KYSTHOSPITALET I HAGEVIK Revisjon/skifting av protese i kne Denne faldaren inneheld informasjon for pasientar som skal ski a ut protese i kne. Sjå i llegg faldar med generell informasjon om innlegging på sjukehuset. Side 1 Totalprotese i kne
INNLEIING Første gong ein set inn ei kneprotese, vert det kalla ein primær kneprotese. Vi veit at proteser ikkje er evigvarande, og dei fleste vil før eller sidan vera nødvendig å ski a. Då kan ein gjera ein ny operasjon, som ein kallar sekundær eller revisjon kneprotese. Primærprotese Dei vanlegaste årsakene l revisjon er: Mekanisk løysing Infeksjon i leddet Beinbrot Manglande stabilitet Slitasje av ein eller fleire delar Brekkasje av implantatet/protesen SYMPTOM Teikn som kan tyda på at protesen bør bli ski a ut kan vera: aukande smerter og/eller hevelse i kneet som ikkje har vore der dlegare, følelse av at kneet er bli ustabilt eller at det sviktar når du går. Om det er infeksjon i kneet, kan det i llegg vera raudt og hissig og det kan henda at du har feber. I nokre lfelle kan ein finna at kneprotesen ikkje er se inn heilt op malt, og ein kan då ha eit ledd som fungerer dårleg. Revisjonsprotese Totalprotese i kne Side 2
DIAGNOSTIKK Det er vik g å prøva å finna årsaka l at protesen ikkje lenger fungerer, og då er røntgenbilde og blodprøvar vik ge hjelpemidlar i llegg l å undersøka kneet. Mekanisk løysing er nemning på at protesedelane har løsna frå beinet. Dess yngre du er når protesen blir se inn, dess større er risikoen for at du vil trenga ein revisjon med da. Infeksjon vil o e gje ls vning og smerte i leddet, og om ein har mistanke om de e, bør protesen Løs kneprotese Revisjonsprotese ski ast ut. Ved aggressive bakteriar, er det mest tenleg å ta ut protesen, skylla såret godt, og dere er se e inn ein mellombels protese av sement med an bio ka. Ein får i llegg an bio ka intravenøst (i sprøyteform) og i form av table ar e er kvart. De e pågår i 6-8 veker før ein kan se e inn ein ny protese. Ein tek då blodprøvar for å vera sikker på at bakteriane er ute av systemet. Beinbrot kan oppstå e er fall. Er brotet i nærleiken av protesen, kan det i nokre lfelle vera le are å se e inn ein ny protese med lengre stamme enn å reparera brotet på vanleg måte. Ustabilt ledd kan oppstå av ulike årsaker og det kjennest då ustabilt å trø på, og ein stolar ikkje på beinet. Side 3 Totalprotese i kne
FØR OPERASJONEN Kirurgen vil planlegga revisjonsoperasjonen og informera om eventuelle komplikasjonar. Nye røntgenbilde og blodprøvar blir bes lt, og den generelle helse lstanden din blir vurdert. Har du ein infeksjon i leddet, blir inngrepet meir komplisert enn ved ein vanleg proteseløysing. Revisjonsprotesen fungerer på same måte som den primære kneprotesen, men resultatet blir vanlegvis li dårlegere ved andre gongs operasjon. Protesen er større, og av og l treng ein ein meir stabiliserande protese enn første gongen. Enkelte gonger er det nødvendig å transplantera bein ved store beintap. Inngrepet tar vanlegvis lengre d enn ein primærprotese. Blodoverføring kan bli nødvendig. Inngrepet er meir komplisert, så opptreninga er vanlegvis meir langvarig pga de e. Ein kan få innskrenka bevegelegheit e er eit slikt inngrep. Når operasjonsdatoen er bestemt, bør du ta kontakt med ein fysioterapeut for å planlegga opptreninga e er operasjonen, slik at du kan koma i gang direkte e er utskrivinga frå sjukehuset. Om du klarar å trena li på førehand, både bevegelegheit og styrke, kan det le a opptreninga e erpå. Om operasjonen Ein brukar vanlegvis dlegare Totalprotese i kne Side 4
operasjonsarr. Den gamle protesen blir erna med varsemd, for å unngå beintap. Gammal sement må ernast. Ved infeksjon blir det ta vevsprøvar. Har ein ingen mistanke om infeksjon, kan det bli se inn ein ny protese i same seanse. Ved infeksjonsmistanke blir det se inn ein mellombels protese av sement som forklart over, og så ny operasjon e er 6-8 veker for innse ng av revisjonsprotese. Nokre gongar må ein, for å komma l, løysa kneskjelssena, og då må denne festast med ståltrådar igjen. Opptreninga e erpå blir då meir forsik g for at de e skal gro. Komplikasjonar Anestesikomplikasjonar: desse kan oppstå pga. medikament eller sjølve anestesien. De e kan du diskutera med anestesilegen som har ansvar for bedøvinga. Blodpropp. For å førebygga blodpropp, skal du ta sprøyter med blodfortynnande medisin (Fragmin) i 10 dagar, og bruka stø estrømper dei 5 første vekene e er operasjonen. Blodpropp blir førebygd best ved å koma seg raskt på beina. Infeksjon: de e kan vera ein alvorleg komplikasjon ved revisjonar. Nokre gongar oppstår det dleg i forløpet, andre gongar kan det gå månader og år. Det oppstår noko hyppigare ved revisjonar enn ved primæroperasjonar. Sårproblem: Dårleg lheling pga. dårleg blodforsyning kan også auka infeksjonsfaren. Problemet er størst hos pasientar med nedse immunforsvar, røykarar, dårleg sirkulasjon og diabetes. Løysing: Den nye protesen kan også løsne med da, og må då ski ast på ny. Side 5 Totalprotese i kne
KVA SKJER ETTER OPERA SJONEN Vanlegvis er opphaldet her på 5-7 dagar, med dagleg trening og ak vitet. Eigeninnsats er heilt avgjerande for eit vellukka resultat. Under opphaldet vil du få dagleg hjelp l opptreninga. På operasjonsdagen, når bedøvinga har gå ut, kan du bøya kneet så mykje du klarar, og koma opp og stå ved sengekanten. Ein kan raskt koma i gang med gåtrening med preikestol og krykker. Du gjer øvingar for å auka bevegelegheiten i leddet og styrka muskulaturen i beinet, og for å motvirka danning av blodpropp. Dei fleste reiser heim, eller l eit rehabiliteringsopphald e er ca. ei veke. Du får med rekvisisjon l fysioterapi når du reiser. ETTER UTSKRIVING Det er vik g å fortsetja med daglege øvingar og trening e er utreise. Krykker Dei fleste slu ar med krykker e er 6 veker når smertene og hevelsen har avta, men nokre gongar må dei brukast lengre. Trening/aktivitetar Treningen hos fysioterapeut fokuserer på Totalprotese i kne Side 6
gradvis betring av bevegelegheit og styrketrening. Målet er å oppnå full strekk og så god bøy som mogeleg, og e er kvart god styrke og stabilitet i kneet. Derfor er det vik g å halda fram med å trena hos ein fysioterapeut og på eiga hand l du har oppnådd lfredss llande resultat. E er kvart kan du si a på ein ergometersykkel, gå turar, svømma og gjera andre le are ak vitetar. Springing og hopping er frårådd. Sjukemelding/reseptar I llegg l fysioterapirekvisisjon, får du med deg resept på smertes llande medisinar og blodfortynnande sprøyter. Sjukemelding får du også med, og varigheita av denne blir avtalt med utskrivande lege på avd. Vanlegvis treng ein sjukemelding for ein periode på 8-12 veker avhengig av type yrke. Bilkøyring Bilkøyring bør du venta med l du ikkje lenger er avhengig av krykker og foten kjennest sterk nok l å klara bilkøyring. Du skal heller ikkje køyra bil så lenge du brukar smertes llande medisinar med raud varseltrekant på. Postoperativ kontroll Du vil bli innkalla l regelmessige polikliniske kontrollar hos oss, den første e er 6 veker hos fysioterapeut. Dere er e er 3 mnd, 1, 5 og 10 år med Side 7 Totalprotese i kne
røntgen hos kirurg. ØVINGAR FOR KNE¹ Fysioterapeuten vil instruera deg i øvingar og trappeteknikk under opphaldet på sjukehuset. Vi rår deg l å gjera øvingane kvar dag med 10-15 repe sjonar, også før operasjonen. 1. Si på ein stol med eit handkle under denaktuelle foten. Du kan bruka ein ullsokk i staden for handkle. Bøy det opererte kneet så langt du klarar ved å la foten gli langs underlaget. Skyv så foten fram igjen. 2. Ligg på ryggen. Med foten i underlaget trekker du l deg det opererte beinet så langt du klarar slik at du bøyer i kneet. Skyv dere er lbake l strakt bein. ¹ PhysioTools Ltd Totalprotese i kne Side 8
3. Plasser eit samanrulla handkle e.l. under ankelen. Øvinga kan også gjerast utan handkle under ankel. Re ut kneet ved å stramma lårmusklane. Prøv å vera nær underlaget med baksida av kneet. 4. Stå og stø deg med hendene på ein stolrygg eller liknande. Se det opererte beinet eit lite steg bak med tærne i golvet. Strekk dere er ut i kneet ved å føra hælen mot golvet. Side 9 Totalprotese i kne
5. Ligg på ryggen med det uopererte beinet bøygd og ein pølle eller samanrulla handkle under det opererte kneet. Bøy opp i ankelen. Stram lårmuskulaturen og strekk kneet slik at hælen blir lø a frå underlaget. 6. Ligg på ryggen med det uopererte beinet bøygd, det opererte beinet strakt. Bøy opp i ankelen. Strekk kneet og lø beinet strakt. Senk dere er beinet kontrollert ned igjen. Totalprotese i kne Side 10
7. Opp trapper: Ta eit steg opp med det uopererte beinet mens du stø ar deg l krykkene. Ta så eit steg opp med det opererte beinet l same trinn. Lø så krykkene opp på trappetrinnet. Berre ei trinn om gongen. Dersom trappa har gelender kan du bruka gelenderetpå den sida i staden for den eine krykka. 8. Ned trapper: Begynn med å fly a krykkene eit trinn ned. Se så detopererte beinet ned eit trinn mens du stø ar deg l krykkene. Ta dere er eit steg ned med det uopererte beinet, l same trinn som det opererte. Gå ei trinn om gongen. Dersom trappa har gelender kan du bruka gelenderet på den sida i staden for den eine krykka. Side 11 Totalprotese i kne
Adresse Hagaviksbakken 25, 5217 Hagavik Kontak elefon 56 56 58 14 Sentralbord 56 56 58 00 www.kih.no Totalprotese i kne Side 12 24.09.2015