Ku kalv ungdyr eller okse? Torstein Storaas Høgskolen i Hedmark Evenstad Agder 3. mars 2016
Älgfrode
Kommunale mål Sett elg Vekter Kalv per ku Tvillingku per kalvku Avskytingsprosent Antal felt Trafikkulukker Beitepress
Kommunale mål Beitepress % av furu beita? Uskadde toppar? Øvre nedre grense? Bestand vald? Vinterjakt?
Kommunale mål Ein bestandsplan i kommunen Vald som ikkje er med: minsteareal, ungdyr i plan som kalv, politimelding ved feilskyting Store bestandsplanområde Kalv spreier seg 10 175 km (Rolandsen m. fl. 2010)
Kommunale mål tak- golv kor stor bestand Hva vil dere? Kjønnsfordeling Aldersfordeling Viktig Kva som er att etter jakt! Men det veit me ikkje?
Mål Tiltak 1) Ha ein struktur i bestanden lik den i ein bestand utan jakt Fella mykje kalv og gamle dyr som ikkje lenger reproduserer godt, ha om lag like mange kyr som oksar 2) Fella mange dyr Fella oksar til ein har 3-4 kyr per okse i Sett elg, ha store kalvekvotar 3) Fella flest mogeleg kilo Fella oksar til 3-4 kyr per okse, fella mykje ungdyr, oksar og kyr utan kalv 4) Fella store oksar Ganske lik kjønnsfordeling, fella mange kalvar, kvotebegrensing storoksar 5) Jamn avskyting mellom år Freista spara eit jamt tal kyr
Kjønnsfordeling Sett elg: ku per okse Forenklar: Fôr til 100 vaksne dyr - 0,6 kalv per ku 50 kyr 50 oksar 50 x 0,6 kalvar 30 kalvar 80 kyr 20 oksar 80 x 0,6 kalvar 48 kalvar 4 kyr : 1 okse 60 % fleire dyr å fella
Kva som er att etter jakt! Men det veit me ikkje? Kjønnsfordeling Sett elg: ku per okse 1 okse 4 kyr Men: berre 20 vaksne oksar i bestanden (1,5 år og eldre) Kan fella i alt 24 hanndyr. Kalvar - Oksar (1,5 år og eldre) - 8-16 (av 20)? - 14-10 (av 20)? Poeng vert fort ung oksebestand
Kva som er att etter jakt! Men det veit me ikkje? 1 okse 4 kyr Sett elg: ku per okse Kjønnsfordeling 20 vaksne oksar i bestanden (1,5 år og eldre) Kan fella i alt 24 hanndyr. Prosentvis fordeling på årsklassar Atndalsmodell: 15 % kalv, 40 % einsleg ku, 30 % ungokse (maks 2 spir ei side), 15 % okse, 4 kalvar, 14 unge oksar (vaksne), 6 eldre oksar, feller 20 av 20 vaksne Borregaardsmodell: 60 % kalv, 20 % ku, 20 % okse 14 kalvar, 10 oksar (unge og eldre), feller 10 av 20 vaksne
Kva som er att etter jakt! Men det veit me ikkje? 1 okse 1 ku Sett elg: ku per okse Kjønnsfordeling 50 vaksne oksar i bestanden (1,5 år og eldre) Kan fella i alt 15 hanndyr. Prosentvis fordeling på årsklassar Atndalsmodell: 15 % kalv, 40 % einsleg ku, 30 % ungokse (maks 2 spir ei side), 15 % okse, 1 kalvar, 9 unge oksar (vaksne), 5 eldre oksar, feller 14 av 50 vaksne oksar Borregaardsmodell: 60 % kalv, 20 % ku, 20 % okse 9 kalvar, 6 oksar (unge og eldre), feller 6 av 50 vaksne oksar
Kva som er att etter jakt! Men det veit me ikkje? Det same gjeld for kyr som for oksar: Atndalsmodell: Sparing av kalv felling av vaksne unge kyr i bestanden Borregaardmodell: Felling av kalv sparing av vaksne eldre kyr i bestanden
Kva som er att etter jakt! Men det veit me ikkje? Atndalsmodell: Unge oksar unge kyr i bestanden Feller få kalvar små unge vaksne Borregaardmodell: Eldre oksar eldre kyr Feller mange kalvar og ungdyr få store vaksne ser mange store
Atndalen Kategorien einsleg ku I praksis: Litt variasjon Felte stor del vaksne kyr Felte store tunge kyr Verkar kjempelurt! Veldig unge veldig gamle Skrapdyr Ku utan kalv kalv året etter? Stor-Elvdal
Kalv eller ungdyr? Kalv et halvparten av ku, produserer like mange kg frå kalv til åring som frå fødsel til hausten Ingen bonde ville slakta slik kalv Ca. 5 % døyr årleg Spreiingsavstandar (Rolandsen m. fl. 2010): 10 175 km (Nord-Trøndelag) spara borte Elg brukar mange jaktfelt likevel same kua år etter år same området i jakttida Alle ser forskjell på kalv og ku, ser alle forskjell på kvige og ku? Bør gjera det same over stort område store bestandsplanområde
Svenska jägareförbundet: 1,5 ku per okse > 0,8 kalv per hondjur Skjuta minst lika många kalvar som vuxna djur (vuxna 1,5 og eldre) Fella vaksne oksar etter brunsten eller strenge oksekvotar Til ei kvar tid ha felt fleire kalvar enn vaksne! Annankvart dyr kalv
Aldo Leopold (1933) Viltforvaltning er KUNSTEN å.. Ved stor uvisse trygt med stor del kalv Ungdyr bra men vanskelg å skilja kvige og ku Feller mange vaksne kyr veldig usikkert korleis det går Det viktigaste: Storleiken på elgbestanden - Og kyr per okse
Både kyr per okse og aldersfordeling kvote
Store bestandsplanområde Same avskytingsprofil over tid Interessant om ulike bestandområde valde ulike modellar samanlikna etter lang tid
Personlege betraktningar: 1. 1 1,5 ku per okse 2. Fella minst 60-70 % kalv ungdyr 3. Usikker på andel kalv og ungdyr - piggoksekvote Styra stamma etter kommunale beitemål Vinterjakt?