BUSTADSOSIAL HANDLINGSPLAN TYSVÆR KOMMUNE

Transkript

1 BUSTADSOSIAL HANDLINGSPLAN I TYSVÆR KOMMUNE

2 BUSTADSOSIAL HANDLINGSPLAN i TYSVÆR INNHALD Side Samandrag 2 Innleiing 3 I.I Bustadbehov for vanskelegstilte i Tysvær 4 II.I Generell utbygging og arealutnytting 11 II.II Kommunale bustader 14 II.III Økonomiske bustadtiltak 17 II.IV Nye bustadtiltak 21 II.V Oppfølging i bustad 31 III.I Organisering av kommunen sine bustadoppgaver 34 IV.I Rullering av planen 38 Vedlegg: - Tabellar - Mandat - Utkast til nye retningsliner for etableringslån - Utdrag frå økonomiplan - Kart, ny reguleringsplan Aksdal - Høyringsuttalar til planen 1

3 BUSTADSOSIAL HANDLINGSPLAN i TYSVÆR SAMANDRAG Denne planen er utarbeida på bakgrunn av at fleire såg at det var udekka behov for ulike bustadsosiale tiltak i kommunen. Fleire har og sett at det kunne vera nyttig å sjå på organiseringa av kommunale bustadoppgåver. Samtidig arbeida Husbanken for utarbeiding av kommunale planar og gav tilskot til arbeidet. Bustadundersøkinga byggjer på opplysningar tenesteapparatet sit inne med og er i stor grad tenesteapparatet sine eigne vurderingar. Hovedtrekka frå undersøkinga i Tysvær er at vi har rundt 120 registrerte med udekka bustadbehov. Dei registrerte var relativt jamt fordelte blant målgruppene økonomisk vanskelegstilte, flyktningar, fysisk funksjonshemma, psykisk utviklingshemma, psykiatrisk langtidspasient, rusmiddelmisbrukar, sosialt vanskelegstilt og annan funksjonshemming. Dei aller fleste har ein bustad som er uegna på kort eller litt lengre sikt. Kun personar er utan fast bustad. For rundt 15 personar kan oppfølging av tenesteapparatet sikra at dei kan bu i nåverande bustad. Men for rundt 100 personar er det nødvendig med andre bustadløysingar enn der dei nå bur. To tredjedeler av desse kan bu i ordinere bustader medan den resterande tredelen vil ha god nytte av samlokaliserte bustadløysingar. Tysvær kommune har i stor grad einebustader og få mindre leilegheiter. Dette gjer det vanskelegare for familiar med ei inntekt å eiga sin eigen bustad. Prosjektgruppa ser det derfor som viktig å arbeida for ei meir variert bustadstruktur. Tysvær kommune disponerer rundt 140 bustadeiningar. Dei fleste av desse er gode bustader for målgruppene. Prosjektgruppa føreslår å omdisponera bustader frå å vera bustader for tilsette til å vera bustader for vanskelegstilte samt sal av 3-6 bustader. Sala er under føresetnad av at desse bustadene vert erstatta av andre meir egna bustader. Hovudutfordringa er å skaffa nok bustader for dei som treng det. Prosjektgruppa føreslår at kommunen i alt byggjer 47 nye bustadeiningar i perioden fram til av desse er inne i økonomiplanen frå tidlegare. Prosjektgruppa ser vidare at det er trong for oppfølging i bustad. Særleg er dette pr. i dag dårleg ivaretatt for rusmisbrukarar. Prosjektgruppa har vidare sett på organiseringa av bustadoppgåver i kommunen. Gruppa tilrår at bustadoppgåvene vert samordna i større grad enn nå. Gruppa tilrår at sentraladministrasjonen får ansvar for utleigeverksemda men med eit fagleg tildelingsutval. Vidare tilrår gruppa at oppgåver i samband med bustønad og lån og tilskot vert samla i sentraladministrasjonen. Dette må sjåast i samanheng med den kommunale organisasjonsgjennomgangen. 2

4 BUSTADSOSIAL HANDLINGSPLAN i TYSVÆR INNLEIING Denne bustadsosiale handlingsplanen er utarbeida for å få ein samla oversikt over det arbeidet kommunen utfører på det bustadssosiale området. Det vert vidare peika på mål kommunen skal ha for det bustadsosiale arbeidet sitt.administrasjonen har over tid sett at dette er eit felt som burde sjåast nærare på. Både når det gjeld å få ein oversikt over behov og verkemidlar men og når det gjeld organisering av bustadoppgåver internt i kommunen. Samtidig har Husbanken arbeida for at det skal utarbeidast bustadsosiale handlingsplanar i kommunane. Husbanken gav tilskot på kr ,- for at Tysvær kommune skulle utarbeida ein bustadsosial handlingsplan. Mandatet for arbeidet vart vedtatt i kommunestyret 8. mai 2001, jfr vedlegg. Rådmannsgruppa har vore styringsgruppe for arbeidet. Det vart og sett ned ei prosjektgruppe for å utarbeida planen. Denne gruppa har bestått av Norvald Haukaas (teknisk etat), Hjørdis Backmann (sentraladm. økonomiavd), Kristin T. Skofteland (sentraladm.), Ove Hansen (hs-etaten, rehab.avd.), Anne Grete Lauknes (hs-etaten, aktivitet og omsorgsavd.) og Ottar Krakk (hsetaten, sosial- og barnevernavd.). Sistnemnde har og vore prosjektleiar. Våren 2001 vart det arrangert eit oppstartsmøte med informasjon om planarbeidet og utveksling av idear for arbeidet. Møte var ope for alle interesserte. Ulike interesseorganisasjonar var spesielt invitert. Husbanken deltok også på dette møtet. Planen vert sendt ut på høyring før den vil bli handsama politisk. Høyringsfristen er sett til Den vil vidare bli fremja for Helse- og sosialstyret 7. mars, formannskapet 19. mars og kommunestyret 4. april. Statlege føringar vil i stor grad avgjera kva muligheter kommunane har til å gjennomføra ulike bustadtiltak. Med Husbanken som utførande instans har staten påverka bustadbygginga i Noreg i etterkrigstida gjennom ulike finansieringsordningar samt ved å setja ulike krav til utforming av bustader etc. I kapittel I ser vi på kva bustadbehov som er avdekt blant vanskelegstilte i kommunen. I kapittel II ser vi først på generell utbygging og arealutnytting. Vi går og gjennom eksisterande kommunal bustadmasse samt at vi ser på økonomiske verkemidlar i samband med bustader. Her kjem vi og med forslag til nye tiltak i forhold til å skaffa egna bustader samt sørga for oppfølging i bustad for dei som treng det. I kapittel III ser vi på organisering av kommunen sine bustadtiltak. Organisasjonsdelen av planen vil ikkje bli lagt fram for vedtak saman med resten av planen då kommunen på tida går gjennom organisasjonen på brei basis. Denne delen av planen vil vera eit innspel til organisasjonsgjennomgangen. 3

5 BUSTADSOSIAL HANDLINGSPLAN i TYSVÆR I.I. Bustadbehov for vanskelegstilte i Tysvær For å få eit grunnlag for å utarbeida ein plan som dette er det viktig å ha eit talgrunnlag å arbeida etter. Husbanken har utarbeida ein metode som kan nyttast til å få fram eit slikt talgrunnlag. Denne metoden nyttar alle kommunar som utarbeidar ein bustadsosial handlingsplan med stønad frå Husbanken. Det er personar som arbeidar i det kommunale tenesteapparatet som her er informantar. I Tysvær var det tilsette i sosialavdeling, aktivitet og omsorgsavdeling, rehabiliteringsavdeling samt personar som har med Husbanken sine ordningar (bustønad og lån) og utleige av kommunale bustadar som vart spurde. Opplysningane vart innhenta i mai/juni 2001 og det var kun personar som følgte opp følgjande kriterier som skulle registrerast; 1. At husstanden bur svært dårleg, dvs at folk er utan bustad eller vil mista bustaden innan kort tid evt. at bustaden er uegna. 2. At eigne muligheter til å skaffa bustad er små. Dels går dette på økonomi (inntekt og formue) men og at det kan føreligga spesielle behov som gjer etablering vanskeleg. 3. Problema er av varig art. Metoden har nokre svakheter. Vi registrerer opplysningar på bakgrunn av kven som har hatt kontakt med tenesteapparatet i løpet av 6 månadar. Opplysningane vil på bakgrunn av dette vera noko mangelfulle. Det er vidare dei kommunale tenestemenn som tilrår løysingar. Dette samsvarar ikkje nødvendigvis med den einskilde brukar sine ønskje. Men hadde vi spurd den einskilde brukar kunne vi risikert at vi gav den einskilde høgare forventningar enn det kommunen kan innfri. Forslaga til løysingar er ikkje nødvendigvis dei einaste eller det beste. Men dei kan vera eit godt grunnlag for diskusjon. Kartlegginga gir eit her og nå bilete av situasjonen. Ting endrar seg over tid. Når vi skal utarbeida plantal vil kartlegging av behov danna eit grunnlag for desse plantala. Men tal for behov og plantal vil ikkje nødvendigvis vera like. Plantal må og ta omsyn til kva verkemidler som er tilgjengeleg og til politiske prioriteringar. Ved å kartlegga får vi eit godt talmatriale som synleggjer vanskelegstilte sine bustadbehov. Kartleggingsresultatet gir eit godt grunnlag for å diskutera gode bustadtiltak for vanskelegstilte grupper. For Husbanken kan resultat i kvar einskild kommune danna grunnlag for å sjå på regionale og nasjonale løysingar. 4

6 Kven vart kartlagt Vanskelegstilte i denne samanhengen er definert til å vera innanfor gruppene; økonomisk vanskelegstilte, flyktningar, bevegelseshemma, rusmiddelmisbrukarar, psykisk utviklingshemma, personar med andre funksjonshemmingar, personar med psykiske lidingar, sosialt vanskelegstilte og eldre. Hovudtrekk frå kartlegginga i Tysvær I Tysvær har 118 familiar blitt registrert. 40 av desse familiane består av fleire enn ein person (par m/u barn og einslege m/barn). Dei resterande to tredeler av dei kartlagde familiane består av ein person som bur for seg sjølv evt. at det er heimebuande barn som treng annan bustad. Blant dei einslege er det nokre fleire menn enn kvinner. Vi finn registrerte frå under 16 år til over 80. Størstedelen er likevel mellom 20 og 50 år. 70% av dei registrerte har budd i kommunen i 5 år eller meir. Om lag 10% er utan bustad og er enten innkvartert privat eller bur midlartidig på institusjon. I kartlegginga er personar registrert under ei av målgruppene etter kva tenesteytaren i kommunen meiner er hovudproblemet til den einskilde. Vidare har det vore rom for å registrera eit tilleggsproblem på den einskilde. Ut frå hovudkjenneteikn har vi registret flest økonomisk og sosialt vanskelegstilte. Men det er og registert personar i alle dei andre kategoriane. Tabell 1 Registrerte etter kategori og alder år år år år år år < 16 år 5 0 Flyktning 1. gangsetablert Fysisk funksjonshemmet Psykisk utviklingshemmet Psykiatrisk langtidspasient Rusmiddelmisbruker Sosialt vanskeligstilt Annen funksjonshemming 5

7 Korleis bur dei registrerte nå? Tabellen ovanfor viser korleis folk bur nå. Som vi ser er det kun personar som kan seiast å ikkje ha bustad. Det betyr ikkje at dei bur ute eller liknande men at dei ikkje har bustad å flytta til etter institusjonsopphald eller at dei bur midlertidig hjå familie eller kjente. Det er vidare omtrent 25 personar som bur hjå foreldre, mange av desse er psykisk utviklingshemma andre har rusproblem eller psykiske problem samt andre funksjonshemmingar. Dei heimebuande som her er registrert er der denne busituasjonen ikkje er nokon ønskeleg eller god bustadløysing for vedkomande. Det er og ein betydeleg del som eig bustad sjølv. Mange av desse er fysisk funksjonshemma. Andre er i ein økonomisk vanskeleg situasjon eller dei slit med psykisk sjukdom. Mange leiger kortsiktig privat og er då i ein usikker situasjon i forhold til bustad då dei kan bli sagt opp med relativt kort frist. Som vi ser nedanfor har dei fleste relativt låg inntekt. Grensa for bustadtilskot ligg på omtrent ,- i året litt avhengig av talet på personar i familien. Vi ser at det er forholdsvis mange registrert med slik inntekt i kategorien bur hjå føresette. Sannsynlegvis ligg det her ein viss feilregistrering slik at det er familien si inntekt som er registrert ikkje den eine personen med eit bustadbehov. Inntektsregistreringa viser også at det berre er om lag 20 personar som har sosialhjelp som hovudinntektskjelde. Dei andre har inntekt i form at trygd eller løn. Tabell 2 Personar u/eigen bustad fordelt på målgruppe Utan bustad, midlertidig institusjon Utan bustad, innkvartert privat Bur hjå føresatte Økonomisk vanskeligstilt Flyktning 1. gangsetablert Fysisk funksjonshemmet Psykisk utviklingshemmet Psykiatrisk langtidspasient Rusmiddelmisbruker Sosialt vanskeligstilt Annen funksjonshemming 6

8 Tabell 3 40 Antall husstander Inntekt Inntekt over grensen for boligtilskudd Inntekt under grense for boligtilskudd Inntekt under grense for bostøtte Kun sosialhjelp Har bolig: Leier Har bolig: Leier Har bolig: Leier Har bolig: Eier Har bolig: Bor privat kortsiktig privat langsiktig kommunalt egen bolig hos foresatte Boligsituasjon Uten bolig: Innkvartert privat Uten bolig: Midlertidig institusjon Kva problem har dei registrerte på bustadmarknaden Det er ulike problem dei ulike gruppene møter på bustadmarknaden. Mange økonomisk og sosialt vanskelegstilte samt rusmisbrukarar står i fare for å mista bustadane, ofte på grunn av at dei ikkje greier utgiftene til bustaden eller at det er problemer med å greia å følgja opp vanlege husordensreglar. For ein del andre i same grupperingar er det føreslått praktisk oppfølging for at folk kan bli buande i nåverande bustad. For mange personar med ulike funksjonshemmingar er situasjonen at dei treng anna bustad på grunn av oppfølgingsbehovet. Tabell Kan mista bustad pga bistands eller oppfølgingsbehov Trenger annan bustad pga bistands- eller oppfølgingsbehov 2 0 Økonomisk vanskeligstilt Flyktning 1. gangsetablert Fysisk funksjonshemmet Psykisk utviklingshemmet Psykiatrisk langtidspasient Rusmiddelmisbruker Sosialt vanskeligstilt Annen funksjonshemming 7

9 Tabellen ovanfor seier ein del om kva som er dagens situasjon for dei som er utan eigen bustad. Som vi ser er det mange personar med psykisk utviklingshemming som bur hjå føresatte. Men det er og personar med andre problemer som bur heime. Vi vil tru at det i mange av tilfellene er ei stor belastning på foreldra enten det er sjukdom eller det er rusmisbruk etc som ligg til grunn for bustadproblema. Kva tiltak er føreslått som løysing på bustadproblema. Det er tilsette i kommunen som her har føreslått tiltak ut frå sin kjennskap til situasjonen og behovet til den einskilde. Vi skil her mellom nåverande bustad og annan bustad. Tabell 5 Tiltak for å kunna bli buande i nåverande bustad Sosialt vanskelegstilt Rusmiddelmisbrukar Økonomisk vanskelegstilt Kun kontraktsfornyelse Oppfølging fra hjelpeapparatet For ein del er det føreslått som beste løysing av dei registrerte kan bu i nåverande bustad vidare. Ofte vil dette vera avhengig av kva oppfølging hjelpeapparatet kan gje, jfr tabellen ovanfor. 8

10 For det store fleirtal er det imidlertid føreslått ein annan bustadløysing enn det den registrerte har i dag. Ordinær bustad med eller utan oppfølging vert føreslått hjå 64 registrerte. Samlokaliserte løysingar hjå 35 registrerte. At bustader er samlokalisert betyr at bustadene er plassert nær kvarandre, ofte og med felleareal. Blant dei som kan bu i ordinere bustader finn vi alle målgrupper. Men alle dei som i første rekkje er registert som økonomisk vanskelegstilte kan bu i ordinere bustader. Det same gjeld dei aller fleste flyktningar, sosialt vanskelegstilte og dei med rusproblem. Også mange personar som er definert som psykiatriske langtidspasientar samt personar med ulike funksjonshemmingar kan i følgje kartlegginga bu i ordinere bustader med eller utan oppfølging. Tabell 6 Trong for annan bustad i forhold til målgrupper Annan funksjonshemming Sosialt vanskelegstillt Rusmiddelmisbrukar Psyk. langtidspasient Psykisk utviklingshemma Fysisk funksjonshemma Flyktning Økonomisk vanskelegstilt Ordinær bolig uten oppfølging Ordinær bolig med oppfølging fra hjelpeapparatet Samlokalisert enhet uten bemanning Samlokalisert enhet med dag/kveld bemanning Samlokalisert enhet med døgnbemanning Type bustad Samlokalisert eining utan bemanning betyr ikkje at dei greier seg sjølv men at dei ikkje treng folk der heile tida. Omsorgsbustadene ved Tysværtunet kan vera eit eksempel på dette. Samlokalisering er føreslått då ein ser dette som viktig for å unngå isolering etc samt at det skal vera ein lettare tilgang på personar frå tenesteappratet. For i overkant av 20 personar er det føreslått samlokaliserte einingar med fast bemanning. Løysingar her kan vera frittståande samlokaliserte einingar med personalbasar tilknytt desse. Dei fleste av desse har trong for døgnbemanning. 9

11 Bustadbehov som ikkje kom fram i undersøkinga Vi har tidlegare nemnt at visse bustadbehov ikkje vert fanga opp denne undersøkinga. For det første vert ikkje dei generelle vanskane som unge har med å etablera seg på bustadmarknaden registrert her. Vidare har vi og dei generelle vanskane einslege med og utan barn har med å skaffa seg sjølveigar bustad. Mange leiger på kortsiktige kontraktar av privatpersonar. Blant dei som søkjer bustønad har vi t.d. rundt 25 einslege med barn som har slike bustadtilhøve. For mange av desse kan det vera eit naturleg ynskje å få kjøpa eige husvære. Dei fleste av dei flyktningane som kommunen har tatt imot leiger av kommunen. Enten er kommunen eigar eller kommunen driv framleige av privateigde bustader. I kartlegginga ovanfor er dette ikkje definert som eit problem. Samtidig er det grunn til å stilla spørsmål med om det er rett at kommunen over lengre tid skal vera ein part i alle leigeforhold som vedkjem flyktningar. Kommunen vil då etter ei stund ha ein ganske stor bustadmassen som kommunen har eit ansvar for. Som eit sideresultat av kartlegginga kom det og fram at ein del eldre som bur i trygdebustader og omsorgsbustader har ganske god økonomi og kunne hatt økonomisk evne til å kjøpa seg lettstelte bustader sentralt i kommunen dersom det var eit slikt tilbod på marknaden. 10

12 BUSTADSOSIAL HANDLINGSPLAN i TYSVÆR II.I Generell utbygging og arealutnytting Denne planen har avgrensa oppgåver i forhold til dette temaet. Det er imidlertid viktig å sjå på den generelle utbygginga i samband med dei meir sosiale aspekta ved tilrettelegging for bustadbygging mm. Tysvær har til nå hatt ein bustadmasse der den vesentlege delen av bustadene har vore frittliggjande einebustader i byggjefelt eller på meir spreidde tomter samt hus på gardsbruk. I følgje Husbanken sin statistikk(1990) er 95 % av bustadene i Tysvær klassifisert som einebustader. Dei andre er ulike rekkehus mm. Denne samansetnaden er etter vår vurdering tradisjonsfesta i kommunen. Samansetnaden har nok endra seg noko siste tiåret men framleis er det einebustader som det vert bygde mest av. På 90 talet er i overkant av to tredjedeler av nybygde bustader einebustader. Resten er rekkehus og ulike former for leilegheiter. Dei rekkehusa og leilegheitene som er bygde er nesten utan unntak i Aksdal, på Frakkagjerd og i Førre. Bustadene er generelt i privat eige. Haugesund boligbyggelag har eit burettslag i Aksdal med i alt 29 leilegheiter. Tysvær kommune har mange kommunale og private byggjefelt rundt i kommunen. Kommunen har som uttalt mål at det skal vera tilgjengelege tomter i alle skulekrinsane. Vi finn i dag kommunale felt med ledige tomter på Nedstrand (Stuvik og Nypedalen), Skjoldastraumen (Bådsvik), Hervik og Tysværvåg(Bjørnsvik og Slåttevik). Det er vidare tomter i privat eige i Hervik, på Susort (Kalvatreet) og på Mjåsund. I ytre del av kommunen har vi ledige kommunale tomter på Kallevik Sør og nokre få i Grinde (Garhaug). I Aksdal samt på Frakkagjerd og Førre er det på tida ikkje ledige kommunale tomter. I privat eige er det tomter for sal i Førresdalen og på Asparhaug. Det er nye områder under regulering på Gardhaug og i Aksdal. Vidare er det bl.a. planlagt utbygging på området Napatjørn som ligg sørvest for Frakkagjerd ungdomsskule. Nær 100% av overnemnde er tomter for einebustader. Unnataket her er i Førresdalen der Berge Sag planlegg ein del konsentrert busetnad. På Asparhaug har Utvik a/s noko konsentrert busetnad i rekkje. I Aksdal er det og planlagt ein del konsentrert busetnad i samband med ny kommunal reguleringsplan. Dette er tomter i kommunal eige. Det er også nokre få tomter som er regulert til konsentrert busetnad på Garhaug i den nye reguleringsplanen der. 11

13 Pris Gruppa har ikkje spesifikt gått inn på pris i samband med dette arbeidet men har gjort nokre betraktningar; Einebustader i ytre del av kommunen ligg høgt i pris der det ikkje er vanleg at einebustader er for sal for under 1,2 1,3 millionar. Ofte ligg dei mellom 1,5 og 2,0 millionar. I andre deler av kommunen er det noko lågare prisar på einebustader. Ein del eldre hus er i søre og indre del av kommunen rimeleg til sals men då ofte med store rehabiliteringskostnader. Leiligheiter og rekkehus ligg anslagsvis frå ,- til 1,2 millionar. Befolkning Tysvær kommune er ein kommune med betydeleg folkeauke. Pr. 1.oktober 2001 var det busett 8984 personar i Tysvær. Pr var dette talet Ei auke på nærare 600 på få år. Går vi nærare inn på denne statistikken ser vi og at vi får fleire små hushaldningar. Vi får fleire hushald som består av ein person, eineforsørgarar m/1 barn og par utan barn. Nesten heile befolkningsauken i perioden kjem i desse hushalda. Vi har i denne perioden ikkje fått fleire hushald som består av par med eit barn eller meir (dvs hushald med minimum 3 personar). I ein bustadsamanheng er dette interessant i forhold til kva storleik vi treng på bustadene. Vi kan bl.a. reisa følgjande spørsmål; Dekkjer einebustader bustadbehovet for ein og to personhushald? Ønskjer dei og har dei økonomisk evne til å eiga relativt dyre einebustader? Finnes det gode og tilstrekkeleg med alternativ til å eige sin eigen einebustad. VURDERINGAR: Prosjektgruppa ser at Tysvær har mange gode bustader av høg kvalitet. Det er vidare ledige bustadtomter for einebustader både i indre og søndre del av kommunen. I ytre del er det vesentleg færre tomter å velja mellom. Samansetnaden av bustadmassen kan synast å vera noko einsarta med svært mange einebustader og lite alternativ til dette. Det same gjeld tilbodet om tomter der alt areal i søre og indre del av kommunen er regulert til tomter for einebustader. I ytre del er det under regulering for konsentrert busetnad i noko større grad. Ut frå ein bustadssosial synsvinkel kan det synast rett å leggje til rette for konsentrert busetnad i større grad. Dette på bakgrunn av vi har fått fleire familieeiningar som består av 1-2 personar som då treng mindre plass samanlikna med store barnefamiliar. Vi har og fått fleire familiar med ei inntekt og som då naturleg nok ikkje vil ha så stor betalingsevne som familiar med to inntekter. Inntektene til familiar med relativt låge inntekter (t.d.uføretrygda og personar med overgangstønad) har ikkje utvikla seg i takt med bustadprisane. For desse gruppene er det derfor blitt vanskelegare å skaffa seg eigne bustadar og særleg så lenge tilbodet av bustader hovudsakleg er einebustader. Vi vil på bakgrunn av dette tilrå vurdera å regulera meir areal til konsentrert busetnad ved framtidige utbyggingar i alle deler av kommunen. Vi vil likevel tru at det er i den ytre delen 12

14 av kommunen dette er mest aktuelt. Vi vil og tilrå at det vert vist fleksibilitet i forhold til å omregulera areal frå einebustader til konsentrert busetnad i alle deler av kommunen dersom det er interesse for det frå utbyggjarhald. 13

15 BUSTADSOSIAL HANDLINGSPLAN i TYSVÆR II.II. KOMMUNALE BUSTADER Vi har gjennomført ei kartlegging av dei kommunale bustadene i Tysvær. Kartlegginga viser at vi har omtrent 140 bustadeiningar som kommunene disponerer. Dette talet varierer noko frå tid til annan på bakgrunn av kor mange leilegheiter som er innleigd privat for vidare utleige etc. Leilegheitene fordeler seg slik: 23 omsorgsbustader 37 trygdebustader 27 bustader innanfor rehabiliteringsavd. 34 utleigebustader 20 innleidde bustader for vidare utleige til flyktningar Omsorgsbustadene er sentrert om Tysværtunet i Aksdal. Trygdebustadene er plassert i Førre(12), Aksdal(10), Tysværvåg(2), Skjoldastraumen(4) og Nedstrand(9). Tre av desse siste er ved Kvileheimen og er sett for sal. Alle desse bustadene er nå disponert av Aktivitets- og omsorgsavdelinga. Bustadene som vert disponert av rehabiliteringsavdelinga vert nytta til personar med psykisk utviklingshemming, andre funksjonshemma samt personar med psykiske problem. Fleire er plassert fysisk saman med personalbasar; Fjellhaug 52 (4), Førresdalen (4) og Alvanuten (2). I Aksdal er 3 (+1) bustader definert som gjennomgangsbustader for personar med psykiske problem. Dei andre er ulike stader i ytre del av kommunen. Dei kommunale utleigebustadene er i utgangspunktet disponert for kommunale arbeidstakarar. Formannskapet har dispensert frå dette i ei rekkje einskildsaker. På tida er 11 av bustadene disponert for tilsette, 18 for vanskelegstilte medan resten ikkje er utleigd. Dei vanskelegstilte er bl.a. flyktningar, personar med rusproblem samt andre problem av sosial og helsemessig art. Dei kommunale utleigebustadene finn vi på Nedstrand (5 einingar), Skjoldastraumen (2 einingar), Tysværvåg området (7 einingar), Førland (2 einingar), Grinde (3 einingar), Aksdal (2 einingar), Frakkagjerd (4 einingar), Førre (9 einingar). To av bustadene i Aksdal er vedtatt 14

16 omdisponert til kontaktsenter for personar med psykiske problem. Bustaden på Stranda er det forslag om at skal nyttast til museumsføremål. Innleigde bustader for vidare utleige har til nå kun vore nytta i forhold til mottak av flyktningar. Mottak av nye flyktningar har basert seg på denne løysinga. Alle desse er i ytre del av kommunen. Bustader utanfor kommunal eige Det finnes og andre aktørar som leiger ut bustader til bl.a. vanskelegstilte. Haugaland Boligstiftelse har 10 leilegheiter i Frakkagjerddalen som bl.a. er leigd ut til flyktningar. Vidare finnes det ei lang rekkje private bustader med utleigemulighet (kjellar-/sokkelleil. Etc) Pr. April 2001 var 139 bygningar registrert (Gab-registeret) med slik utleigemulighet. Ein del eldre bustadhus/fritidsbustader vert og leigd ut til bustadformål. Vi kjenner ikkje til at det er noko særleg tilbod av utleige av små hyblar e.l. på den private marknaden i Tysvær. Bustadtomter I Førresdalen er 5 kommunale tomter sett av til bruk for helse- og sosialetaten. Desse er spreidd i ulike deler av feltet. Vidare er det vedtak i formannskapet på at to tomter i den nye delen av Garhaugfeltet skal fordelast til føremål innanfor helse- og sosialetaten sitt arbeidsfelt. Bruk av leilegheitene Omsorgsbustadene i Aksdal har vore fullt utnytta heile tida sidan dei vart bygde. Desse vert tildelt av aktivitet og omsorgsavdelinga etter omsorgsbehov hjå den einskilde. I motsetnad til omsorgsbustadene vert trygdebustader lyst ut når dei er ledige. Ved utlysing oppnår ein stor søknad på bustader i Aksdal og Førre. Mindre andre stader i kommunen. I Bjørnsvik har leilegheiter stått tomme i periodar. Trygdebustader vert berre nytta til uføre- og alderspensjonistar. Leilegheitene som vert disponerte av rehabiliteringsavdelinga vert nytta av personar med langvarige bustadbehov. Det har her vore lite flytting og stor grad av utnytting. Bustadene vert tildelt etter behov hjå personar som avdelinga har kontakt med. Utleigebustader for tilsette vert etter søknad tildelt for ein periode på opptil tre år. Kontraktperioden kan forlengjast. Andre har fått nytta seg av kommunale leilegheiter etter å ha vend seg til sosialavdelinga eller i samband med mottak av flyktningar. 4 bustader har vore leigd ut til dei same personane over lang tid (ca.10 år). Ein del andre har og langtidskontraktar medan andre igjen har tidsavgrensa kontraktar. Dei fleste kommunale leilegheitene har vore bra utnytta. Dei som har vore lite nytta av kommunalt tilsette har i første rekkje vore leilegheitene i Bjørnsvik. Dei fem leilegheitene der har i siste femårsperioden vore tomme i frå 1 3 år. Einskilde leilegheiter på Nedstrand har og stått ein del tomme. Leiga på dei kommunale husværa vert fastsett i samband med budsjettet. Det har vore små endringar på husleiga dei siste åra. Generelt kan vi fastslå at husleiga ligg vesentleg under marknadsprisen. Dette kan vi fastslå bl.a.ved å samanlikna prisane med kva kommunen må betala for leilegheiter som vert leigd ut vidare til flyktningar. Særleg er forskjellen stor 15

17 mellom dei kommunale kjellar-/sokkelleileghetene (9 stk) og dei private bustadene. Kommunale kjellar-/sokkelleilegheiter vert leigd ut for mellom 1200,- og 1800,-/mnd. Samanliknar vi dette med innleidde private 2 romsbustader som vi i gjennomsnitt betalar kr. 3075,- for ser vi at det er eit misforhold her. Noko av prisforskjellane kan forklarast ut frå skildnad på standard og kor i kommunen leilegheitene er, men dette forklarar ikkje forholdet fullt ut. Også større kommunale leilegheiter samt trygde-/omsorgsbustadar ligg under det som vi oppfattar som marknadspris på leilegheiter med tilsvarande standard. Kor stor denne forskjellen er vil variera bl.a. etter kor i kommunen leilegheitene ligg. Vedlikehald Dei aller fleste kommunale bustadene er bra vedlikehalde. Omsorgsbustadene er nybygde på 1990 talet, trygdebustadene stort sett frå 1980-talet. Dei kommunale utleigebustadene er stort sett bygde i perioden Eit par av dei er nyare, nokre få eldre. Om bustadene er bra vedlikehaldne kan det vera ulikt kor moderne og praktisk dei er innreia etc. Mange av bustadene har fått nye kjøkkeninnreiingar og ellers er det gjort ein del ordinert innvendig og utvendig vedlikehald. Dette vedlikehaldsarbeidet må fortsetja også i åra som kjem. Utanom den eine bustaden på Stuvik, som treng nytt takdekke, samt at bustaden på Vestli treng nytt takdekke samt kledning på to sider, er det ikkje spesielt store vedlikehaldsoppgåver som står for tur. VURDERINGAR Trygde- og omsorgsbustadene synes i svært stor grad vera egna til føremålet dei er disponert for. Det same gjeld dei bustadene som er disponert av rehabiliteringsavdelinga. Unnataket kan vera trygdebustadene i Bjørnsvik som vert litt lite utnytta samt dei på Hinderåvåg som nå vert selde. Mandatet for denne gruppa har vore å sjå på bustadtilbodet for vanskelegstilte. Vi finn det derfor rett å stilla spørsmål med om det er rett at kommunen skal ha mange bustader som er sett av til tilsette. Vi tilrår at kommunen endrar på dette. Kommunen kan evt vera hjelpsam med å skaffa bustader på det private leigemarknaden til nytilsette. Gruppa oppfattar det slik at kommunen har forplikta seg til å halda bustad til den eine presten i kommunen. Vidare ser gruppa det slik at det kan vera gunstig å disponera ein bustad til personar som er inne i kortare engasjement for kommunen, t.d. ulik turnusteneste. Bustadene er generelt bra utnytta. Unnateke kan vera trygdebustadene og dei kommunale utleigebustadene i Bjørnsvik samt den eine bustaden på Nedstrand. Det kan her vera nødvendig å sjå på endra disponering evt sjå på muligheter for sal. Vi kjem inn på dette seinare. Dersom vi ønskjer at leilegheitene skal vera gjennomgangsleilegheiter for kommunalt tilsette og/eller vanskelegstilte kan vi stilla spørsmål med om det er fornuftig å ha prisar som ligg vesentleg under marknadspris. Prosjektgruppa vil derfor tilrå at utleigeprisane på kommunale gjennomgangsleiligheiter vert justert til marknadspris. For trygde- og omsorgsbustader kan ein også der vurdera ein viss prisauke men vi vil her ikkje tilrå marknadspris av sosiale omsyn. 16

18 BUSTADSOSIAL HANDLINGSPLAN i TYSVÆR II.III Økonomiske bustadtiltak Husbanken har ulike låne- og tilskotsordningar der dei har eit samarbeid med kommunane. Følgjande lån og tilskot er dei mesta aktuelle: - Etableringslån /-tilskot - Utbetringslån/-tilskot - Kjøpslån - Spesiell finansiering for omsorgsbustader Lån og tilskot til etablering i bustad For einskildpersonar vert etableringslån og tilskot til etablering i bustad nytta til toppfinansiering av bustader. Då etter at kjøpslån/oppføringslån frå Husbanken evt. privat finansiering er utnytta. Både lån og tilskot er behovsprøvd og vert i utgangspunktet tildelt av kommunen etter retningslinjer frå Husbanken. Kommunane står imidlertid ganske fritt innanfor gitte rammer. Det er då også svært ulik praksis på kor store lånesummar kommunane vidareformidlar til den einskilde huseigar. I åra 1999 og 2000 er Tysvær ikkje blant dei 200 kommunane som har lånt ut mest til sine innbyggjarar. Nedanfor følgjer oversikten for Tysvær (alle tal i 1000,- kr) Opptak etableringslån Bruk etableringslån Tilskot til etabl. i bustad Innfridde tilskot Overført frå tilp./utbetring Bruk av bustadtilskot Tilskot til tilpassing/utbet Overført til etablering Bruk av bustadtilskot

19 Etableringslån Ordninga med etableringslån vert i Tysvær administrert av økonomiavdelinga. Gjeldande kommunale retningslinjer er frå Dei er nå under revidering i samband med nytt økonomireglement og det føreligg forslag til nye retningsliner. Dei kommunale retningslinene er underordna Husbanken sine retningsliner. Hovudtrekka i dei nye retningslinene er at lån vert gitt med opptil kr ,-, dei vert ytt for opptil 90% sikkerhet (unntaksvis høgare), lån vert sikra med 1. eller 2. prioritetspant, dei gis til nøkterne bustader (Husbankstandard), dei er behovsprøvde og dei gis når personar har problemer med å få eller betena dyre topplån i private bankar. Ved å gje etableringslån tar kommunen nødvendigvis ein risiko. Særleg er denne risikoen tilstades ved 2. eller 3. prioritetspant eller dersom ein går opp mot 100% finansiering. Husbanken ønskjer at kommunane skal auka utlånet til etableringslån. Dette vert grunngitt med bl.a. at kommunane har kjennskap til lokale forhold. Kommunen vil og kunne føreta prioriteringar ut frå kjennskap til den einskilde lånsøkjar. Frå prosjektgruppa ønskjer vi å tilrå at etableringslån vert nytta som eit aktivt reiskap i forhold til etablera folk i nøkterne bustadar. Gruppa ser det som viktig at vi får klarast mulig retningsliner for kven som kan innvilgast etableringslån og/eller tilskot. Likefullt bør det vera rom for eit visst skjønn. Gruppa er usikre på om ordninga er tilstrekkeleg kjent blant personar som vil etablera seg i bustad. Vi vil derfor tilrå at det vart arbeida for å gjera ordninga meir kjent blant bustadsøkjerar for å få ein breiare søknadsmasse slik at vi har muligheten til å prioritera blant desse. Samtidig er det viktig å understreka at dette vil gje ein del ekstra saksbehandling for kommunen. Lån vert ikkje gitt til personar som både kan skaffa seg og betena lån i private bankar. Ved at kommunen yter lån til personar med relativt dårleg betalingsevne og ved å yta lån opp mot 100% sikkerhet må kommunen vera villig til å ta ein viss risiko. Det vil derfor vera svært viktig å arbeida for å skaffa meir midlar til veie for etablering i bustad. Ein måte å påverka dette beløpet er å auke inn-/utlånet til etablering. Tilskot til etablering i bustad Tilskot til etablering vert administrert av kommunen v/økonomiavdelinga. Kommunen får tildelt eit beløp som kommunen vidareformidlar til einskildpersonar. I år 2000 var dette beløpet kr ,-. Retningslinene frå Husbanken seier at unge og vanskelegstilte kan få tilskot med opptil 30% av kostnaden med bustaden. Kr ,- utgjer omtrent 30 % av kr ,-. Kommunen har på bakgrunn av dette vald å gje mindre beløp i tilskot fordelt på fleire mottakarar. Størrelsen på tilskotet kommunane får tildelt til vidareformidling vert rekna ut etter innbyggjartalet (40%) og innlån til etableringslån (60%). Kommunen kan derfor i første rekkje påverka tildelinga ved å ta opp meir eller mindre lån for vidareformidling til etablering. Tysvær har nå i 2001 fått ekstraordinære midlar til nokre søkjarar. Dette har kome etter aktivt arbeid frå saksbehandlar i kommunen. Dette hadde samanheng med at kommunen har hatt fleire søkjarar som fyller kriteria etter at dei ordinere midlane var delt ut. 18

20 Tilskot til etablering i bustad er ein svært god ordning for dei som får tilskot. Svakheten ved ordninga er at det er altfor små beløp kommunen får til vidare formidling. Kommunar m.fl. kan i tillegg få tilskot til utleigebustader for vanskelegstilte på 30% av kostnaden. Dette gjeld både ved kjøp og nybygg samt at det kan vera aktuelt ved ombyggjing. Tysvær kommune har ikkje nytta denne ordninga noko særleg. Men kommunen har nytta den til innkjøp av to bustader som nå vert nytta til flyktningar. Med så pass god finansieringsordning er det god grunn til å tilrå at denne ordninga vert nytta meir i samband med utleigebustader for vanskelegstilte. Utbetringslån og utbetringstilskot. Desse ordningane er særleg aktuelle overfor eldre og funksjonshemma. Dei vert gitt til utbetring av bustad for at bustadene skal vera lettare tilgjengelege mm. Kommunane vidare formidlar lån og tilskot i samsvar med retningsliner frå Husbanken. I Tysvær er det helse og sosialetaten som tildeler tilskot og som tilrår i saker om lån. Som vi ser av tabellen ovanfor er ikkje tilskotsbeløpa fullt nytta dei siste åra. Dette heng dels saman med at tilskot berre kan gis med inntil ,- pr. søkjar. Vi kan og stilla spørsmål med om ordningane er godt nok kjent blant innbyggjarane i kommunen til tross for at dei vert utlyst i lokalpressa. Vi vil nok og tru at ein del eldre kvir seg for å gå i gang med større ombyggjing av bustaden. For kommunen vil det vera viktig at folk kan bu i sine eigne bustader dersom det let seg gjera. Ofte vil dette vera ei betre løysing både økonomisk og sosial for den einskilde. Å få utbetra bustader i forhold til funksjonshemmingar kan redusera presset på trygde- og omsorgsbustadar og dermed og vera ei god løysing for kommunen. Kjøpslån Kjøpslån vert innvilga frå Husbanken ut frå økonomiske og sosiale kriterier. Dei skal sendast via kommunen med tilråding frå kommunen. I Tysvær har denne oppgåva vore lagt til teknisk etat. Kriteria for å få kjøpslån er stort sett lik kriteria for å få etableringslån. Kjøpslån vert berre gitt for inntil 80% sikkerhet. Startlån Denne låneforma er ikkje tatt i bruk enda men vert utgreidd av departementet. Denne skal etter planen gje ein fullfinansiering for bustader for dei same gruppene som i dag mottar etableringslån. Det er ikkje kjent kva dette vil bety for kommunane. 19

21 Tilskot i samband med omsorgsbustader Staten sin plan for opptrapping i eldreomsorga og i psykiatrien inneheld bl.a. tilskot til bygging av omsorgsbustader. Satsane her var i år ,- pr. bustad samt at kommunen i neste omgang får eit kompensasjonstilskot. Dette tilskotet skal dekka renter og avdrag på lån for omsorgsbustadar med totalkostnad opptil kr ,- Tysvær kommune har føreløpig ikkje fått tildelt tilskot til ombygging av Aksdaltunet. Kommunen har derimot nå i januar 2002 fått tilsagn på tilskot til i alt 18 omsorgsbustader for eldre og funksjonshemma. Det vil bli gitt nye tilskot til omsorgsbustader for personar med psykiske problem i perioden fram til Bustønad Bustønad er Husbanken si ordning for å kompensere for høge buutgifter for einskilde målgrupper med låge inntekter. Kommunane er Husbanken sin forlenga arm i forhold til bustønad. Alle søknader skal via kommunen sin saksbehandlar som kontrollerer opplysningane og sender informasjon vidare til Husbanken. Stønad vert betalt ut kvar tredje månad og kan for einskilde bety relativt mykje økonomisk. For einskildpersonar vil det derfor vera viktig at dei vert kjent med kriteria for ordninga. For kommunen vil det vera viktig at denne ordninga vert utnytta for dei som mottar økonomisk sosialhjelp. Trongen for sosialhjelp vil då bli redusert. Dei som arbeidar med sosialhjelp har derfor eit kontinuerleg fokus på mulighetene for å nytta denne ordninga. Økonomisk sosialhjelp For dei som er heilt utan inntekt eller som har ei svært låg inntekt vert det ytt stønad til bustadutgifter, dvs husleige og straum, evt. rente på bustadlån samt kommunale avgifter og forsikring. Dette er eit sikkerhetsnett som ein kvar kommune må ha. Det er vedtatt rettleiande maksimalgrenser på slike utgifter på kr. 3000,- (1person), 4000,- (2 personar) og 5000,- (3 eller fleire). Prosjektgruppa ser det som viktig at desse grensene vært nytta med ein viss fleksibilitet då det ikkje allti vil vera mulig å få bustadutgiftene under desse summane. 20

22 BUSTADSOSIAL HANDLINGSPLAN i TYSVÆR II.IV Nye bustadtiltak Ved sosial bustadplanlegging vil det vera ulike generelle omsyn å ta. Vi må ta omsyn til dei med bustadbehov men og til det generelle bumiljøet. Og når det gjeld dei med ulike problem vil det vera ulike løysingar som kan og bør veljast. I tidlegare periodar har det vore aktuell politikk, særleg i byane, å samla bustader for vanskelegstilte. Mange stader har det derfor vore markerte områder som var kjent som områder med bygningar med dårleg standard og tvilsamt rykte. Haugesund hadde t.d. kommunegården som eit slikt område. I mange byar har kommunane seld leilegheiter i slike områder og heller kjøpt seg inn i andre områder. Skal eit bustadområde vera godt å bu i forutset det bl.a. gode naboforhold, at innbyggjarane stiller opp på felles dugnad etc. Er det svært mange i eit område som på grunn av helse o.l. som ikkje kan bidra på dugnader etc. kan dette vera negativt for bustadområdet. Eit buområde vil og ha ei smertegrense for einskildpersonar som er til sjenanse for nærområdet. På andre sida er forhold som vil tala for ei viss samling av bustader for vanskelegstilte. Mange er avhengig av regelmessig kontakt med helsevesenet eller andre offentlege instansar. Ein større del av desse er og avhengig av offentleg transport for å koma seg til slike avtalar, til evt arbeid samt for å ha eit sosialt liv. Dette talar for å leggja bustader for vanskelegstilte stader med gode offentlege kommunikasjonar samt i nærleiken av offentlege tenestetilbod, kulturtilbod, arbeidsmarknad etc. Eit tredje forhold som det for ein kommune vil vera naturleg å trekkja inn er statlege føringar, gjerne gjennom kva tiltak Husbanken kjem med i forhold til einskildpersonar samt i forhold til kommunane. Kommunane må og ta omsyn til ulike reformer som t.d. desentraliseringa av det psykiatriske helsevesenet, mottak av flyktningar etc. Kartlegging trong for bustader Kartlegginga fortel oss at det er ein del personar med meir eller mindre omfattande bustadbehov som ikkje har tilfredsstillande bustad eller som vil ha problemer med å halda på nåverande bustad. Det er registrert 118 familieeiningar i kartlegginga samt at vi kan leggja til grunn at ikkje alle forhold er fanga opp av denne. Nokre av personane vil og finna private løysingar utan trong for offentleg tilrettelegging. Vi vil ta utgangspunkt i kartlegginga når vi set opp mål for talet på bustader. Den bør vera eit grunnlagsdokument i forhold til konkrete tiltak i forhold til ulike målgrupper. 21

23 Som eit utgangspunkt bør vi ha at alle treng ein plass å bu. For dei fleste kan denne bustaden i prinsippet vera sjølveigande eller leigd, kommunal eller privat. Om det er ein ordinær bustad eller om den er samlokalisert er ikkje avgjerande for eigarforholda. Dei fleste samlokaliserte bustader finn vi likevel i kommunal eige. I følgje undersøkinga er det rundt 20 personar som treng samlokaliserte løysingar med bemanning. Vidare har vi rundt 12 personar som treng samlokalisert løysingar utan bemanning. For dei resterande personane er det føreslått løysingar med nåverande eller ny ordinær bustad. Vi vil nedanfor sjå på ulike strategier for å møta desse bustadbehova. Omdisponering Prosjektgruppa har gått gjennom den kommunale bustadmassen og tilrår ei viss omdisponering. Kommunen har pr. i dag omsorgsbustader for eldre og funksjonshemma. Bustadene fungerer bra for denne gruppa og er ikkje særleg aktuelle for omdisponering. Vidare har vi ein del trygdebustader som og er egna for gruppa alders- og uførepensjonistar. Ut frå nyttingsgrad etc er ikkje grunnlag for nokon vesentleg omdisponering til andre føremål her. Gruppa har og sett på dei kommunale utleigebustadene og tilrår her ei omdisponering. Vi ønskjer at bustadene med nokre få unntak vert omdisponert til å nyttast til overgangsbustader for vanskelegstilte. Dette vert og i tråd med ei rekkje einskildvedtak i Formannskapet der det er gitt rom for omdisponering. Bustadene vert nå nytta til utleige til tilsette. Leigetid er avgrensa til 3 år men kan forlengjast etter søknad. Prosjektgruppa meiner at det ikkje er nødvendig at kommunen stiller med bustader til ei subsidiert leige til nytilsette. Personar med god helse og arbeid har etter vår erfaring ikkje problem med å skaffa seg leigebustad i Tysvær. Dersom nytilsette kjem langvegsfrå og har problemer med å skaffa seg bustad vil vi heller tilrå at kommunen hjelper til med å formidla leige. Ved å omdisponere bustader frå å vera bustader for tilsette til å vera bustader for vanskelegstilte kan vi frigjere opptil bustader for denne gruppa. Ikkje alle bustadene er like godt egna for målgruppene. Dette har noko med geografisk plassering å gjera samt storleik på bustadene mm. Vidare kan det vera grunn til å omdisponere ein del bustader til visse typar føremål. Kartlegginga samt erfaring frå sosialavdelinga tyder på at vi har trong for ein del gjennomgangsbustader for einslege personar med rusproblem. Prosjektgruppa vil tilrå at 4 mindre kommunale husvære vert disponert til dette føremålet. For at dette skal bli ei god løysing er det nødvendig å gje tilstrekkeleg med oppfølging. For å unngå å samla for mange personar med same problematikk på ein plass vil vi tilrå at desse bustadene vert spreidd rundt i kommunen. Uavhengig av dette planarbeidet er to av bustadene omdisponert til andre formål. Den såkalla legebustaden i Aksdal er vedtatt omdisponert til kontaktsenter for personar med psykiske problem. Den kommunale bustaden på Stranda er planlagt omdisponert til museumsføremål. 22

24 Ombygging Prosjektgruppa har gått gjennom kommunale bygningar og vurdert kor det kan vera muligheter for ombygging. Aktuelle objekt som Grinde bufellesskap og Nedstrand Kvileheim var sett for sal før gruppa kom i gang med sitt arbeid. Desse er derfor ikkje konkret vurderte av gruppa. Prosjektgruppa vil peika på kjellaren i den eine gjennomgangsbustaden i Aksdalsvegen. Her er det muligheter for å innreie to mindre hybelleiligheter på ca 40 m2. Kostnaden med dette vil vera rimeleg då yttervegger, vindauga og dører er klar samt at vann og kloakk er gjort klar. Det er grunnlag for å søkja bustadtilskot til desse utleigebustadene. Det er grunn til å tru at kommunen kan få eit tilskot frå Husbanken på 30% av totalkostnadene på anslagsvis ,- for begge leilegheitene. Sal av bustader/kommunale eigedomar Det er vedtatt sal av Kvileheimen på Nedstrand samt at Grinde Bufelleskap. Sal av kvileheimen vil medføra at det blir tre færre trygdebustader. Ved Grinde Bufelleskap er det og ein trygdebustad/anneks som har vore nytta til busetnad av vanskelegstilte. Bufelleskapet er seld for ,-. Kvileheimen har ei prisantydning på 2.7 millionar. I nokre av dei kommunale bustadene har dei same vanskelegstilte budd i lang tid. Dei har ordinær leigekontrakt og kan ikkje seiast opp. Nokre har og vist interesse for å kjøpa bustaden dei bur i. Prosjektgruppa finn derfor grunn til føreslå å tilby dei av leigetakarane som har budd i kommunale bustader over ein periode på 8 10 år eller meir å kjøpa bustaden dei bur i. Dette gjeld berre vanskelegstilte leigetakarar som bur i bustader med ein leilegheit. Dette dreier seg om tre bustader, to i ytre del av kommunen, ein i søre del av kommunen. Prosjektgruppa ønskjer at kommunen skal tilby leigetakar å kjøpa for salstakst. Dersom leigetakar ikkje ønskjer å kjøpa vert bustadene ikkje seld. Vi har ovanfor tilrådd ei viss omdisponering av bustader frå å leiga dei ut til tilsette til å leiga ut til vanskelegstilte. Behova for bustader til vanskelegstilte synes vesentleg sterkare i ytre del av kommunen enn i indre og søre del av kommunen. Men også medan bustadene har blitt leigd ut til tilsette har det vore vesentleg mindre interesse for å leiga bustader i Nedstrand og i Bjørnsvik i samanlikna med andre stader i kommunen. Det har og vore lite førespurnad frå vanskelegstilte på bustader i søre og indre del av kommunen. Av dei bustadene vi har er mange bygde som såkalla lærarbustader og er tilrettelagt for familiar. Dei vanskelegstilte bur i større grad aleine. I indre og søre del av kommunen er vi derfor litt usikre på om vi løyser problema ved berre å disponera om bustadene frå å vera bustader frå tilsette til å vera bustader for vanskelegstilte. Ein del av dei vanskelegstilte har problemer som gjer at det vil vera gunstig med ei samlokalisering, jfr bygging av omsorgsbustader på Nedstrand. Samtidig kan det og vera gunstig å ikkje samla t.d. for mange personar med rusproblematikk ein stad. I Nedstrand har kommunen 4 hus med i alt 5 leilegheiter. I Bjørnsvik 3 hus med 5 leilegheiter. Prosjektgruppa finn å tilrå at kommunen set eit hus for sal begge stader. Vi vil då tilrå å selja det kommunale huset i Bjørnsvik med kun eit husvære i. Det kan og vurderast å selja eit av 23

25 dei andre husa i Bjørnsvik. På Nedstrand vil vi tilrå å selja eit av husa på Stuvik. (Begge har berre ei leilegheit). For at prosjektgruppa skal tilrå sal er det ein føresetnad at eit tilsvarande tal på husvære vert bygt/kjøpt andre stader. Innleige av private bustader framleige Tysvær kommune baserer mottak av nye flyktningar hovedsakleg på innleige av private bustader som vert utleigd vidare til flyktningane. Kommunen har i det siste fått bra tilbud på leilegheiter. På mange måtar har ordninga vore gunstig. Vårt inntrykk er at huseigar opplever det som ein god og sikker ordning for sin del. For flyktningane kan det og vera gunstig å forholda seg til kommunen som utleigar så lenge dei og har andre forhold dei har kontakt med kommunen om. Ved at dei leiger via kommunen utløyser dette og rettar til bustønad i ein del samanhengar. På den andre sida er det ut frå ei integreringstankegang betenkeleg at kommunen over tid skal binda seg til å stå som leigetakar til ein større mengde bustader når det gjeld personar som over tid burde kunne vera ordinere bustadsøkjerar. Prosjektgruppa vil derfor tilrå at ein endrar praksis til at kommunen i utgangspunktet står som leigetakar i inntil to år og at leigekontrakten deretter blir ført over i namnet til den som bur i leilegheiten. Dette må i såfall avtalast med huseigar på førehand. Planlagt nybygging For å oppnå måla om tilfredstillande bustaddekning må det skje nybygging. I økonomiplanen er det fremja ein del nødvendige prosjekter når det gjeld funksjonshemma samt at det er planlagt utbygging av omsorgsbustader på Nedstrand (6 + 4 for psykiatri ). Aksdalstunet (sjukeheimen) skal og byggast om dette vil ikkje gje ekstra plasser. Bustader for funksjonshemma er planlagt med 4 stk i Aksdal (2004), 6 på Frakkagjerd i samband med bygging av nytt avlastningstiltak (2003), Ombygging Alvanuten, 1 stk (2004), I økonomiplan og psykiatriplansamanheng er det og fremja forslag om bustader for personar med alvorlege psykiske lidingar. Bl.a. er det føreslått utbygging av i alt 11 omsorgsbustader for personar med psykiske problem fordelt på Aksdal/Frakkagjerd området og på Nedstrand. 3 i Aksdal i 2002 dei resterande i I økonomiplan samanheng har det og vore fremja forslag om bygging av bustader for vanskelegstilte med to bustader annakvart år. Dette er sett midlertidig på vent i påvente av utarbeiding av denne planen. Desse tiltaka vil i første rekkje vera i forhold til dei med størst behov for offentleg bistand i samband med etablering i bustad samt at dei har trong for oppfølging i bustaden. Forutan desse tiltaka vil det vera andre tiltak som må setjast i gang i forhold til personar som kan eiga bustad sjølv. Tilrettelegging for bygging av private bustader Ein stor del av bustadbehova kan løysast gjennom tilrettelegging for bygging av nøkterne sjølveigande bustader. Vi ser det som særleg viktig at det vert lagt til rette for slik bygging i samband med nye kommunale og private bustadfelt. Tilrettelegging av bustader i burettslag 24