Sakshandsamar, innvalstelefon Håvard Rød, 5557 2143 Vår dato 04.03..2013 Dykkar dato 25.10.2012 Vår referanse 2013/1742 331.1 Dykkar referanse Fjell kommune Postboks 184 5342 Straume FJELL KOMMUNE - BUDSJETT OG ØKONOMIPLAN Fylkesmannen har motteke særutskrift av kommunestyresak om budsjett for 2013 og økonomiplan, vedteke i kommunestyremøte 13.desember 2012. Kommunen er ikkje under statleg kontroll og godkjenning etter kommunelova 60. Etter 15 i forskrifter om årsbudsjettet skal årsbudsjettet, slik det er vedteke av kommunestyret, liggja føre som eige dokument innan 15. januar. Økonomiske oversyn må vera utarbeidd innan 1. mars i budsjettåret. Etter kommunelova 45 tredje punkt skal innstillinga til årsbudsjett ha vore lagt ut til offentleg gjennomsyn i minst 14 dagar før handsaming i kommunestyret. Det er lagt opp til uendra skatteøyre for kommunane frå 2012-11,6 prosent også for 2013. Frie inntekter Kommunen har budsjettert med kr. 598.369.000,- i skatt på eige og inntekt for 2013. I 2012 var det ein samla skatteauke for kommunane i landet på 6,8 prosent. Det er no rekna med ein skatteauke for kommunane frå 2012 til 2013 med 5,1 prosent. Kommunen sitt skattenivå i 2012 var 98,5 prosent av landsgjennomsnittet. I rammeoverføring til kommunane er det symmetrisk inntektsutjamning. Kommunar med skattenivå over landsgjennomsnittet får eit trekk i 2013 tilsvarande 60 prosent av differansen mellom eige skattenivå og landsgjennomsnittet. Kommunar med skattenivå under landsgjennomsnittet får kompensasjon i 2013 tilsvarande 60 prosent av differansen mellom landsgjennomsnittet og eige skattenivå. Kommunar med skattenivå under 90 prosent av landsgjennomsnittet får også tilleggskompensasjon tilsvarande 35 prosent av differansen mellom 90 prosent av landsgjennomsnittet og eige skattenivå. Kommunen sine frie inntekter består av ordinær skatt og statleg rammeoverføring, medrekna inntektsutjamning. Sum frie inntekter er budsjettert til kr.1067,4 mill. Statens hus Kaigaten 9, 5020 Bergen Telefon: 55 57 20 00 Telefaks: 55 57 25 81 Kommunal- og samfunnsplanavdelinga Postboks 7310, 5020 Bergen Org.nr: 974760665 E-post: postmottak@fmho.no Internett: www.fylkesmannen.no/hordaland
Inntektsprognosen for 2013 er no oppdatert med førebelse innbyggjartal pr. 01.01.2013 og innkomen skatt i 2012. Grunnlaget for inntektsutjamninga vil vere innbyggjartal pr. 01.01. 2013. For innbyggjartilskot og aldersfordelinga i utgiftsutjamninga er grunnlaget innbyggjartal pr. 01.07.2012. Dei budsjetterte frie inntektene er om lag kr. 30 mill. høgare enn den siste inntektsprognosen. Kommunen har høg folkevekst og det er stor aktivitet i næringslivet. Det ordinære skattenivået pr. innbyggjar samanlikna med landsgjennomsnittet har vore aukande dei siste åra. Det kan difor vere realistisk å pårekna ein større skattevekst i 2013 for kommunen enn det som følgjer av inntektsprognosen og statsbudsjettet. Det er likevel sannsynleg at dei frie inntektene er budsjettert for høgt for 2013. Fylkesmannen legg difor til grunn at kommunestyret vedtek budsjettrevisjon i løpet av første halvår (seinast i juni) og at dei budsjetterte frie inntektene blir redusert med minst kr. 20 mill. Eigedomsskatt Kommunen har ikkje eigedomsskatt på verk og bruk eller på andre eigedomar. Det er eit stort inntektspotensial dersom kommunen hadde innført eigedomsskatt. Det er no få kommunar som korkje har eigedomsskatt på verk og bruk eller på bustader og fritidseigedomar. Det samla inntektsnivået i kommunen er difor lågt. Kommunen har investert mykje for å møta den store veksten i folketalet. Utgiftene har på denne bakgrunn auka meir - og tidlegare- enn inntektene, og økonomien er komen i noko ubalanse dei siste åra. Fylkesmannen meiner det er viktig for kommunen å sjå dei økonomiske utfordringane knytt til folkeveksten i samanheng med korleis inntektsgrunnlaget blir utnytta. Løns- og prisauke Prisindikatoren for kommunesektoren for 2013 er i statsbudsjettet 3,3 %. Denne består av pårekna lønsvekst med 4,0 % ( vekt 0,635 ) og varekjøp med 2,1 % ( vekt 0,365 ). Avdrag I økonomireglane er det gitt minimumskrav for storleiken på årlege avdrag. Etter kommunelova 50 sjuande ledd kan attståande løpetid for kommunen si samla gjeldsbyrde ikkje overstiga den vegde levetida for kommunen sine anleggsmidlar ved det siste årsskiftet. Kommunelova set eit minstekrav til totale låneavdrag for kommunen. Ein hovudregel vil vere at årlege låneavdrag som eit minimum må utgjere om lag 3 ½ - 4 % av lånegjelda (når formidlingslåna og avdraga på slike lån ikkje er rekna med). Fylkesmannen har tidlegare påpeika for kommunen at dei ordinære avdraga ligg lågt. Det er budsjettert med kr. 35,0 mill. i ordinære avdrag for 2013. Fylkesmannen tilrår at kommunane betaler minst 3,5 prosent i ordinære avdrag av lånegjelda (utanom formidlingslån). Dette svarer til ordinære avdrag i 2013 for kommunen med omlag kr. 42 mill. Dei ordinære avdraga ligg m.a.o. omlag kr. 7 mill. for lågt i høve til vårt tilrådde minstenivå. Over tid er det økonomisk uheldig for kommunen å betale låge avdrag. Sjølv om avdragsnivået i budsjettet kan vere i samsvar med minstekravet i kommunelova, er det ikkje økono- 2
misk føremålstenleg med så låge avdrag som budsjettert. Dette fører til større samla renteutgifter over tid. Kommunen er kanskje den kommunen i fylket som betaler minst ordinære avdrag i høve til storleiken på lånegjelda. Driftsresultat Kommunelova 46 punkt 6 legg til grunn at det blir budsjettert med eit driftsresultat som minst er tilstrekkeleg til å dekka renter, ordinære avdrag og nødvendige avsetjingar ( inkl. inndekning av underskot ). Paragraf 3 i forskriftene om årsrekneskapen presiserer nærare det driftsrekneskapen og investeringsrekneskapen skal omfatta. Som hovudregel må til dømes ei inntekt og innbetaling som ikkje er ordinær bli ført i investeringsrekneskapen. Frå og med 2010 har det vore endring i korleis kommunane kan disponera momsrefusjon frå investeringar. Det er ein overgangsperiode frå 2010 og fram til 2014. For budsjettåret 2013 skal minimum 80 prosent av meirverdiavgiftskompensasjonen frå investeringar bli overført til investeringsrekneskapen. Budsjettforskrifta 5 og rekneskapsforskrifta 3 er endra i samsvar med dette. Denne overføringa til investeringsrekneskapen må bli gjennomført sjølv om ein kommune eventuelt har meirforbruk i årsrekneskapen for same året eller frå tidlegare år. Det er budsjettert med kr. 26.231.000,- i driftsfinansiering av investeringar knytt til momskompensasjonen. Beløpet svarer til 80 prosent av investeringsdelen av momskompensasjonen. Den andre delen av momskompensasjonen frå investeringar (20 prosent) kan nyttast til driftsføremål i 2013. Som følgje av omlegginga av ordninga frå og med 2014, er dette ei mellombels driftsinntekt for 2013 som ikkje blir vidareført i 2014. Kompensasjonsbeløpet er dessutan særleg stort i 2013 som følgje av høgt investeringsnivå i år, i første rekkje i fleirbrukshallen. Det er eit netto driftsunderskot i budsjettet med kr. 350.000,-. Dette blir dekka med bruk av bundne driftsfond. Det er tilrådd generelt at kommunane bør ha eit netto driftsoverskot i rekneskapen på minimum tre prosent av driftsinntektene. Dette er viktig for å kunne setje av midlar til å møta ei mellombels ubalanse på drifta og til finansiering av investeringar no eller seinare. Kommunen har tidlegare år budsjettert med relativt store netto driftsunderskot. For 2013 er driftsbudsjettet vedteke i formell balanse - men ikkje i reell balanse. Budsjettert driftsresultat må bli sett i samanheng med at dei frie inntektene mest sannsynleg er budsjettert minst kr. 20 mill. for høgt. Dessutan er dei budsjetterte ordinære avdraga låge. Kommunen hadde i rekneskapen for 2011 eit netto driftsunderskot på om lag kr. 36 ½ mill. I førebels rekneskap for 2012 er det eit netto driftsunderskot med kr. 14 ½ mill. Det er m.a.o. ei klår resultatforbetring frå 2011 til 2012, men framleis ubalanse i den ordinære drifta. Denne ubalansen er vidareført reelt i opphavleg vedteke budsjett for 2013 og gjer budsjettrevisjon nødvendig i løpet av første halvår. Investering, lånegjeld og kapitalutgifter I 2013 er det planlagt brutto investeringar for til saman kr. 148,9 mill. 3
Den største investeringa i 2013 er bygging av fleirbrukshall. For 2013 utgjer denne kr. 76 mill. av ei total løyving til bygginga av hallen på kr. 156 mill. Andre investeringar er bl.a. i utbygging av gravplassar, ombygging / rehabilitering av bygg, rehabilitering og trafikksikring av vegar m.m. Brutto investeringar kr. 148,9 mill. blir for ein stor del finansierte av låneopptak. Planlagt finansiering (i kr. 1.000,-): - momskompensasjon til investeringar (80 prosent), 26 231 - tippemidlar, 16 000 - bruk av disposisjonsfond, 2 500 - sal av eigedom, 20 000 - låneopptak, 84 211 I tillegg kjem lån til vidareutlån med kr. 20 mill. = 148 942 Vi har rekna ordinær langsiktig gjeld pr. 31.12.2011 pr. innbyggjar for kommunane i fylket utanom Bergen til kr. 58.416,-. (kommunekassa - ikkje konsern). I dette talet er ikkje pensjonsforplikting medrekna. Det tilsvarande talet for kommunen er kr. 56.550,-. Kommunen si brutto lånegjeld ved utgangen av 2012 er rekna til om lag kr. 1,3 mrd., eller kr. 57.000,- pr. innbyggjar. Det generelle gjeldsnivået for kommunane i landet har auka vesentleg, og nivået må bli vurdert som høgt. Kommunane samla i fylket utanom Bergen har eit gjeldsnivå som ligg i overkant av åtte prosent høgare enn landsgjennomsnittet (utanom Oslo). Ein stor del av kommunen si verksemd er organisert i Fjell VAR AS (vatn, avlaup, renovasjon) og Fjell bustadstifting (bustader og barnehagar). Då ein stor del av gjelda er lagt til desse selskapa, er kommunen sitt reelle gjeldsnivå høgare enn samanlikningstal med andre kommunar gir inntrykk av. For Fjell kommune er den reelle gjeldssituasjonen meir alvorleg enn det som kjem fram gjennom dei økonomiske nøkkeltala, basert på rekneskap og Kostrasamanlikningar. Det har vore ein vesentleg auke i lånegjelda over ein lang tidsperiode. Kommunen har no som målsetjing over tid ikkje å ta opp større lån årleg enn det kommunen betaler i avdrag. Fylkesmannen er positiv til denne målsetjinga då det vil bidra til at gjeldsbelastninga ikkje blir enda større over tid. Eit for høgt gjeldsnivå vil svekka viktige kommunale tenester til innbyggjarane. Låneopptak i 2013 (kr.84,2 mill.) er betydeleg høgare enn avdraga (kr. 35,0 mill.), men dette skuldast den store investeringa i ny fleirbrukshall. Kommunen legg opp til i større grad å nytta sal av kommunale tomter og eigedom i finansieringa av investeringar for å redusera lånebehovet. Fylkesmannen si vurdering er at det er svært viktig for kommunen å redusera nye låneopptak til eit betydeleg lågare nivå frå og med 2014. 4
Dei høge investeringane har utløyst auka driftsutgifter, i tillegg til auka rente- og avdragsutgifter. Kommunen sine driftsinntekter er komen på etterskot i høve til dette og har ikkje auka tilsvarande. Denne ubalansen har bidrege til driftsunderskot dei siste åra og behovet for å gjennomføra tiltak med sikte på driftsbalanse. Oppsummering Det er sannsynleg at dei frie inntektene er budsjettert for høgt for 2013. Fylkesmannen legg til grunn at kommunestyret vedtek budsjettrevisjon i løpet av første halvår og at dei budsjetterte frie inntektene blir redusert med minst kr.20 mill. Dei ordinære avdraga er framleis låge og ein god del lågare enn det vi har tilrådd. Ubalansen i driftsrekneskapen for 2011 og 2012 er vidareført reelt i opphavleg vedteke budsjett for 2013 og gjer budsjettrevisjon nødvendig i løpet av første halvår. Det er svært viktig for kommunen å redusera nye låneopptak til eit betydeleg lågare nivå frå og med 2014. Kombinasjonen høge lånefinansierte investeringar i lengre tid og eit lågt samla inntektsnivå har bidrege til ubalanse på drifta dei siste åra. Med helsing Lars Sponheim Rune Fjeld ass. fylkesmann Brevet er godkjent elektronisk og har difor inga underskrift Gjenpart : Deloitte AS, Postboks 6013, 5892 Bergen 5
6