Kulturhistoriske registreringar Kultur og idrettsavdelinga, seksjon for kulturminnevern og museum Kulturminneregistreringar i samband med reguleringsplan for Våga gnr. 83 bnr. 2 Sveio kommune Rapport 11 2007
Forord Etter omorganiseringa av kulturminnevernet i 1990 vart ansvaret for automatisk freda kulturminne i plansaker overført til fylkeskommunane. I Hordaland fylkeskommune er det Seksjon for kulturminne og museum ved Kultur- og idrettsavdelinga som utfører det kulturminnefaglege arbeidet. Planområda vert sjekka ut i høve til arkivopplysningar om kjente automatisk freda kulturminne. Det vert og gjort ei kulturminnefagleg vurdering om det skal gjerast arkeologiske feltregistreringar. Feltarbeidet har som mål å finne ut om eit planlagd tiltak vil komma i konflikt med automatisk freda kulturminne (eldre enn 1537). Feltregistreringane omfattar overflateregistrering, prøvestikking og maskinell flateavdekking avhengig av mellom anna terrengtype, høgd over havet og nærleik til kjende kulturminne. I den grad tiltaket vil verka inn på nyere tids kulturminne vil desse bli kort omtalte. Denne rapporten er utarbeidd på bakgrunn av utført arkeologisk feltarbeid. Rapporten gjev opplysningar om arbeidsomfang, utstrekning og karakter av registrerte kulturminne, og skildrer om framlagde planar er i konflikt med kulturminne. I fylgje Kulturminneloven 10 må tiltakshavar bera kostnadene med gransking av automatisk freda kulturminne som nemnd i 8 og 9.
Innhald Samandrag...2 Bakgrunn...2 Område...4 Tidlegare registreringar og funn i området...4 Arbeidsmengd i samband med kulturhistoriske registreringar...5 Målsetjing og metode...5 Registrering av automatisk freda kulturminne...5 Konklusjon...9 Litteratur...9 Figurliste Figur 1. Kart over deler av Hordaland med Våga avmerka avmerka...3 Figur 2. Reguleringsplan for Våga gnr. 83 bnr.2...4 Figur 3. Lokalitet 2, Våga, Askeladden id 108808, kart frå Askeladden...5 Figur 4. Foto av lokalitet 2, Våga, mot nordaust...6 Figur 5. Prøvestikk, Lokalitet 2, Våga mot nord....6 Figur 6. Profil av funnførande prøvestikk...7 Figur 7. Strandforskuvingskurve for Våga, Sveio...8 Figur 8. Raude prikkane viser lokalitet 2 og lokalitet 1 (prøveruter påvist ved registreringa i 2007)...8 Vedlegg Utskrift frå Riksantikvaren sin database Askeladden Fotoliste Foto framside: Planområde, Våga, Sveio kommune
Samandrag I samband med høyring av reguleringsplan på Våga gnr. 83, bnr. 2 i Sveio kommune, vart det i samsvar med 9 i Lov om kulturminne utført ei arkeologisk registrering i området. Arbeidet vart utført 31. januar og 1. februar 2007 av arkeologane Vigdis Berge, Arnulf Østerdal og Lars-Øyvind Birkenes på vegne av Kultur- og idrettsavdelinga, Hordaland Fylkeskommune. Etterarbeid og rapportskriving er utført av Vigdis Berge. Det vart ved registreringa påvist ein lokalitet, ein open buplass med funn frå steinalder. Lokaliteten ligg etter endringar av reguleringsplanen utanfor planområdet på Våge gnr. 83 bnr. 2. Lokaliteten er automatisk freda og kjem under Lov om kulturminne 4. Lokaliteten er målt inn og lagt inn i den nasjonale fornminnedatabasen Askeladden. Bakgrunn Cowi AS meldte i brev av 04.04.06 om oppstart av arbeid med privat reguleringsplan for Våga gnr. 83 bnr. 2, Sveio kommune. Reguleringsplanen gjeld eit 25 daa stort område planlagt regulert til bustader og tilhøyrande infrastruktur. Reguleringsplanen kom på offentleg ettersyn 21.11.06. Hordaland fylkeskommune sendte 28.11.06 ut brev med kostnadsoverslag for arkeologiske registreringar til COWI AS og fekk dette godkjent i e-post dagsett 04.12.06. 2
Figur 1. Kart over deler av Hordaland med Våga avmerka avmerka 3
Område Planområdet ligg på Våga, søraust i Sveio kommune, sør søraust for Nesevatnet. Planen strekker seg frå FV 5 i vest til eit høgdedrag aust for Nesevatnet på mellom 25 og 30 meter over havet. Området består i vest av beitemark med steingardar og rydningsrøyser og av myrete utmark i nordaust. Terrenget er lett kupert med låge kollar og høgdedrag, mindre flater og større drag. Figur 2. Reguleringsplan for Våga gnr. 83 bnr.2 Tidlegare registreringar og funn i området. Frå tidlegare er det kjend fleire automatisk freda kulturminne og forhistoriske gjenstandsfunn frå steinalder på garden Våga. Det er kjend fleire steinaldersbuplassar rett ved planområdet, ein er lagt inn i Riksantikvaren sin database og har Askeladden id-106375. 4
Arbeidsmengd i samband med kulturhistoriske registreringar Arbeidet i felt vart utført 31.01-01.02.07 av arkeologane Vigdis Berge, Arnulf Østerdal og Lars Øyvind Birkenes. Etterarbeid og skriving av rapport er utført av Vigdis Berge. Målsetjing og metode Det er ikkje kjend kulturminne i planområde, men det er kjend fleire kulturminne i området. Målet var å undersøke området for automatisk freda kulturminne. Det vart overflateregistrert, sondert med stikkbor og tatt prøvestikk. Til dokumentasjon vart det nytta GPS, digital fotografi og teikning. Lokaliteten er målt inn som punkt med GPS. Registrering av automatisk freda kulturminne Den registrerte lokaliteten er ein buplass, frå steinalder. Lokaliteten er gitt namn Våga, lokalitet 2, då det allereie er registrert ein lokalitet i nærleiken som er gjeven namnet lokalitet 1 (Askeladden id 106375, registrert i 1986). Lokaliteten er lagt inn i Askeladden, den nasjonale kulturminnedatabasen, og har fått Askeladden id-nummer 108808 (sjå vedlegg). Figur 3. Lokalitet 2, Våga, Askeladden id 108808, kart frå Askeladden 5
Figur 4. Foto av lokalitet 2, Våga, mot nordaust Lokaliteten ligg i gamal beitemark med eindel høgtvoksande einer. 18 meter over havet og kring 20 meter sør for Nesevatnet og ikring 90 meter aust for FV 5. Det vart tatt åtte prøvestikk på lokaliteten, tre av prøvestikka var funnførande. Lokaliteten har ei truleg utstrekning på kring 25 x 10 meter. Figur 5. Prøvestikk, Lokalitet 2, Våga mot nord. 6
Figur 6. Profil av funnførande prøvestikk. Prøvestikka var mellom 45 cm og 38 cm djupe. I dei tre funnførande prøvestikka vart det gjort til saman åtte funn. Funna låg i overgangen mellom nyare beitelag og underliggande lag. Det vart funne ei flekke i flint, eit fragment av ei mikroflekke i flint, ein anna kjerne av kvarts og fem avslag av flint (sjå tabell 1). Askeladden id Lok Prøvestikk Tal Type Råstff Kommentar 108808 2 1 2 Mikroavslag Flint 108808 2 1 1 Anna kjerne Kvarts 108808 2 2 1 Flekke Flint Heil 108808 2 2 1 Mikroflekke Flint Proksimal 108808 2 3 3 Avslag Flint Tabell 1. Funnliste 7
Det er ikkje gjort diagnostiske funn på lokaliteten, men høgda over havet, på om lag 18 meter, kan indikere ei datering av lokaliteten til fyrste del av eldre steinalder (jf. fig. 7). Men det er gjort funn i heile draget ikring 50 meter søraust for lokalitet 2, sjå fig. 8. Dette området vart registrert i 1986 og undersøkt i 1987 av Bergen Museum. Funna er gjort på høgder frå mellom 9 og 17 meter overhavet. Ein del av desse funna er definert som lokalitet 1, Askeladden id- 106375. Dei fleste funna er datert til seinmesolitikum, men det er innslag av funn frå tidleg neolitikum (A. J. Nærøy 1987). Funna gjort på lokalitet 2 kan vere utkanten av eit større aktivitets- og busettingsområde som sannsynleg har vore i bruk over lang tid steinalderen. Strandforskyvningskurve for UTM 45 40 35 30 25 20 Høyde 15 10 5 11000 10000 9000 8000 7000 6000 5000 4000 3000 2000 1000 0 0 Tid (ukal 14C år BP) Figur 7. Strandforskuvingskurve for Våga, Sveio Figur 8. Raude prikkane viser lokalitet 2 og lokalitet 1 (prøveruter påvist ved registreringa i 2007) 8
Konklusjon Under den kulturhistoriske registreringa i planområdet på Våga gnr. 83 bnr. 2, i Sveio kommune vart det påvist eit automatisk freda kulturminne. Lokaliteten, ein open buplass med funn sannsynleg frå fyrste del av eldre steinalder, er automatisk freda og kjem inn under Lov om kulturminne 4. Registreringa viser at det er konflikt med automatisk freda kulturminne i sjølve planområdet. Litteratur Lohne, Ø. 2006 SeaCurve_v1 Teoretisk beregning av strandforskyvningskurver i Hordaland fra UTM koordinater (excel-ark) Nærøy, A.J. 1987: Upublisert rapport fra forundersøkelse av Lok. 1 Våga, Sveio k. Hordaland. Bergen Museum Rommundset, A. 2005 Strandforskyvning og isavsmelting i midtre Hardanger. Masteroppgåve, Geologisk institutt, Universitetet i Bergen. Vasskog, K. 2006 Holosen strandforskyvning på sørlige Bømlo, Masteroppgåve, Geologisk institutt, Universitetet i Bergen Per Fett sitt hefte Førhistoriske Minne på Vestlandet http://www.arkeoland.uib.no/fastmfs.htm Bergen museum sin tilvekstkatalog http://www.arkeoland.uib.no/losemfs.htm 9
Lokalitet - 108808 - Arkeologisk lokalitet - Bosetning-aktivitetsområde - Våga - Lok.... http://159.162.103.56/vis/lokaliteteksport.jsp?minneid=778456&minnetype=lokalitet... Side 1 av 3 20.11.2007 Lokalitet - 108808 - Arkeologisk lokalitet - Bosetningaktivitetsområde - Våga - Lok. 2 (2007) Klassifisering Kategori: Arkeologisk lokalitet Art: Bosetningaktivitetsområde Stedfesting Fylke: Hordaland Kommune: Sveio Gårdsnavn: Våga Høyde over havet: 18 Museumsdistrikt: Bergen Museum Eiendomsopplysninger Kommune: Sveio Gnr: 83 Festenr: 0 Bnr: 2 Seksjonsnr: 0 Geometri Koordinatsystem: (23) UTM sone 33 (EUREF89/WGS84) Nord: 6639737.2 Øst: -38937.22 Metadata på digital stedfesting: Geometri datert: 01.02.2007 Oppretting og ansvar Registrert Dato: 01.02.2007 Ansvarlig etat: Hordaland fylkeskommune Utført av: Vigdis Berge, Lars- Instans: Øyvind Birkenes og Arnulf Østerdal Registreringstype: Reguleringsplan Utfyllende opplysninger Beskrivelse: Lokaliteten er ein open buplass som er lokalisert på ei mindre flate ovanfor sørenden av Nesevatnet. Lokaliteten ligg ikring 18 meter over havet. Det vart tatt åtte prøvestikk, kor tre var funnførande. Terrengbeskrivelse: Området består av dyrka mark, beitemark med ståande steingardar og rydningsrøyser. Landskapet er kupert med mindre kollar, flater og smale drag. Det er utsyn mot Nesevatnet i nord. Orientering: Lokaliteten ligg ikring 20 meter frå kanten av sørenden av Nesevatnet på garden Våga som ligg søraust i Sveio kommune. Funnreferanse: Prøvestikk 1: Ei kjerne av kvarts, to flintavslag (mikro). Prøvestikk 2: Ei mikroflekke av flint og eit fragment av ei mikroflekke (proksimal) av flint. Prøvestikk 3: Tre flintavslag (mikro) Tilhørende enkeltminner 1 Bosetningsspor AUT
Lokalitet - 108808 - Arkeologisk lokalitet - Bosetning-aktivitetsområde - Våga - Lok.... http://159.162.103.56/vis/lokaliteteksport.jsp?minneid=778456&minnetype=lokalitet... Side 2 av 3 20.11.2007 Tilstand registrert den Tilstand: Årsak: Arealbruk: Registrert dato: Registrert av: Utførende instans: Oppdragsgiver: Vernestatus for lokalitet Vernetype: Automatisk fredet Vernedato: 01.02.2007 Lovgrunnlag: Kulturminneloven av 1978 Tinglystdato: Paragraf: 4 Sikringssone Beskrivelse: Sikringssone på: 5 meter Vernetype: Automatisk fredet Vernedato: 01.02.2007 Lovgrunnlag: KML Paragraf: 6 Enkeltminne - 108808-1 - Arkeologisk enkeltminne - Bosetningsspor - Våga lokalitet 2 (2007) Klassifisering Kategori: Arkeologisk enkeltminne Art: Bosetningsspor Opprinnelig funksjon: Bolig, bosetning Hovedgruppe: Status: Ikke næringstilknyttet/privat Stedfesting Fylke: Hordaland Kommune: Sveio Eiendomsopplysninger Kommune: Sveio Gnr: 83 Festenr: 0 Bnr: 2 Seksjonsnr: 0 Geometri Koordinatsystem: (23) UTM sone 33 (EUREF89/WGS84) Nord: 6639737.2 Øst: -38937.22 Metadata på digital stedfesting: Datering Datering: Steinalder Metode: Andre Eksakt datering: Kvalitet: Sannsynlig Utfyllende opplysninger
Lokalitet - 108808 - Arkeologisk lokalitet - Bosetning-aktivitetsområde - Våga - Lok.... http://159.162.103.56/vis/lokaliteteksport.jsp?minneid=778456&minnetype=lokalitet... Side 3 av 3 20.11.2007 Tilstand registrert den Tilstand: Årsak: Arealbruk: Registrert dato: Registrert av: Utførende instans: Oppdragsgiver: Vernestatus for enkeltminne Vernetype: Automatisk fredet Vernedato: 01.02.2007 Lovgrunnlag: Kulturminneloven av 1978 Tinglystdato: Paragraf: 4 Sikringssone Beskrivelse: Sikringssone på: 5 meter Vernetype: Automatisk fredet Vernedato: 01.02.2007 Lovgrunnlag: KML Paragraf: 6
07-111-001.JPG Steinalderbuplass i kulturlandskap Askeladden id-108808 07-111-002.JPG Steinalderbuplass i kulturlandskap Askeladden id-108808 07-111-003.JPG Kulturlandskap 07-111-004.JPG Prøvestikk PS 1, Askeladden id-108808 07-111-005.JPG Prøvestikk PS 3, Askeladden id-108808