbakegang i folketalet var det i Halsa, målt i både absolutte tal og relativt. Per 1. juli 213 var det registrert 26 393 busette i Møre og Romsdal, ein auke på,4 prosent første halvår eller 989 personar. Medan nettoinnflyttinga utgjer 78,2 prosent av folketalsauken i perioden, utgjer fødselsoverskotet 21,8 prosent. Sande Herøy Vekst Uendra Nedgang Giske Ulstein Ålesund Sula Smøla Kristiansund Fræna Averøy Eide Tingvoll Gjemnes Sandøy Aukra Molde Midsund Nesset Haram Vestnes Skodje Ørskog Hareid Sykkylven Ørsta Stranda Stordal Rauma Norddal Aure Halsa Surnadal Sunndal Rindal Vanylven Volda Møre og Romsdal 1,1 prosent Landet 1,3 prosent 4

Folketalsauke i 27 kommunar I 212 vaks folketalet i 27 av fylket sine kommunar. I absolutte tal var veksten størst i Ålesund, Molde og Kristiansund. Sett bort frå desse, hadde Giske, Sula, Volda og Fræna kommunar den største folketalsauken, alle over 13 personar. Vanylven hadde den største folketalsnedgangen målt i absolutte tal. Relativt sett var veksten sterkast i Giske, med 3,1 prosent. Dette er 2 prosent meir enn fylkesgjennomsnittet og 1,8 prosent meir enn landsgjennomsnittet. Størst relativ tilbakegang i folketalet var det i Halsa. Blant kommunane med vekst i folketalet hadde 18 kommunar ein vekst som var lik eller sterkare enn fylket elles (1,1 prosent), og 16 hadde ein vekst som var lik eller over det nasjonale gjennomsnittet (1,3 prosent). Sterkast folketalsvekst i kommunar kring Ålesund Frå 23 til 213 auka folketalet i Møre og Romsdal med 6,2 prosent. Denne veksten er ulikt fordelt mellom kommunane i fylket. I absolutte tal har veksten vore størst i Ålesund med nærare 5 338 personar. I relative tal var auken på 13,4 prosent, noko som er godt over både fylkes- og landsgjennomsnittet i perioden. Relativt har folketalsauken vore størst i Skodje, med 19,3 prosent. Dette er 13,1 prosent meir enn fylkesgjenomsnittet og 8,3 prosent meir enn landsgjennomsnittet. Men også i Ulstein, Giske og Sula har auken vore stor, i alle 15 prosent eller meir. Blant kommunane som har hatt størst relativ tilbakegang i befolkninga dei siste 1-åra, er Vanylven, Norddal og Halsa. Dette er i utgangspunktet små kommunar, der det som er små endringar i absolutte tal, får store utslag relativt sett. Folketalsutvikling i kommunane 1993-213 Endring Tal per 1. januar 1993 1998 23 28 212 213 1993-23 23-213 212-213 Prosent Prosent Tal Prosent Molde 22 555 23 381 23 955 24 294 25 488 25 936 6,2 8,3 448 1,8 Ålesund 36 234 37 91 39 695 41 833 44 416 45 33 9,6 13,4 617 1,4 Kristiansund 22 163 22 18 22 368 22 661 23 813 24 131,9 7,9 318 1,3 Vanylven 3 866 3 637 3 82 3 53 3 388 3 336-1,2-12,7-52 -1,5 Sande 3 267 3 18 2 599 2 52 2 588 2 628-2,4 1,1 4 1,5 Herøy 8 223 8 315 8 355 8 353 8 727 8 847 1,6 5,9 12 1,4 Ulstein 5 98 6 385 6 721 6 946 7 828 7 927 12,4 17,9 99 1,3 Hareid 4 616 4 721 4 73 4 741 5 5 57 2,5 6,9 57 1,1 Volda 8 17 8 244 8 335 8 46 8 693 8 827 2,8 5,9 134 1,5 Ørsta 1 249 1 374 1 269 1 163 1 398 1 456,2 1,8 58,6 Ørskog 1 963 2 65 2 75 2 119 2 22 2 267 5,7 9,3 65 3, Norddal 2 19 1 989 1 899 1 761 1 738 1 739-5,9-8,4 1,1 Stranda 4 542 4 64 4 75 4 543 4 62 4 61 3,6-2, 8,2 Stordal 1 29 1 92 994 979 1 26 1 52-3,4 5,8 26 2,5 Sykkylven 7 11 7 16 7 424 7 491 7 664 7 673 5,9 3,4 9,1 Skodje 3 335 3 55 3 59 3 75 4 184 4 282 7,6 19,3 98 2,3 Sula 6 777 6 938 7 34 7 626 8 256 8 397 7,8 15, 141 1,7 Giske 6 169 6 271 6 495 6 777 7 312 7 541 5,3 16,1 229 3,1 Haram 8 582 8 734 8 819 8 617 8 973 9 2 2,8 2,3 47,5 Vestnes 6 455 6 49 6 442 6 434 6 539 6 626 -,2 2,9 87 1,3 Rauma 7 785 7 615 7 312 7 379 7 428 7 421-6,1 1,5-7 -,1 Nesset 3 321 3 267 3 244 3 61 3 4 2 995-2,3-7,7-9 -,3 Midsund 2 41 2 9 1 959 1 91 1 988 2 1-4, 2,6 22 1,1 Sandøy 1 443 1 359 1 295 1 281 1 315 1 291-1,3 -,3-24 -1,8 Aukra 2 975 2 983 3 38 3 174 3 289 3 339 2,1 9,9 5 1,5 Fræna 8 999 9 15 8 937 9 189 9 484 9 614 -,7 7,6 13 1,4 Eide 3 43 3 96 3 235 3 362 3 442 3 476 6,3 7,4 34 1, Averøy 5 571 5 52 5 462 5 42 5 593 5 651-2, 3,5 58 1, Gjemnes 2 782 2 732 2 657 2 636 2 579 2 557-4,5-3,8-22 -,9 Tingvoll 3 381 3 94 3 146 3 82 3 11 3 116-7, -1, 15,5 Sunndal 7 62 7 378 7 45 7 357 7 196 7 25-2,8-2,7 9,1 Surnadal 6 446 6 319 6 28 6 39 5 952 5 927-3,7-4,5-25 -,4 Rindal 2 217 2 193 2 115 2 45 2 88 2 61-4,6-2,6-27 -1,3 Halsa 2 46 1 93 1 756 1 671 1 641 1 66-14,2-8,5-35 -2,1 Smøla 2 636 2 487 2 266 2 137 2 182 2 18-14, -3,8-2 -,1 Aure 3 847 3 944 3 68 3 53 3 511 3 57-4,3-3, 59 1,7 Møre og Romsdal 239 295 241 972 244 39 246 772 256 628 259 44 2,1 6,2 2776 1,1 Landet 4 299 167 4 417 599 4 552 252 4 737 171 4 985 87 5 51 275 5,9 11, 6545 1,3 Møre og Romsdal i prosent av landet 5,6 5,5 5,4 5,2 5,1 5,1 Kjelde: PANDA / SSB www.mrfylke.no/fylkesstatistikk 5

Folketal fordelt på aldersgrupper 1. januar 213 i kommunane i Møre og Romsdal, fylket og landet I prosent Kjelde: PANDA/SSB Befolkning -5 år 6-12 år 13-15 år 16-19 år 2-29 år 3-39 år 4-49 år 5-59 år 6-69 år 7-79 år 8 år + I alt -5 år 6-12 år 13-15 år 16-19 år 2-29 år 3-39 år 4-49 år 5-59 år 6-69 år 7-79 år 8 år + Molde 1 759 2 91 984 1 492 3 411 3 136 3 63 3 498 3 59 1 69 1 294 25 936 6,8 8,1 3,8 5,8 13,2 12,1 13,9 13,5 11,8 6,2 5, Ålesund 3 352 3 864 1 665 2 3 6 456 6 13 6 375 5 655 4 714 2 57 2 42 45 33 7,4 8,6 3,7 5,1 14,3 13,6 14,2 12,6 1,5 5,6 4,5 Kristiansund 1 684 1 942 93 1 194 3 14 3 17 3 389 3 228 3 11 1 535 1 88 24 131 7, 8, 3,7 4,9 13, 12,5 14, 13,4 12,5 6,4 4,5 Vanylven 173 252 148 19 33 39 464 456 54 292 245 3 336 5,2 7,6 4,4 5,7 9,1 9,3 13,9 13,7 15,1 8,8 7,3 Sande 152 23 98 131 34 271 44 351 32 214 18 2 628 5,8 7,7 3,7 5, 11,6 1,3 15,4 13,4 12,2 8,1 6,8 Herøy 645 786 369 499 1 47 1 53 1 234 1 14 1 21 583 47 8 847 7,3 8,9 4,2 5,6 11,8 11,9 13,9 12,9 11,5 6,6 5,3 Ulstein 587 89 355 427 95 1 11 1 289 922 767 431 289 7 927 7,4 1,2 4,5 5,4 12, 13,9 16,3 11,6 9,7 5,4 3,6 Hareid 48 43 194 297 666 649 647 65 522 314 28 5 57 8,1 8,5 3,8 5,9 13,2 12,8 12,8 12,9 1,3 6,2 5,5 Volda 67 761 362 554 1 283 956 1 122 1 129 1 14 567 472 8 827 6,9 8,6 4,1 6,3 14,5 1,8 12,7 12,8 11,5 6,4 5,3 Ørsta 817 95 396 561 1 297 1 212 1 38 1 35 1 19 73 645 1 456 7,8 8,7 3,8 5,4 12,4 11,6 13,2 12,9 11,4 6,7 6,2 Ørskog 166 19 85 18 256 272 36 314 33 136 131 2 267 7,3 8,4 3,7 4,8 11,3 12, 13,5 13,9 13,4 6, 5,8 Norddal 18 162 74 12 178 162 221 236 222 138 136 1 739 6,2 9,3 4,3 5,9 1,2 9,3 12,7 13,6 12,8 7,9 7,8 Stranda 277 382 193 246 593 54 622 578 52 378 317 4 61 6, 8,3 4,2 5,3 12,9 1,9 13,5 12,5 11,3 8,2 6,9 Stordal 74 119 38 56 17 11 152 151 15 85 55 1 52 7, 11,3 3,6 5,3 1,2 1,5 14,4 14,4 1, 8,1 5,2 Sykkylven 56 731 322 415 874 913 1 1 1 9 876 475 398 7 673 7,3 9,5 4,2 5,4 11,4 11,9 14,3 13,2 11,4 6,2 5,2 Skodje 413 382 184 241 546 563 587 532 47 188 176 4 282 9,6 8,9 4,3 5,6 12,8 13,1 13,7 12,4 11, 4,4 4,1 Sula 758 89 353 434 1 11 1 146 1 99 1 44 863 448 432 8 397 9, 9,6 4,2 5,2 12, 13,6 13,1 12,4 1,3 5,3 5,1 Giske 666 78 345 391 957 978 968 969 724 438 325 7 541 8,8 1,3 4,6 5,2 12,7 13, 12,8 12,8 9,6 5,8 4,3 Haram 629 79 377 51 1 3 1 1 1 228 1 194 1 49 66 543 9 2 7, 8,8 4,2 5,6 11,1 12,2 13,6 13,2 11,6 6,7 6, Vestnes 42 525 271 397 788 717 952 938 835 439 344 6 626 6,3 7,9 4,1 6, 11,9 1,8 14,4 14,2 12,6 6,6 5,2 Rauma 492 619 257 413 817 799 1 26 957 982 549 51 7 421 6,6 8,3 3,5 5,6 11, 1,8 13,8 12,9 13,2 7,4 6,9 Nesset 169 234 116 171 364 279 426 428 372 243 193 2 995 5,6 7,8 3,9 5,7 12,2 9,3 14,2 14,3 12,4 8,1 6,4 Midsund 147 24 88 112 184 226 274 235 237 155 148 2 1 7,3 1,1 4,4 5,6 9,2 11,2 13,6 11,7 11,8 7,7 7,4 Sandøy 92 17 6 61 115 134 177 178 172 92 13 1 291 7,1 8,3 4,6 4,7 8,9 1,4 13,7 13,8 13,3 7,1 8, Aukra 251 318 146 167 398 47 434 392 48 235 183 3 339 7,5 9,5 4,4 5, 11,9 12,2 13, 11,7 12,2 7, 5,5 Fræna 696 99 385 532 1 193 1 158 1 342 1 23 1 167 596 46 9 614 7,2 9,5 4, 5,5 12,4 12, 14, 12,8 12,1 6,2 4,2 Eide 275 35 137 21 415 421 473 418 396 215 166 3 476 7,9 1,1 3,9 6, 11,9 12,1 13,6 12, 11,4 6,2 4,8 Averøy 41 511 212 295 62 628 786 84 722 391 281 5 651 7,1 9, 3,8 5,2 11, 11,1 13,9 14,2 12,8 6,9 5, Gjemnes 157 257 1 115 26 296 316 352 382 17 152 2 557 6,1 1,1 3,9 4,5 1,2 11,6 12,4 13,8 14,9 6,6 5,9 Tingvoll 188 242 119 153 345 318 421 442 42 255 213 3 116 6, 7,8 3,8 4,9 11,1 1,2 13,5 14,2 13,5 8,2 6,8 Sunndal 386 592 284 426 821 7 1 49 1 123 835 531 458 7 25 5,4 8,2 3,9 5,9 11,4 9,7 14,6 15,6 11,6 7,4 6,4 Surnadal 324 496 251 367 622 574 857 824 8 48 332 5 927 5,5 8,4 4,2 6,2 1,5 9,7 14,5 13,9 13,5 8,1 5,6 Rindal 124 19 85 125 225 2 288 22 266 18 158 2 61 6, 9,2 4,1 6,1 1,9 9,7 14, 1,7 12,9 8,7 7,7 Halsa 83 136 53 64 163 151 181 263 236 16 116 1 66 5,2 8,5 3,3 4, 1,1 9,4 11,3 16,4 14,7 1, 7,2 Smøla 131 159 83 11 224 29 291 334 38 183 157 2 18 6, 7,3 3,8 4,6 1,3 9,6 13,3 15,3 14,1 8,4 7,2 Aure 26 271 157 187 348 373 512 51 495 274 237 3 57 5,8 7,6 4,4 5,2 9,7 1,4 14,3 14,3 13,9 7,7 6,6 Møre og Romsdal 18 377 22 58 1 249 14 35 32 284 31 145 35 995 34 54 3 287 16 795 13 675 259 44 7,1 8,7 4, 5,4 12,4 12, 13,9 13,1 11,7 6,5 5,3 Landet 375 14 426 59 19 264 261 666 67 48 68 536 736 27 635 276 548 618 35 57 221 585 5 51 275 7,4 8,4 3,8 5,2 13,3 13,5 14,6 12,6 1,9 6, 4,4 6 6

Folketilveksten i Møre og Romsdal etter type siste 1 åra, 1.1 23-213 Kjelde: PANDA/SSB Folkemengde 1. 1. 213 og endringar i året før 6 5 4 3 2 1-1 -2-3 -4-5 -6 Sande Herøy Vanylven Giske Ulstein Hareid Volda Ålesund Sula Ørsta Sandøy Haram Møre og Romsdal 2,1 prosent Landet 5,9 prosent +5,%>, - +4,9%, - 4,9% 5,%> Sterk vekst Svak / moderat vekst Aukra Midsund Vestnes Skodje Ørskog Sykkylven Svak / moderat nedgang Sterk nedgang Stranda Fræna Molde Stordal Folketilveksten i Møre og Romsdal etter type siste 1 åra 22 23 24 25 26 27 28 29 21 211 212 Eide Norddal Fødde Døde Innflytting innanlands Utflytting til andre fylker Innvandring frå utlandet Utvandring Folketilvekst Averøy Gjemnes Rauma Smøla Kristiansund 2 Tingvoll Nesset Aure 1 Halsa Sunndal Surnadal Rindal 1) 1. jan 26 blei Tustna og Aure ei kommune - Aure kommune 2) 1. jan 28 blei Kristiansund og Frei ei kommune - Kristiansund kommune Folkemengde Folketilvekst Fødselsoverskot Nettoinnflytting Innanlandsk Nettoinnvandring Nettoinnflytting samla Molde 25 936 448 9 5 36 356 1,7 Ålesund 45 33 617 213-244 65 46 1,4 Kristiansund 24 131 318 44-13 287 274 1,3 Vanylven 3 336-52 -4-59 12-47 -1,6 Sande 2 628 4 1-4 44 4 1,5 Herøy 8 847 12 8 6 16 112 1,4 Ulstein 7 927 99 31-54 124 7 1,2 Hareid 5 57 57 18-2 59 39 1,1 Volda 8 827 134 5-18 148 13 1,5 Ørsta 1 456 58 31-38 6 22,6 Ørskog 2 267 65 9 14 44 58 2,9 Norddal 1 739 1 2-12 11-1,1 Stranda 4 61 8-8 -82 98 16,2 Stordal 1 52 26 6 1 19 2 2,5 Sykkylven 7 673 9 7-88 89 1,1 Skodje 4 282 98 35 22 4 62 2,3 Sula 8 397 141 46 18 76 94 1,7 Giske 7 541 229 5 12 61 181 3, Haram 9 2 47 1-67 14 37,5 Vestnes 6 626 87 1-17 13 86 1,3 Rauma 7 421-7 -2-2 32 12 -,1 Nesset 2 995-9 -5-22 18-4 -,3 Midsund* 2 1 22 12-21 3 1 1,1 Sandøy 1 291-24 -1-27 4-23 -1,9 Aukra 3 339 5 9 3 37 4 1,5 Fræna 9 614 13 51-6 87 81 1,4 Eide 3 476 34 16-13 29 16 1, Averøy 5 651 58-4 62 58 1, Gjemnes 2 557-22 -2-37 17-2 -,9 Tingvoll 3 116 15-3 -24 42 18,5 Sunndal 7 25 9-39 -131 177 46,1 Surnadal 5 927-25 -21-3 25-5 -,4 Rindal* 2 61-27 -12-23 9-15 -1,3 Halsa* 1 66-35 -1-31 5-25 -2,2 Smøla 2 18-2 -8-1 16 6 -,1 Aure 3 57 59-5 64 59 1,7 Møre og Romsdal 259 44 2 776 562-886 3 96 2 21 1,1 Landet 5 51 275 65 66 18 263 47 343 47 343 1,3 På fylkesnivå er flyttingar mellom kommunane innan fylket ikkje medrekna. Pga regisreringstidspunkt kan det vere små avvik i flyttetalla på kommunenivå. Folketilvekst i % www.mrfylke.no/fylkesstatistikk 7

Møre og Romsdal 9. plass mellom fylka Med ein folketilvekst på 1,1 prosent plasserer Møre og Romsdal seg på ein delt 9. plass mellom fylka, saman med Troms og Aust-Agder. Folketalet vaks i alle fylka i 212, men størst var den relative auken i Rogaland, Oslo og Akershus. I eit 1-års perspektiv skil Oslo seg frå dei andre fylka ved å ha den relativt klart største auken, med 2,6 prosent. Til samanlikning var veksten i landet på 11 prosent og 6,2 prosent i Møre og Romsdal i same periode. Dette plasserer fylket på ein 11. plass mellom fylka i denne perioden. At Møre og Romsdal har ein svakare relativ vekst i folketalet enn landet elles, fører til at stadig færre høyrer heime i Møre og Romsdal relativt sett. Medan fylket sine innbyggjarar utgjorde 5,6 prosent av samla folketal i Noreg i 1993, var det tilsvarande talet 5,1 ved inngangen til 213. Auke i fylket sitt innanlandske flyttetap I 212 hadde sju av fylka i Noreg innanlandsk flytteoverskot. Klart størst vinst hadde Akershus med 3 17 flyttingar. 12 fylke hadde innanlandsk nettoutflytting. Nordland hadde størst flyttetap med 1 437 flyttingar. Deretter følgjer Sogn og Fjordane, Oppland og Møre og Romsdal. I prosent av folketalet var det innanlandske flyttetapet størst i Sogn og Fjordane og Finnmark. Møre og Romsdal sitt innanlandske flyttetap var i 212 på -886. Ei auke frå året før på -121. Ser vi på alle flyttingar under eitt, både innanlandske og frå og til utlandet, hadde alle fylka eit flytteoverskot i 212. Flyttingane frå utlandet medverkar til eit flytteoverskot som har auka jamt dei siste åra. Møre og Romsdal har hatt eit samla flytteoverskot dei siste sju åra. I 212 var flytteoverskotet i fylket på 2 21 flyttingar. Alle flyttingar, innanlandske og frå og til utlandet etter fylke 212 1 Innflyttingar Utflyttingar Netto innflytting Alle flyttingar Av dette, innanlandske Alle flyttingar Av dette, innanlandske Alle flyttingar Av dette, innanlandske Østfold 1 217 7 173 6 754 5 519 3 463 1 654 Akershus 31 651 23 133 23 924 2 116 7 727 3 17 Oslo 45 372 28 698 4 292 29 517 5 8-819 Hedmark 6 655 4 789 5 433 4 827 1 222-38 Oppland 6 49 4 164 5 68 5 74 441-91 Buskerud 11 847 8 62 8 636 7 393 3 211 669 Vestfold 8 999 6 353 6 924 5 881 2 75 472 Telemark 5 129 3 294 4 142 3 63 987-39 Aust-Agder 4 13 2 758 3 52 2 657 961 11 Vest-Agder 6 66 4 1 4 768 4 37 1 298-27 Rogaland 15 99 6 632 1 95 6 93 5 814-298 Hordaland 15 987 8 755 1 853 8 397 5 134 358 Sogn og Fjordane 3 474 1 88 3 136 2 723 338-915 Møre og Romsdal 8 74 4 153 5 864 5 39 2 21-886 Sør-Trøndelag 12 498 8 16 9 2 7 362 3 478 654 Nord-Trøndelag 4 281 2 838 3 414 3 81 867-243 Nordland 7 423 4 193 6 22 5 63 1 221-1 437 Troms 6 214 3 895 4 972 4 363 1 242-468 Finnmark 3 446 2 1 2 872 2 585 574-575 1. Unntatt flyttingar innanfor fylka Innanlandske nettoflyttingar etter alder 28-212 1 28 29 21 211 212-5 år 112 11 154 11 136 6-15 år -64-16 -54 18-48 16-19 år -84-111 -138-16 -131 2-29 år -733-657 -79-866 -887 3-39 år 46 86 59 72 99 4-49 år -11 8 1-1 -2 5-59 år -37-8 -4 14-21 6-66 år -25-15 29 27-17 67 år eller eldre 4-17 -4-24 -15 Møre og Romsdal -792-629 -72-765 -886 1. Flyttingar innanfor fylket er ikkje med Endring i folketalet siste år i prosent Rogaland Akershus Oslo Sør-Trøndelag Hordaland Buskerud Landet Østfold Vest-Agder Aust-Agder Troms Møre og Romsdal Finnmark Vestfold Nord-Trøndelag Nordland Telemark Hedmark Sogn og Fjordane Oppland,,2,4,6,8 1, 1,2 1,4 1,6 1,8 2, 2,2 Innanlandsk nettoinnflytting i Møre og Romsdal 28 29 21 211 212 I alt -792-629 -72-765 -886 Innvandrarar og norskfødde med -34-269 -252-422 -473 innvandrerforeldre Resten av befolkning -488-36 -45-343 -413 Relativ del nettoflytting innvandrarar 38,4 42,8 35,9 55,2 53,4 8 8

Flytteoverskot i 28 av kommunane Av fylket sine 36 kommunar hadde 28 eit flytteoverskot i 212. Størst flytteoverskot hadde Ålesund med 46 flyttingar, følgd av Molde og Kristiansund. I 13 av desse kommunane var tilflyttinga større enn 1 prosent av folketalet ved inngangen til 213. Åtte kommunar hadde innanlandsk flytteoverskot. Klart størst vinst hadde Giske med 12 flyttingar. Av byane i fylket, var det berre Molde som hadde innanlandsk flytteoverskot i 212. Alle dei andre kommunane i fylket (altså 28 av 36 kommunar) hadde innanlandsk nettoutflytting. Ålesund hadde det største flyttetapet med 244 flyttingar. Deretter følgjer Sunndal, Sykkylven og Stranda. I prosent av folketalet var det innanlandske flyttetapet størst i Sandøy og Halsa. Innvandringa frå utlandet er ein sentral årsak til folketalsauken i Møre og Romsdal og fleirtalet av kommunane i fylket. Samtidig ser vi at innvandrarane er mindre stadbundne, og deira framtidige busettingsmønster vil ha avgjerande innverknad på befolkningsutviklinga i åra som kjem. Av fylket sitt innanlandske flyttetap på -886, var 473 av desse flyttingar blant innvandrarar og norskfødde med innvandrarbakgrunn. Dette utgjer over 53 prosent av det innanlandske flyttetapet i 212, noko som er ein auka på 17 prosentpoeng frå 21. Tal frå perioden 28 til 212 viser at flyttingar blant innvandrarar og norskfødde med innvandrarbakgrunn utgjer ein aukande del av det innanlandske flyttetapet til fylket. Ålesund Molde Kristiansund Giske Volda Herøy Sula Vestnes Fræna Ulstein Skodje Aure Averøy Ørskog Sunndal Aukra Sande Hareid Haram Ørsta Stordal Tingvoll Eide Stranda Rauma Midsund Smøla Sykkylven Nettoflytting (all flytting) 212 Norddal Nesset Surnadal Rindal Gjemnes Sandøy Halsa Vanylven / PANDA -1 1 2 3 4 8 Tal år med positiv innanlands nettoflytting i perioden 28-212 Innanlandsk nettoflytting i Møre og Romsdal 28-212 Sande Herøy Vanylven 4 år eller meir 3 år 2 år 1 år år Sandøy Aukra Midsund Fræna Haram Giske Vestnes Skodje Ålesund Ørskog Ulstein Sula Stordal Hareid Sykkylven Volda Ørsta Stranda Molde Eide Norddal Kristiansund Averøy Tingvoll Gjemnes Rauma Smøla Nesset Aure Halsa Sunndal Surnadal Rindal / PANDA Blant dei ulike aldersgruppene i befolkninga, er det personar i aldersgruppa 2-29 år som flyttar mest på seg. Så også i Møre og Romsdal. Fylket sitt innanlandske flyttetap for denne aldersgruppa var i 212 på 887 personar, noko som er ein liten auke frå året før. Dette er ein periode i livet da mange flyttar i samband med utdanning, arbeid og familieetablering. Trenden synest å vere ein auke i fylket sitt innanlandske flyttetap for denne aldersgruppa, og i dei fem åra mellom 28-212 var det samla flyttetapet på nærare 4 personar for denne gruppa. 6 4 2-2 -4-6 -8-1 -12-5 år 6-15 år 16-19 år 2-29 år 3-39 år 4-49 år 5-59 år 6-66 år 67 år eller eldre www.mrfylke.no/fylkesstatistikk -3852 9

Stadig aukande mannsoverskot Det var 131 73 menn og 127 674 kvinner registrert busett i Møre og Romsdal ved inngangen til 213, noko som gir 4 56 fleire menn enn kvinner. Ved inngangen til 212 var det 3 332 fleire menn enn kvinner. Det betyr at mannoverskotet auka med 724 personar i fjor. Til samanlikning auka mannsoverskotet med 68 personar frå 211 til 212. Ved årsskiftet var det 2 541 fleire menn enn kvinner i Noreg. Ved inngangen til 212 var det tilsvarande talet 11 871. Første gong det var registrert mannsoverskot i Noreg, var ved inngangen til 211. Då var mannsoverskotet på 1 4. Dette viser ei særs kraftig utvikling dei siste tre åra. Det er ulike demografiske tilhøve som ligg bak det veksande mannsoverskotet. Den klart viktigaste årsaka er flyttingane til Noreg. At det blir fødd fleire gutar enn jenter, og at vi har ein situasjon der det no er fleire kvinner enn menn i alderen der det døyr flest, bidreg også til å auke mannsoverskotet. I 213 er det mannsoverskot i 32 av 36 kommunar i fylket. Kommunane med kvinneoverskot i 212 var Volda, Norddal, Stordal og Rindal. Ved årsskiftet var delen menn i befolkninga i fylket 5,8 prosent. Til samanlikning var delen 53,1 i Sande og 52,5 i Ulstein. Kommunen med høgast del kvinner var Stordal med 51 prosent. Dette er om lag 2 prosent høgare del enn i Møre og Romsdal elles. På same tid var det klart fleire menn enn kvinner i alle aldersgruppene frå -69 år, spesielt i aldersgruppene 2-29 år, 3-39 år og 4-49 år. Her var mannsoverskotet mellom 1 6 og 1 8 i kvar gruppe. Samtidig var det klart flest kvinner i alderspruppa 7 og eldre. Blant dei som er 8 år og eldre, var det ved årsskiftet 3 649 fleire kvinner enn menn. Busette etter kommunar og kjønn, 1. januar 213 Tal I prosent Mannsoverskot I alt Menn Kvinner Menn Kvinner Tal Molde 25 936 12 995 12 941 5,1 49,9 54 Ålesund 45 33 22 914 22 119 5,9 49,1 795 Kristiansund 24 131 12 167 11 964 5,4 49,6 23 Vanylven 3 336 1 728 1 68 51,8 48,2 12 Sande 2 628 1 396 1 232 53,1 46,9 164 Herøy 8 847 4 497 4 35 5,8 49,2 147 Ulstein 7 927 4 164 3 763 52,5 47,5 41 Hareid 5 57 2 567 2 49 5,8 49,2 77 Volda 8 827 4 41 4 417 5, 5, -7 Ørsta 1 456 5 296 5 16 5,7 49,3 136 Ørskog 2 267 1 172 1 95 51,7 48,3 77 Norddal 1 739 863 876 49,6 5,4-13 Stranda 4 61 2 344 2 266 5,8 49,2 78 Stordal 1 52 516 536 49, 51, -2 Sykkylven 7 673 3 853 3 82 5,2 49,8 33 Skodje 4 282 2 165 2 117 5,6 49,4 48 Sula 8 397 4 284 4 113 51, 49, 171 Giske 7 541 3 86 3 735 5,5 49,5 71 Haram 9 2 4 658 4 362 51,6 48,4 296 Vestnes 6 626 3 421 3 25 51,6 48,4 216 Rauma 7 421 3 743 3 678 5,4 49,6 65 Nesset 2 995 1 532 1 463 51,2 48,8 69 Midsund 2 1 1 26 984 51, 49, 42 Sandøy 1 291 658 633 51, 49, 25 Aukra 3 339 1 682 1 657 5,4 49,6 25 Fræna 9 614 4 862 4 752 5,6 49,4 11 Eide 3 476 1 783 1 693 51,3 48,7 9 Averøy 5 651 2 928 2 723 51,8 48,2 25 Gjemnes 2 557 1 38 1 249 51,2 48,8 59 Tingvoll 3 116 1 579 1 537 5,7 49,3 42 Sunndal 7 25 3 617 3 588 5,2 49,8 29 Surnadal 5 927 3 2 2 97 51, 49, 113 Rindal 2 61 1 3 1 31 5, 5, -1 Halsa 1 66 812 794 5,6 49,4 18 Smøla 2 18 1 93 1 87 5,1 49,9 6 Aure 3 57 1 841 1 729 51,6 48,4 112 Møre og Romsdal 259 44 131 73 127 674 5,8 49,2 4 56 Landet* 5 51 275 2 535 98 2 515 367 5,2 49,8 2 541 *) Fastlandsnorge 1 1

Få kvinner i aldersgruppa 2-39 år Ved inngangen til 213 var det i Møre og Romsdal 89,9 kvinner per 1 menn i aldersgruppa 2-39 år. I Noreg var det tilsvarande talet 95,1 per 1 menn. Dette er ein lågare del enn året før, både for fylket og landet. Alle fylka hadde underskot i denne aldersgruppa i 212, med unntak av Oslo. Møre og Romsdal var på ein desidert sisteplass mellom fylka, akkurat som i 211. Ved årsskiftet var det ingen kommunar i fylket som hadde fleire kvinner enn menn i denne aldersgruppa. Dette er nytt, då det tidligare har vore 2-3 kommunar som har skilt seg frå dei andre kommunane på dette området. Til dømes var det i Norddal 114 kvinner per 1 menn i denne gruppa i 212. Eitt år seinare var det 99 kvinner per 1 menn. Migrasjonsstrømmane er ei sentral årsaksforklaring til den låge delen kvinner per 1 menn i fylket. Innanlandsk flyttetap, saman med stor nettoinnvandring frå utlandet, der majoriteten av tilflyttarane er menn i alderen 2-49 år, har stor innverknad på kjønnsbalansen i aldersgruppa. Trass i at delen kvinner per 1 menn i aldersgruppa 2-39 år har gått ned frå 9,3 i 211 til 89,9 i 212, har delen kvinner auka i fleire kommunar i fylket. Ei årsak er at det i 212 var 12 fleire kvinner blant nettoinnvandrarane enn året før. Samtidig var det om lag like mange menn som nettoinnvandra i 211 og 212. Til saman vil dette påverke kjønnsbalansen i aldersgruppa ved at det blir fleire kvinner per 1 menn. Samtidig vil små tal i små kommunar gi store utslag. Utviklinga i Sande og Ulstein kommunar, som hadde det største kvinneunderskotet i aldersgruppa både i 211 og 212, er eit godt døme på dette. Her er forholdstalet mellom kvinner og menn i gruppa betra, og i begge kommunane auka delen kvinner som nettoinnvandra frå 211 til 212. Kvinner per 1 menn 2-39 år 1 januar 213 Menn Kvinner Kvinner per 1 menn Molde 3 472 3 75 88,6 Ålesund 6 62 5 939 89,7 Kristiansund 3 269 2 888 88,3 Vanylven 323 289 89,5 Sande 321 254 79,1 Herøy 1 82 1 18 94,1 Ulstein 1 137 914 8,4 Hareid 687 628 91,4 Volda 1 173 1 66 9,9 Ørsta 1 332 1 177 88,4 Ørskog 27 258 95,6 Norddal 171 169 98,8 Stranda 595 52 84,4 Stordal 11 17 97,3 Sykkylven 913 874 95,7 Skodje 563 546 97, Sula 1 114 1 43 93,6 Giske 985 95 96,4 Haram 1 122 981 87,4 Vestnes 797 78 88,8 Rauma 857 759 88,6 Nesset 35 293 83,7 Midsund 29 21 96,2 Sandøy 127 122 96,1 Aukra 48 397 97,3 Fræna 1 232 1 119 9,8 Eide 44 396 9, Averøy 675 573 84,9 Gjemnes 291 265 91,1 Tingvoll 353 31 87,8 Sunndal 789 732 92,8 Surnadal 613 583 95,1 Rindal 219 26 94,1 Halsa 168 146 86,9 Smøla 226 27 91,6 Aure 381 34 89,2 Møre og Romsdal 33 394 3 35 89,9 Landet 692 541 658 475 95,1 1 98 96 94 92 9 88 86 84 Landet Møre og Romsdal Kvinner per 1 menn i aldergruppa 2-39 år 1983 1985 1987 1989 1991 1993 1995 1997 1999 21 23 25 27 29 211 213 Kvinner per 1 menn i aldersgruppa 2-39 år fylkesvis og landet 213 Oslo Akershus Vestfold Østfold Hedmark Buskerud Vest-Agder Nord-Trøndelag Telemark Landet Aust-Agder Nordland Troms Oppland Hordaland Sogn og Fjordane Rogaland Sør-Trøndelag Finnmark Møre og Romsdal 8 82 84 86 88 9 92 94 96 98 1 www.mrfylke.no/fylkesstatistikk 11

Nedgang i fødselstala I 212 vart det fødd 2 833 barn i Møre og Romsdal. Det er 4,7 prosent av alle fødde barn i Noreg. Samla fruktbarheitstal for kvinner i Møre og Romsdal var i 212 på 1,93. Dette er det svakaste fruktbarheitstalet i fylket sidan 26. Toppen var i 29 med 2,13. Fruktbarheitstalet for kvinner er høgare i Møre og Romsdal enn i landet elles. Møre og Romsdal er blant fylka med høgast fruktbarheitstal i Noreg. Berre Rogaland, Vest-Agder, Sogn og Fjordane og Nord-Trøndelag hadde høgare tal i 212. Sett under eitt var samla fruktbarheitstal for kvinner 1,85 i 212. For tredje år på rad gjekk fruktbarheita ned i Noreg, etter ein topp i 29 på 1,98. I Møre og Romsdal gjekk fødealderen litt ned blant gifte i 212. Gjennomsnittsalderen til førstegongsfødande kvinner var 31,5 år. Gjennomsnittsalderen for menn var 35,4 år når det første barnet kom. Dette er ein liten nedgang på,1 år frå året før, for begge kjønn. Gjennomsnittsalderen blant sambuarar og einslege var lågare, for begge kjønn. Utviklinga i tal fødde viser at det blir fødd stadig færre barn i Møre og Romsdal. Trenden er årleg nedgang. Nedgangen heng først og fremst saman med at talet på kvinner i aldersgruppa 15-49 år går ned, for samla fertilitetstal har halde seg på same nivå dei siste åra. Samla fertilitetstal for kvinner i Møre og Romsdal i perioden 28-212 var på 2,1. Til samanlikning var landsgjennomsnittet på 1,9. Fødselsoverskotet i Møre og Romsdal var i 212 på 562. Det var fødselsoverskot i 24 kommunar i fjor. Som i 21 og 211 var fødselsoverskotet størst i Ålesund, med 213 i 212. Alle kommunane på Sunnmøre hadde fødselsoverskot i fjor, med unntak av to. 12 kommunar hadde fødselsunderskot. Størst underskot var det i Sunndal og Surnadal. Blant kommunane med fødselsunderskot, var over halvparten nordmørskommunar. Fødde og fødselsoverskot 212 Fødde Fødselsoverskot 1 Molde 269 9 Ålesund 564 213 Kristiansund 264 44 Vanylven 25-4 Sande 23 1 Herøy 86 8 Ulstein 89 31 Hareid 54 18 Volda 81 5 Ørsta 129 31 Ørskog 27 9 Norddal 22 2 Stranda 42-8 Stordal 12 6 Sykkylven 86 7 Skodje 5 35 Sula 19 46 Giske 95 5 Haram 11 1 Vestnes 66 1 Rauma 76-2 Nesset 3-5 Midsund 24 12 Sandøy 16-1 Aukra 4 9 Fræna 11 51 Eide 4 16 Averøy 58 Gjemnes 29-2 Tingvoll 25-3 Sunndal 52-39 Surnadal 52-21 Rindal 17-12 Halsa 1-1 Smøla 22-8 Aure 38 Møre og Romsdal 2 833 562 Landet 6 255 18 263 1. Fødselsoverskot = fødde - døde Samla fruktbarheitstal kvinner, etter fylke 28 29 21 211 212 Østfold 1,85 2,1 1,88 1,82 1,78 Akershus 1,97 1,99 2, 1,91 1,93 Oslo 1,86 1,88 1,84 1,78 1,74 Hedmark 1,85 1,92 1,8 1,76 1,84 Oppland 1,9 1,87 1,89 1,79 1,79 Buskerud 1,96 1,91 1,84 1,82 1,8 Vestfold 1,88 1,84 1,81 1,82 1,72 Telemark 1,85 1,79 1,87 1,82 1,81 Aust-Agder 1,93 2,3 2,4 1,94 1,91 Vest-Agder 2,8 2,16 2,6 2, 2,1 Rogaland 2,15 2,18 2,2 2,7 2,4 Hordaland 2,1 2,3 1,98 1,92 1,89 Sogn og Fjordane 2,13 2,1 2,12 2,9 2,1 Møre og Romsdal 2,2 2,13 1,98 1,99 1,93 Sør-Trøndelag 2, 1,96 1,98 1,86 1,8 Nord-Trøndelag 2,7 2,12 2,9 1,99 1,95 Nordland 1,97 2,2 1,94 1,95 1,87 Troms 2, 1,98 2, 1,81 1,8 Finnmark 2,5 2,14 1,97 1,89 1,8 Landet 1,96 1,98 1,95 1,88 1,85 Samla fruktbarheitstal: gjennomsnitt tal levandefødde barn kvar kvinne kjem til å føde i heile kvinna sin fødedyktige periode (15-49 år) 58 57 56 55 54 53 52 51 5 49 48 Utviklinga i tal kvinner 15-49 år i Møre og Romsdal 198 1982 1984 1986 1988 199 1992 1994 1996 1998 2 22 24 26 28 21 212 12 12

Skilnaden i levealder blir stadig mindre Vi blir stadig eldre. Jenter fødde i 212 kan forvente å bli 82,8 år, medan gutar kan forvente å bli 78,3 år. Det gir ein skilnad mellom kjønna på 4,5 år. Menn har lenge hatt ei gunstigare utvikling i levealderen 1 enn kvinner. Denne trenden heldt fram i 212. I 1986 kunne nyfødde jenter forvente å leve 6 år lengre enn gutar. Denne skilnaden er no redusert til 4,5 år. Jenter fødde i Møre og Romsdal i 212 kan forvente å bli 83,9 år, medan gutar kan forvente å bli 79 år. Dette er om lag same skilnad mellom kjønna som vi har på landsbasis. Samtidig syner tala at jenter fødde i Møre og Romsdal kan forvente å leve lengre enn jenter elles i landet, medan gutar har ein noko kortare forventa levealder. I Noreg kan kvinner fødde i perioden 1997-211 forvente å bli 82 år, og menn fødde i same periode 77 år. I Møre og Romsdal er forventa levealder for den same gruppa 83 år for kvinner og 78 år for menn. Høgast forventa levealder blant kvinner i dette alderskullet er i Stranda. Her kan kvinner fødde i perioden 1997-211 forvente å bli 86 år. Dette er tre år lengre enn fylkesgjennomsnittet. I heile 29 kommunar er levealderen blant kvinner forventa å vere like høg eller høgare enn fylkesgjenomsnittet. Berre to kommunar har lågare forventa levealder for kvinner enn landet elles, og det er Kristiansund (81 år) og Halsa (8 år). Høgaste forventa levealder blant menn i alderskullet 1997-211 er i Ørskog og Aukra, begge 81 år. Dette er tre år lengre enn fylkesgjennomsnittet, og fem år lengre enn på Smøla, der forventa levelader for menn er 76 år. I 25 kommunar er levealderen blant menn forventa å vere like høg eller høgare enn fylkesgjennomsnittet. I 1 kommunar er forventa levealder for menn som i landet elles (77 år). Forventa levealder ved fødsel. Møre og Romsdal Alder 86 84 82 8 78 76 74 72 7 68 66 1971-1975 Menn 1981-1985 Kvinner 1991-1995 Kjelde: Folkehelseinstituttet / SSB 21-25 26-21 Som i landet elles, blir skilnaden i levealder mellom kjønna stadig mindre i Møre og Romsdal. Trendane viser at forventa levealder for begge kjønn aukar, men som i landet elles har menn hatt ei gunstigare utvikling i levealderen enn kvinner. Tala viser at menn fødde i åra 1986-2, kan forvente å bli 75 år, medan menn fødde i perioden 1997-211 kan forvente å bli 78 år. Dette er ein auke på tre år. Til samanlikning har levealderen til kvinnene auka med eitt år, når vi samanliknar dei to kulla 1986-2 og 1997-211. Samanliknar vi utviklinga i Møre og Romsdal med landet elles, viser ho at forventa levealder for menn nasjonalt har auka med tre år og for kvinner med to år. Levealderen for kvinner i Møre og Romsdal har med andre ord hatt ei noko svakare utvikling enn elles i landet. 1. Forventa levealder er eit demografisk, nyansert mål på dødelegheit i ei befolkning. Berekningane tek høgde for variasjonar i kjønn- og alderssamansetting. 212 Kjelde: Folkehelseinstituttet Forventa levealder, ulike alderskull 1986-2 1997-211 menn kvinner menn kvinner Molde 76 82 79 84 Ålesund 75 81 78 83 Kristiansund 74 8 77 81 Vanylven 76 82 78 84 Sande 75 84 77 85 Herøy 76 82 79 84 Ulstein 78 83 78 85 Hareid 76 83 78 84 Volda 76 82 79 85 Ørsta 77 83 78 85 Ørskog 77 8 81 82 Norddal 78 81 78 84 Stranda 77 83 8 86 Stordal 74 84 79 85 Sykkylven 77 83 8 85 Skodje 77 82 78 83 Sula 77 82 79 85 Giske 76 83 79 85 Haram 78 83 79 83 Vestnes 75 82 78 82 Rauma 75 82 78 83 Nesset 76 82 77 83 Midsund 76 83 77 85 Sandøy 73 82 77 83 Aukra 77 82 81 84 Fræna 74 82 77 84 Eide 74 8 77 83 Averøy 75 81 79 82 Gjemnes 75 8 78 84 Tingvoll 75 8 78 83 Sunndal 75 81 77 83 Surnadal 76 81 78 82 Rindal 77 81 8 83 Halsa 74 79 77 8 Smøla 73 8 76 83 Aure 74 81 77 82 Møre og Romsdal 75 82 78 83 Landet 74 8 77 82 www.mrfylke.no/fylkesstatistikk 13

2 INNVANDRARBEFOLKNINGA 9 prosent av befolkninga er innvandrarar Talet på innvandrarar og norskfødde med innvandrarforeldre auka med nærare 3 i 212. Ved årsskiftet var det om lag 22 85 innvandrarar og 2 2 norskfødde med innvandrarforeldre i Noreg. Innvandrarane stod for 8,8 prosent av befolkninga i Møre og Romsdal ved inngangen til 213, medan norskfødde med innvandrarforeldre utgjorde,9 prosent. Innvandrarane hadde bakgrunn frå 16 ulike land. Innvandrarane frå Polen dominerer Blant innvandrarane og norskfødde med innvandrarforeldre, hadde nærare 67 prosent europeisk bakgrunn. Dette er ein liten auke frå året før, då delen var 66 prosent. Det er innvandrarane frå Polen som dominerer. Som i Noreg, er polakkane den desidert største innvandrargruppa i Møre og Romsdal, med 4 823 busette ved inngangen til 213. Dette er om lag 3 færre enn innbyggjartalet i Hareid kommune (5 1) og betyr at kvar 5. innvandrar i Møre og Romsdal har polsk bakgrunn. Den nest største gruppa er innvandrarar frå Litauen, med 2 35 personer. Dette er om lag like mange som er busett i Gjemnes kommune. Til samanlikning hadde 7 kommunar i fylket har færre enn 2 35 innbyggjarar i 212. Innvandrarar og norskfødde med innvandrarforeldre 211 212 213 Innbyggarar i alt 253 94 256 628 259 44 Innvandrarbefolkninga 19 59 22 143 25 47 Relativ del av befolkninga 7,7 8,6 9,7 Innvandrarar og norskfødde med innvandrerforeldre, etter landbakgrunn 211 212 213 Europa unntatt Tyrkia 12 493 14 587 16 658 Afrika 1 52 1 721 2 14 Asia med Tyrkia 4 647 4 935 5 27 Nord-Amerika 259 252 268 Sør- og Mellom-Amerika 524 577 637 Oseania 66 71 74 Innvandrarbefolkninga i alt 19 59 22 143 25 47 Innvandrarbefolkninga i Møre og Romsdal etter alder 211 212 213 år 293 339 374 1-5 år 1 186 1 375 1 67 6-12 år 1 373 1 549 1 773 13-15 år 663 683 733 16-19 år 817 918 1 46 2-44 år 1 689 12 274 13 923 45-66 år 3 931 4 436 4 981 67-79 år 43 432 469 8 år eller eldre 127 137 141 I alt 19 59 22 143 25 47 Busette innvandrarar og norskfødde med innvandrarforeldre i fylket 1. 1. 213. Dei største landgruppene 5 4 3 2 Innvandrarbefolkninga etter kjønn 213 Relativ del Menn Kvinner menn (%) Molde 1 253 1 21 55,1 Ålesund 2 461 1 978 55,4 Kristiansund 1 23 1 2 54,7 Vanylven 78 85 47,9 Sande 25 132 65,4 Herøy 388 426 47,7 Ulstein 73 371 65,5 Hareid 375 3 55,6 Volda 342 328 51, Ørsta 329 31 52,2 Ørskog 152 125 54,9 Norddal 77 75 5,7 Stranda 316 259 55, Stordal 85 7 54,8 Sykkylven 379 363 51,1 Skodje 151 142 51,5 Sula 388 289 57,3 Giske 331 293 53, Haram 59 523 53, Vestnes 339 269 55,8 Rauma 234 23 5,4 Nesset 68 73 48,2 Midsund 99 112 46,9 Sandøy 84 74 53,2 Aukra 165 139 54,3 Fræna 346 345 5,1 Eide 117 99 54,2 Averøy 224 186 54,6 Gjemnes 77 72 51,7 Tingvoll 125 118 51,4 Sunndal 272 251 52, Surnadal 98 115 46, Rindal 13 17 43,3 Halsa 28 27 5,9 1 Smøla 82 81 5,3 Polen Litauen Tyskland Filippinene Thailand Latvia Romania Sri Lanka Sverige Somalia Russland Irak Eritrea Bosnia- Hercegovina Aure 153 144 51,5 Møre og Romsdal 12 42 1 453 54,3 14

Flest innvandrar i Ålesund Det bur innvandrar i alle kommunane i fylket, men det er klart flest innvandrarar og norskfødde med innvandrarforeldre i Ålesund, med 4 889 personar. I relative tal er det flest busette innvandrarar i Stordal. Av eit samla innbyggjartal på 1 52 er 16,3 prosent innvandrarar og norskfødde med innvandrarforeldre. Deretter følgjer Hareid (5 1) med 15,4 prosent og Ulstein (7 9) med 14,8 prosent. Kommunen med lågast del innvandrarar og norskfødde med innvandrarforeldre var Rindal. Her var 1,5 prosent av innbyggjarane innvandrarar eller norskfødde med innvandrarbakgrunn. Innvandrara og norskfødde med innvandrarforeldre i prosent av folketalet 1.1. 213 > Landssnittet (14,1 prosent) > Fylkessnittsnittet (9,7 prosent) 5-9 prosent < 5 prosent Smøla Aure Fleire menn enn kvinner blant innvandrarane Det er fleire menn enn kvinner blant innvandrarar og norskfødde med innvandrarbakgrunn i Møre og Romsdal. Årsaka til dette er arbeidsinvandringa til fylket. Av registrert busette ved inngangen til 213 var 13 5 menn, noko som svarar til nærare 55 prosent av innvandrarbefolkninga på 25. I dei fleste kommunane, med unntak av Vanylven Herøy, Nesset, Midsund, Fræna, Surnadal, Rindal og Smøla, var det fleire menn enn kvinner i innvandrarbefolkninga ved inngangen til 213. Høgast relativ del menn blant innvandrarane var det i Sande og Ulstein kommunar, med høvesvis 67 prosent og 64 prosent menn. Sande Herøy Kristiansund Fræna Averøy Eide Tingvoll Gjemnes Sandøy Aukra Molde Midsund Nesset Giske Haram Vestnes Skodje Ålesund Ørskog Rauma Ulstein Sula Hareid Sykkylven Stordal Norddal Ørsta Stranda Halsa Sunndal Surnadal Rindal Vanylven Volda www.mrfylke.no/fylkesstatistikk 15

3 BARN OG UNGE Flest barn og unge i tettbygde strøk Per 1. januar 213 var det 58 29 barn og unge i alderen 17 år i Møre og Romsdal. 29 89 gutar og 28 4 jenter. Av desse bur nærare 7 prosent i tettbygde strøk, og den største delen finn vi i byane Ålesund, Molde og Kristiansund. Innan 22 er det berekna at delen barn og unge i alderen 17 år veks til i underkant av 61 i Møre og Romsdal. Det er deretter forventa ein jamn vekst fram til 23 for både gutar og jenter i denne aldersgruppa, sjølv om talet på gutar framleis er høgare enn talet på jenter. Denne tendensen kan vi også sjå på nasjonalt nivå. Samla for bykommunane Kristiansund, Molde og Ålesund er det venta ein vekst i aldersgruppa 17 år fram mot 23 på om lag 2 prosent. Størst i Kristiansund med 23 prosent. Størst innanlandsk flyttegevinst av barn og unge til Molde Møre og Romsdal hadde både innanlandsk og utanlandsk flyttegevinst av barn og unge i alderen 17 år i 212. Blant kommunane i fylket var det Molde som hadde den største innanlandske flyttegevinsten, og Ålesund hadde det største innanlandske flyttetapet. I Ålesund var det mange som flytta i aldersgruppa 5 år, noko som kan indikere at det er småbarnsfamiliar som flyttar frå kommunen. I alt hadde 12 av 17 kommunar på Sunnmøre positiv innanlandsk nettoinnflytting i aldersgruppa -17 år i 212. Av Romsdalskommunane hadde 5 av 8 positiv nettoinnflytting, mens berre 4 av 11 kommunar på Nordmøre opplevde det same på same tid. Når det gjeld nettoinnvandringa av barn og unge i aldersgruppa 17 år frå utlandet, var det Ålesund som har flest med 126 i 212 deretter Molde, Sunndal og Kristiansund. I alt for heile fylket 677 i denne aldersgruppa. Innanlandsk flytting etter kommune -17 år i 212 Molde 212 16 52 Ålesund 263 352-89 Kristiansund 161 145 16 Vanylven 13 9 4 Sande 29 17 12 Herøy 54 38 16 Ulstein 65 82-17 Hareid 44 36 8 Volda 75 73 2 Ørsta 85 66 19 Ørskog 2 13 7 Norddal 5 18-13 Stranda 13 29-16 Stordal 14 8 6 Sykkylven 18 3-12 Skodje 51 36 15 Sula 83 52 31 Giske 15 64 41 Haram 65 62 3 Vestnes 52 41 11 Rauma 42 41 1 Nesset 22 19 3 Midsund 12 14-2 Sandøy 2 1-8 Aukra 27 21 6 Fræna 68 79-11 Eide 39 28 11 Averøy 39 38 1 Gjemnes 5 7-2 Tingvoll 24 28-4 Sunndal 34 56-22 Surnadal 3 37-7 Rindal 8 13-5 Halsa 1 12-2 Smøla 1 14-4 Aure 33 21 12 Møre og Romsdal 1 832 1 769 63 Innflytting Utflytting Netto innflytting 12 1 8 6 4 2 68 66 64 62 6 58 56 54 52 5 212 214 Aldergruppa -17 år i Møre og Romsdal 213-5 år 216 218 6-12 år 22 222 13-15 år 224 226 228 23 16-17 år Framskriving av aldersgruppa -17 år i Møre og Romsdal Gutar Jenter 232 16

9 prosent av barn og unge har utanlandsk bakgrunn Av barn og unge i Møre og Romsdal hadde 9 prosent utanlandsk bakgrunn ved inngangen til 213. Dette talet er lågare enn for landet elles, som var på 14 prosent. Blant barn og unge med utanlandsk bakgrunn skil vi mellom ulike kategoriar 1. Av desse er den største gruppa norskfødde med ein utanlandsfødd forelder. Den nest største gruppa barn og unge med utanlandsk bakgrunn i Møre og Romsdal, er innvandrarar. Barn og unge frå -17 år med to utanlandsfødde foreldre kan vi til ein viss grad identifisere opphavslandet til. Av desse har dei fleste bakgrunn frå land utanfor Europa 2. Deretter finn vi flest frå Aust-Europa. Færrast har vi frå Nord-Amerika og Oseania. Av bykommunane utmerkar Ålesund seg med ein stor del barn og unge med bakgrunn frå Aust- Europa, medan Kristiansund har størst del barn og unge med bakgrunn frå Vest-Europa. Høgare del barnevernstiltak enn i landet elles Ved utgangen av 212 var det 31,1 barn med barnevernstiltak per 1 barn i fylket (-22 år). Dette er høgare enn i landet elles, der talet ligg på 26,6 per 1 barn. Flest barn med tiltak finn vi i Halsa, Tingvoll og Hareid kommunar. Nesset, Aukra og Sandøy har færrast barn med tiltak. Av barnevernstiltaka i fylket og i landet elles er det ei overvekt av hjelpetiltak, som til dømes bruk av støttekontakt, barnehageplass, avlastningstiltak i heimen eller andre foreldrestøttande metodar. Talet på omsorgstiltak, som til dømes opphald i fosterheim eller barn- og ungdomsinstitusjonar, er tilsvarande lågt. Trass i ein høgare del barnevernstiltak per 1 barn har Møre og Romsdal færre årsverk i barnevernstenesta enn landet elles. Flest tilsette per 1 barn i alderen 17 år finn vi i Halsa og Gjemnes, medan Midsund, Skodje, Giske, Stordal og Sula har færrast årsverk i barnevernet per 1 barn i alderen 17 år. 1. Innvandrarar, norskfødde med innvandrarforeldre, utanlandsfødd med ein norskfødd forelder, norskfødde med ein utanlandsfødd forelder, utanlandsfødd med to norskfødde foreldre. 2. Asia, Afrika, Mellom- og Sør-Amerika, samt Tyrkia Flytting til og frå utlandet -17 år, 212 Innvandring Utvandring Nettoinnvandring Molde 82 19 63 Ålesund 151 25 126 Kristiansund 76 19 57 Vanylven 7-7 Sande 11 3 8 Herøy 36 4 32 Ulstein 38 7 31 Hareid 18 4 14 Volda 26 1 25 Ørsta 16 5 11 Ørskog 9-9 Norddal 4 1 3 Stranda 22 4 18 Stordal 4-4 Sykkylven 27 3 24 Skodje 8 6 2 Sula 22 6 16 Giske 22 7 15 Haram 42 4 38 Vestnes 19 5 14 Rauma 8 3 5 Nesset 1-1 Midsund 6-6 Sandøy 2 2 - Aukra 11 4 7 Fræna 41 3 38 Eide 5 4 1 Averøy 1 4 6 Gjemnes 1-1 Tingvoll 7 3 4 Sunndal 6-6 Surnadal 6-6 Rindal 2-2 Halsa - - - Smøla 2 2 - Aure 24 1 23 Møre og Romsdal 826 149 677 Landet 15 18 5 362 9 746 Barn -17 etter landbakgrunn 1 og kjønn. 1. januar 213 I alt Norge Norden 2 Øst-Europa 2 (unntatt Tyrkia) 2 Vest-Europa Asia, Afrika, Mellom- og Sør- Amerika, Tyrkia 2 Nord-Amerika, Oseania 2 Gutar Jenter Gutar Jenter Gutar Jenter Gutar Jenter Gutar Jenter Gutar Jenter Gutar Jenter Landet 575 654 547 243 497 23 472 684 3 366 3 269 21 384 19 845 5 62 4 796 48 4 46 83 68 566 M&R 29 89 28 4 27 159 26 23 119 96 1 123 979 34 289 1 92 1 1 12 12 1. Eget, mors eller fars fødeland. 2. Barn med to utenlandsfødde foreldre.. Barn -17 år etter innvandringskategori 1. januar 213 I alt Fødd i Noreg med to norskfødde foreldre Innvandrarar Norskfødde med innvandrarforeldre Utenlandsfødde med ein norskfødd forelder Norskfødde med ein utenlandsfødt forelder Utenlandsfødde med to norskfødde foreldre 1 Landet 1 122 897 84 99 62 439 9 544 1 422 18 873 1 52 M&R 58 29 47 877 3 46 1 981 443 4 317 545 1. Kategorien inneheld også utanlandsadopterte... Barn -17 år etter de 1 hyppigst forekommende nasjonalitetsgruppene. 1. januar 213 I alt Gutar Jenter Polen 939 58 431 Litauen 438 22 218 Tyskland 395 27 188 Somalia 252 14 112 Sri Lanka 252 135 117 Irak 183 98 85 Eritrea 182 93 89 Thailand 165 85 8 Latvia 157 76 81 Afghanistan 123 76 47 Møre og Romsdal 1 5 27 2 65 2 377 1. Omfattar innvandrarar (fødd i utlandet av to utenlandsfødde foreldre) og norskfødde med innvandrerforeldre.. www.mrfylke.no/fylkesstatistikk 17

4 VENTA FOLKETALSVEKST 3 innbyggjarar om 2 år Folketalsauken er venta å halde fram i åra som kjem, og dei neste 1 åra er folketalet i fylket venta å auke med 27 innbyggjarar. Fram mot 232 førespeglar framskrivingane 1 ein auke på nærare 5 innbyggjarar. Fram mot 222 er det venta folketalsauke i 32 kommunar i fylket. I 6 av desse er veksten venta å vere større enn i landet elles (12,6 prosent), og i 13 er veksten venta å vere større enn fylkesgjennomsnittet (1,6 prosent). Størst vekst er venta i Ulstein og Skodje kommunar, i begge med om lag 25 prosent. Framskrivingane mot 222 førespeglar dessutan ein tilbakegang i folketalet i fire kommunar, størst i Vanylven (-8 prosent). Framskrivingane for kommunane Ålesund, Molde og Kristiansund er positive, og for Kristiansund og Ålesund er veksten venta å vere større enn den nasjonale fram mot 222. Folketilveksten er venta å vere særleg høg i dei første framskrivingsåra, og så vil han minke utover i perioden. Ein sentral årsak er flyttemønsteret til innvandrarane. Det er høgare sannsyn for at desse utvandrar enn resten av befolkninga. Over tid vil det føre til ein auke i utvandringa, og dermed ein reduksjon i nettoinnvandringa. Dersom folketalsauken følgjer prognosane til SSB, vil Møre og Romsdal ha 34 innbyggjarar i 232. I perioden 222-232 er det venta vekst i 31 av kommunane i fylket. Størst auke er venta i Skodje, med 17 prosent. Framskrivingane indikerer ein relativ nedgang i folketalet i fem kommunar, størst i Vanylven. 1. Føresetnadane for denne utviklinga er at den følgjer SSB sitt mellomalternativ (MMMM), som er definert som middels nasjonal vekst med middels fødselstal, middels levelader, middels innanlandsk mobilitet og middels nettoinnvandring. Samtidig er det viktig å understreke at det er usikkert om framskrivingane gir eit godt bilde av utviklinga framover. Den usikre faktoren er i sørleg grad innvandringa, då den er avhengig av den økonomiske situasjonen framover. -9 år 1-19 år 2-29 år 3-39 år 4-49 år 5-59 år 6-69 år 7-79 år 8-89 år 9 år eller eldre Sande 1 Venta folketalsvekst neste 1 åra fordelt på aldersgrupper - 2 2 4 6 8 1 Herøy Venta folketalsvekst i prosent fram mot 232 Vanylven Giske Vekst over 2% Vekst 1-2% Vekst < 1% Nedgang Ulstein Sula Hareid Volda Sandøy Haram Aukra Midsund Fræna Eide Vestnes Ålesund Skodje Ørskog Ørsta Sykkylven Stranda Molde Stordal Averøy Norddal Gjemnes Rauma Smøla Kristiansund3 Tingvoll Nesset Aure2 Halsa Sunndal Surnadal Rindal Venta folketalsvekst neste 1 åra i prosent mot 222 Møre og Romsdal Norddal Vanylven Ulstein Skodje Giske Sula Kristiansund Ålesund Landet Molde Ørskog Hareid Fræna Volda Aukra Midsund Stordal Rindal Averøy Haram Herøy Ørsta Vestnes Eide Sandøy Stranda Smøla Sykkylven Surnadal Rauma Sande Aure Halsa Sunndal Tingvoll Nesset Gjemnes -1-5 5 1 15 2 25 3 18