Jon Fosse. Andvake. Forteljing

Transkript

1 Jon Fosse Andvake Forteljing

2 2007 Det Norske Samlaget Omslag: Stian Hole/Blæst design Printed in Denmark Trykk og innbinding: Nørhaven Paperback AS, 2008 Tilrettelagt for ebok av BookPartnerMedia, København 2010 ISBN utgåva

3 Baksidetekst No har dei klart å koma seg til Bjørgvin og no skal deira liv byrja og han ser Alida reisa seg opp og ho står veldig der i framskuten og Asle kjenner at slik han er laga, så er ikkje han sjølv så viktig, det er det store svevet som er viktig, det har spelinga lært han, det er vel spelemanns lagnad å vita slikt, og for han heiter det store svevet Alida. Alida og Asle er komne til Bjørgvin for å finne arbeid og ein stad å bu. Alida ventar barn, men ingen vil gi henne og kjærasten rom. Andvake er ei lysande vakker skildring av kjærleiken mellom dei to unge, og ei historie som peiker langt ut over seg sjølv.

4 Jon Fosse Andvake Forteljing

5 I

6 A sle og Alida gjekk kringom i Bjørgvins gater, over skuldra bar Asle to byltar med alt det dei åtte og i neven bar han feleskrinet med fela han hadde ervd etter far Sigvald, og Alida bar på to nett med mat, og no hadde dei gått kringom i Bjørgvins gater i fleire timar og prøvd å finna seg husvære, men det var som umogeleg å få leigd seg hus nokon stad, nei, dei sa, me har diverre ikkje noko å leiga ut, nei, dei sa, det me har til utleige er alt utleigd, slikt sa dei og så måtte Asle og Alida halda fram med å gå kringom i gatene og banka på dører og spørja om dei ikkje kunne få leiga seg rom der i huset, men ikkje i nokon av husa var det rom å få leiga, så kvar skulle dei vel gjera av seg, kvar kunne dei vel finna ly for kulden og mørkret no seinhaustes, einkvan staden måtte dei vel kunna få leiga seg rom, og det var då endå godt det ikkje regner, men snart byrja det vel å regna òg, og dei kunne ikkje berre bli gå ande slik, og kvifor ville ingen hysa dei, kunne det kanskje vera fordi alle godt kunne sjå at Alida snart skulle føda, det kunne jo skje kva dag som helst, slik ho såg ut, eller var det fordi dei ikkje var vigde og dimed ikkje var for skikkelege ektefolk, og for skikkelege folk, å rekna, men kunne vel nokon sjå det på dei, nei det gjekk vel ikkje, eller kanskje var det mogeleg likevel, for noko måtte det vera som gjorde at ingen ville gje dei hus, og det var jo ikkje fordi Asle og Alida ikkje ville gifta seg at dei ikkje alt hadde fått prestehanda på seg, korleis kunne dei vel hatt tid og høve til det, ikkje meir enn godt og vel sytten år gamle var dei, så sjølvsagt hadde dei ikkje det som kravdest for

7 å halda bryllaup, men så snart dei det hadde, skulle dei giftast på skikkeleg vis med prest og kjøkemeister og bryllaupsfest og spelemann og alt som til høyrde, men til så lenge fekk det vera, det fekk vera som det var og det var jo eigentleg godt som det var, men kvifor ville ingen hysa dei, kva var gale med dei, kanskje kunne det hjelpa viss dei tenkte at dei var vigde folk og mann og kone, for om dei det tenkte vart det sikkert vanskelegare for andre å merka på dei at dei gjekk rundt i livet som synd arar og no hadde dei banka på mange dører og ingen dei hadde spurt om kunne gje dei hus hadde vilja hysa dei og dei kan ikkje berre gå vidare slik, det er ved å kveldast, det er sein haustes, det er mørkt, det er kaldt og snart byrjar det vel å regna òg Eg er så trøytt, seier Alida og dei stansar og Asle ser mot Alida og han veit ikkje kva han kan seia til trøyst, for alt mange gonger hadde dei trøysta seg med å snakka om det komande barnet, vart det ei jente, eller ein gut, det snakka dei om, og Alida meinte at jenter var greiare å ha med å gjera, og han meinte det motsette, at gutar var lettast å vera saman med, men vart det gut, vart det jente, glade og takk same skulle dei same kva vera for barnet dei om ikkje så altfor lenge skulle bli foreldre til, det sa dei og trøysta seg med å tenkja på barnet som om ikkje så lenge skulle bli fødd. Asle og Alida gjekk der i Bjørgvins gater. Og til no hadde dei vel eigentleg ikkje teke det så tungt, dette at ingen ville hysa dei, til sist ordna det seg nok, snart var det nok einkvan som hadde eit lite rom å leiga ut, der dei kunne bu ei tid, det måtte jo ordna seg, for det

8 var jo så mange hus i Bjørgvin, små hus og store hus, og ikkje som i Dylgja, der det berre var nokre gardar og så nokre små strandsitjarhus, ho, Alida, var dotter til mor Herdis i Brotet, dei sa, og kom frå eit lite bruk i Dylgja, der var ho oppvaksen saman med mor Herdis og syster Oline, etter at far Aslak vart borte og aldri kom att då Alida var tre og syster Oline fem år, og ikkje hadde vel Alida eingong noko minne om faren, berre av røysta hans, for enno kunne ho høyra røysta hans for seg, den store kjensla som i røysta hans var, det klåre skarpe og breie laget, men det var vel òg alt ho hadde att etter far Aslak, for ingenting kunne ho vel minnast om korleis han såg ut, og ikkje noko anna mintest ho heller, berre røysta hans når han song, det var alt ho hadde att av far Aslak. Og han, Asle, var oppvaksen i eit naust i Dylgja der det var innreidd som eit lite husvære på lemmen, der voks han opp saman med mor Silja og far Sigvald, heilt til far Sigvald ein dag då hauststormen kom brått på vart borte på havet, han fiska utanfor øyane vest i havet og båten sokk der utom øyane, utom Store steinen. Og så var då mor Silja og Asle att der i Naustet. Men ikkje lenge etter at far Sigvald vart borte, tok mor Silja til å sjukna, ho vart tynnare og tynnare, ho vart så tynn at det var som råd å sjå igjennom andletet hennar og inn på berre beina, dei store blåe augo hennar vart som større og større og fylte til sist mesta heile andletet, slik såg det ut for Asle, og det lange brune håret hennar vart tynnare enn før, og meir pistrut, og så, då ho ikkje stod opp ein morgon, fann Asle henne daud i senga. Mor Silja låg der med dei store blåe augo sine opne og såg til sides, mot der far Sigvald skulle ha lege. Det lange tynne brune håret hennar dekte

9 til det meste av andletet hennar. Mor Silja låg der og var daud. Dette var for vel eitt år sidan, då Asle var på lag seksten år. Og då var det einaste han hadde i livet seg sjølv og dei få tinga der i Naustet, og så fela etter far Sigvald. Asle var åleine, mottens åleine, hadde det ikkje vore for Alida. Alt han tenkte på då han såg mor Silja liggja der så endelaust daud og bortkomen, det var Alida. Det svarte lange håret hennar, dei svarte augo hennar. Alt ved henne. Han hadde Alida. No var Alida det einaste som var att for han. Det var det einaste han tenkte. Asle tok handa si bort til den kalde kvite kjaken til mor Silja og strauk over kinnet hennar. No hadde han einast Alida att. Det tenkte han. Og så hadde han fela. Det tenkte han òg. For far Sigvald hadde ikkje berre fiskar vore, han hadde òg vore ein dugande spelemann, og i kvart einaste bryllaupet i heile ytre Sygna var det han som spelte, slik var det i mange dei åra, og skulle det dans vera, ein sommarkvelden, var det far Sigvald som spelte. Han hadde då òg i si tid kome austanfrå til Dylgja for å spela i bryllaupet til bonden på Leite, og slik var det at han og mor Silja hadde trefst, ho var tenestetaus der og serverte i bryllaupet, og far Sigvald spelte. Slik treftest far Sigvald og mor Silja. Og mor Silja vart med barn. Og ho fødde Asle. Og for å forsørgja seg og dei sine tok far Sigvald seg hyre hjå ein fiskar uti øy ane i havet, fiskaren budde på Storesteinen, og som del av løna skulle han og Silja få bu i eit naust fiskaren åtte der i Dylgja. Slik vart spelemannen far Sigvald fiskar òg, busett i Naustet på Dylgja. Slik var det. Slik gjekk det. Og no var både far Sigvald og mor Silja borte. For alltid borte. Og no gjekk Asle og Alida kringom der i Bjørgvins gater, og alt dei

10 åtte bar Asle i to byltar over skuldra, og så hadde han feleskrinet og fela etter far Sigvald med seg. Det var mørkt, og det var kaldt. Og no hadde Alida og Asle banka på mange dører og spurt etter hus og berre fått til svar at det ikkje gjekk, dei hadde ikkje noko å leiga ut, det rommet dei hadde å leiga ut var alt utleigd, nei dei leigde ikkje ut, det trongst ikkje, slikt hadde dei fått til svar, og Asle og Alida går, dei stansar, dei ser mot eit hus, kanskje kan vel der vera husvære å leiga, men skulle dei våga seg til å banka også på den døra, dei fekk vel berre endå ein gong nei til svar, same kva, men dei kunne då ikkje berre gå kringom i gatene slik heller, så dei måtte vel våga seg til å banka på og spørja om der var rom å få leiga, sjølvsagt, men korkje Asle eller Alida var mota på nok ein gong å skulla leggja fram ærendet sitt og så nok ein gong å få høyra at nei, det gjekk nok ikkje, det var fullt nok som det var, slikt noko, og kanskje gjorde dei feil då dei tok alt det dei åtte med seg og segla inn til Bjørgvin, men kva skulle dei vel elles ha gjort, skulle dei ha vorte buande der i huset til mor Herdis i Brotet, endå ho ikkje ynskte å ha dei buande der, for hadde det vore noko framtid i det, og hadde dei berre fått halda fram med å bu i Naustet, så hadde dei nok vorte bu ande der, men ein dag såg Asle at einkvan, om lag på hans alder, kom segl ande mot Naustet og firte segl og la til i fjøra nedanfor Naustet og fortøygde der og så byrja han å gå opp mot Naustet og etter ei stund høyrdest banking på luka og då Asle hadde opna og då karen opp var komen og hadde kremta ferdig sa han at det var han som no åtte Naustet, no etter at faren kom bort på sjøen saman med far til Asle, og no trong han Naustet sjølv og då kunne