Fram: Maanas-Skrift te folkeleg Opplysning 2 (1872), s. 491-534 Red: Olaus Fjørtoft Tilrettelegging: Anders Aschim, BlixBlog, 2005

Fram: Maanas-Skrift te folkeleg Opplysning 2 (1872), s. 491-534 Red: Olaus Fjørtoft Tilrettelegging: Anders Aschim, BlixBlog, 2005 Dæ norske Samlag hadde Aarsmøte Fredagen den 6te Desember 1872. Dette Maallag som no he stie i 4 Aar, he i denne Ti gjeve ut alt 18 større og mindre Skrift i 22,000 Bøke. Ta desse e no berre 3000 att, dei hine e selde. Samlage, som i dæ trie Samlagsaar talde 372 Mann, hadde no paa Aarsmøte 485, og i dæ sisste Aare hadde berre 10 Mann skrive seg ut. Ette Logene skulde kvar Mann, som bli mæ i Samlage, betale 1 Dale om Aare og fyr dæ faa alt, som kom ut fyr Aare. Men iaar he kvar ny Mann, som he kome te, fengje fyr Dalen sin ei Bok ta alle Skrift, som e komne ut dei hine Aara mæ, som inkje va utselde. I dei Aara, som e gjengne he Samlage gjeve ut desse Bøkene: I 1ste Aare: 1) Søgnir fraa Hallingdal, kgl. Fuldm. E. J. Nilsen, 6 ½ Ark. 2) Lauvduskar samla av cand. theol. H. Ross. 7 Ark. 3) Storegut av A. O. Vinje, 2dre Oplag. 6 Ark. 4) Nokre Salmar, gamle og nye av cand. theol. Blix. 2 Ark. 5) Ei liti Ferd av Henrik Krohn, trykt i Bergen og kjøpt ta Krohn. 7 Ark.. I 2dre Aare: 1) Jerusalem vert øydelagd, omskrive fraa Latin av St. Schjøtt og trykt ette Svein Urædd, 8 ½ Ark. 2) Ymse Smaastykke, samla av H. Ross. 10 Ark. 3) Ein Sogebundel, samla av H. Ross. 5 ½ Ark. 4) Norska Visor aat Folkeskulom, samla av <s. 492> Folkehøgskulelærar I. Bøhn. 6 Ark. 6) Nokre Salmar II av Blix. I 3e Aare: 1) Hellas og Persarriket, omsett av J. E. Nilsen. 11 ¼ Ark. 2) Sverres Saga, 1ste og 2dre Hefte, sett om av E. Sommer, trykt fyr mange Aar sia i Trohdheim. 8.. 3) Segner fraa Bygdom samla av J. E. Nilsen. 9. 4) Markus Evangelium, omsett av Prest Unger, kjøpt ta Bokh. Gjertsen 4 Ark. I 4re Aare: 1) Ferdaminni av A. O. Vinje. 2dre Opplag. 19 ½. 2) Sverres Saga, 3e Hefte. 6. 3) Segner fraa Bygdom av P. Sand fraa Selbu. Samlage he soleis gjeve ut: 1ste Aare 28 ½ Ark, 2dre Aare 29 Ark, 3e Aare 32 Ark, 4re Aare 30 Ark, i alt 120 Ark. Dæ norske Samlag vart skjipa i Februar 1868. Daa vart vald te Formann Redaktør H. E. Berner, Styresmenn: teologisk Student C. Nilsen og teologisk Kandidat Blix, Domsmenn: Ivar Aasen, teologisk Kandidat Ross, kongelig Fuldmegtig E. Nilsen og Skulelærar Olav Røst. Kasserar va medisinsk Student Klaus Hansen og Revisora: juridisk Kandidat J. C. Krogh og Realstudent C. Berner. 1ste Aarsmøte va 6te April 1869, daa vart vald te Formann Redaktør H. E. Berner, Styresmenn: J. E. Nilsen og J. C. Krogh og Domsmenn: Professor C. R. Unger, Ivar Aasen, H. Ross og Blix. Kasserar va Student O. J. Fjørtoft og Revisora: Realstudent E. B. Holst og C. Berner. I Samlage va daa 250 Lagsmenn. 2dre Aarsmøte va 30te Mars 1870; daa vart vald te Formann H. E. Berner, Styresmenn: J. C. Krogh og J. E. Nilsen, Domsmenn: Ivar Aasen, Unger, Ross og Blix. Kasserar O. J. Fjørtoft og Revisora: E. B. <s. 493> Holst og Skulelærar Spjeldnæs. I Samlage va daa 370 Mann. 3de Aarmøte va 2dre Juni 1871. Formannen las daa opp kva Samlage hadde gjort fraa dæ vart stifta i 1868. No va dæ 372 Mann mæ. Daa Utgreiinga om Samlage va færig, sa Formannen Berner og Bestyraren J. C. Krogh, at dei vilde inkje ta mot Val. Den andre Bestyraren Fuldmegtig Nilsen og Kandidat Blix i Bedømmelseskomiteen skulde fare fraa Byen. Men daa dæ va møtt nokre faa fram ba dei Bestyrelsen aa staa te Hausten, om dæ skulde bli Raa te aa faa eit Valmøte i Stand daa. Dette gjekk Bestyrelsen mæ paa og lova ataat, at han i Millomtia skulde ta Vare paa Samlage sameleis som fyrr. Kasserar va Frøken Fischer. Fredagen den 14de September va Valmøte. No va Berner viljug te aa verte 1

Formann framette; men J. C. Krogh sa fraa seg som han hadde sagt om Vaaren. Berner vart Formann mæ 14 Røyste. Nest hono hadde Student Fjørtoft 9 Røyste te Formandsposten. Styresmenn vart Student Horst mæ 14 R. og Student Fjørtoft mæ 8 Røyste. Te Domsmenn vart valde dei gamle Ivar Aasen, Unger og Ross, og istaenfyr Blix, som skulde fare te Utlande, vart vald Realstudent J. J. Hjelmesæt. Kasserar va Frøken Fischer og Revisora: Skulebestyrar Qvam og Skulelærar Spjeldnæs. 4re Aarsmøte va Fredag 5te Desember 1872. Ette Dagblae gjekk daa fyre seg dette: Efterat Revisionsindstillingen var afgjort, gik man over til Forhandling angaaende de af Bestyrelsen fremsatte Forslag til Forandring i Loverne. Disse vare navnlig begrundede i Ønskeligheden af nu at kunne iværksætte Udgivelsen af et Tidsskrift, som det fra flere Kanter var henstillet til Bestyrelsen at virke <s. 494> for; og ligesaa vilde der med en regelmessigere Virksomhed under en Redaktørs Ledelse være forbundet mange praktiske Fordele. Da der imidlertid fremkom Udtalelser om at denne Hensigt med Lovforandringen kunde opnaaes ved en simpel Bemyndigelse fra Generalforsamlingen til Bestyrelse og Bedømmelseskomite om i Fællesskab at antage en Redaktør og udgive et Tidsskrift, vedtoges enstemmig et i denne Retning gaaende Forslag, hvortil ogsaa Bestyrelsen gik over. Før man skred til Valg, afgav den fungerende Formand den Erklæring, at han i Anledning af fremkommen Opfordring om at modtage Gjenvalg maatte stille som Betingelse, at der valgtes nye Medlemmer af Bestyrelsen, da der mellem ham og ældre Bestyrelsesmedlemmer intet Samarbeide havde været eller kunde være. *) Derpaa fulgte længere Debatter, hvorunder Hr. Fjørtoft opstilledes som Kandidag til Formandsposten; et Forslag om at den nye Bestyrelse skulde anmodes om at overtage den af Samlaget Fram paabegyndte Udgivelse af en Oversættelse af Snorre Sturlason, blev forkastet med overveiende Stemmeflerhed. *) Til Formand gjenvalgtes H. E. Berner med 33 Stemmer, medens Fjørtoft havde 11. Til Medlemmer af Bestyrelsen valgtes Stipendiat Blix og Kand. Ross hver med 33 Stemmer; næst efter disse havde Fjørtoft 9 og Horst 7 Stemmer. Til Medlemmer af Bedømmelseskomiteen valgtes Professor Unger (27 St..), Ivar Aasen (26 St.), Student Seip (24 St.) og C. J. Nilsen (23 St.) Fjørtoft havde 3 Stemmer. <s. 495> Som ein ser he Framfolka her tapt eit Slag, som me e vel fornøgd mæ ette som dæ den Kvelden gjekk fyre seg. Me venta at eit ell anna den Kvelden kunde verte sagt, som kunde vere gott aa slaa fast, og fyr dæ hogde me i ein Stortingsreferent, som va paa Aarsmøte, som me fekk te aa skrive, kva som her vart sagt. Han va inkje bua paa slikt, og hadde inkje Skrivegreiene sine i full Stand, so han inkje fekk alle Talane; men Mesteparten fekk me Tak i, og Referenten he sjøl sett dæ om paa Maale te oss. Dæ e tvo Ting, som i Dagblae stend, som me he peika ut, at Berner inkje kunde ha Horst og Fjørtoft mæ seg, og at Samlage stemdnde mot Snorre, som her lyt verte utgreia ein Grand om. Dæ fyste vil ein ta Orskjifte sjaa kva me hadde aa svare te, dæ andre e inkje sant, for dæ vart inkje so vetekje, som ein og ska faa sjaa. At ein heilt ska faa Greie paa Orskjifte, lyt me fysst seie dæ, at Formannen paa tvo tre Vike fyrr Aarsmøte kom fram mæ eit Utkast te nye Loge, som han hadde skrive og no vilde ha oss mæ paa aa sende fram te Aarsmøte, so dei der skulde vete vetekne istaenfyr dei gamle. Me hadde inkje noke mot Logene og fyr dæ gjekk me mæ paa dei. Paa Aarsmøte kom daa dette fysst fram ette at Formannen hadde lese opp Aarsutgreiinga og dei hadde snakka noke att og fram om kva ein skulde gjere mæ alle dei, som inkje hadde betala Kontingent paa fleire Aar. Dei nye Logene, som Formannen havde kunnkjort nokre Dage i Fyrrevegen, va desse: *) utpeika ta oss. 2

1. Samlagets Formaal er at fremme Udgivelse af et Tidsskrift og Bøger paa Norsk, enten Landsmaal eller Bygdemaal. Til dette Øiemed antages af Samlagets Bestyrelse en Redaktør. Kontigenten er 1 Spd. aarlig foruden Porto for Udenbyes. <s. 495> Mod Erlæggelse af 15 Spd. kontant bliver man livsvarigt Medlem af Samlaget. 2. Der vælges tre Bestyrere, der inden sin Midte vælger en Formand og antage en Regnskabsfører. 3. Der afholdes aarlig en Generalforsamling. Paa denne foretages Valg af Medlemmer til Bestyrelse samt af to Revisorer, ligesom Bestyrelsen forelægger Regnskaberne og afgive Indberetning. Naar Bestyrelsen finder det fornødent, kan Møde ogsaa ellers sammenkaldes. Dei gamle Logene va desse: 1. Samlagets Formaal er at fremme Udgivelse af Bøger paa Norsk, enten Landsmaal eller Bygdemaal. Af den af ethvert Medlem erlagte Kontingent 60 Sk aarlig dannes til dette Øiemed et Fond. De Medlemmer, der betale en aarlig Kontingent af 1 Spd. eller 15 Spd. kontant, erholde alle paa Selskabets Forlag udgivne Skrifter. 2. Der vælges en Formand og 2 Bestyrere. Bestyrelsen danner tilligemed 4 Medlemmer en Komite til Bedømmelse af de Skrifter, der skulle udgives. Bestyrelsen vælger selv en Regnskabsfører. 3. Der afholdes aarlig en Generalforsamling. Paa denne foretages Valg af Medlemmer til Bestyrelsen og Bedømmelses-Kommiteen, samt af 2 Revisorer, ligesom Bestyrelsen forelægger Regnskaberne og afgiver Indberetning. Naar Bestyrelsen finder det fornødent, kan Møde ogsaa ellers sammenkaldes. Daa Berner la fram dei nye Logene, som han no vilde ha dei, hadde me inkje noke mot dei, anna hell dæ, at me inkje viste noken Redaktør og hell inkje han, som me no kunde sete fram. Dæ trudde me maatte te, skulde me paa Aarsmøte kome og snakke om eit Tidsskrift. Men han meinte, at i fysste Take vilde dæ inkje vere noken <s. 497> Vande fyr Bestyrelsen aa ta seg ein Mann aa stelle mæ Skrifte, naar Samlage hadde Skriftene hass Vinje og Segne og Sverre aa gji ut. Ellest so vilde Fjørtoft, sia ein no eingong skulde endre Logene, foreslaa aa endre 1 soleis: Samlagets Formaal er at fremme Udgivelse af et Tidsskrift og Bøger paa norskt Landsmaal istaenfyr paa Norsk, Landsmaal eller Bygdemaal. Daa vilde alle Folk forstaa oss meinte han, baade Maalmenn og Inkje-Maalmenn, og daa vilde alle Maalmenn baade den gamle og nye Maalfylkingen vere sams om Taanken. Noke sams Landsmaal e endaa inkje te, anna hell Prøve, som dæ e maange ta; men baade Bygdemaala og Prøvene, ta alle Bygdemaal aa byggje eit Landsmaal, trudde han alle Maalmenn kunde kalle norsk Landsmaal. ingen trudde han kunde staa fram framfyr andre og seie: Eg skriv dag norske Maalet. Bygdemaala va endaa den einaste livande Norsken, som kunde staa fram og gjere Krav paa aa verte gokjend. Alt dæ andre va endaa Prøve, om ein vel maatte staa te, dei kunde vere goe soleis, og at Menn som Aasen mæ si framifraa goe norske Maalkjynde og Vinje ve si Skaldegaave og sitt norske Vit hadde gjeve Maalsaka ein Støyt, ho fyr alletie vilde ha kjende Merkje ta. Vinje hadde høgna sitt eie Bygdemaal og gjeve dæ den livande Skaldedaap, som ska te, at eit Maal kan ha Liv. Men daa Berner sa, han inkje vilde ha retta meir, hell som va nøvendigt te aa faa Tissskrifte i Gong, so vart dæ inkje snakka meir om dette, og soleis laag daa paa Aarsmøte dei nye Logene fyre som dei her e evtrykte. Desse las daa Formannen opp, og sa nokre Or, at han havde tenkt aa gjere desse Endringane te aa faa eit Tissskrift aa gaa. Om dette vart dæ daa dette Orskjifte, som Referenten sjøl he sett om ette Snøggskrifte : J. C. Krogh havde ikkje noko imot sjølve den Tingen <s. 498> aa faa ei Ti-Skrift i Gong. Den Taankjen var jam-gamall mæ sjølve Samlage, og han og fleire til hadde tala um dæ meir held ein Gong. Men dæ var paa ei Von, um dæ vilde koma til aa gaa. Naar no Forslage lydde so: Samlaget beskikker en Redaktør og udgiver et Tidsskrift so var dæ fulla 3

Meininga, at dette aa utgjeva Ti-Skrifta skal vera dæ fremste Fyremaale, Samlage skal arbeie fyr. Ja, dæ var ikkje anna held gott og vel aa segja um dæ, berre dæ vilde lukkast. Men han hadde mykje imot den Grunn-Forandringa som me var til-raadde aa gjera i Samlags- Logenne:: fyr dæ fysste at dæ ska veljast ein Redaktør til aa gjeva ut Skrifta, og fyr dæ andre at Bedømmelses-Komitea skal sopast av. Me kom nett til dæ same Maale, berre me gav Bestyrelsen og Bedømmelses-Komitea Fullmagt til aa gjeva ut ei Ti-Skrift og taka ein Redaktør att-aat um dæ var nausynlegt. Og kva Grunn hadde me til aa kaste Bedømmelses- Komitea yver Bor? Dæ kunde han ikkje skjyna. Daa han var mæ i Bestyrelsen hadde ho iallfall inkje staatt att-i Vegen, og han var ikkje og til aa faa inn i Hovu sitt, korkje at ho stend til Meins eld at ho nokor Ti kan verte til Hinders. So ofseleg ei Umbrøyting i Styr aa Stell i vaart Samlag kunde han inkje vera mæ paa, alle-visst daa han inkje saag at dæ var gjevi Grunnar fyr ho. Berner fann ein og Grunn fyr denne Taanken i dæ, at so maange Lagsmenn ut yver Lande hadde Hug paa aa faa ei Ti-Skrift, dæ hadde dei skrivi um fraa alle Leier. Men kunde dæ gaa paa den Maaten som Krogh vilde, so hadde me faatt den Rettarbota me sikta paa mæ heile denne Umbrøytinga. Og han gjekk ikkje unda dæ, at dæ ogso var uvisst um Bestyrelsen saag seg i Stand til aa faa ein dugleg Mann til Redaktør, so den nye Skjipnaen kunde koma i Gang strakst. Bestyrelsen hadde ingen Mann <s. 499> aa peike ut til Redaktør; dei laut fysst leite han upp, og kan-skje dei kom til aa leite like-som Diogenes mæ Lykta baade langt aa lenge fyr dei fann Karen. I so Maate hadde Forslage aat Krogh ein Fyremun. Dette vart daa aa taka som eit Avvisnings-Forslag, endaa dæ i sjølve Saka gjekk ut paa dæ same som Bestyrelses- Forslage. Han kunde fyr dæ fysste ikkje gaa fraa Forslage aat Bestyrelsen. So var dæ Bedømmelses-Komitea at ho var teki burt. Han laut halde mæ Krogh i dæ, at den Innretninga hadde vore og, ho hadde i Vissa inkje vori til Hinders, og kan-skje ho held inkje vart til Hinders, um so dette Forslage um Ti-Skrift vart ve-teki. Dæ kunde hende ho vart til Hjelp og Rettleiing fyr Redaktøren, og at ho kom til aa styrkje Samlage her etter som ho visst hadde gjort hit til Dags. Her hadde Forslage aat Krogh sine Fyremunar att, og naar alt kom til alt so var dæ kan-skje vaagsamt no aa gjera so store Umbrøytingar i Grunn-Skjipnaen aat Samlage ikkje meir forfarne held me enno er. Carl Johan Nilsen helt seg heilt aat Kroghs Forslag, etter di han vonast at den Samlags-Skjipnaen, som no sto ve Lag, inkje vilde vera til Hinder fyr aa setja Tingen i dæ Gjenge Bestyrelsen meinte paa. Bestyrelses-Forslage torde han ikkje vera mæ paa kor ynskjelegt dæ elles kunde vera sa n alt mea dei inkje hadde minste Taanke um kva fyr ein Mann me skulde setja til aa styre Ti-Skrifta, diheld. Men dæ va vaagsamt gjort av Samlage, um dæ no kasta av seg den Bunaen, som dæ havde funni seg vel mæ i desse 4 Aar, dæ hadde staat ve Lag og faatt Lov-Or fyr aa hava gjort og Framgong. Serlege tykte han dæ va ottesamt aa gjera av mæ Bedømmelses-Komitea. Og nett no daa me var so reint paa dæ Uvisse mæ kven me skulde <s. 500> faa til Redaktør, no var dæ fram-ifraa gott aa hava ei slik Tilsyns- Komite til Rygg-Stø. Han trudde soleis, at den Redaksjon, me fekk, gott kunde arbeie i Hop mæ Bedømmelses-Komitea, inn-til viare i dæ minste. Berner hadde sjølvsagt inkje noko imot aa gaa mæ paa Kroghs Forslag, soframt dei tvo andre Bestyraranne var like nøgde um dei slepte Bestyrelses-Forslage. Han sto ve dæ at dæ var varlegast aa taka Tingen paa den Maaten. Hovusaka hadde fyr honom vori dæ aa faa ei Ti-Skrift i Gang; for han hadde fraa alle Leier faatt Brev og Maalberingar som raadde til dæ. Fraa Dokter Hansen 1) i Romedalen hadde han soleis faatt eit Brev som lydde so paa Lag: Dæ skulde vera hugsamt, um Samlage kunde vinna noko-meir Liv og finne ut ein Plan slik at han kunde hjelpe dæ i Sanning fram. Dæ var kan-skje inkje ulogom aa faa ei slik Ti-Skrift i Gang paa same Vis som Vestmannalage. Dæ vøre sakte ogso gott um dæ kunde koma dertil, at 1) Kasseraren i Samlage fysste Aare, for fraa Byen ifjor. 4

Samlage hadde ender og ein Utsending utyver Lande, som hadde mæ seg Samlags-Skriftene og ved Utdeiling av Smaabøker og ve Samtal mæ Folk kunde vekkje Sansten fyr vaart Stræv. Mæ slik Verksemd vilde dæ kan-skje koma inn fleire og rikare Innskot og Sendingar. Brevskrivaren vilde ogso skjøte til, dæ han hadde Emne til. Dæ var mesto paa denne Grunn Bestyrelsen trudde han borde bera opp dette Maal-Emne fyr Lage, og inkje fyr dæ at han hadde nokon Mann aa setja fram som Redaktør. Horst Dæ va soleis Kroghs Meining at dæ gamle Stelle skulde staa ve Lag. Dæ va ikkje dei tvo yngre Bestyrarane, dette Forslage va komi fraa. Dæ va sin kjæraste Tanke Berner vilde ha fram, og dæ va ikkje ventande at han vilde gjeva han opp so lett. Berner upplyste, at dæ ikkje nett var hans Tanke, <s. 501> dæ va Samlage sjølv, som havde Æra fyr'n. Han hadde berre bori 'a fram i eit Bestyrelses-Møte ein Gong. Horst: "Ja, me ynskje inkje Bedømmelses-Komitea burt. Dæ lyt difyr staa te Berner, um dæ Forslage ska takast tebake. Me stend likesom nøytrale i dette, me." Berner: Hovu-Tanken hass var aa faa ei Ti-Skrift i Gang, ette di at dæ var aalgjengt Ynskje dæ. Men han var ikkje blind fyr dæ, at me vilde faa mykje aa ampast mæ i fysste Take, og att-aat maangt anna vilde dæ verte eit stort Vandemaal, at me ikkje hadde ein Mann til Redaktør. Alt mea me inkje hadde ein Formann, so som Ole Vig i si Ti var fyr Folkevennen, til aa hava Umsut fyr heile Stelle, var dæ kan-skje likast aa hava ei Bedømmelses-Komite, som kunde verte ei go Stønning fyr Redaksjonen. Han laut soleis staa ved dæ, at Kroths Forslag kan-skje var ein bære Buna fyr Tanken. Seip vilde nemne noko han gjenne vilde faa Greie paa. Hadde utabyes Samlags-Folk, som ikkje var mæ i Møte Lov til aa stemme? Han hadde faatt sent nokre Stemmesetlar fraa Kristoffer Brun og Kristofer Janson. Dei vilde stemme fyr Forslage som dæ var uppsett i Dagblae. Berner var gla, av di at Tanken hadde vunni Mæhald. Men no var dæ Forslage uppgjevi, so dæ var ikkje anna Forslag aa stemme um held Forslage hass Krogh. Kroghs Forslag: "Generalforsamlingen bemyndiger Bestyrelsen og Bedømmelses-Komiteen til i Fællesskab at udgive et Tidsskrift og til det Øiemed at antage en Redaktør, om det skulde være nødvendigt." Ve Avrøystinga fekk dette Forslage aalmennt Mæhald. <s. 502> So skulde dæ veljast ein Formann og tvo Styrara. Fyrr he dæ vore Skjikken aa stemme paa Formannen fysst, og paa dei tvo andre Bestyrarane sia; likeins vart dæ gjort no og. Berner vilde fysst upplyse, at han var uppmana til aa verte staaande som Formann; og at han var viljug til dæ berre han fekk tvo Styrare mæ seg; for mæ Fjørtoft og Horst hadde dæ ikkje vori moglegt fyr 'om aa arbeie i Hop, og dæ vilde no alti held ikkje dei gaa unda. Horst meinte, at fyrr Samlage valde Formann, kunde dæ vera gott aa faa greie ut noke ta dæ, dei havde vore usamse um, og som hadde vore te Hinder før Samarbeie millom dei. Fjørtoft og han vart paa Gjeneralforsamlinga ifjor valde te Styrara ihop mæ Berner, som hadde vore Formann fyrr og so vart att-vald. Dei gjekk te dæ mæ Ynskje om aa arbeie ihop mæ Formannen, sovitt som mogelegt, og freiste aa gjere dæ beste. I fysste Møte millo Styre og "Bedømmelses-Komite" kom dæ eit Brev fraa Kandidat Steinar Schjøtt paa Levanger, om Samlage vilde kjøpe av han og gji ut ei Omskrift av Snorre, som han arbeidde paa og gjenne vilde faa ut. Krave hass va rimelegare hell ventast kunde, naar dæ sto om aa faa ei slik Bok omsett av so dugleg ein Mann. Han kravde ikkje meir held 60-70 Dale 1) og av dæ berre 30 strakst. Men Formannen svara, at Pengegreiene no va so vesale, at me ikkje kunde take mot dæ, han bau oss. Dæ laut vera laakt mæ Pengegreiene i Samlage, naar me ikkje kunde taka 1) <s. 502> Dæ va nok ialt 92 Dale likevel. Hr. 5

mot si slik Bok, som trulegt <s. 503> vilde stø Samlage. Berner sa daa desuten, at han fraa gamal Ti hadde tenkt seg, at Bonden bore lesa Snorre og dei andre Sogene paa Gamalnorsk. Vart dei ikkje omsette, so vart Folk nøydd te aa lære seg Gamalnorsk. Horst meinte no, at han sjøl au hadde freista aa lære Folk Gamalnorsk, Studenta daa, men han hadde funne, at dæ ikkje va so endefram hell, og flestalle Folk trudde anna. 1) Dessuten kunde slik ein Grunn te ikkje aa take mot Boka knapt seiast mæ Aalvor. Berner meinte au, at no hadde Samlage førut kjøpt nokre Segner fraa Selbu (om dei sa Ivar Aasen, at dæ va dæ vesste Maale, han hadde set), og so hadde dæ Sverres Saga omsett av T. Sommer, og dæ fekk Samlage sjaa te aa gji ut no. Lage kunde knapt tenkje paa anna no. I neste Møte la likevel Formannen fram eit Brev fraa Henrik Krohn, Formannen før Vestmannalage i Bergen om at dæ norske Samlage skulde skrive seg som Tingar paa dæ Tisskrifte "Fraa By og Bygd", som Vestmannalage gjev ut. Samlage skulde taka so mange Stykkje ta Tissskrifte, at dæ vart eit paa Karen, og dæ skulde faa dei før bære Kjøp hell vanlegt. Daa laut ein Triepart ta dei 400 Dale, Samlage ompass hadde aa raa øve, kvart Aar gaa te Vestmannalage før Tissskrifte deira. Før dæ, som daa vart att, skulde Samlage sjaa te som fyrr aa gji ut Bøker, sende dei om o. s. f.. Dæ va ikkje stort Snakk om, at Samlage inga Raa hadde daa. Berner lika dette gott. Bedømmelses-Komitea hadde helde ikkje noke mot dæ, og sjøl Styrarane (Fjørtoft og Horst) trudde dæ <s. 504> kunde vera noke gott, men dei helt paa dæ at Samlage te den Tii berre hadde gjeve ut Bøke, som dæ mest ikkje kunde vere tvo Meininga om, soleis som "sstoregut", "Lauvduskar", "Segner fraa Bygdom", "Ferdaminnni," "Smaastykkje" og slike. No va dæ Spursmaal om aa halde Tissskrifti te Vestmannalage, der dæ vart skrive om Politik paa ein Maate, som faa Folk lika og kunde semjast mæ; jamvel ein ta Bedømmelseskomitea sa, at han ikkje lika den Politiken. Soleis saag dæ no ut te, at Formannen og Bedømmelseskomitea vilde leggje Samlage paa ein annen Bau og take mot politiske Skrift au no, noke dæ alder fyrr hadde gjort. Styrarane vilde no gaa mæ paa dette, men paa den Maaten, at politiske Skrift av alleslags kunde verte innsende te Samlage te Dryftning av Maal og Ihald, og dæ skulde ikkje verte møtt mæ dæ, at "Samlage dreiv ikkje Politik". Dette vilde no ikkje Berner gaa mæ paa, og so negta dei tvo andre Styrarane (Fj. og Hr.) aa halde "Fraa By og BYgd". Dei meinte au at dæ va mykje aa setje fast Trieparten av Samlagspengane slik. Spursmaale vart av Formannen sett te Avstemning i dæ samfængte Møte millo Styre og Bedømmelseskomite der daa; dette meinte ein ta Styrarane va ikkje rett ette Logjene, for Bedømmelseskomitea kan ette dei berre seie, at eit SKrift elde ei Bok i Maal og Ihald e slik, at dæ kan takast, men ikkje stemme te, at ho ska takast, dettee eit Pengespursmaal, og Styre ska avgjera dette aaleine. Difor kom han mæ Protest mot, at Bedømmelseskomitea skulde kunde overstemme Styre og tvinge Tissskrifte fram. Berner meinte, han kjende Logjene best, men Enden vart at han laut stemne dei tvo Styrarane te eit Møte mæ seg te aa leggje ut Samlagslogjene. Fjørtoft og han møtte au te rette Tia, men Formannen sjøl ikkje. So gjekk dæ ei lang Ti, dei ikke haure <s. 505> dæ Slag te han elde Samlage, dæ einaste var, at ein ung Mann hadde omsett ei Fortelling, han fraa fysst hadde skrivi paa Dansk i eit Bla, te Norsk, og at Formannen ikkje hadde noke mot aa gji ho ut fraa Samlage. So gjekk Tia, men daa sisste Maanaen kom, stejnde Formannen Styrarane te eit Møte (uten Bedømmelseskomite). Generalforsamlinga laut snart haldast, sa han, og me maatte faa fylt Arketale te den Tia. Han la te, at Halvparten av dei kjøpte Segnene fraa Selbu va trykt og eit Hefte te af Sverres Saga omsett av Sommer 1). Men dessuten hadde han faatt ei Komedi, sa han, som han vilde faa dei tvo andre mæ paa aa gji ut strakst. No visste desse tvo andre, at Berner hadde skjikka ei Komedi ne te Boktrykkaren før Samlage, av di at Fram og Samlage 1) <s. 503> Berner va framme mæ den Gammelnorsken sin att i Møte millom han og Fjørtoft og Horst strakst fyrr Gjeneralførsamlinga, der Snorre va paa Snakk au. 1) <s. 505> Dæ e ompass 10 Aar, sia Sommer sette Sverres Saga om paa Nynorsk, og dei tvo fysste Hefte kom ikkje ut fraa Samlage. 6

he same Boktrykkar og at dei alt va begjynt aa arbeie paa ho. Detta sa no Formannen naturlegvis ikkje noke om. Men daa han stemnde Styrarane te Møte, hadde han henta ho alt fraa Trykkerie, og so synte han ho fram. Styrarne sa daa strakst, at dei ikkje vaaga trykke ho, fyrr ho hadde vore framme i Møte millo Styre og Bedømmelseskomitea, som i Logjene stend. So va dæ dessuten dæ vare ve Saka, at han, som hadde skrivi Komedia, vilde inkje gji op Namne sitt te andre held Formannen; han skulde ikkje seie dæ te Styrarane, ikkje te noken annan held. Ja te Styrarane sa han (Formannen ) daa helde ikkje noke, men mæ andre va dæ nokk ikkje so faarlegt, for Styrarane haure likevel Namne fraa Folk, som Formannen <s. 506> hadde sagt dæ te 1). Komedia va so ompass 2 Ark. Dæ vilde den unemde Mannen ha 15 Dale før 1). Dei tvo ba daa teslut Formannen om aa faa Boka mæ seg heim te aa sjaa paa ho; dei tykte dæ va noke uhyggjelegt ve alt detta, men likevel fekk dei daa fatt paa ein ta Bedømmelseskomitea og las Komedia mæ han. Dæ va ei rar Komedie mæ alt før mykkje Prat om Mat og Drykkje, so ho va lang nok, so sstutt ho va. Dæ va baae leitt og løglegt, som dei seie aa lesa ho. Dei skjikka daa eit Brev te Berner, der dei sa, ho laut leggjast fram i fullt Møte før Bedømmelseskomitea au. Dei kunde ikkje vera mæ paa aa trykke ho slik, som han vilde, uten aa bry seg om Bedømmelseskomitea. Dæ vilde dei strakst seie, at noken 15 Dale vilde dei ikkje gji, daa Mannen ikkje namnga seg, og Komedia ikkje va rar. So fekk dei att eit Brev fraa han (Berner); han meinte dæ nytta ikkje aa halde noke Møte om dæ, for dæ va berre Forkastelsesdom 2). Horst sa teslut, at Fjortoft og han vart ifjor innvalde daa Gjeneralforsamlinga vilde ha noke gjort, men dei hadde ikkje gjort noke, daa dei fann Ting paa Lager, som laut ut, Segnene fraa Selbu mæ dæ rare Maale og Sverres Saga, der dæ au e mykje aa anka paa. Fjørtoft og han hadde ikkje eingong faatt stelle mæ desse Sakene. Retting og Korrekturlesing va gjeve te ein Mann, som mæ Samlage va reint framand, før Betaling, mea <s. 507> Styraranne gjenne hadde gjort dæ før inkje noke. Omskrifte hass Sommer kunde nokk no dæ va so gamalt trenge te aa vøles paa. Han lika helde ikkje, at dei Papira ette Vinje, som Samlage eigde, au va gjeve ein framand Mann i Vald uten at Styre elde noken va spurt om dæ. Slik Aatfær va ikkje Samarbei, og dei, som va huga paa aa innvelje Fjørtoft og han att, maatte ikkje stemme paa Berner. Berner: Etter dæ som Horst hadde sagt var dæ greitt at dei ikkje kunde arbeid i Hop. Men dæ som Horst hadde sagt var saa uefterretteligt, falskt og ensidigt, at han laut gaa igjennem og rette dæ. Ferdaminni var alt innkjøpt dæ fyrre Aare, Sverres Saga og Skriftenne ette Vinje og Segner fraa Selbu var ogso etla til Utgjeving fyrr. Dæ fysste Bestyrelses-Møte galt Utgjevinga av Ferdaminni, og dæ hadde Horst dult. Dæ va ogso framlagt eit Brev fraa Steinar Schjøtt som bau seg til aa skrive Snorre um. Dæ sagde seg sjølv at ho ikkje snerta han den Historia, Horst hadde bori upp fyr Gjeneral-Forsamlinga. Men endaa han ikkje tok dæ aat seg skulde han, sia Horst hadde teki paa Bedømmelses-Komitea ogso, like-vel upplyse, at Samlage den Gongen dæ visste Horst vel hadde ein Gjeld paa 300 Dalar og at dei sto mæ eit Aar fyr seg. Dette maatte sannelege mana ein som vilde Samlage vel, til aa sjaa seg nøye fyr. Dei hadde endaa Sverre Saga fyr 70 Dalar og Skriftenne aat Vinje fyr 100 Dalar, og desse færug til aa gjevast ut. So kom Forslage aat Schjøtt, som vilde ha 95 Dalar fyr Snorre, men dæ laut Forsamlinga sjaa var rennande umoglegt. Han (Berner) kunde ikkje reise so mange Pengar, og Karanne i Bedømmelses-Komitea var einige mæ honom. Me laut fysst sjaa til aa greie den store Skulda vaar og faa utgjevi desse Skriftenne som me hadde liggjande. <s. 508> Samlage var ikkje i viare og Stand, og Maal-Saka saag ut til aa vera ille stadd i dæ heile. Dæ var lite Liv og me kunde ikkje tenkje paa aa faa Raa til aa dufte mykje stort. Naar Horst hadde 1) <s. 506> Mannen va eit Prestemne, som i si Ti skreiv eit undelegt Stykkje i Dagblae mot Andvake og Fram og kalla seg "Mange Fjellbønder" og so trudde han vel ikkje me va sopass Kara me kunde døme Komedia hass rettelegt, før dæ. < 1) > 2) Likn ihop dæ Schjøtt kravde før Snorre paa ompass 70 Ark. < 2) > 3) No va han, ser dæ ut te, einig mæ dei andre Styrarane om Logjene. 7

snikka han fyr at han skulde ha sagt, dæ var besst me inkje gav ut nokor Umskrift av Snorre, for daa vilde Bøndenne verte nøydde til aa lesa Gamal-Norsk, og dæ vilde gaa ratt fyr deim aa lære dæ, so var dæ greitt, at dæ kunde han alder ha sagt. Han hadde fortalt, at han sjølv hadde lesi Gamal-Norsk mæ 12 Seminaristar fraa ymse Bygder paa ein Gong. Dæ var i 1867; han var i Kristiansund eit Bil; men dæ var ikkje lenge han vart verande der, og dei fekk soleis ikkje Tak til aa fara igjenom meir held dei fysste Grunnanne av Gramatikken. Or-Bok hadde dei inkje. Kvar Mann las upp Gamal-Norsken paa sitt Bygde-Maal. Dæ va Soga um Gunnlaug Ormstunga dei las og han laut segja dæ gjekk rigtigt lett fyr deim aa koma inn i dæ gamle Maale. Han kunde nemne mange andre som hadde sagt dæ same. Dæ hadde Ivar Aasen sagt, og dæ hadde Nygaard upplyst i ei liti Lesebok, som nett var grunna paa dæ, at dæ var uvant fyr Lands-Folke aa lære lesa lette Sogur i Gamle-Maale. Dæ var dæ Motlegge, han hadde gjort mot Umskrifta av Snorre. Ein lyt vera var i dæ Stykkje meinte han. Og naar dæ ikkje var framlagt nokor Prøve dessheld paa Umrskrifta aat Schjøtt, so var dæ ikkje meir aa rø um. I Møte vart dæ og sagt, at dæ var Penge-Tia dei fekk skulde paa fyr Schjøtt. Dæ var no den sanne Samanheng mæ dæ. So hadde Horst anka paa, at han (Berner) ikkje hadde stemt til Bestyrelses-Møte. Men Grunnen va: dei hadde daa gjevi ut Ferdaminni og laut nøgje seg mæ dæ, for Samlage var for mykje skuldbundi til aa gjera noko meir. Han hadde faatt eit Brev fraa Fjørtoft, som klaga <s. 509> yver dæ, at dæ so sjelda var Bestyrelses-Møte, og han (Berner) hadde svara, at dæ var ingen Ting i Vegen fyr aa kalle saman Bestyrelses-Møte, naar dæ skulde vera. Men dæ kom ikkje noko Svar att. Dei Skrifter som var komne ut iaar var Saker, som laut koma ut. Men dæ var ein sjølv-gjeven Ting at dæ laut leite paa Penge-Raa a, og dæ var ikkje før dei siste Maanar desse Tinginganne fraa Vestmanna-Lage va komne. Dæ hadde held ikkje Horst og Fjørtoft sett seg imot. So hadde Horst tala um dæ Sambande, dei hadde aamaala paa aa faa i Stand millom Vestmannalage og Samlage. Dæ var denne same Ti-Skrift-Tanken att, som dei tenkte aa faa fram til beste fyr Maal-Saka. Desse Raalegninga millom Vestmannalage og Samlage var mæ rette gamle, men dæ hadde vore stillt att sume Taka fyr dæ dei ikkje kunde semjast om ei Raa-Gjær, dei baae var haldne mæ, og naar Horst hadde tala som um dæ Forslage fraa Vestmanna-Lage var avgjort, so var dæ eit stort Misstak. Dæ var ei Sak dei skulde samføre seg um, fyr aa taka ei Raa 1). Dæ skulde vera ei Bestyrelses-Sak, som Bedømmelses-Komitea ikkje hadde noko mæ, meinte Horst. Han (Berner) og dei eldre Menn i Bedømmelses-Komitea hadde haldi seg til den Se, som jamnan hadde vore brukt fraa dæ Lage vart stifta, at slikt vart avgjort i samfengt Møte. Logjenne nemnde ikkje noko visst um dæ. Men denne Aatfæra var no rimeleg nok, sia dæ her var Tale um ei Ti-Skrift, som dei skulde forfara og sjaa ette kva dæ inneheld. Saka vart lagd ne og skulde takast upp at paa eit Møte seinare. Og imidlertid korresponderedes der, om der kunde gjøres Ændringer, som ialfald var opstillede som subsidiære inden dette Bestyrelses-Møde. <s. 510> I dette Møte, som Bestyrelsen no skulde ha, var han hindra fraa aa møte, for han var burte i eit anna Møte, og han hadde orsaka seg fyr Fjørtoft og Horst 1). Dette synte natturlegvis berre korleis desse tvo Karanne hadde stellt seg til honom. Han hadde alder sagt, at han kjende Logene bære hell Horst. Logenne sagde ikkje mæ greie Or kven som hadde aa raa i eit slikt Tilfelle anten dæ var Bestyrelsen aaleine eld Bestyrelsen og Bedømmelses-Komitea i Hop. Han trudde fyr visst at Bedømmelses-Komitea ogso maatte vera mæ. Dæ va nok alti so, at dæ og kann-hende var eitkvart administrativt mæ dette som kom Bestyrelsen ve særskjilt, men Sakje var i alle Fall inkje i den Skora komi endaa, sia dæ inkje var noko Forslag framlagt. Mæ den Komedi-Saka hadde dæ seg ende-fram so, at dæ var ein Mann, som Samlage fyrr hadde teki ei Bok av, som Folk hadde likt; 2) han hadde sent inn ei Komedi, men 1) <s. 509> Nei dæ skulde avgjerast. 1) <s. 510> Ja dæ e Olukka dæ, at han driv mæ so mykje (Slike kalla Vinje ein Omnibus). 2) Nokre Segne som vølte paa sto i Segnir fraa Bygdom. 8

han vilde helst vera unemd. Dæ hadde han (Berner) sagt til Horst og Fjørtoft, men dei hadde inkje funni, at han var truande. No hadde Forfattaren likevel fortalt andre Folk at han hadde skrivi eit slikt Stykkje, og so kom dæ ut. Dæ kunde alti hende, han sjølv (Berner) hadde vore saa uansug, at han hadde fortalt dæ aat einkvar, som han trudde inkje vilde segja utav, dæ var moglegt. Men her og synte dæ seg, kva Semjing dei vilde ha mæ honom. Komedia hadde han kjøpt og han kunde gjera Greie fyr, at han aatte ho mæ rette. Dæ va mistenkjelegt, hadde Horst sagt. Han (Berner) visste inkje, korleis dæ kunde vera noko mistenkjelegt i ei slik Aatfær. Komedia hadde han, som rett var, lagt fram fyr Bestyrelsen, Aasen hadde <s. 511> sett igjenom Boka og funni, at ho var og, so han tykte dæ var lite vert aa slengje ut Snei-or, um at ho var laak og ubrukande. Men han skulde staa til, at ho inkje var av dei allebeste, dæ ikkje var av Holberg sine Verk. Horst hadde ogso sagt, at han (Berner) paa eigji Hand hadde sent Boka aat Trykkaren fyr han lagde ho fram fyr dei andre. Dæ var sant. Men han hadde alt mæ dæ same han sende ho aat Trykkjaren dæ var i dei siste Dagom av Novbr. sagt dæ, at vilde ikkje Bestyrelsen taka ho og, so skulde han taka ho sjølv 1), og so hadde han gjort og dæ var hass Tanke, at ho kunde fylgje mæ aat Lagsmennene i Samlage, fyr dæ Aare hadde vori so magert, endaa dæ ikkje var hass Skuld, at so var. Difyr hadde han sent ho aat Trykkaren mæ ein Gong. Han vilde be Bedømmelses-Komitea aa segja imot, um han hadde gjort elder sagt noke gali. Han visste seg ikkje noko paa. Horst hadde berre eit Par Smaating aa seie. Ferdaminni va utgjeve, fyrr han og Fjørtoft kom inn i Styre. Ho va alt trykt og ho var hefta og. Ross sa Horst hadde Ret, og Berner laut take seg att. Berner maatte faa skjote imillom nokre Or um noko han hadde gløymt. Han hadde teki ein Korrektur-Lesar uta aa spyrja Bestyrelsen. Han var den, som bar Andsvare. Han skulde ha Tilsyn mæ heile Greia at dæ gjekk i sitt rette Gjenge. Daa Penganne kom inn i Haust og Skulda va avkvitta, laut dei taka til aa klembe paa att, fyrr var dæ ikkje moglegt men dæ skulde skje i ein Hast, og no var baade Aasen og Ross forlesste av anna Arbei <s. 512> so han laut vera gla, at han kunde faa ein Mann til aa gjera dæ Arbeie fyr 5 Dalar, som va berre ei liti Betaling ette alt dæ Stræve, som var mæ dæ. Alle Forandringer var gjorde etter Samraa mæ Aasen, som hadde havt Yver-Tilsyn mæ heile Greia. Horst hadde noke aa leggje te om Omskrifta av Snorre. Schjøtt, som ikkje budde i Byen, kunde natturlegvis ikkje tru anna enn at Samlage maatte vera go te aa betala 60 Dala strakst; difyr hadde han stelt Forslage sit soleis; men dæ bore visst ikkje ha vorte tekje mæ slik Braahast. Dæ vart sia, daa Fram tok Snorre paa seg, stelt so, at Samlage kunde faa kjøpe færig-trykte Bøker. Fram hadde lita te gji ut Snorre, men no hadde Schjøtt teke paa mæ dæ Arbeie. Dæ kunde tenkjest, dæ laga seg so, at han ikkje vilde halde paa mæ dæ, difør vilde dæ vera best, at Fram og Samlage slo seg ihop om dæ, so den, som Stræve hadde, kunde faa si Løn. Han skulde take opp att, at Samlage bore vera mæ paa aa gji Snorre ut. Te Berner skulde han seie, at Fjørtoft og han naturlegvis trudde, at han (Berner) va bedd om ikkje aa seie Namne te Mannen, som hadde skrive Komedia 1). Berner. Sanninga kunne ein kanhende finne ut av eit Brev, han hadde fengi fraa Horst og Fjørtoft. Horst og Fjørtoft: Læs dæ up! Berner. Dæ var dette. - - 2) Han svara paa dette soso: 1) <s. 511> Me he sia faatt vite, at han korkje hadde sagt dæ te han, som bar Boka bort te Trykkerie, te Trykkaren elde te Settaren. 1) <s. 512> Kva Grunn skulde vel Berner ha te aa negte aa seie Namne te Mannen, naar ikkje Mannen sjøl ba han om dæ. 2) Detta Breve skreiv me inkje av, daa me sende dæ, og daa me no ba Bernerom aa faa skrive dæ av, at dæ kunne koma paa Pent, so negta han dæ. 9

<s. 513> Kristiania, 10. 11. 72. D Hr. Fjørtoft og Horst! Skjønt jeg naturligvis ikke nu mere end forhen gjør Regning paa, at D Hr, vil tro mig paa mit Ord, da jeg sagde Dem, at Forfatteren av Ei Hugvending havde paalagt mig at fortie hans Navn for Dem, tror jeg dog efter den Vægt, De i Deres Skr. af 8de ds. har lagt paa at faa hans Navn at vide, at burde meddele Dem, at jeg idag har faaet en ny Meddelelse fra ham, om at han ønsker at være ubekjendt for andre end Samlagets Formand. Jeg tør udbede mig D Hrrs, om hvorvidt Deres Skrivelse af 8 ds. er saa at forstaa, at De ikke finde Stykket værdigt til at antages. Der vil intet være vundet ved at beramme et Møde, for at faa en Forkastelsesdom som paa Forhaand er sikker. Jeg tør maaske gaa ud fra, at saafremt jeg ikke imorgen faar Svar fra Dem om at De vil stemme for Bogen eller Stykkets Antagelse, De da vil have tilkjendegivet, at De ikke vil have den trykt for Samlagets Regning. Ærbødigst H. E. Berner. Han ba um eit uforbeholdent Svar paa detta um Styre meinte, at Pengegreiene var te Hinders fyr aa gji ut Komedia. Daa han inkje fekk eit slikt Svar 1), hadde han teki ho paa si Kappe. <s. 514> Krogh meinte at Bestyrelsen ingen Rett hadde te krevja aa faa vita Namne paa Forfattaren. Han kunne daa bruke ein eller annan Triemann og sjøl vera ukjend. Dei hadde Boka fyr seg, og dei hadde aa halde seg te henne. Dæ vigtigaste me her var usamse um, hadde ingen uta Horst tala um. Daa dæ nemlig var paa Tala aa tinge paa Skriftene fraa Vestmannalage kom dæ Spursmaal fram um Bedømmelses-Komitea hadde Rett te vera mæ aa avgjera Saka. Han tykte dæ ufattelig, at nokon kunne tvile um dæ. Naar ei Bok skulde ut, var dæ Bedømmelses-Komitea som skulde sjaa gjeno henne og døme henne, <s. 515> um ho skulde 1) ut hell ei. Korleis Bestyrelsen kunne binde seg te gji eit vist Hefte-Tal um Aare, naar ein hadde ei Bedømmelses-Komite, kunne han inkje skjyne. Daa dæ var Spursmaal um at 1) <s. 513> Berner fekk detta Svare: Hr. Redaktør Berner Formand i det norske Samlag! Vor Mening var simpelthen, at vi ønskede sammenkaldt et kombineret Møde af Bestyrelse og Bedømmelseskomite til Bogens Antagelse eller Forkastelse. Vi kunde ikke indlade os paa at trykke en Bog uden dette. Vi fandt det høist <s. 514> besynderlig, at de lod Sætteren begynde at sætte paa en Bog, der endnu ei var antagen, og hvis Forfatter krævede et forholdsvis stort Honorar, medens De ikke kunde opgive hans Navn for Bestyrelsen, der skulde bevilge Honoraret. Saa nøie tog De det imidlertid ikke ligeoverfor Uvedkommende, tho som saadanne maa ialfald D Hr.1) - - betragtes. Selv om Hr. Handes Komedia var godt skreven og interessant, hvilket den slet ikke er, maatte vi dog efter alt det som nu er passeret, protestere mod dens Antagelse. Vi finder det ogsaa høist besynderligt, at De udenvidere til en Uvedkommende, som slet ikke er maalprøvt, overgiver Korrektur og Manuskriptrettelser af det, Samlaget lader trykke. Vi finde heller ikke, at det er rigtigt at overgive de af Vinjes Papirer, der tilhører Samlaget, til en Fremmeds Varetægt. For Eftertiden ønsker vi os Korrekturen med de vedføiede Rettelser forelagt. 12. 11. 72. O. J. Fjørtoft. H. Horst. 1) Dei tvo Namna vil me inkje ta fram. 1) <s. 515> Domsmennene skal segja, um Boka kan inkje skal gjevast ut. Styrarane maa kunne makte aa gji Pengar te henne. 10

tinge paa Skriftene fraa Vestmannalage, var dei viljuge te gaa mæ paa dæ, men so sa dei, skulde ein kunne faa politiske Stykke i dæ heile in i Samlags-Skriftene. Naar eit slikt Forslag kom fraa Fjørtoft og Horst, so visste ein ka dæ førte i sitt Skjold. Samlage hadde inkje dæ Slag mæ Politik aa gjera, men drog Fjørtoft og Horst Politik in, so var Samlages Natur ratt umbytt. Dæ var eit Princip-Spursmaal. Han vilde at Samlage skulde vera litterært og inkje ha aa gjera mæ Politik, og allerminst mæ ein Politik, som mæ milde Or gjore, at dø vart den skarpaste Stri ; den som helt mæ Fjørtoft og Horst, han vilde, at Samlage skulde vere ratt umbrøytt. Naar Fjørtoft og Horst kom mæ dette Forslag berre som Motforslag, so hadde dæ ein Betydning, som maatte gjera ein betænkjelig. Fjørtoft 2). Formannen seie, at han va imot aa gji ut Snorre i Samlage fyr dæ dæ sto so daarlegt mæ Pengegreiene den Tia, at dæ va umule aa ta Snorre og betale Schjøtt dæ han kravde. Men han gløyme vist aa fortelje, at han sjøl den same Dag som Snorre va paa Tale, førde paa Tale aa kjøpe dei Bøkene, som Vestmannalage <s. 516> ga ut kvart Aar og at han ein tvo Maana etteaat, ette han hadde skrive te Krohn og fengje Svar fraa hono, vilde bruke opp Trieparten ta Samlagspengane (40 Sk ta Dalen) te aa kjøpe dei Bøke Vestmannalage ga ut, alt mæ dæ han likevel va pligtig te aa betale fyr Selbusegnene 20 Sprd. og Sverresaga 70 Spd. og koste i Trykken i minste Lage liksomykje som no iaar e utkome ta desse Skriftene. Og naar Formannen trykke so hart paa dæ, at dengong Snorre va paa Tale, va dæ so lite i Kassa, so ein mesta maa tru, at dæ fyr den Skuld sto noke annaleis paa dæ andre Møte, daa Vestmannalagskrifte va framme, hell paa fysste, daa Snorre va framme, so gløyme vist Formannen og, at dæ kom eit trie Møte ette dæ andre att, ein tvo tre Maana derette, daa Fram bau han Snorre, som no alt va utkome fysste Hefte av. Va dæ Penge paa andre Møte te aa kjøpe Bøke fraa Bergen fyre, so maatte dæ paa trie Møte iminste vere liksomaange, so ein kunde tru, her kunde vere Tale om, at Samlage enten samen mæ Fram ga ut Snorre ell ta han kjøpte so maange Hefte dei trengde te Samlagsfolka og mæ Fram avtala Betalingstia. Men paa dæ Møte, som Formannen stemde te om dette, bar han dæ same fyre te oss som paa fysste Møte, at Raa va dæ inkje te dette, og slo Snakke ellest over om Vinden og Vere dei tvo Timane me mæ Domskomiteen va sammen, istaenfyr om dette Emne, som han hadde stemt oss samen te aa dryfte, men som me inkje vilde vere paatrengande mæ, daa dæ va eit Handelsspursmaal som kom oss sjøle ve. Dette gjev eit anna Syn paa Tingen hell som Formannen vil snakke dæ te, og dette e Sanninga heil i dette Spursmaal, dæ ska inkje Formannen kunne negte. Paa fysste Møte sa Formannen, han hadde inkje Raa te aa kjøpe Snorre av Schjøtt, paa andre Møte <s. 517> saag han seg Raa te aa kjøpe Vestmannaskrifte Fraa By og Bygd fyr Trieparten ta Samlagskontingenten og vilde binde Samlage ve komande Aars store Utlegg, men paa trie Møte att saag han seg inkje Raa fyr Pengeløyse aa kjøpe Snorre ta Fram, der ingre Oversettarpenge va kravde eingong og inger Betalingsti va oppsett, alt mæ dæ dæ sia andre Møte inkje noke nytt va kome te, som kunde endre Saka fyr Pengane. Og endeleg so vil inkje Formannen, som klaga paa Raa-a støtt, kome ihug, at han i Forfattarpenge sia vilde gji ein Mann 15 Spd. ta Samlagskassa fyr ei Komedie paa 2 Ark, som va so som so, som Samlage skulde koste Trykkarpenge paa, og at han tile paa Vaaren snakka paa aa kjøpe ei lita Fortelling, som ein Mann te aa faa seg i Penge kom og bydde seg te aa sete om, daa han hadde skrive ho i Verdens Gang fyrr paa Dansk, og at han, uten aa spyrje oss, Styresmennene om dæ, gjeng sta og betala ta Samlagskassa 5 Spd. fyr Korekturlesing paa 11 Ark, som va eit Arbei, me gott kunde byte millo oss dei sju Mennene, som sat i Bestyrelsen uten dæ hadde kosta Samlage ein Skjilling, paa same Ti, som me f. Ex. i Sverressaga kunde retta saman maangt og mykje, som vist trengde dæ. Desse 5 Dalane visste me inkje Ore om, 2) Fjørtoft he sjøl skrive opp ette Minne kva han sa, for daa han va komen uti, hadde inkje Referenten meir Papir, og fekk hell inkje, fyrr Talaren va færig og han skaffa han meir. Dæ kan hende, at dæ her e utgreie meir hell dæ der vart gjort; men Taanken e heil den same. 11

fyrr me ein Par Dage sia fekk sjaa dei glime i Kasserarboka 1) og fekk høyre, daa me kravde Greie te Kasseraren, at Formannen hadde gjeve han Ordr te aa betale ut desse. Te Hr. Krogh maa eg seie dette. Me hadde inkje klaga paa at Forfattaren inkje vilde gji opp sitt Namn te andre hell Formannen. Me hadde sagt, at naar me inkje fekk vite Namne, so va me inkje viare huga paa aa gji <s. 518> vaart Jaminne te aa trykke denne Boka, naar me saag, korleis Formannen for aat fyr aa faa ho ut, daa han stemde Horst og meg te eit Møte ein 14 Dage fyrr Gjeneralforsamlinga. Berner vilde fysst, at me skulde gji vaart Lov te aa trykke Boka uten aa spyrje Bedømmelseskomiteen te Raass og so uten at me hell va tetenkt aa faa lese Boka, daa dæ va lita Ti 1) og ein fyr dæ laut skunde paa mæ Trykkinga, som han sa. Og naar so Formannen ette dette kravde 15 Spd. fyr desse tvo Arka te denne namnlause Forfattaren og endeleg me te Slutt hadde fengje Nysn om, at han hadde sett Boktrykkaren te aa arbeie paa Boka fyrr han hadde sport oss om dæ, so vil eg tru Hr. Krogh inkje he so stor Grunn te aa undre seg. At han vilde ha oss te aa gji vaart Samtykkje te aa trykke Boka uten aa sende ho te Domskommiteen, so ho kunde verte bjønolesa, sa me va ulogle og dæ kunde me alder gaa mæ paa. Loga bau, at Komiteen her skulde ha eit stort Or mæ aa seie, 4 mot 3, og nett fyrr den Skuld va sett in, at ho skulde gjere Nytte og passe paa, at dæ som kom va gott. Ho va ikkje sett der te berre Stas. Og hell inkje vilde me gjere noke, som me kunde faa dei paa Nakken vaar fyre. Me trøsta oss fyr dæ fysste inkje te aa gjere dette, minder Formannen i alle fall hadde snakka mæ dei, som han daa og lovde aa gjere 2). Men sia so vilde me hell inkje om han løyste oss alder so mykje uta Knipa fyr ulogle Arbei, gji vaart Or te aa trykke ei Bok, me sjøle inkje kjende, naar me inkje kjende Forfattaren eingong, so me <s. 519> paa den Maaten kunde vere omsutslause, og alle minst kunde me gjere dette, naar han vilde ha 15 Spd. 1) som ette Arketale e dæ meste, som endaa he vore betala. Me kravde daa aa faa Boka heim mæ oss, so me kunde faa sjaa kva dæ va fyr eit Arbei, som so mykje rart va ve. Dæ maatte daa vere eit framifraa Verk tenkte me, so me va forhipne, daa me fekk Boka mæ oss. Men allemest syntest me dæ va rart, at Forfattaren hadde forboe Formannen aa seie hass Namn, naar Formannen hadde gjeve opp Namne hass te Korrekturlesaren og Kasseraren, som me fekk Nysn om 2). Dette va dæ, me syntest va undelegt, og inkje at Forfattaren vilde ha sitt Namn unemt, og dæ synest me e undele, Hr. Krogh inkje skjyna. Naar Hr. Krogh seie, at dæ va hono ubegripelegt, <s. 520> korleis dæ kunde vere Tvil om Bedømmelseskomiteen bore vere mæ og legge sitt Or mæ i Lage, naar dæ va Tale om aa tinge paa Tidarskrifte i Vestmannalage, so maa eg seie, at eg synest dæ e endaa obegripelegare at ein norsk Jurist, som Hr. Krogh, som endaa te he vore mæ i dæ norske Samlagsstyre i fleire Aar, enten kunde vere so ukjend mæ Samlagslogene ell so lite i dæ heile skjyna korleis ein Bedømmelseskomite som denne maatte staa te ein Bestyrelse som den i dæ norske Samlag, ell at han so lite hadde skjyna ta dæ, som hadde vore tala i Kveld, at han 1) <s. 517> Dei va betala i September. 1) <s. 518> Komedia hadde vore i Berners Være over 1 Maana. 2) Ve aa ta dei paa Tvomannshand og paa den Maaten faa Lov; men paa denne Maate gjore inkje Domsmennene sin Pligt, dei sat daa der berre fyr ei Syns Skuld. 1) <s. 519> Vinje fyr Storegut fekk inkje ein Skjilling. Han, som samla Sogobundelen fekk 20 Spd., Segnene fraa Selbu og 20 Spd., som va mykje større naar ein ser paa Arketale. Og so maa ein kome ihug Tia, dæ Aare, me va so fattige. 2) Me hadde faatt vite dæ paa den Maaten, at Kasseraren sa Namne te ein Mann i Bedømmelseskommiteen, og hadde boe at han inkje maatte fortelje, noker livande SJæl, korkje om Boka ell Namne. Eg hadde same Dag kome over Settaren som helt paa og sette Bokstavane paa ho og daa eg møtte denne Mannen i Bedømmelseskomiteen fortalde eg han at ei ny Bok, ei Komedi skulde kome ut i Samlage. No trudde han, at eg og hadde faatt vite om Boka,, og kom i den Tru te aa nemne Namne. Ellest viste inkje han at Boka va begjynt paa og hell inkje, at ho inkje skulde verte sent te Bedømmelseskomiteen, som va endaa so mykje rarare, som dette va dæ einaste Skrift, som me kunde kome te aa bere Skulda fyre aa ha gjeve ut, om dæ va kjent. For alt, som e utkome iaar ber me inger Skuld fyre, og he me inkje vore mæ og dømt,; dæ e eit Verk av dei gamle Styresmenn og den gamle Bedømmelseskomite. Hendene vaare va bundne paa alle Leie. 12

skulde snakke som han hadde gjort. Her va inkje Tale om aa negte Bedømmelseskomiteen aa vere mæ aa døme om eit Skrift skulde kome ut ell inkje og gji si Stemme mæ (4 mot 3); men her va Tale om at Bedømmelseskommiteen inkje kunde vere mæ og gji sitt Or mæ i Lage, naar dæ Spursmaal kom opp, om me skulde tinge Bøkene og gji dei ut. Dei hadde aa gji sin Dom samen mæ oss, om dei kunde kome ell inkje, inkje om dei skulde. Og at dæ va Pengespursmaale, som her va paa Tale, ska dæ inkje nytte Formannen aa faa lurt vekk, som dæ e høyrande te paa Snakke, om at Saka inkje skulde vere komen i den Skora endaa; for daa eg negta Komiteen aa vere mæ aa stemme, sa Formannen han brydde seg inkje om dæ, og daa eg ropte paa Loga, so sa han, at han hadde ho inkje han, men at han vist likso gott som eg kjende den, og daa eg prøvde aa greie ut, kor urimelegt han her snakka, skaut han endele te Gamlekarane i Bedømmeseskomiteen og spore dei, om dæ inkje hadde vore Skjikk og Bruk, at dei va mæ og røysta. Daa sa eg, at ein ravgal Skjikk e inger Log. Formannen kunde sjølsagt her inkje meine, at dæ hadde vore Skjikk at Komiteen hadde vore mæ aa døme; for dæ vilde berre ha vore Tull. Her synte Formannen ve sitt Spursmaal <s. 521> te Gamlekarane, at Saka va nett koma i den Skora, ho skulde, te at eit Tvistemaal her kunde opstaa millo vituge Folk. Ellest korleis Bedømmelseskommiteen kunde gaa sta som Domskomite aa vere mæ paa aa ta Skriftene goe nokk te Utgjiing, naar dei inkje eingon kjende te, kva Redaktøren derborte vilde skrive om, dæ skjyna no inkje me, og skulde inkje helder dette ha vore noke aa undre seg paa fyr Hr. Krogh? Naar Hr. Krogh so snakka om Framspolitikken so heitt, so he han gjort dæ faafengt. For dei, som helt paa dæ gamle, at Samlage skulde verte ve aa vere eit litterært Samlag og inkje eit politiskt Samlag, dæ va nettopp me, maa daa Hr. Krogh skjyne, all den Dag, me beit oss fast i dæ, at her sko Samlage in paa ein ny Ting, aa binde seg te eit Skrift, som va styrt ta ein Mann, som skreiv om Politik og dreiv Politik i Ute og heime i Skrifte, der han inkje berre kasta seg in i Tissstraumen her heime og streiv mot Stang og Styre, men og sette seg paa den Slags politiske Øykjen, som rir overende Statsmenn som Thiers og Bismark. Me va nett dei, som bar opp om dæ, at her sto Samlage i Faare fyr aa endre seg, og eg skal seinare syne, at dæ e me, som her he stie paa Vagt sia og. Me fekk endaa ein eldre i Besømmelseskomiteen beint ut te aa staa te, at dæ va ein undeleg Politik Krohnspolitikken, og at han inkje likte hass Skriving om Tyskland og Frankrik. Me sa, at me vilde i alle fall inkje gaa mæ paa dette, minder Formannen lova at Politik no inkje herette Dag skulde stengje eit Skrift ute daa, som me ottast ofte vilde verte brukt te Skot, om alder so spake (moderate) politiske Skrift vart bydd fram, berre dei va skrivne paa eit Maalføre, som gjekk ette den nye Maaltaanke, som no e komen opp. Her va Knuten Hr. Krogh. Me vilde hindre, at Formannen mæ Domsmennene <s. 522> skulde bruke Politiken som dæ raue Skjørte aa skulde paa, naar me viste, at dæ va Maale, dei mislikte, og den nye Maaltaanke, som Fram og Steinar Schjøtt gjeng ette Me vilde ve dette sygje fyre, at dæ fekk Skulda, som og har Skulda. Her va vaar sannen Otte. Me ottast, ser De Hr. Krogh, at ein kunde slaa paa Skaaka, naar ein meinte Mærra, ifall dæ kom noke fraa oss, enten so me sjøle hadde skrive ell hadde skrive om fraa framande Maal, om dæ va alder so lint og folkel, liksom dæ he synt seg, at den Otte va rett om Snorre, der vel inkje Politiken gott kunde bere Skulda, men difyr Pengeløysa maatte kjøyre ut istaen, alt mæ dæ ho pent vart handa inom Tangar, naar Vestmannaskrifte va framme, som e Munstre fyr den gamle Taanken i Maale. Hr. Krogh skal inkje negte, at formelt hadde me Rett aa staa paa Post og staa fast, at her va Politik, og at no sto dæ og om aa vere rettvis mot andre her ette Dag og. Ellest skjyna Hr. Krogh dæ, at all faarleg Politik hadde Domskomitea i si Makt aa stanse, naar den vilde, for den kunde seie her sitt faarleg, og fyr dæ sitt Nei ; men den kunde inkje rett seie sitt faarleg, naar ingen Faare va, men Skrifte va vitugt og rolegt ette Folk flest; og hell inkje daa sitt Politik, naar dæ va slaatt fast, at Politik va fraa dennen Dag logleg, som dei ellest kan skræme mæ kva Dag dei vil no, om Politikken e alder so freleg og vitug. Sjaa her he Hr. 13

Krogh dette mæ greidd. (Me * ) skjyna vel gott, at Krogh vil vere mæ paa aa hjelpe fram Dagblasspolitiken, som i Heime i Vestmannalagskrifte kjem fram, for Krogh he sjøl vore mæ <s. 523> i Dagblae. Men at den Politik, som der vart driven ta hono unde den siste store tysk-franske Ufreen, skulde gji han Rett te som ein rettvis Mann aa staa og gji oss Lærdom om Rettvise og Folkevit, trur inkje me kan høve seg. Han skulde inkje kome her og kaste oss i Nasen vaar Politik. Me gjeng beint fram om vaar Politik ette hass Meining e te Folkeskræme; men han ska inkje finne oss, som han sjøl og Jamlikara i Dagblae dreiv unde Tyskekrien, naar han krev Sanninga berre, og inkje Meininga. At ein i Politik kan stri fyr sitt og ofte vere freista te aa dylje e menneskjelegt; men at Patiskheita ska gjere Følk blind, naar dei he dæ Arbei berre aa rettleie Mugen om Hendingane ute i eit slikt Spursmaal, som dæ, som hende i ein Kri, me va uttafyr annaleis hell me venta aa faa vite Sanning, dæ ska inkje gji den Mannen Fribrev paa aa tale so stort te oss). Me vilde netop halde fram fyr Berner, at her slo han in paa ein Veg, som va ny og som han maatte tenkje seg sju Gonge om fyrr han gjore Stege te, Fram kunde inkje ha somykje mot at Politiken hass Henrik Krohn kom fram; om Krohn inkje gjekk so laangt so han, so gjekk han i Mesteparten i Politiken mæ paa Frams Veg; men likevel va inkje me so vitlause, at me, som va valde te aa stelle mæ dæ norske Samlage, som hadde nasjonale og litterære Maal, vilde gaa sta og hjelpe fram ein Politik, som baade Dagblae og Fram kunde vere tent mæ, men som me visste, vilde grøte maange i Lande. Henrik Krohn skriv hart han mæ, og dæ ska eg inkje klage over; han stri ærlegt fyr sitt, han likso me; men dæ e fyr Folk, som viljuge kjem te han. Annaleis her. Her vilde maange, som he gjengje mæ dæ frelege norske Samlag, som he sitt Maal og Me, nettopp verte skræmde, naar me kom mæ slikt. Eg kan nokk skjyne, at Folk kan vere rædd at ein Mann ska kjøyre <s. 524> Skuta ut i Aakeren, men ein ska og ha ein Grand Tetru te Folk, at dei kan stikke Fingeren i Jora og lukte kor dei e. Eg veit, naar eg sit i Fram og naar eg sit i dæ norske Samlag, og dæ ska ein vere so snild aa ru baade om meg og andre tess ein ser noke anna. Men naar eg ser, at ein vil drive Politik paa urette Staen, so veit eg kva eg he aa gjere. Og her hadde me Berner faanga. Me saag, at her vilde Berner drive Politik, som me seinare ska kome mæ andre Prøve paa, men me ottast endaa meir, at han vilde narre oss te aa hjelpe fram eit Maal, som me stri mot, men sjøl halde seg so, at han vilde stanse oss i Døra mæ Raangflag, han vilde heise (Politik- Skræma), om me vilde ha vaart Maal fram. Endaa me stend mot Bergenskarane i Maalvegen, so vil me hjelpe dei, daa dei i dæ store arbeie te dæ same som me; men me vilde inkje ve dæ binde Hendene paa oss sjøle, om me og kunde ha ein Stein aa bere fram. I Maalvegen ska og bør alle Fylkinga kome te Ore i dæ norske Samlag, naar berre dæ kan forsvare sin Plass. Og at Framfolke og Andvakefolke skulde sende ut eit Omskrift, om inkje meir, som inkje skulde skjemme ut dæ norske Samlag, trur eg, eg kan vaage aa seie, solengje ymse Greie som dei, som te desse e komne, ser Dagsens Ljos. Naar me saag Berner tok dæ som han gjore mæ Snorre, so maatte me staa paa Vakt paa alle Leie. Dæ maa ein inkje fortenkje oss i, og dæ alleminst naar me og he Retten ette Formenne.Ellest ska baade Hr. Krogh og andre vite, at me vist alder hadde tenkt aa skrive eit Or i Samlage, solenje dæ sto som dæ sto baade mæ Pengane og dei Bøke, Samlage pligta aa gji ut, og me sto inneklemde som no millo Fiende; men Snorre Sturlasons Kongesogur tøygde me oss rett, so laangt mæ som mole, og mæ dæ tenkte me rett, at me skulde samle Folk om dæ norske <s. 525> Samlag, som skulde vere eit Lag, som skulde kunne samle alle Maalmenn, kva Tru dei so ellest he. Men Vona glapp, Skulda fær den bere, som he ho. Soleis trur eg, at Hr. Krogh he fengje Svar gott nokk. Ellest so maa Hr. J. C Krogh ta seg meir i Vare, naar han snakka, hell han he gjort. Eg kan taale, at han tek paa meg, men at han snakka so om Horst kan eg inkje skjyne, for kven staaka ifjor fyr at Horst skulde kome in i dæ norske Samlags-Styre? Va dæ inkje Hr. Krogh og Berner og * <s. 522> <siffer 1 i noteapparatet> Dette om Politikken hass J. C. Krogh og Dagblapolitikken, sa eg deroppe inkje heilt ut; men eg tek dæ likefult mæ her, daa eg synest dæ e høvande Svar paa hass Tetale. 14

Jamlikara, som jaga ette han te aa stengje meg ute. Men den grev Grave ofte fyr seg sjøl, som grev dei fyr andre. At Formannen vilde stengje Snorre ute fyr Maale og inkje fyr Pengane dæ synest me maa vere greitt, daa me he sett han paa andre Maata, inkje he vyrt, at dæ he vore lite Penge og dæ me endaa veit han he sett seg nøydd te selje fyr Ende alle Bøke, som Samlage he gjeve ut alle Aar, berre fyr eit Aars Kontingent te aa skaffe nye Tingara, som kunde betale istaenfyr alle gamle Potemkinfigurane, som mykje fylle, men lite fø, som han no kjøyre opp mæ Aar ette anna i sine Skriv te Aarsmøto. Men at han vilde øylegge Snorre syne seg endaa greiare, naar ein fær høyre kva Grunna han kan finne paa mot aa gji ho ut. I sitt Svar te Horst om Gamalnorsken seie Berner: "Naar Horst hadde snikka han fyre, at dæ va best, at me inkje ga ut noko Umskrift av Snorre, for daa vilde Bøndene verte nøydde te aa lese Gamal Norsk, og dæ vilde gaa ratt fyre deim, so var dæ greitt, at dæ kunde han alder ha sagt," og so fortel han ei laang Regle om sin Skulemestarrøysel opp i Kristiansund, daa han laag der, og so seie han te Slutt: "Dæ var dæ Motlægge han hadde gjort mot Umskrifta av Snorre". Dette heng fælt klent ihop, alt mæ dæ han he <s. 526> stræva av all Magt aa faa dæ so te. Men alleminst heng dæ ihop mæ Sanninga. For daa eg paa fysste Møte snakka om, at dæ no va nøvendigt, aa faa Snorre ut, sa han nett dæ, at han trudde inkje dæ; han hadde nett ein annan Taanke, at dei gjilde Sagaene vaare bure Bøndene lese paa Gamle-Maale, dei bure inkje oversettast, og daa va eg so nasevis aa seie dæ mot vaar Formann, at vilde han bie te den Dag, mæ at Sagaane vaare vart lesne av dæ norske Folk, so trudde eg, at daa verkte inkje han i Tonno, for eg trudde inkje paa dette Snakke, at dei norske Bøndene brukte opp i Bygdene aa ha Snorre staaande i Hyllene sine paa Gamle-Maale som Skaldane i 40 Aara saang om, for me visste alle dæ, sa eg, at dei skjyna inkje Gamle-Maale, og so kom han mæ laange Regla si om korleis han ha synt ei Tylft (12) Seminarista opp i Kristiansund, som vart so glupe. Paa dette kunde eg inkje svare Mannen eit te Tusen, som dæ stend, men eg tenkte aa svare han, at eg og vilde tru, at den norske Bonde, vist vilde lese sin Snorre paa Gamalnorsk, naar me i kvar Skule hadde slike Mann, som va so hæruge og atalle og kjyndige i vaart gamle Maal og vaart nye mæ, som Redaktør Berner, som no he offra den Sak sitt Arbei som Formann, alle dei Aar, dæ norske Samlag he verka. Eg kan kome ihug, at daa me gjekk ihop fraa Møte, Horst og eg og Hjelmesæt, som va mæ i Bedømmelseskomiteen, so fekk me oss ein go Skrallelaatt om Kvelden om denne nye Maaten aa faa Bonden te aa lese Snorre paa, og me kan slett inkje fortenkje Formannen i, at han seie te Slutt at "dæ va greitt, at dæ kunde han alder ha sagt." Dæ e leitt, at ein skal vere nøydd te aa ha Tingsvitne paa Folk, men no e me so hepne, at me dæ he. Ellest va denne Taanken om inkje aa oversete Snorre paa Nynorsk so kjær <s. 527> fyr Berner, at han eit Aar etteaat, 14 Dage fyrr Gjeneralforsamlinga, daa me va stemt ne te han, Horst og eg, tok opp att fyrr oss denne same Taanken, daa me frelegt snakka om at Snorre fyr Maalsaka paa ein Maate maatte ha dæ same Vær som Lutters Bibeloversættelse i Tyskland hadde i Maalvegen der. Dette va vaar Meining, men inkje meinte Berner dæ, og daa va dæ han sa te oss: "Forresten maa jeg sige, hvad jeg sagde engang ifjor til Eder, at Sagaerne bør læses i Oldsproget?" Me svara han denne Gongen inkje noko paa denne hass kjære Taanke, og no te Slutt kan me hell inkje seie anna hell dette: Slikt bore av ein Mann, som Hr. Berner alder vore sagt, enten han noo meinte dæ ell inkje. At dæ e Berner, kom <SIC> vilde føre in Politik og gjere Samlage te eit politisk Samlag istaenfyr eit nasjonalt litterært som dæ no e, he Berner synt i dette nye Logforslage, som han he ført fram no te Aarsmøte i Kveld. Han he inkje ein Gong, men fleire fyr oss sagt, at te dessa he Samlage vore eit spakt Samlag, som he livt paa meinlause Ting 1) og at dæ so bore gjere, "solengje Maalsaka sto paa laake Bein," sa han; men no maatte Stunden vere komen te aa ta opp dæ som gjeng gjøno Tia, og te slikt maatte ein ha ut Tissskrift. Me maatte 1) <s. 527> livt paa Segne og Digt haurest dæ ut te, som Aslagsen fødde seg mæ ulukkelige Hendels og Mor og gudfrygtege Vers. 15

i vaar Buna stelle oss som Folkevennen; og gjere vaar Begjyndels som han. Me maatte som Folkeoplysningsselskape skreiv ette Ole Vik 2), og "forskrive" ein Mann fraa Lande; og han hadde ein Seminarist færig, som han kjende inkje meir te hell at han hadde bydd han den Forteljinga, me snakka om, som Berner sjøl inkje hadde lese. Men dæ maatte <s. 528> verte mæ Bunaen og, Likheita maatte vere mæ hitt Selskap, for dæ, som skulde staa i dæ, skulde vere dei Taankane, som gjekk gjøno Tia, og her haurest dæ som ein skulde rett inkje staa opraadd. Ein skulde her "forskrive" fraa Tyskland eit ell anna Tissskrift om Katedersosialismen som no hadde løyst Gaatene. Forskrivelsessysteme soleis i Buna og dæ same i Skrott, i Saal og Lekem. Mannen forskriven fraa Lande, som skulde skrive om Tidens Taanka forskrivne fraa Tyskland i forskrivne Tissskrift. Te alle desse ytre og forskrivne Tisstaanka spara me inkje Mannen, men prøvde om dæ inkje skulde vere mulegt, me hadde mæ ei livande Sjel aa gjere ve so gott dæ let seg gjere aa føre Talen in paa dæ norske Samlagsarbei, som me trudde dæ endaa i nokre Aar kunde spakt og jamt gaa fram, som vist Taanken mæ dæ va fra Ungdomen, som her inne skapte dæ, mæ Ungdomsdraum aa føre Tisstaankane fram inkje i braakande Skjinnbrøke ell forskrivne Taanka, men i elsk og samvitsfult Arbei og Taanke og Samarbei baade mæ dæ, som gjekk fyre seg i Heimen og Ute. Me prøvde aa syne han, at me hadde ei vi Mark aa pløgje. Me hadde Vinje aa saa ut, som he vore vaar skald og Vegvisar, me hadde Segne aa by fram, me hadde Sverre Saga, som me kunde folke paa, og me bore ha Snorre Sturlasons Storverk, som me trudde kvar Maalmann venta, og som no Schjøtt i dei Hefte, som e komne, vist he synt, me he funne Mannen te. Me hadde selt ut Storegut, som he synt seg aa vere vaar norskaste Bok og vaar støsste Skaldeverk. Tia maatte no vere aa prente ho av paanytt og saa reisande Bokhandlara te aa sprei denne Folkebok i fleire Tusen, og kunde ein so faa sende mæ Bilæte hass Vinje og mæ dæ same finne ein Mann, som kunde skrive hass Livssaga, so trudde me, at dæ va den Politikken, som no fysst trengdest. Og vilde Berner halde paa eit <s. 529> Tissskrift, so saag me gjerne, at eit slikt kom, som simpelt og einfoldigt kunde greie ut om Hendingane ute og heime og Taankane, som vart framborne paa alle Leie baade for og imot, som dæ kunde høve seg eit Oplysingssamlag, som me trur alder tar ræddast Tia noker Ti inkje ska vere koma fyr. Sjaa dette e dei radikale Taankane, me he arbeidd fyre i dæ norske Samlag, Hr. Krogh, og vil Hr. Krogh vite meir kva me hadde tenkt oss, om me fekk Styre i dæ norske Samlag, so ska eg her fortelje dæ mæ dæ same. Me hadde og tenkt aa tenkje paa Ungdomen, og der hadde me tenkt aa faa ein Mann som Sigurd Blekastad aa skrive eit lite Maanasskrift, som Samlage skulde faa ut; for ska ein noken Staen faa Maale fram, so maatte dæ vere millo Ungdomen 1). No hadde dei maange Maalmenn utyve Lande, som hadde baade Søne og Døtre, vant ei Bok, dei kunde by dei, og her trudde me laag ei vi Arbeissmark fyr eit upartiskt Samlag som vaart. Men te aa gaa i Veg mæ eit slikt Bla fanst dæ inkje Mann paa alle Kvista. Eit undeleg Banelag laut her te, eit poetiskt Næme og her kunde me kanhende kome te aa gaa mæ Diogeneslykta te aa tale i Dagblasstilen. Men her trudde me, at me hadde ein Mann, alle Maalmenn kjende. 2) Dette va daa Folkeskræmene, me hadde tenkt aa tenkje paa, om me fekk Styre. ----------------- <s. 530> Her vilde Formannen stanse Orskjifte, daa Fjørtoft va færig, og vilde alt mæ dæ, dæ va fleire, som hadde bedd om Ore, negte dei dæ, daa dæ vart sett fram, at all Tale skulde ende, som Formannen sette so snøgt te Avrøysting, at ingen Mann fekk Ti te tenkje seg om og stemme mot. Fleire protestera mot slik Aatfær; men Berner negta aa gji noken Ore meir, daa 2) "som ellest va ein bornert Mann sa han." 1) <s. 529> Her ba Formannen meg, at eg skulde halde meg te Saka. 2) Dæ va Sigurd Blekastad me meinte, som vist ingen ska kalle noker Folkeskræme, om han kanhende kan skræme einkvan Krigaren. 16

dæ va vetekje sa han. Dette vart dæ daa eit grustelegt Staak om; men daa endele ein gamal Mann reiste seg og sa, at slik Aatfær fann han undeleg, maatte Formannen gji Ore te den, som fysst hadde bedd om dæ ette den siste Talaren, alt mæ dæ han inkje sette dæ te Avrøysting paa nytt, og soleis gjore om inkje sin eien Paastand. Eng vilde segja um dæ, at dæ var sent Stemmesetlar fraa Gausdal, at dæ inkje var Skjikkk og Bruk, at utabys Folk fekk stemme mæ aa sende in Brev. Dei hadde do inkje noken Tanke um dæ, som der kunne koma fram i Orskjifte. Naar me no skulde stemme, maatte me fyst og fremst tenkje paa, korleis me vilde ha dæ mæ Umskrifta av Snorre, um me vilde, at Samlage skulde gji ho ut held ei. Dæ hadde synt seg, at mæ denne Formann og "Bedømmelses-Kommite" fekk me inkje Snorre utgjevi av Samlage. Han vilde difyr setje upp Fjørtoft te Formann. Berner nemnde eit elder tvo Samlag, som let utabys Folk faa stemme mæ insende Brev. Helst vilde han segja, at han inkje hadde noke imot Umskrifta av Snorre. Eng meinte, at dæ var trulegt at Schjøtt aldri vilde ha dæ Slag mæ Samlage aa gjera solenge me hadde slik Formann og Bedømmelses-Komite, slik so dæ var gjengi mæ Forlage hass; dei hadde inkje vyrt dæ so mykje, at dei kom mæ Motforslag elder sett dæ upp te underhandling ein annen Gang; dei svara plent nei. <s. 531> Fjørtoft va rædd, han inkje kunde samle so maange om seg, han kunde verte vald, og fyr dæ vilde han nemne Hr. Blix. Aa faa ut Snorre Sturlason va fyr hono dæ vigtugaste. Han hadde nokk skjyna, at Folk va rædd hono ette dæ Skrik Blaa hadde lyfta mot Fram, og at maange helt han fyr ein Rothoggar, og sjøl hadde han nokk og skjyna, at duglegare og høvelegare Folk maatte finnast hell han te Formannsposten. Men Hovusaka va fyr hono aa faa sturta Berner, som han beint ut vilde seie, hadde svike Maalsaka, som han korkje kunde ell vilde lyfte ein Finger fyr, men berre sto i Vegen fyr av Hat te dei yngre, som hadde vaaga aa kny mot denne Maalmanns-Stang. Dei hadde daa sett in sine Taanka paa den Sak, som han saag dæ ut te bere bruka som alle hine Sake, han e Formann fyre, trøytt som han maa vere mæ aa greie seg som Dagblassmannen, og daa hadde Talaren funne, at dæ va inkje storvyre ta hono aa staa fram te Formannsstolen, all den Dag dei ingen anen fann, som ellest vilde gjere dæ. Dei hadde sport Hr. Værenschjold, som alle herinne visste va Mannen. Men denne smaalaatne Mann, som paa den Sak hadde offra baade Penge og Arbei fraa den fysste Dag, synte dæ seg no hell inkje vilde tre fram. Hr. Kand. theol. Blix, som inkje va sams mæ dei korkje i maalvegen ell paa andre Baua, maatte dei vere dei fysste te aa ta ette Værenschjold, for der visste dei va ein Mann baade mæ Hug og Dug, som kunde syne Rettvise mot alle Parte. Han hadde dei og trutt, dei trygt kunde lite paa, vilde føre fram te Aalvor deira Taanke mæ Snorre, som dei og visste han va mannen te aa by Bonden Gussore paa Maale hass. Dei vilde gjerne ha tekje han te Formann, og naar dei kunde ha fengje Ross mæ i Styre og Berner vekk, so dæ vart heilt Samarbei, so vilde dei mæ fysste Ore ha vekje Plassen. Men dei <s. 532> hadde trutt, at Blix her inkje vilde staa fram mot Berner, naar han sjøl inkje hadde so mykje Vit, at han skjyna Blix maatte vere den Mann, alle Fylkinga trygt kunde lite paa. Soleis hadde daa Talaren sjøl stie fram te Formannsposten. Dei hadde nokk og skjyna kor dæ vilde gaa, men dei hadde tenkt aa gaa ærlegt fram, og dæ hadde dei inkje tenkt noken skulde la dei høyre ilt fyre. Men daa, han va rædd, han inkje kunde kome fram, so vilde han be dei, som hadde Snorre kjær aa stemme paa Blix og inkje kaste vekk si Stemme paa han. Endaa ein Ting te vilde han nemne, og dæ va dette: Han trudde, at dei, som hadde sent in Stemmesetla fraa Gausdal maatte faa Lov te aa faa dei framlagde og mærekna. Dei va mæ i Samlage liksovel som me og maatte soleis ha den same Retten, endaa om ein maatte tru, at sanningskjære Folk, som inkje va tinga og kjaure fram som andre Stemmedyr, vilde ha skjifta Meining om dei fekk høyre noke, som bore telje dei te dæ. Han vilde no kor so va stemme fyr, at dei fekk gji si Stemme mæ. 17

Blix kunde inkje ta mot Formansposten. Fjørtoft vilde daa verte ve sitt og staa fram te Formansposten. Dei, som helt mæ hono, fekk daa gji han si Stemme og derette rette seg mæ Bestyrelsen. Berner trudde han alt fyrr hadde sagt dæ som var aa segja mot dæ som var kome fram mot han. Seip ga Eng Rett i, at dæ va trulegt, at dei som hadde sent in Stemmesetlar, kunne ha skjifta Meining under Orskjifte um den Sak, som fyst var fyre i Kveld, dei kunne kanhende ha stemt fyr Kroghs Forslag. Men han trudde inkje, dei hadde skjifta Meining um, kven dei vilde ha te Styrarar. Krogh meinte, at dæ her i Samlage var serleg Grunn te lata utabys Folk faa sende in Stemmesetlar, <s. 533> paa Samlags-Folka fyr dæ meste var utabys, og Saka var kanhende vigtugare fyr dei hell fyr oss, som her sat og som vel dreiv mæ Saka fyr deira Skuld. Dæ var berre Tefelle ender og daa, at dei kunne bruke denne Rett. Te Eng vilde han segja, at me fekk inkje agte paa kva Schjøtt vilde, dæ var inkje Schjøtt, som sette in STyrarane. Holst vilde motivere sin Stemmegjivning. Han trudde at Horst og Fjørtoft hadde mykje Rett i, at Samlage bore sjaa te aa faa utgjevi Snorre; men han var rædd fyre, at naar Horst og Fjørtoft var verande i Bestyrelsen, vilde Folk kring i Lande faa Mistaanke og verte skræmde bort fraa Samlage. Han stemde difyr paa Berner te Formann mæ dæ Forbehold at Bestyrelsen skulde taka te underhandle mæ Schjøtt. Eiesland vilde sete fram, at Samlage skulde gji ut Snorre og at dei, som her va, skulde leggje paa Bestyrelsen at han tinga mæ Hr. Schjøtt om aa faa Snorre. Fjørtoft vilde seie, at den dei fekk tinge mæ no va "Fram", daa han hadde tekje Snorre, sia "dæ norske Samlag" inkje vilde gji ho ut. Fram hadde kosta i Trykken 3 Hefte alt og dæ fjore va snart færigt. Dæ va sjølsagt, at Schjøtt maatte ha eit stort Or mæ her, daa han va Mannen, som dæ heile kvilde paa; men dæ vart noke, han og Fram fekk avgjere seg imillo. Schjøtt hadde gjeve Fram full Raadigheit yve fysste Oplage 1). Eiesland vilde ha Avrøysting om Snorre, som han vilde Samlage skulde gji ut. Eng vilde og seie, at dæ va Skjikk og Bruk allestaen, der dæ va ein skjikkeleg Skjikk daa, at dei, som <s. 534> hadde Taanken og vilde føre han fram, og fekk dæ, og ikje at den som hadde spent mot, naar dæ kneip, tok Taanken og paa Krakken vart sitande. Dæ va inkje Rett, at Fienda skulde ha Æren fyr noke, ho vart jaga te aa gjere. Jonson trudde dette va eit Spursmaal, som Samlagsstyre bore sjøl svare fyre, kva dæ gjore og han vilde fyr dæ fysste at dæ skulde verte avrøysta, om ein skulde røyste om Forslage hass Eiesland. Berner trudde Jonson likso gott fekk sin Taanke fram, og han stila Avrøystingsemne so: Gjeneralforsamlinga negta aa stemme over Forslage hass Eiesland. Jonson hadde inkje noke mot dette. Forslage vart daa sett te Avrøysting og Enden vart, at Gjeneralforsamlinga negta aa røyste om dette Forslage. Dette he daa Berner i sitt Dagbla fengje snutt soleis te, at Samlage tok ve, at Snorre inkje skulde verte utgjeva. No vart dæ daa Val paa Formann og Styresmenn, og dæ gjekk daa soleis fyre seg som me ette Dagblae he trykt av. Student Hjelmsæt sa fraa, at han no inkje lenger kunde vere mæ i Bedømmelseskomiteen, og ba fyr dæ om, at ingen maatte stemme paa han. Vald vart daa dei Menn, som i Dagblastykkje e nemde. ----------------- 1) Schjøtt ga Fram fyr inkje noke Snorre, daa me ba han faa hjelpe te aa faa den ut. 18