Fylkesstatistikk Møre og Romsdal

Transkript

1 Fylkesstatistikk 2007 Møre og Romsdal

2 2

3 INNHALD Fylkesstatistikk Møre og Romsdal i tal For andre året på rad gir Møre og Romsdal fylke ut statistikkheftet Fylkesstatistikk. Dette er meint som ein lettfatteleg utval av statistikk på viktige samfunnområde. Heftet dekker ikkje på nokon måte alle tema, og for dei tema som er med er det berre det vi har vurdert som aller viktigast som er kome med. Ønskjer du å gå meir inn i statistikken, finst det mange kjelder, m.a. på under overskrifta «Statistikk og analyse». Skulle du ha innspel på andre tema vi burde ta med, eller andre måtar å behandle dei tema som er med, er vi mottakelege for slike innspel. Tal og statistikk vert stadig viktigare i den offentlege debatten, som grunnlag for politikkutforming og i media. Det er derfor viktig at ein kan stole på statistikken, og tolkar tala rett. All statistikk du finn i dette heftet er offisielle tal frå ulike sikre kjelder, behandla og presentert på ein måte vi håpar er både lett tilgjengeleg og informativ. Visste du at: Møre og Romsdal er det største mat-fylket i landet? 14 av kommunane i fylket har hatt befolkningsvekst dei siste 10 åra? Ulstein kommune har den største andelen barn i befolkninga? Stadig fleire flyttar til Oslo? Innvandrarar utgjer 4,3 % av befolkninga i fylket? Fleire vel yrkesfag på vidaregåande skule? Sysselsettinga i fylket er aukande? 1 av 3 bur i tettbygde strøk? Dette og meir til finn du i årets utgåve av Fylkesstatistikk, god lesing. Kapittel Navn Side 1 Demografi 4 2 Folkehelse / Levekår 14 3 Klima 17 4 Barnehage 18 5 Utdanning 19 6 Sysselsetting 21 7 Pendling 26 8 Fiskeri 27 9 Mat / Eksport Landbruk Tettstad Reiseliv Kostra 34 Ole Helge Haugen fylkesplansjef fylk e.no/statistik k 3

4 DEMOGRAFI Fortsatt vekst i folketalet Ved inngangen til 2007 budde det personar i Møre og Romsdal, noko som tilsvarar 5.2 % av samla folketal i Noreg. Tilveksten frå 2006 var på 0.2 %. Til samanlikning var folketalsauken i Noreg på 0.9 % frå 2006 til Den relative folketilveksten i kommunane var størst i Ålesund, Aukra og Frei siste år. I absolutte tal var veksten størst i Ålesund med nærare 600 nye innbyggjarar. Frå er det Sula som har hatt den største relative tilveksten i fylke, tett følgt av Ålesund. Prosentvis er det Aure som har hatt den største nedgangen i folketalet siste år. Frå 1990 til 2007 har Ulstein fått 1179 fleire innbyggjarar, dette tilsvarar ein vekst på 21 % i denne perioden. Til samanlikning har veksten i Ålesund vore på 16 %. Relativt sett har Smøla, Halsa og Sande hatt den dårlegaste utviklinga i folketalet i denne perioden. I absolutte tal er det Smøla som har hatt det største tapet i folketal. Av dei 10 kommunane med størst prosentvis vekst i folketalet i perioden , er dei fleste tett integrert med ein bykommune eller er sentrum i eigen region. Tabell 1.1 Folketalsutviklinga i kommunane, fylket og landet Endring % innb. i 2007 % % Tal % 67 år Molde ,2 2, ,4 13, Kristiansund ,3 1,0 27 0,2 14, Ålesund ,7 6, ,4 12, Vanylven ,7-1, ,5 18, Sande ,7-18, ,5 18, Herøy ,0-0, ,6 14, Ulstein ,5 4,6 28 0,4 11, Hareid ,8-1,5 38 0,8 14, Volda ,9-0,1-5 -0,1 14, Ørsta ,9-1, ,9 16, Ørskog ,1 0,6-5 -0,2 14, Norddal ,1-7,3 9 0,5 18, Stranda ,4-3, ,0 18, Stordal ,3-6, ,2 16, Sykkylven ,7 2,6 46 0,6 13, Skodje ,7 4,4 30 0,8 10, Sula ,7 6,6 36 0,5 13, Giske ,5 4,8 17 0,3 12, Haram ,7-1, ,4 16, Vestnes ,1-2, ,6 14, Rauma ,2-1, ,3 16, Nesset ,9-6, ,6 17, Midsund ,8-3, ,7 18, Sandøy ,8-4,2 6 0,5 20, Aukra ,4 5,5 43 1,4 15, Fræna ,0 1,4 43 0,5 12, Eide ,0 5,4 23 0,7 13, Averøy ,7-0,8 7 0,1 14, Frei ,8 4,4 48 0,9 9, Gjemnes ,0-1, ,1 15, Tingvoll ,1-2, ,5 17, Sunndal ,4-0,5 10 0,1 16, Surnadal ,3-3, ,9 16, Rindal ,5-3, ,3 20, Aure , Halsa ,3-6, ,3 19, Tustna , Smøla ,1-11, ,2 19, Aure ,1 17,4 Møre og Romsdal ,0 0, ,2 14,5 Landet ,8 4, ,9 13,0 Møre og Romsdal i % av landet 5,6 5,5 5,4 5,3 5,3 5, Vanylven: Ved grensejustering 1. Januar 2002 vart ca. 380 personar overført frå 1514 Sande kommune til 1511 Vanylven kommune Aure: Frå 1. Januar 2006 vart kommunane 1569 Aure og 1572 Tustna slått sammen til ny kommune 1576 Aure kjelde: PANDA/SSB 4 Størst vekst i folk etalet i Auk ra og Ålesund siste året

5 Befolkningsendring siste 10 år I 14 av fylkets kommunar har det vore befolkningsvekst siste 10 år. Desse kommunane ligg langs aksen Volda Kristiansund. Av kommunane med folketalsvekst er det 7 kommunar som har både netto innflytting og fødselsoverskot, 6 kommunar har nettoutflytting og førselsoverskot. Kristiansund er einaste kommunen med nettoinnflytting og fødselsunderskot i perioden I dei resterande kommunane i fylket har det vore befolkningsnedgang siste 10 år. Desse kommunane finn vi på Ytre- og Indre-Søre, Indre Romsdal og på Nordmøre, med unntak av Frei og Kristiansund. I 13 av desse kommunane har ein netto utflytting og fødselsoverskot. Eit fleirtal av desse kommunane finn vi i Romsdal og på Nordmøre. Blant kommunane med nettoutflytting og fødselsoverskot, er det to nordmørskommunar, tre frå Romsdal og fem på Sunnmøre (figur 1.4). Figur ,0% > 0,0 - +4,9% 0,0 - -4,9% -5,0% > *Sande Sterk vekst Svak/moderat vekst Svak/moderat nedgang Sterk nedgang Endring i folketalet siste 10 år, endring i prosent, Ørsta Sandøy Aukra Midsund Stranda Fræna Eide Molde Giske Haram Vestnes Skodje Ålesund Ørskog Herøy Ulstein Sula Stordal Hareid Sykkylven Kr.sund Averøy Norddal Frei Rauma Smøla Gjemnes Tingvoll Nesset Aure** Halsa Sunndal Surnadal kjelde: PANDA/SSB Rindal Vanylven Volda *)Deler av Sande kommune over til Vanylven kommune **) 1. jan blei Tustna og Aure ei kommune - Aure kommune Vekst i folk etalet i 14 av k ommunane i fylk et dei siste 10 åra 5

6 6 Figur 1.2 Relativ endring i folketalet siste året kjelde: PANDA/SSB Figur 1.3 Relativ endring i folketalet siste 5 år, kjelde: PANDA/SSB Volda Ørskog Rauma Haram Tingvoll Sande Vestnes Herøy Midsund Ørsta Surnadal Stranda Gjemnes Stordal Smøla Rindal Halsa Vanylven Nesset Aure Frei Skodje Hareid Eide Sykkylven Norddal Sula Fræna Sandøy Molde Ulstein Giske Kristiansund Sunndal Averøy -2,5-2,0-1,5-1,0-0,5 0,0 0,5 1,0 1,5 Ålesund Aukra Møre og Romsdal Sogn og Fjordane Oppland Hedemark Hordaland Buskerud Oslo Akershus Telemark Rogaland Vestfold Østfold Aust-Agder Vest-Agder Nordland Nord-Trøndslag SørTrøndelag Troms Landet 3,5% Finnmark Auke > +4 % Auke +3,0 - +4,0 % Auke ,0 % Auke < +1 % Nedgang < - 1% Nedgang > -1%

7 7 Figur 1.4 Befolkningsendring etter nettoflytting og naturleg tilvekst kjelde: PANDA/SSB Befolkningsvekst med Smøla Netto innflytting og fødselsoverskot Netto innflytting og fødselsunderskot Netto utflytting og fødselsoverskot Befolkningsnedgang med Netto utflytting og fødselsoverskot Netto utflytting og fødselsunderskot Kr.sund Frei Averøy Tingvoll Aure** Halsa Rindal Sandøy Aukra Fræna Eide Gjemnes Surnadal *Sande Ørsta Midsund Stranda Molde Giske Haram Vestnes Skodje Ålesund Ørskog Herøy Ulstein Sula Stordal Hareid Sykkylven Norddal Rauma Nesset Sunndal Vanylven Volda *)Deler av Sande kommune over til Vanylven kommune **) 1. jan blei Tustna og Aure ei kommune - Aure kommune

8 Størst andel barn i Ulstein I Møre og Romsdal er 20,9 % av befolkninga i aldersgruppa 0 15 år. Dette er noko over landsgjennomsnittet (20,6). Ulstein, Frei og Giske er dei kommunane i Møre og Romsdal som har størst andel barn mellom 0 15 år. Andelen er klart høgare enn i dei tre største bykommunane i fylket. I alt 26 kommunar har høgare andel av barn enn fylkesgjennomsnittet. Berre Ulstein har over 20 % av innbyggjarane i aldersgruppa 12 år eller yngre. I perioden var den relative veksten i aldersgruppa 0 15 år størst i Ulstein, Ålesund og Stordal. Auken i Ulstein har vore på heile 27.5 prosentpoeng. Figur 1.5 kjelde: PANDA/SSB Relativ andel i aldersgruppa 0 15 år Figur 1.6 kjelde: PANDA/SSB Relativ andel 0 15 år og eldre 1. januar år år Talmaterialet kan indikere at i kommunar med høg andel unge i aldersgruppa 0 15 år, er andelen eldre låg. I Frei er knappe 7 % av befolkninga 70 år eller eldre. Også i Skodje og Ulstein er andelen eldre låg. Flest eldre finn vi i kommunane Smøla, Rindal og Sandøy. 5 0 Ulstein Frei Giske Ålesund Molde Kr. sund 5 0 Ulstein Frei Skodje Smøla Rindal Sandøy Figur 1.7 Vekst i aldersgruppa 0-15 år År 1990 = 100 kjelde: PANDA/SSB Stordal Ulstein Ålesund Kvar 5 innbyggjar i Møre og Romsdal er mellom 0 15 år

9 Tabell 1.2 Folketal fordelt på aldersgrupper 2007 i kommunane, fylke og landet i tal Aldersgrupper 2007 i prosent kjelde: PANDA/SSB 0-5 år 6-12 år år år år år år år år år 1502 Molde Kristiansund Ålesund Vanylven Sande Herøy Ulstein Hareid Volda Ørsta Ørskog Norddal Stranda Stordal Sykkylven Skodje Sula Giske Haram Vestnes Rauma Nesset Midsund Sandøy Aukra Fræna Eide Averøy Frei Gjemnes Tingvoll Sunndal Surnadal Rindal Halsa Smøla Aure Møre og Romsdal Landet år og eldre I alt 0-5 år 6-12 år år år år år år år år år 80 år og eldre 6,7 9,5 3,9 5,4 12,6 12,8 13,9 13,9 9,8 6,4 5,0 6,3 7,9 3,6 5,0 12,2 13,0 13,6 15,3 10,6 7,2 5,4 7,8 9,2 4,0 5,3 13,0 14,6 13,7 13,0 8,7 6,3 4,5 5,3 9,6 4,1 5,9 10,4 10,1 12,6 15,6 11,3 7,9 7,4 6,4 9,1 4,2 6,4 10,3 11,1 13,5 13,0 10,7 9,1 6,1 7,4 10,3 4,0 5,9 10,8 13,2 13,7 13,5 9,3 6,9 5,1 9,0 11,4 4,7 5,2 11,1 15,1 13,5 11,9 9,0 5,0 4,1 7,1 10,3 4,5 6,4 11,7 12,3 13,8 13,1 8,7 7,0 5,1 7,2 9,8 4,7 5,6 12,6 11,7 13,1 13,4 9,7 6,3 5,9 7,3 9,1 4,1 5,7 12,0 12,3 13,3 13,1 9,4 7,4 6,3 7,0 8,4 4,2 5,7 11,1 11,5 14,1 14,8 10,0 6,2 6,8 6,8 10,2 4,1 5,6 10,5 10,6 13,4 13,2 10,2 7,0 8,3 6,8 9,6 4,5 5,5 10,3 12,5 12,9 12,2 10,3 8,9 6,6 9,0 10,4 2,9 5,7 9,5 12,6 14,4 11,9 10,0 7,8 5,8 7,7 9,8 4,3 5,4 11,9 13,3 14,1 13,0 8,9 6,3 5,3 7,3 11,4 4,6 6,0 11,3 13,2 14,9 13,8 8,4 5,3 3,7 8,0 10,3 4,5 5,7 11,8 13,9 12,6 13,1 8,2 7,2 4,6 8,8 10,5 4,4 6,0 11,6 13,1 13,2 12,7 9,1 6,0 4,7 7,1 9,4 4,3 5,4 11,1 12,2 13,0 13,9 9,8 7,2 6,5 6,5 9,8 4,8 6,2 10,4 12,0 13,6 14,7 10,1 6,5 5,3 6,7 8,9 4,3 6,0 10,1 12,1 12,9 14,2 10,2 7,8 6,9 6,1 9,6 4,7 6,3 10,6 11,0 13,9 13,5 9,7 8,2 6,4 8,0 9,7 3,8 4,4 10,3 11,3 12,7 13,6 10,6 8,4 7,4 6,5 8,5 3,4 4,3 10,2 11,8 12,6 16,0 8,9 9,3 8,5 8,1 9,8 4,7 5,3 11,7 12,4 12,3 13,0 10,1 6,8 5,8 7,8 9,7 4,6 6,0 11,8 12,7 14,0 13,6 9,7 5,5 4,7 8,7 9,8 5,0 5,6 12,0 13,1 12,9 13,3 8,3 6,7 4,6 7,3 8,8 4,6 5,5 9,8 12,2 14,4 14,7 10,9 5,9 6,0 7,7 11,7 5,3 6,4 10,3 14,6 13,9 14,4 8,7 4,3 2,8 8,3 8,1 3,8 5,8 11,9 11,3 12,6 15,4 9,7 6,2 6,8 6,4 8,5 4,1 5,3 10,1 12,0 13,4 13,1 12,2 7,9 6,9 6,5 8,9 3,9 5,6 10,2 12,5 15,0 13,5 9,8 8,2 5,9 6,2 10,0 4,5 5,1 10,1 13,0 12,8 13,5 11,2 7,1 6,4 6,6 9,8 4,6 4,7 9,1 12,0 12,1 12,2 10,8 9,2 8,9 5,6 7,9 3,2 5,7 9,5 10,2 12,9 15,7 13,0 8,3 8,1 5,5 7,5 4,0 5,0 9,9 10,2 13,9 15,1 11,9 10,1 6,9 5,5 8,8 4,2 5,3 10,3 11,6 12,8 14,7 12,0 8,0 6,9 7,2 9,5 4,2 5,5 11,6 12,9 13,5 13,6 9,7 6,8 5,4 7,4 9,2 4,0 5,2 12,1 14,7 14,2 12,9 9,5 6,1 4,7 9

10 Lågast andel kvinner på Nordmøre I Noreg var det pr 1 januar kvinner per 100 menn. I Møre og Romsdal var det på same tidspunkt 99 kvinner per 100 menn. Ved inngangen til 2007 var det kvinneoverskot i 10 av fylkets kommunar, størst var overskotet i Stordal, Aukra og Volda. I heile 26 kommunar var det kvinneunderskot, med lågast andel i Gjemnes, Averøy og Vanylven. Ser vi nærare på aldersgruppa år, viser talmaterialet at i alle kommunane i fylket, med unntak av Ulstein, Norddal, Eide, Frei og Tingvoll, er det underskot av kvinner i denne aldersgruppa. Dei største underskota finn vi i Kristiansund, Halsa og Smøla. Fordeling på regionar: Sunnmøre 94 Romsdal 94 Nordmøre 92 Figur 1.8 kjelde: PANDA/SSB Fødselsoverskott, nettoflytting og folketilvekst Fødselsoverskudd Folketilvekst Nettoinnflytting Tabell 1.3 kjelde: PANDA/SSB Tabell 1.4 kjelde: PANDA Kvinner per 100 menn etter kommune, fylket og landet Kvinner per 100 menn alle aldersgrupper 2007 Kvinner per 100 menn i aldersgrupper år 2007 Gj.snitt kvinner per 100 menn i aldersgruppa år 1502 Molde Kristiansund Ålesund Vanylven Sande Herøy Ulstein Hareid Volda Ørsta Ørskog Norddal Stranda Stordal Sykkylven Skodje Sula Giske Haram Vestnes Rauma Nesset Midsund Sandøy Aukra Fræna Eide Averøy Frei Gjemnes Tingvoll Sunndal Surnadal Rindal Halsa Smøla Aure Møre og Romsdal Landet Fødselsoverskot* i åra Kommunane i Møre og Romsdal, fylket og landet Molde Kristiansund Ålesund Vanylven Sande Herøy Ulstein Hareid Volda Ørsta Ørskog Norddal Stranda Stordal Sykkylven Skodje Sula Giske Haram Vestnes Rauma Nesset Midsund Sandøy Aukra Fræna Eide Averøy Frei Gjemnes Tingvoll Sunndal Surnadal Rindal Halsa Smøla Aure Møre og Romsdal Landet *) fødselsoverskot = fødde - døde Færre k vinner enn menn men k vinneoversk ot i 10 av k ommunane

11 Flyttetapet til Oslo aukar Oslo, Sør-Trøndelag, Hordaland, Akershus og Rogaland er dei største mottakarfylka for utflytta møre og romsdalingar. Trass årvisse variasjonar synes flyttetapet til Akershus og Rogaland å halde seg på eit forholdsvis jamt nivå, medan nettoutflyttinga til Sør-Trøndelag og Hordaland synes å auke år for år. Oslo er den store mottakaren av utflytta møringar. For fylket har nettoflyttinga til Oslo vore negativ og aukande dei siste 10 åra. Tabell 1.5 Figur 1.9 Flytting frå Møre og Romsdal til andre fylke Nettoflytting Møre og Romsdal kjelde: PANDA/SSB absolutt endring %-vis endring 03 Oslo ,7 16 Sør-Trøndelag ,2 12 Hordaland ,2 02 Akershus ,9 11 Rogaland ,1 100 Hordaland Sør-Trøndelag Oslo kjelde: PANDA/SSB I 2006 flytta i alt 1129 personar frå Møre og Romsdal til Oslo, dette var nærare 200 fleire enn året før. I alt flytta 3197 personar til dei fem fylka omtalt ovanfor i 2006, noko som tilsvarar ei auke på over 400 personar frå Dei fylka som står fram som minst attraktiv for tilflytting er Aust-Agder, Finnmark og Telemark Talmaterialet indikerar at det er storbykommunane som er mest attraktiv å flytte til. Oslo, Trondheim og Bergen toppar statistikken som dei viktigaste tilflyttarkommunen for dei som valte å flytte frå Møre og Romsdal i Figur Utflytting frå Møre og Romsdal til andre kommunar siste 10 åra kjelde: PANDA/SSB Oslo Trondheim Bergen Stavanger Bærum Fredrikstad Kristiansand Nærare 20 % auk e i flyttinga til Oslo siste år 11

12 Netto innanlandsk flyttetap Nettoinnflyttinga mellom fylka i 2006 viser at Møre og Romsdal fylke har eit nettoflyttetap i forhold til dei andre fylka i landet på personar. Møre og Romsdal har flyttetap i forhold til alle fylka i landet med unntak av Aust- Agder, Sogn og Fjordane og dei tre fylka i Nord-Noreg. Frå 2001 til 2006 har Møre og Romsdal hatt eit netto innanlandsk flyttetap på personar. Talmaterialet for kommunane i Møre og Romsdal viser at 32 av fylkets kommunar har eit netto innanlandsk flyttetap i perioden I relative tal er flyttetapet størst i Stordal, Vanylven og Tingvoll. Også Kristiansund og Molde har netto innanlandsk flyttetap i denne perioden. Inkluderar vi flyttinga til og frå utlandet, endrar biletet seg noko. Innflytting frå utlandet synes å ha betydning for nettoflyttinga i alle fylkets kommunar, med unntak av Rindal. Molde og Kristiansund går frå netto flyttetap til netto innflytting. Figur 1.11 Stordal Netto innenlandsk flytting i prosent av folketalet 2001 Tingvoll Vanylven Smøla Sunndal Aure Halsa Surnadal Gjemnes Sandøy Midsund Nesset Rauma Vestnes Haram Sykkylven Stranda Norddal Ørskog Ørsta Volda Hareid Ulstein Herøy Sande Rindal Averøy Eide Fræna Giske Kristiansund Molde kjelde: PANDA/SSB Frei Sula Skodje Aukra Ålesund Figur 1.12 Stordal Nettoflytting (innen- og utenlandsk) i perioden i prosent av folketalet i 2001 Vanylven Smøla Aure Halsa Rindal Surnadal Sunndal Gjemnes Averøy Sandøy Midsund Nesset Rauma Vestnes Haram Giske Sykkylven Fræna Stranda Norddal Ørskog Ørsta Volda Hareid Ulstein Herøy Sande Tingvoll Eide kjelde: PANDA/SSB Frei Sula Skodje Ålesund Kristiansund Molde Aukra 12 Flytting frå utlandet gir auk e i folk etalet

13 Innvandrarbefolkninga Innvandrarbefolkninga i Møre og Romsdal utgjer i alt 4.3 % av samla folketal i fylket. Det er klart mindre enn landsgjennomsnittet på 8.9 %. Berre Nordland og Nord-Trøndelag har ein lågare andel innvandrarar i befolkninga enn Møre og Romsdal. Det bur innvandrarar i alle fylkets kommunar, men det er store variasjonar i kor stor andel dei har av den samla befolkninga. I absolutte tal er innvandrarar høgast i Ålesund, i relative tal er andelen høgast i Stordal. Den største andelen av innvandrarbefolkninga i fylket kjem frå Asia, medrekna Tyrkia. Deretter følgjer aust- og vesteuropearane. I alt utgjer desse 2.2 % av det samla folketalet i Møre og Romsdal. Figur 1.13 kjelde: SSB Innvandrarbefolkninga i Møre og Romsdal etter landbakgrunn 2007 Asia med Tyrkia 34 % Sør- og Mellom-Amerika 4 % Nord-Amerika 2 % Oseania 0 % Norden 12 % Vest-Europa 15 % Tabell 1.6 Innvandrarbefolkninga* i kommunane i Møre og Romsdal, fylket og landet kjelde: SSB Vestlig bakgrunn Ikke-vestlig bakgrunn Alle % i Molde , Kristiansund , Ålesund , Vanylven , Sande , Herøy , Ulstein , Hareid , Volda , Ørsta , Ørskog , Norddal , Stranda , Stordal , Sykkylven , Skodje , Sula , Giske , Haram , Vestnes , Rauma , Nesset , Midsund , Sandøy , Aukra , Fræna , Eide , Averøy , Frei , Gjemnes , Tingvoll , Sunndal , Surnadal , Rindal , Aure (t.o.m. 2005) Halsa , Tustna (t.o.m. 2005) Smøla , Aure ,0 Møre og Romsdal ,3 Landet ,9 * Personar som verken har foreldre eller besteforeldre som er født i Norge Afrika 9 % Øst-Europa 24 % Få innvandrarar 13

14 FOLKEHELSE Fleire mottek tenester frå heimesjukepleien I 2006 var personar i aldersgruppa 67 år og eldre i Møre og Romsdal brukara av heimeteneste eller var buande på institusjon. Dette tilsvarar 26 % av befolkninga i denne aldersgruppa, noko som er det same som landsgjennomsnittet. Figuren visar kor stor del av befolkninga i ulike aldersgrupper som enten budde på institusjon eller nytta heime tenester. Blant personar år hadde 7 % heimeteneste eller budde på institusjon, mens tilsvarande andel blant dei eldste (90 år og eldre) var 88 %. I aldersgruppa 80 år og eldre hadde 52 % heimeteneste eller budde på institusjon. Som i landet elles har talet på dei som mottek heimetenester i Møre og Romsdal økt dei siste åra og det har skjedd store endringar i typen heimetenester som brukast. Mottakarar av heimetenester omfattar både dei som mottek heimesjukepleie, praktisk bistand, og dei som mottek både heimetenester og praktisk bistand. Mens det i 1994 var mange fleire mottakarar av berre praktisk bistand som av berre heimesjukepleie, er det i 2006 motsatt. Årsaker til dette kan være at mottakarane må betale for praktisk bistand for tenesta, i motsetning til heimesjukepleien som vart gratis frå Figur 2.1 Relativ andel av eldre i Møre og Romsdal som budde i institusjon eller nytta heimeteneste i Figur år år år år 90 år og over Heimeteneste Buande i institusjon Mottakarar av heimetenester i Møre og Romsdal Heimetenester i alt Berre praktisk bistand år og over 80 år og over Berre heimesjukepleie Både praktisk bistand og heimesjukepleie kjelde: SSB kjelde: Kommunehelseprofiler Auk e i andelen som mottek heimetenester

15 Skulefrukt Abonnementsordning på frukt og grønsaker (Skulefrukt) har vore eit tilbod til alle landets grunnskolar sidan Tal frå vårsemesteret 2007 visar at 57 % av grunnskulane i Møre og Romsdal deltok i ordninga noko som er den nest største andelen i landet etter Nordland fylke. Ein tredjedel av elevane ved desse skolane deltok og dette representerer 19 % av alle elevane i fylket. Frå hausten 2007 blir det to hovudordningar for å få frukt eller grønsaker på skulen. Den eine ordninga er å abonnere på skulefrukt som gjelder elevar ved reine barneskolar (skuler med klasse 1 7). Den andre ordninga er elevar som får gratis frukt og grønt som gjeld for ungdomskolar (skolar med klasse 8 10) og kombinerte skolar (skolar med klasse 1-10). Færre røyker til dagleg Omfanget av daglegrøyking blant befolkninga i Møre og Romsdal går stadig ned, mens av-og-til røyking er like vanleg som før. Denne trenden er i samsvar med utviklinga elles i landet. Tal frå 2006 visar at 25 % av kvinnene og 27 % av mennene i fylket røyker til dagleg, noko som er ein reduksjon på respektive 5 % og 6 % frå Tabell 2.1 Andel mottakarar av skulefrukt vårsemesteret 2007 kjelde: Skulefrukt.no Andel skolar som deltar Andel elevar i fylket som deltar Andel elevar ved skulefruktskuler som deltar Nordland 58 % 26 % 39 % Møre og Romsdal 57 % 19 % 32 % Buskerud 56 % 27 % 46 % Finnmark 54 % 23 % 37 % Hedmark 54 % 20 % 37 % Hordaland 54 % 15 % 30 % Sogn og Fjordane 52 % 31 % 49 % Telemark 51 % 28 % 48 % Sør-Trøndelag 48 % 17 % 39 % Vest-Agder 45 % 7 % 14 % Aust-Agder 44 % 14 % 31 % Oslo 44 % 14 % 26 % Rogaland 44 % 10 % 23 % Østfold 44 % 8 % 39 % Oppland 42 % 13 % 29 % Vestfold 36 % 10 % 28 % Akershus 36 % 9 % 22 % Troms 35 % 10 % 32 % Nord-Trøndelag 27 % 8 % 26 % Landet 47 % 15 % 31 % Figur Andel i Møre og Romsdal som røyker til dagleg og av og til etter kjønn Daglegrøykarar kvinner Daglegrøykarar menn Av og til røykarar kvinner Av og til røykarar menn kjelde: Kommunehelseprofiler Andelen røykara i Møre og Romsdal i 2006 er omtrent på landsgjennomsnittet, men tala visar at det er store forskjellar i røykevanane mellom fylka. Høgast andel røykare er det i Finnmark og Østfold kor 32 % røykte i 2006, mens det var færrast røykare i Oslo og Akershus med 22 % røykjare For å dempe utslaga av tilfeldige svingingar i datamaterialet blir det nytta treårig glidande gjennomsnitt. For 2006 visast gjennomsnitt av 2005 og Møre og Romsdal over landsgjennomsnittet for skulefruktordninga 15

16 Levekår Indeksen er rangert i 10 der verdien 1 inneberer at kommunen tilhøyrer dei 10 prosent med lavast verdi på indikatoren osv., verdien 10 er høgaste verdi Innhald i indexen: Sosialhjelpstilfelle 16 år og over Dødlegheit Uførepensjonistar år Attføringspengetilfelle Voldskriminalitet Registrert arbeidsledige og deltakarar på arbeidsmarkedstiltak Overgangsstønad Lav utdanning. Andel med barne og ungdomsskulenivå som høgaste fullførte utdanning i aldersgruppa år Figur 2.2 Indeks for levekårsproblemer og delindekser for enkeltindikatorer Indeks 2000 Indeks 2007 Sosialhjelp Dødelighet Kommune 1502 Molde 4,6 3, Kristiansund 9,3 8, Ålesund 5,4 5, Vanylven 2,9 4, Sande 2,1 2, Herøy 3,4 4, Ulstein 3,4 3, Hareid 5,1 5, Volda 4,7 3, Ørsta 5,1 4, Ørskog 4,7 2, Norddal 2,1 2, Stranda 1,3 1, Stordal 1,4 3, Sykkylven 2,4 2, Skodje 3,3 5, Sula 3,9 3, Giske 2,3 2, Haram 1,7 3, Vestnes 5,6 4, Rauma 4,7 4, Nesset 2,3 4, Midsund 2,1 4, Sandøy 1,6 1, Aukra 2,7 2, Fræna 5,1 4, Eide 3,9 6, Averøy 5,9 5, Frei 6,9 5, Gjemnes 2,9 4, Tingvoll 4,3 4, Sunndal 4,6 4, Surnadal 5,1 4, Rindal 2,3 2, Halsa 4,1 6, Smøla 5,6 6, Aure 5,6 5, Uføretrygd Attføringspenger Arbeidsledige Overgangsstønad kjelde: SSB Lav utdanning 16

17 Auke i utslepp av klimagassar I perioden auka utsleppa av klimagassar med om lag 13 % i Noreg. For Møre og Romsdal er auken vesentleg større, om lag 60 %, noko som er den største auken av alle fylka i ladet. Ser vi derimot på utslepp i høve til folketal, ligg Møre og Romsdal ved utgangen av 2005 litt over landsgjennomsnittet. Vårt fylke står for 6 % av samla utslepp i Noreg, og fordelt på kvar innbyggar gir dette om lag tonn CO 2 ekvivalentar. Figur Historiske utslipp 1991 og 2005, Møre og Romsdal kjelde: SSB/SFT Prosessutslepp Mobil forbrenning Stasjonær forbrenning KLIMA Både når det gjeld endringar i utslepp, og utslepp pr. innbyggar, ser vi ein klar samanheng med utviklinga i industrien. Område med lite industri har og låge utslepp, og område med ei svak industriutvikling har låg vekst, eller nedgang i utslepp av klimagassar. Industrien største utsleppskjelde i Møre og Romsdal Industrien er kjelde til om lag 40 % av utsleppa i Møre og Romsdal, mens den på landsbasis står for under 30 %. Både på landsbasis og i Møre og Romsdal er auken i utslepp størst i industrien. I vårt fylke er det tradisjonell industri som står for auke, som utgjer meir enn ei tredobling i perioden På landsbasis er det utslepp frå olje- og gassutvinning samt prosessutslepp frå petroleumsindustrien som viser størst auke. Utsleppa frå privat hushald og landbruk har gått ned i Møre og Romsdal dei siste 15 år sjølv om det har vore ein auke på desse områda på landsbasis. Den same perioden har utslepp frå lette køyretøy auka med om lag 26 % og frå tunge køyretøy med om lag 50 %. Auken i utslepp frå transport har vore høgare i vårt fylke enn i resten av landet. Tabell Utslepp av klimagassar i alt i 1000 tonn CO 2 - ekvivalentar Landet Møre og Romsdal Relativ endring - Landet kjelde: SSB/SFT Relativ endring - Møre og Romsdal I alt ,1 60,9 Stasjonær forbrenning ,5 220,6 Olje- og gassutv. (stasj.) Industri og bergv. (stasj.) Andre næringar (stasj.) Private hushald Forbrenning av avfall og deponigass Mobil forbrenning ,5 28,2 Lette køyrety og motorsyklar Lette køyrety: bensin Lette køyretøy: diesel etc Motorsykkel - moped Tunge køyrety Tunge køyrety: bensin Tunge køyrety: diesel etc Skip og båtar Innanriks luftfart Anna (mob.) Prosessutslepp ,6 46,2 Olje- og gassutv. (pros.) Industri og bergv. (pros.) Landbruk Avfallsdeponigass Anna (pros.) Reduksjon i utslepp frå privat hushald og landbruk 17

18 18 BARNEHAGE Auka barnehagedekking I Møre og Romsdal var barnehagedekkinga for aldersgruppa 0 5 år på nærare 70 % ved inngangen til Dette er ei auke på over 10 prosentpoeng samanlikna med I alle kommunane, med unntak av Tingvoll og Midsund, er det ein relativ auke i barnehagedekkinga i fylket frå 2004 til I 22 kommunar er barnehagedekkinga for denne aldersgruppa lik eller større enn fylkesgjennomsnittet i Til samanlikning var barnehagedekkinga lik eller større fylkesgjennomsnittet i 24 kommunar i Andelen barn i kommunane varierar frå år til år. I absolutte tall finn vi ei auke i andelen barn i 11 kommunar i fylket frå 2004 til I to kommunar er det ingen endringar frå 2004 (Sula og Sandøy), medan 24 kommunar har færre barn i aldersgruppa 0 5 år i 2007 enn med i Auken i barnehagedekkinga vil derfor i ein viss grad kunne forklarast med ein reduksjon i antal barn i den enkelte kommune. Tabellen viser at det er store variasjonar i den relative auken i andelen barn i dei kommunane som har hatt vekst frå 2004 til Tabellen syner at i vekstkommunane aukar også barnehagedekkinga, med unntak av Midsund kommune. Her har andelen barn i aldersgruppa 0 5 auka med 3 prosentpoeng frå 2004 til I same periode er barnehagedekkinga redusert med 3 prosentpoeng. Tabell 4.1 Barnehagedekking i Møre og Romsdal kjelde: Utdanningsavdelinga/SSB Barnehagedekking Antall barn i komm andel 04 andel 07 endr % endr abs tal endr rel tal Molde Kristiansund Ålesund Vanylven Sande Herøy Ulstein Hareid Volda Ørsta Ørskog Norddal Stranda Stordal Sykkylven Skodje Sula Giske Haram Vestnes Rauma Nesset Midsund Sandøy Aukra Fræna Eide Averøy Frei Gjemnes Tingvoll Sunndal Surnadal Rindal Halsa Smøla Aure Møre og Romsdal

19 Fleire vel yrkesfag i vidaregåande skule I 2005/2006 var det elevar i den vidaregående skulen i Møre og Romsdal. Av desse gjekk 49,6 % på yrkesfagleg studieretning. Talet på elevar i yrkesfaglege studiar har auka med 26 % sidan 2001/2002, mens talet på elever på allmennfag har gått ned med 1 %. Totalt har talet på elevar i dei vidaregåande skolane i fylket auka med 11 % frå 2001/2002 til 2005/2006. På landsbasis har elevtalet i vidaregåande skule auke med 14 % i same periode, også der har den meste av aukinga vore på yrkesfagleg studieretning. Fleire søkarar og studentar ved høgskolane Tal for 2006 visar at det var 1091 fleire som studerte ved høgskolane i fylket samanlikna med 2001, noko som utgjer 21 % auke. Søkartala i same perioden har auka med 11 % og det er Høgskulen i Ålesund som har hatt den største aukinga i tal søkarar og talet på studentar. Likevel er det framleis Høgskulen i Volda som har flest søkarar og flest studentar av dei tre høgskolane i fylket. Utviklinga nasjonalt viser at det er fleire studentar ved høgskulane, mens det har vore ei nedgang i talet på studentar ved universiteta og dei vitskapelege høgskulane. I dei siste ti åra har andelen kvinner som studerar ved høgskolane i fylket auka. I 1996 var 58 % av studentane i fylket kvinner, mens andelen no er 64 %. Tabell 5.1 Fordelingen av elever på studieretninger og nivåer i videregående opplæring, tal for alle år Grkurs Allmennfaglig Grkurs Yrkesfaglig Videreg kurs 1 Allmennfaglig Viderg kurs 1 Yrkesfaglig Skuleår Endring % Endring % 21 % -7 % 34 % 2 % 17 % 11 % -1 % 26 % Tabell 5.2 Søkartal høgskolane i Møre og Romsdal * % endring Høgskulen i Molde % Høgskulen i Volda % Høgskulen i Ålesund % Alle høgskolar Møre og Romsdal % Alle statlege høgskolar % * Omfattar ikkje søknadar på doktorgradsnivå Tabell 5.3 Videreg kurs 2 Allmennfaglig Videreg kurs 2 Yrkesfaglig Tal studentar i Møre og Romsdal I alt kjelde: Utdanningsdirektoratet % endring Høgskulen i Molde % Høgskulen i Volda % Høgskulen i Ålesund % Sum % I alt allmennfag I alt yrkesfag kjelde: NSD database for statistikk om høgare utdanning kjelde: SSB UTDANNING Stor auk e i talet på elevar som vel yrkesfag i vidaregåande skule 19

20 20 1 av 5 har høgare utdanning Kvar 5 person over 16 år har utdanning på høgskule- eller universitetsnivå i Møre og Romsdal. Dette er ein noko lågare andel enn i landet elles, kor kvar 4 person har ei slik utdanning. Andelen med høgare utdanning er størst i Volda, Molde og Ålesund. Andelen her er høgare enn landsgjennomsnittet på 25 %. I 10 kommunar er andelen i befolkninga med høgare utdanning lik eller større enn fylkesgjennomsnittet. Andelen i befolkninga som har ei utdanning lik grunnskuleeller vidaregåande nivå, er i Møre og Romsdal på 80 %, eller 4 av 5 personar. Til samanlikning er denne andelen på 75 % i landet elles. I 31 kommunar er andelen i befolkninga med lågare utdanning lik eller større enn fylkesgjennomsnittet, medan 34 kommunar har ein høgare andel enn landsgjennomsnittet. Blant desse finn vi m.a. kommunane Kristiansund, Volda, Ulstein, Sunndal og Surnadal som er regionsenter i sitt omland. Ei av forklaringane på at ein stor andel av befolkninga i Møre og Romsdal har lågare utdanning, kan vere næringsstrukturen i fylket. Ein høg andel av dei sysselsette er tilsett i primær- og sekundærnæringar, t.d. som fagarbeidarar i industrien. Ser vi på sysselsette etter arbeidsstad, viser tabellen at 73 % av alle sysselsette i Møre og Romsdal har lågare utdanning. * Ikke medregnet personer med uoppgitt eller ingen fullført utdanning. ** Inkludert nivået «Påbygging til videregående utdanning» som omfatter utdanninger som bygger på videregående skule, men som ikke er godkjent som høyere utdanning. Tabell 5.4 Utdanningsnivå i befolkninga i kommunane i Møre og Romsdal, fylket og landet i 2006 I alt Grunnskulenivå Personer Videregåendeskulenivå** Prosent* Bostedskommune 1502 Molde ,1 43,4 29, Kristiansund ,8 46,8 20, Ålesund ,8 45,4 25, Vanylven ,4 49,8 13, Sande ,9 45,9 13, Herøy ,9 47,7 14, Ulstein ,7 24, Hareid ,5 48,4 16, Volda , , Ørsta ,3 47,1 19, Ørskog ,3 49,2 23, Norddal ,9 16, Stranda ,7 48,7 15, Stordal ,8 47,4 14, Sykkylven ,9 45,6 17, Skodje , , Sula ,1 45, Giske ,6 47,7 17, Haram ,8 49,4 15, Vestnes ,7 46,5 14, Rauma ,4 47,3 15, Nesset ,1 49,3 12, Midsund ,5 47, Sandøy ,7 51,2 13, Aukra ,3 43,1 19, Fræna ,2 44,7 14, Eide ,4 45,1 15, Averøy ,1 47,7 15, Frei ,5 46,9 19, Gjemnes ,3 49,2 16, Tingvoll ,8 50,7 18, Sunndal ,5 50,4 18, Surnadal ,9 49,3 15, Rindal ,7 49,9 14, Halsa ,7 49,5 14, Smøla ,1 44,5 12, Aure , ,5 Møre og Romsdal ,8 45,5 19,7 Landet ,3 43,4 25,4 Universitets- og høgskulenivå Uoppgitt/ingen utdanning Grunnskulenivå Videregåendeskulenivå** kjelde: SSB Universitets- og høgskulenivå

21 Høg og aukande sysselsetting i Møre og Romsdal Sysselsettinga i Møre og Romsdal aukar. I andel av befolkninga er sysselsettinga på nærare 72 %. Berre Akershus og Sogn og Fjordane har høgare andel enn Møre og Romsdal. Møre og Romsdal peikar seg også ut med at andelen sysselsette i aldersgruppa 15 19, og er klart høgare i Møre og Romsdal enn i dei andre fylka, med unntak av Sogn og Fjordane. Av dei sysselsette i Møre og Romsdal er 35 % sysselsett i offentleg forvaltning og anna tenesteyting, 19 % er sysselsett i industri og bergverksdrift og 16 % i varehandel, hotell- og restaurantverksemd. Talmaterialet viser at i Volda er 52 % av dei sysselsette etter arbeidsstad sysselsett i offentleg forvaltning og anna tenesteyting. Andelen sysselsette i industri er klart høgast i Stordal (48 %) og i Ålesund er heile 23 % sysselsett i varehandel, hotell- og restaurantverksemda. Nesset er den kommunen i fylket som har høgast sysselsetting innan jordbruk, skogbruk og fiske, og Kristiansund er den kommunen i Møre og Romsdal som har klart flest sysselsett i høve til utvinning av råolje og naturgass, sjølv om knappe 1 % av dei som har sin arbeidsplass i Kristiansund arbeider innanfor denne næringa. Nærare 71 % av dei sysselsette i Møre og Romsdal arbeider innanfor privat sektor og offentlege føretak, 20 % i kommunal forvalting, 2 % i fylkeskommunal forvalting og 8 % i statleg forvalting. Dette er om lag som i landet elles. I 17 av fylkes kommunar er andelen sysselsette i privat sektor og offentlege føretak over 70 %. Høgast er andelen i Sykkylven. Den kommunale forvaltninga er ein viktig arbeidsgje- Tabell 6.1 Sysselsette personar etter arbeidsstad, kommunane i Møre og Romsdal, fylket og landet i 2006 Tal Alle sektorer Statlig forvaltning Fylkeskommunal forvaltning Andel Kommunal forvaltning kjelde: SSB/Panda Privat sektor og offentlige foretak 1502 Molde ,3 3,7 13,6 65, Kristiansund ,0 3,1 17,2 68, Ålesund ,1 2,3 12,8 70, Vanylven ,4 1,2 28,7 68, Sande ,4 0,3 28,5 67, Herøy ,7 2,1 21,7 75, Ulstein ,1 2,5 14,8 80, Hareid ,4 0,3 21,6 77, Volda ,2 2,4 19,6 54, Ørsta ,6 2,0 22,6 72, Ørskog 895 5,5 4,9 31,7 57, Norddal 878 1,3 0,1 32,1 66, Stranda ,8 2,0 18,3 77, Stordal 625 0,0 0,0 20,3 79, Sykkylven ,7 1,7 16,4 81, Skodje ,7 0,0 30,5 68, Sula ,0 0,2 25,6 73, Giske ,6 0,2 25,1 73, Haram ,8 1,3 19,0 78, Vestnes ,1 2,2 31,4 63, Rauma ,3 1,4 19,4 77, Nesset ,2 0,2 28,6 70, Midsund 780 0,6 0,4 34,2 64, Sandøy 631 1,0 0,3 30,1 68, Aukra ,3 1,2 26,3 71, Fræna ,0 2,7 24,2 70, Eide ,5 0,1 24,7 72, Averøy ,3 0,2 23,9 74, Frei ,3 0,0 35,3 63, Gjemnes 815 1,7 0,1 33,1 65, Tingvoll ,2 3,2 33,8 55, Sunndal ,0 1,6 22,6 74, Surnadal ,7 1,9 27,0 69, Rindal 916 0,5 0,4 27,5 71, Halsa 735 1,6 0,1 30,9 67, Smøla 938 1,2 0,2 29,5 69, Aure ,7 0,1 29,0 67,2 Møre og Romsdal ,7 2,0 19,7 70,6 Landet ,7 1,8 17,2 70,4 SYSSELSETTING Møre og Romsdal har den tredje høgaste yrkesdeltak inga i landet 21

22 22 var i Møre og Romsdal. Den høgaste andelen sysselsette i kommunalforvaltninga finn vi i Frei kommune. Blant bykommunane er sysselsettinga i kommunal forvaltning låg, men lågast andel finn vi i Ålesund, Molde og Ulstein. Figur 6.1 Prosentvis vekst i sysselsettinga kjelde: SSB/Panda Høgast sysselsetting innanfor den fylkeskommunale forvaltninga finn vi i Ørskog. I 12 kommunar er sysselsettinga i fylkeskommunal forvaltning lik eller høgare enn fylkesgjennomsnittet. Den statlege forvaltninga er ein viktig arbeidsplass i fire kommunar i fylket, - Volda og bykommunane. I desse kommunane er, med unntak av Kristiansund, andelen sysselsette høgare i den statlege enn i den kommunale forvaltninga. Ved tredje kvartal 2007 var det registrert bedrifter i Møre og Romsdal. Desse utgjer til saman 6 % av alle bedriftene i Noreg. Av bedriftene i Møre og Romsdal hadde halvparten 1 4 tilsette, og 1 % hadde 100 eller fleire tilsette. I høve til føretak, viser talmateriale at knappe 4 % av nyetableringane i Noreg (2006) skjedde i Møre og Romsdal. Nyetableringar etter kommune og absolutte tal viser at Ålesund, Molde og Kristiansund ligg på topp i høve til nyetableringar dette året. Etableringsgraden i kommunane var samtidig størst i Frei, tett følgt av Giske, Sykkylven og Vanylven. *Sande Vekst større enn 20% Vekst mellom 10% og 20% Vekst mindre enn 10% Nedgang Ørsta Sandøy Aukra Midsund Stranda Fræna Eide Molde Giske Haram Vestnes Skodje Ålesund Ørskog Herøy Ulstein Sula Stordal Hareid Sykkylven Kr.sund Averøy Norddal Frei Rauma Smøla Gjemnes Tingvoll Nesset Aure** Halsa Surnadal Sunndal Rindal Om vi ser på tal føretak i kommunane, er det dei tre bykommunane som toppar statistikken i høve til tal føretak i Føretak etter folketal viser at det er Stordal og Norddal som har flest føretak per innbyggjar. Overlevingsgraden til føretaka synes å vere størst i Skodje, Ørskog og Gjemnes. Vanylven Volda *)Deler av Sande kommune over til Vanylven kommune **) 1. jan blei Tustna og Aure ei kommune - Aure kommune