Samandrag. 89 % av det originale fotomaterialet deponert på magasin er udigitalisert og uregistrert. Dermed er det også utilgjengeleg for ålmenta.

Transkript

1 Fylkesarkivet 1

2 Den digitale teknologien gir store muligheiter når det gjeld nettbasert tilgjengeleggjering og formidling av kulturhistorisk fotografi. Fylkesarkivet var tidleg ute med å utnytte desse muligheitene, men også vi har store utfordringar i fotobevaringsarbeidet. Utfordringane er både knytt til: (1) Fotovern (her i tydinga innsamling, ordning, konservering) av dei store mengdene potensielt bevaringsverdige fotografi frå og i fylket; (2) Nettbasert tilgjengleggjering og formidling av fotosamlingane vi forvaltar på vegne av fellesskapet og komande generasjonar. 89 % av det originale fotomaterialet deponert på magasin er udigitalisert og uregistrert. Dermed er det også utilgjengeleg for ålmenta. Kring 32 % av fotografia lasta opp i fotobasen er uregistrert og dermed lite tilgjengleg for publikum. I tillegg kjem ukjente, men truleg store, mengder potensielt bevaringsverdige fotografi hos ulike private og offentlege eigarar som bør kartleggjast og bevarast for ettertida. Utfordringa knytt til mengde er formidabel. Samandrag Eit viktig aspekt ved fotobevaringsarbeidet i Sogn og Fjordane har vore og er utviklingsoppgåver: Fylkesarkivet nyttar ein eigenutvikla fotobase til registrering og nettbasert tilgjengeleggjering av samlingane vi forvaltar. I denne rapporten vert det peikt på behov for vidareutvikling av dagens database både når det gjeld registreringsløysingar og betre søke- og brukartenester. Formidling er meir enn tilgjengeleggjering og heng nøye saman med kunnskapsutvikling og forsking. Kunnskapsutvikling om og formidling av kulturhistorisk fotografi i Sogn og Fjordane har lenge vore eit neglisjert område. Systematisk og forskingsbasert kunnskap om den regionale fotohistoria manglar, og kunnskap om historiske fotografar frå og i Sogn og Fjordane har i liten grad blitt formidla til publikum. Rapporten peikar på at systematisk kunnskap om den regionale fotohistoria er ein føresetnad for å kunne prioritere arbeidsinnsatsen innafor eit fagfelt der mengde er den største utfordringa. Det vert også peika på behovet for nettbasert formidling av den regionale fotohistoria. For å møte både utfordringane og muligheitene fotobevaringsarbeidet står ovanfor, vil det viktigaste enkelttiltaket vere ein auka ressurstilførsel til fagfeltet foto ved Fylkesarkivet. Den auka ressurstilførselen må sjåast i samanheng med både mengdeproblematikken og behovet for utviklingsarbeid, men er også sentralt knytt til behovet for ei profesjonalisering av fagfeltet. Fotobevaringsarbeidet fordrar fagkunnskap på eit høgare nivå innafor to vidt forskjellige fagfelt fototeknikk og kulturhistorie. Kompetanse på fototeknikk finst allereie i dagens organisasjon. Kulturhistorisk kompetanse på eit høgare nivå bør tilførast. Fylkesarkivet i Sogn og Fjordane Askedalen Leikanger Telefon: Faks: Epost: postmottak.sffarkiv@sfj.no Framside: Utsnitt av negativsamlinga etter fotograf Hamre frå Vågsøy. Fotograf: Arild Reppen. ISBN Fylkesarkivet i Sogn og Fjordane, 2008.

3 Innhald Føreord 4 1. Innleiing 5 2. Datagrunnlag og metodiske vurderingar 7 3. Fototenester på Internett 10 Kort om registrering 10 Søketenester 10 Brukarkommentarar 19 Handlekorga 21 Andre nettstader Fotosamlingane: Status og prioriteringar i eit kommuneperspektiv Sogn og Fjordane Flora Gulen Solund Hyllestad Høyanger Vik Balestrand Leikanger Sogndal Aurland Lærdal Årdal Luster Askvoll Fjaler Gaular Jølster Førde Naustdal Bremanger Vågsøy Selje Eid Hornindal Gloppen Stryn Oppsummering: Status og utfordringar i fotobevaringsarbeidet i Sogn og Fjordane 84 Status sentrale nøkkeltal 84 Planstyrt arbeid 84 Kvar skal vi starte? konkrete bevaringsmessige prioriteringar 88 Registrering ein føresetnad for tilgang 90 Formidling meir enn tilgjengeleggjering 94 Profesjonalisering og regionale fellestenester 99 Litteraturliste 102 Vedlegg 103 3

4 Føreord Denne rapporten er ein gjennomgang av Fylkesarkivet i Sogn og Fjordane sine fotosamlingar og fototenester. Vi har lenge hatt ønskje om å ha ein slik grundig gjennomgang av fotodatabasen og samlingane våre. Vi meiner det er viktig å ha eit kritisk blikk på eiga verksemd, og prøve å sjå framover for å gjere innsatsen enda meir målretta, og forbetre alle sider ved arbeidet. Det er hovudtanken bak denne rapporten. Elin Østevik, som har vore tilsett som fotoarkivar på Fylkesarkivet, har analysert talmaterialet og skrive rapporten. Elin har utført eit viktig arbeid, med analytisk tilnærming, stor entusiasme og fagleg grundigheit. No er altså tida mogen for å gjere opp status og sjå framover: Kva er samla inn? Korleis er samlingane fordelt geografisk, tematisk og kronologisk? Og ikkje minst: Kva er det som manglar, og kor skal vi setje inn innsatsen i åra framover? Fotoarbeid er ei krevjande oppgåve. Det krevst målretta og metodisk innsats over mange år. Og ikkje minst er det ressurskrevjande. Denne rapporten syner kva som er gjort, og peikar på naudsynte prioriteringar for åra som kjem. Det er viktig at vi framleis har ambisjonar innan fotovernet i fylket. Historiske foto skaper unike band til fortida. Bileta talar til oss, unge og gamle. Som formidlingsverktøy innan kulturfeltet er foto uvurderleg. Nettbasert tilgjengeleggjering av fotosamlingane er eitt av kjennemerka ved fotoarbeidet i Sogn og Fjordane. Det inneber særlege utfordringar knytt til digitalisering, tenesteutvikling og formidling. Dei siste års fokus på digitalisering og brukartenester, og ikkje minst publikums forventningar, gjer arbeidet med fotovern mykje meir ressurskrevjande enn det har vore tidlegare. Skal vi kunne vi forbetre innsatsen på fagfeltet og utvikle gode fototenester i åra som kjem, er det heilt naudsynt med større ressursar. Snorre D. Øverbø Fylkesarkivar Eit arbeid som dette er aldri berre innsatsen til ein person: Eg vil takke Snorre Øverbø og Arild Reppen for gode innspel og diskusjonar undervegs i arbeidet. Arild skal dessutan ha ei stor takk for å ha skrive avsnittet Levetid og prioriteringar i kapittel 5. Elin Østevik Fotoarkivar Leikanger,

5 1. Innleiing Fylkesarkivet si fotovernteneste har som føremål å bevare og tilgjengeleggjere kulturhistoriske fotografi frå Sogn og Fjordane. Etter 22 år med aktivitet er tida moden for ein systematisk gjennomgang av samlingane våre digitale som analoge. Rapporten søkjer å finne status for det som er gjort og å avdekke utfordringar for det vidare arbeidet. Arbeidsmetodar og teknologi har endra seg mykje sidan starten i Biletopplysningar har vorte registrert i ulike databasesystem, og seinare importert inn i det per tida nyaste systemet. Likeeins vart fotografia tidlegare reprodusert på film, medan ein i dag nyttar digital reproteknologi. Samstundes har også stillingsressursane tilknytt fotobevaringsarbeidet variert i denne perioden. I periodar med ekstra løyvingar til kortare engasjement eller prosjektstillingar har ein kunna jobbe intensivt med innsamlings- og registreringsarbeid, og/eller gi digitaliseringsarbeidet eit ekstra løft, i tillegg til å handsame dei mange førespurnadane og tingingane fotoavdelinga får frå publikum. Etter 22 år med aktivitet er tida no altså moden for ein systematisk gjennomgang av samlingane våre: Kor mange bilete har vi, og korleis fordeler dei seg på tema/motiv, datering og geografiske lokalitetar? Kor mange av bileta er digitaliserte og publiserte på Internett, og kva er omfanget av udigitalisert materiale deponert på fotomagasinet? Kan ein identifisere klare hol (tematiske, geografiske eller dateringsmessige) i det bevarte materialet? Hovudføremålet med denne rapporten er nettopp å analysere kva vi har av fotohistorisk materiale frå fylket vårt, og med utgangspunkt i denne analysen gi peikarar fram mot kva tema, kommunar, samlingar og materialtypar som bør prioriterast i innsamlingsarbeidet og samlingsforvaltninga. Først med ei detaljert oversikt over kva vi har og ikkje har av bevart fotomateriale er det mogleg å gjere velfunderte prioriteringar innafor eit arbeidsfelt der dei enorme mengdene potensielt bevaringsverdige fotografi er den største utfordringa vi står ovanfor. Samstundes har det vore eit ønske å synleggjere også andre svært viktige utfordringar i fotobevaringsarbeidet i Sogn og Fjordane; først og fremst utfordringar knytt til kunnskap om og formidling av fotosoga til Sogn og Fjordane og utfordringar knytt til vidareutvikling av databasetenestene våre både når det gjeld registrerings- og formidlingsløysingar. Det er likevel fotosamlingane Fylkesarkivet forvaltar som står i hovudfokus i rapporten. Utfordringar knytt til fotohistorisk kunnskap, formidling og databasetenester veks ut frå det innhaldet vi forvaltar på vegne av ålmenta og komande generasjonar. Rapporten er dermed organisert som følgjer: Kapittel 2 inneheld ein kort gjennomgang av metodiske avvegingar som har vore styrande for arbeidet, samt informasjon om datagrunnlaget rapporten er basert på. Kapittel 3 gir ein kort presentasjon av dei nettbaserte fototenestene Fylkesarkivet tilbyr, det vere seg både ulike søkefunksjonar og andre brukartenester. Fototenestene som vert presentert her er grunnlag for dei vidareutviklingane som vert føreslått i kapittel 5. Kapittel 4 inneheld ein systematisk gjennomgang av fotosamlingane Fylkesarkivet forvaltar. Kapittelet er organisert etter kommune, ettersom geografisk representativitet har vore eit viktig prinsipp i fotobevaringsarbeidet i Sogn og Fjordane. For kvar kommune vert det presentert sentrale data om fotografi registrert i fotobasen, motiv og udigitalisert originalmateriale deponert på magasin. Kvar kommunedel vert avslutta med eit avsnitt om anbefalte prioriteringar for fotobevaringsarbeidet i den gjeldande kommunen. 5

6 Kapittel 5 vert innleia med ei oppsummering av hovudtrekka frå kapittel fire, før dei overgripande utfordringane som kan identifiserast i fotobevaringsarbeidet i Sogn og Fjordane både når det gjeld utvalskriterium, innsamling, konservering, digitalisering, registrering, formidling, kunnskapsutvikling/ forsking og databaseutvikling vert presentert. Det er eit misforhold mellom utfordringar og ressursane som er avsett til fotobevaringsarbeidet i Sogn og Fjordane. 6

7 2. Datagrunnlag og metodiske vurderingar Analysen i denne rapporten er i all hovudsak basert på metadata eksportert frå fotobasen 2. august Dataeksporten vart handsama og analysert i Access og Excel. I tillegg er opplysningar om udigitalisert originalmateriale deponert på magasin nytta i arbeidet. I det følgjande vil eg gi ei kort orientering om metodiske vurderingar og datagrunnlaget for rapporten. Metodiske vurderingar I fotobevaringsarbeidet i Sogn og Fjordane har det blitt lagt stor vekt på geografisk representativitet. Det har vore, og er, ei sentral målsetjing å ta vare på kulturhistorisk fotografi frå alle kommunar i fylket. Bevaringsprosjekt vert ofte utført med kommunane som sentrale partnarar, både når det gjeld finansiering av arbeidet og praktisk gjennomføring av dokumentasjonsarbeidet (innsamling og registrering av biletopplysningar). Eg har difor valt å analysere og organisere informasjonen om fotosamlingane Fylkesarkivet forvaltar ut frå eit kommuneperspektiv (kapittel 4). For kvar kommune har eg sett på følgjande nøkkeltal: i) Det totale talet fotografi frå kommunen i fotobasen, samt storleiken på og arkivskaparane bak dei fem største samlingane med materiale frå kommunen. ii) Udigitalisert deponert originalmateriale frå kommunen. iii) Dei fem mest nytta stikkorda nytta for å skildre motivinnhald 1 i fotografia frå kommunen. Sett i samanheng vil desse tre faktorane kunne seie noko om samlingsstrukturen i kvar enkelt kommune og synleggjere potensielle innsatsområde i det framtidige fotobevaringsarbeidet både på kommune- og fylkesnivå. I tillegg er utfyllande motivstatistikkar inkludert som vedlegg til rapporten (sjå vedlegg 1). Motivstatistikkane i vedlegget er laga med utgangspunktet i utvalskriteria våre, (sjå vedlegg 2). Grunngjevinga for dette valet er at eit vesentleg poeng med ein rapport som denne er å få fram kva vi har og ikkje har av motivtypar vi ut frå utvalskriteria har ei målsetjing om å bevare. Utvalskriteria våre vart utarbeidde på 1990-talet, og har sidan vore styrande for innsamlingsarbeidet ved fotoavdelinga. Lista er delt i to hovudkategoriar (A) Frå arbeidsliv og samfunnsliv og (B) Portrett, familiebilete, andre gruppebilete, som båe har fleire underkategoriar. Med utgangspunkt i lista over utvalskriterium har eg identifisert følgjande motiv som sentrale: landskap (A1) bygningar (A2) tettstad og busetnad (A2) fabrikk (A3) veg (A4, A5, A9) båt (A4, A6, A8) støl (A5, A7) naust (A2, A6) 17.mai (A7) julefeiring (A7) livssyklusritual (A8) skule (A13, A8) personbilete (B1, B3, B2, B5) Statistikk over desse motivområda finn lesaren i vedlegg ) Gjeld stikkord i posisjon 1 i motivfeltet. Posisjon 1 vil seie stikkordet heilt til venstre i motivfeltet. Stikkorda vert registrert i tråd med ein logikk der det viktigaste stikkordet skal stå lengst til venstre, deretter det nest viktigaste, osb. 2) Statistikkane i vedlegget er laga utan å ta omsyn til kvar i motivfeltet stikkordet står. 7

8 Merk at det er ein etablert praksis å nytte stikkorda portrett (maks to avbilda personar) og gruppe (tre eller fleire avbilda personar) om personbilete. I tillegg vert markøren U nytta for å signalisere at biletet er teke utandørs, medan ein nyttar tal for å signalisere kor mange avbilda personar som er på biletet. Til dømes er då portrett2 eit portrett av to personar utandørs, medan gruppe30 er eit gruppebilete av 30 personar innandørs. Denne motivstatistikken har i mindre grad blitt trekt inn i analysen i kapittel 4, på grunn av vanskar med å trekke klare slutningar frå dette grunnlagsmaterialet all den tid motivfeltet i fotobasen er eit fritekstfelt. Dette poenget vert utdjupa nærare i kapittel 5. bilete som vert presentert i denne rapporten, vil avvike frå kvarandre. Udigitalisert originalmateriale Hovudvekta av fotosamlingane Fylkesarkivet forvaltar er ikkje digitalisert og registrert i fotobasen. Tal fotografi i desse samlingane, presentert i kapittel 4, vedlegg 1 og vedlegg 3, må oppfattast som overslag. Når det gjeld udigitaliserte samlingar utan klar kommunetilknyting, vert desse presentert under kommunenummer 1400 Sogn og Fjordane. Om talmaterialet frå fotobasen Fotografia i fotobasen kan vere meir eller mindre utfyllande registrert. Talmaterialet som vert presentert, gjeld såleis alltid berre dei fotografia som det er registrert informasjon til i det aktuelle feltet i fotobasen. Til dømes vil fotografi som enno ikkje er daterte (registrert på til dømes år 0 i dateringsfelta), bli haldt utanfor all statistikk der datering er eit av analysekriteria, medan fotografi som enno ikkje er registrert på kommunenummer (verdi 0 i feltet for kommunenummer) vil bli halde utanfor all statistikk der kommune er eit av analysekriteria. Variasjonen i kva metadata som er registrert til dei enkelte fotografia, er bakgrunnen for dei i nokre tilfelle relativt store forskjellane i tal fotografi frå einskilde kommunar i dei ulike statistiske diagramma. Til dømes syner figur 10 i vedlegg 1 at det er over 8000 fotografi frå Høyanger registrert i fotobasen, medan figur 11, der også datering er ein faktor, berre gir kring 3500 fotografi frå Høyanger. Altså er vel 4500 av fotografia frå Høyanger førebels udaterte. Lesaren må også vere merksam på at ikkje alle biletpostane i fotobasen har digital biletfil tilknytt. For nokre kommunar er det slik at store delar av fotomaterialet som er registrert i fotobasen berre finst analogt/på reprofilm. Som oftast vil biletpostar utan digital biletfil tilknytt, ikkje vere publisert på Internett, slik at tal bilete brukarar kan søke fram frå ein gitt kommune på Internett og tal 8

9 Landskap frå Bygstad. Fotograf: Ukjend. 9

10 3. Fototenester på internett Eit viktig prinsipp i fotobevaringsarbeidet i Sogn og Fjordane er å gi publikum nettbasert tilgang til dei kulturhistoriske fotografia vi forvaltar. I det følgjande vil eg gi ein kort presentasjon av dei ulike søkeinngangane og brukartenestene knytt til fotobasen. Presentasjonen her vil peike fram mot kapittel 5, der vidareutviklingar av dagens databasetenester vert drøfta. Kort om registrering Digitalisering og elektronisk registrering av biletopplysningar til fotografia er ein føresetnad for å kunne gi nettbasert tilgang. Fig. 1. Registreringsskjema for foto. For kvart fotografi vert omfattande opplysningar om mellom anna stad, datering, motiv og fotograf registrert i tillegg til ein utfyllande bilettekst (fig. 1). Namn på avbilda personar vert i tillegg registrert i ein eigen tabell i registreringsskjemaet for foto (fig. 2). Det er denne tabellen som ligg til grunn for søketenesta søk i avbilda personar (sjå nedanfor). Søketenester Per 2. august 2007 var nær fotografi frå Fylkesarkivet og musea i Sogn og Fjordane registrert i fotobasen kring av desse fotografia var publisert på Internett (sjå vedlegg 1). Brukarane har tre hovudinngangar inn i dei digitaliserte og publiserte delane av fotosamlingane: 1) Søk i fotoarkiv; 2) Søk i flyfoto; og 3) Søk i avbilda personar. I tillegg kjem 10

11 Fig. 2. Tabell for registrering av avbilda personar. Fig. 3. (Under). Brukarar har tre hovudinngangar til dei digitaliserte og publiserte delane av fotosamlingane: 1) Søk i fotoarkiv; 2) Søk i flyfoto; og 3) Søk etter avbilda personar. 11

12 ABM-samsøk, som er ei nyutvikla søketeneste, der brukarane kan søke på tvers av ulike former for kulturhistorisk kjeldemateriale (foto, kommunale arkiv, stadnamn, musikk osb). Søk i fotoarkiv Søk i fotoarkiv kan seiast å vere den viktigaste søkeinngangen til det kulturhistoriske fotomaterialet på Internett. Brukarane kan ved å velje dette alternativet gå vidare å velje mellom eit enkelt eller eit avansert søk. Ved å velje enkelt søk kan brukarane søke fram bileta etter kommune og/ eller gardsnummer, og dei kan skrive søkeomgrep i eit fritekstfelt (fig. 4). Ved å velje avansert søk kan brukarane søke fram fotografia dei er på jakt etter ved å kombinere ei rekkje ulike kriterium, mellom anna datering, stad, motiv, omtale og fotograf (fig. 5). For engelskspråkelege brukarar finst eit søkeskjema på engelsk som er ein mellomting mellom enkelt og avansert søk (fig. 6). Innhaldsdata finst framleis berre på norsk, men med eit søkeskjema på engelsk vert det likevel lettare for dei engelskspråklege brukarane å søke i materialet. Anten brukarane vel enkelt søk, avansert søk eller den engelskspråklege versjonen av søkeskjemaet, kan ho/han velje å få presentert søkeresultatet anten som liste (fig. 7), album (fig. 8) eller fotoark (fig. 9). Fig. 4. Søkebilete for enkelt søk. 12

13 Fig. 5. Søkebilete for avansert søk. Fig. 6. (Under). Engelskspråkleg søkeskjema. 13

14 Fig. 7. Søkeresultat presentert som liste. Fig. 8. (Under). Søkeresultat presentert som album. 14

15 Fig. 9. Søkeresultat presentert som fotoark. Fig. 10. (Under). Fotoarkvisning av flyfoto frå Gloppen kommune. 15

16 Søk i flyfoto Denne søkeinngangen gir tilgang til flyfoto som er gjort tilgjengeleg for publikum i samarbeid med Johan Ottesen. Johan Ottesen driv Historisk fotoarkiv og forlag, og eig originalane og rettane til bileta som er tilgjengeleg i denne søketenesta. Per i dag er flyfoto teke av Telemark flyfoto på talet frå kommunane Balestrand, Sogndal, Gloppen og Flora gjort tilgjengeleg her (fig. 10).. Søk i avbilda personar Store delar av det bevarte fotomateriale frå Sogn og Fjordane er personbilete. Gjennom søkeinngangen søk i avbilda personar får brukaren ein enkel inngang til alle desse personbileta (fig. 11). Per 2. august 2007 var det registert nær avbilda personar i fotobasen. Fig. 11. Brukarar kan søke fram avbilda personar ved søke på førenamn og/eller etternamn. 16

17 Fig. 12. Treffliste for søk på avbilda personar, frå venstre: Fotonummer, etternamn og førenamn. Fig. 13. (Under). Namn på avbilda personar står i utheva skrift nedst på visninga av enkeltbilete: Brukarane kan ved å klikke på eit gitt namn, få fram ei treffliste over alle bileta akkurat denne personen er avbilda på. 17

18 Fig. 14. Søkeskjema ABM-samsøk. Fig. 15. (Under). Treffliste ABMsamsøk. 18

19 ABM-samsøk Søketenesta ABM-samsøk vart utvikla i samband med prosjektet Nettbasert kultur- og kunnskapsformidling i Sogn og Fjordane (fig. 14). Ved å søke i ABM-samsøk kan brukarane søke i fleire databasar samstundes, og få treff på ei rekke ulike typar kulturhistorisk kjeldemateriale (fig. 15). Brukarkommentarar Brukarane av fotobasen har ikkje berre høve til å sjå på bileta og lese opplysningane som er registrert til dei, dei kan også sjølv leggje inn utfyllande opplysningar til bileta i eit eige brukarkommentarfelt (fig. 16). Fig. 16. For å leggje inn brukarkommentarar til bileta i fotobasen må brukarane også opplyse om namn, adresse og e-post. Brukarane kan gjennom å vere aktive bidragsytarar slik sjølv vere med på å berike dei bevarte samlingane av kulturhistoriske fotografi frå fylket. Desse brukarkommentarane er ikkje berre ein ressurs for brukarane sjølve, men også for fotoarkivarane og lokale samarbeidspartnarar i dokumentasjonsprosjekt. I samband med digitalisering av og eit planlagt dokumentasjonsprosjekt for samlingane Døsen og Brathole (sjå kapittel 4, avsnittet 1426 Luster), vart båe samlingane publisert på Internett før vi hadde fått samla inn og registrert utfyllande opplysningar til bileta. Lokalt i Luster var det stor interesse for desse to samlingane, og vi fekk inn fleire brukarkommentarar til bileta. Desse brukarkommentarane innehaldt mange opplysningar som dei lokale samarbeidspartnarane 19

20 Fig. 17. Brukarkommentarane vert publisert under den offisielle kvalitetssikra biletteksten. Også namn på brukaren som har lagt inn kommentaren og datoen kommentaren vart lagt inn er synleg. fekk god nytte av i arbeidet med å samle inn og registrere opplysningar til bileta. Faktisk vart også Kari Johanna Yttri, som på frivillig basis tok seg av den elektroniske registreringa av biletopplysningar til desse to samlingane, rekruttert av fotoarkivarane på grunnlag av at ho hadde lagt inn mange og gode brukarkommentarar til dei gjeldande samlingane. Brukarkommentartenesta er såleis eit viktig kontaktpunkt mellom fotoarkivarane og brukarane, og ein ressurs i arbeidet ved fotoavdelinga. 20

21 Handlekorga Sist men ikkje minst tilbyr Fylkesarkivet brukarane våre å tinge kopiar av bileta ved å nytte handlekorgfunksjonen på heimesidene våre (fig. 18). Fylkesarkivet leverer bilete til ei heil rekke ulike formål: Forsking, lokalhistoriske publikasjonar, utstillingar, kalendrar, dekor i private heimar osb. av fotografi utgjer ein vesentleg del av den totale mengda førespurnader som fagområdet får. Diverre er det slik at systemet ikkje har loggført tingingar sidan midten av 2001 og det er difor ikkje mogleg å få ut data om sal av fotografi over Internett for dei siste 7 åra. Denne systemfeilen vart retta opp i juli Det som i alle høve er sikkert er at foto er det fagområdet ved arkivet som får flest førespurnader frå publikum, og at sal Fig. 18. Handlekorga. 21

22 Andre nettstader Fylkesarkivet gjer ikkje berre kulturhistoriske fotografi tilgjengeleg på eigen nettstad, men er også ein ressurs for andre fylkeskommunale nettstader som til dømes skulestova.no og fylkesatlas.no (fig. 19). Fotografia er, saman med andre søketenester frå ABM-sektoren, også tilgjenglege via portalen kulturnettsognogfjord ane.no. Fleire kommunar har dessutan integrert ABM-samsøk i sine eigne nettsider (fig. 20), slik at innbyggjarane i på ein enkel måte kan søke fram foto og anna kulturhistorisk kjeldemateriale frå sin eigen kommune. Fig. 19. Foto er eit av temalaga i fylkesatlas.no 22

23 Fig. 20. Fleire kommunar har integrert ABMsamsøk i sine eigne heimesider. 23

24 4. Fotosamlingane: Status og prioriteringar i eit kommuneperspektiv Fylkesarkivet forvaltar omfattande mengder kulturhistoriske fotografi frå Sogn og Fjordane. I dette kapitelet ønskjer eg å gi ei samla framstilling av kva vi har av bevart fotomateriale frå dei einskilde kommunane, samt å identifisere prioriterte bevaringsoppgåver Sogn og Fjordane Samlingsoversyn Arkivskapar Tabell 1. Tal foto i fotobasen Fotosamlingar registrert på kommunenummer 1400 Sogn og Fjordane inneheld hovudsakleg fotografi frå fleire kommunar. Med ei utførleg registrering av dei enkelte fotografia i slike samlingar, vil materialet fordele seg på fleire kommunar. Per 2. august 2007 var over fotografi registrert på kommunenummer 1400 Sogn og Fjordane. Ca av fotografia er originalt fotomateriale deponert på magasin (udigitalisert), medan kring 4600 fotografi er innlånte eller eigenproduserte bilete registrert i fotobasen. Samlingar i fotobasen 51 samlingar inneheld totalt kring 4600 bilete registrert på kommunenummer 1400 Sogn og Fjordane. I all hovudsak er det slik at bilete som er registrert på kommunenummer 1400 ikkje er tilstrekkelig registrerte, anten på grunn av manglande opplysningar eller på grunn av at ein ikkje har prioritert å bruke tid på ei fullstendig registrering av bileta. Dette gjeld spesielt samlinga Fylkesarkivet, Kulturhistorisk Leksikon som inneheld illustrasjonsfoto til artiklar publisert i Fylkesarkivet si nettbaserte teneste Kulturhistorisk Leksikon, sjå tabell Tal udigitaliserte deponerte foto Totalt Sogn Dagblad Norsk Hydro ASA Fylkesarkivet, Kulturhistorisk Leksikon Sogn og Fjordane fylkeskommune, fylkeskommunal vassdragsplan Arbeidararkivet i Sogn og Fjordane Andre samlingar Totalt Udigitaliserte samlingar 1. Her har det i ein lengre periode vore eit medvite val å berre registrere eit minimum av opplysningar til bileta. Ein har dermed opparbeidd seg eit etterslep på ufullstendig registrerte bilete som ein eventuelt må taka opp att på eit seinare tidspunkt. Deponert hjå Fylkesarkivet er samlinga etter Sogn Dagblad frå tidleg 80-tal og fram til nedlegginga i Samlinga omfattar kring bilete. Biletarkivet etter Sogn Dagblad er førebels det einaste biletarkivet etter ei avis som Fylkesarkivet tek vare på. Samlinga skil seg også ut frå det andre biletmaterialet som Fylkesarkivet har i sine samlingar, gjennom at det dokumenterer delar av fylket si nyare historie. Størsteparten av materialet Fylkesarkivet har er frå før Materialet, som er uordna, består av papirkopiar fordelt på konvoluttar. Konvoluttane er berre nummererte,

25 utan noka form for opplysningar om innhald/motiv. Det er ikkje prioritert å digitalisere samlinga med det første, då bileta ikkje vil kunne offentleggjerast av opphavsrettsomsyn. Ei samling på kring bilete frå Norsk Hydro ASA, Oslo, var per 2. august 2007 udigitalisert. Samlinga omfattar papirkopiar og negativ med motiv frå Hydro sine verksemder i Sogn og Fjordane. Sidan august 2007 har kring 1360 bilete med motiv frå Høyanger blitt digitalisert og lasta opp i fotobasen, (sjå avsnittet om Høyanger nedanfor). Sentrale motiv Motiv Tabell 2. Tal bilete Atlas Vegfoto el. vegbilete 363 Flyfoto Faksimile 51 1) Tala her inkluderer også stikkorda atlasleks og Kulturhistorisk Leksikon i tillegg til stikkordet atlas. Den største deponerte fotosamlinga frå Sogn og Fjordane er samlinga etter Sogn Dagblad. Samlinga er per i dag uordna og oppbevart i dei originale konvoluttane. Fotograf: Arild Reppen. Dei fem mest brukte stikkorda på materiale frå 1400 Sogn og Fjordane, speglar at det her til ein stor del er snakk om uregistrert materiale. Fleire av bileta i samlinga Fylkesarkivet, Kulturhistorisk Leksikon har ganske enkelt blitt gjeve stikkordet atlas ( vegfoto eller vegbilete for bilete samla inn i samband med boka På god veg.) og lasta opp i fotobasen utan at utfyllande biletinformasjon er registrert. Informasjon til desse bileta vil finnast i Kulturhistorisk Leksikon, men det er ein stor jobb som må gjerast for å registrere desse bileta på ein fullgod måte i fotobasen. Bilete merka 1905 er samla inn i samband med prosjektet Året 1905, og er del av leksikonsamlinga. Her er det likeeins slik at informasjon til bileta finst i tilknyting til artiklar i Kulturhistorisk Leksikon, men at det er eit behov for å registrere bileta på ein fullgod måte i fotobasen. 25

26 Anbefalte prioriteringar Registrering av bilete i samlinga Fylkesarkivet, Kulturhistorisk Leksikon : Registrering av bileta vil redusere talet bilete registrert på kommunenummer 1400 og tilsvarande auke talet bilete registrert på kommunane i Sogn og Fjordane. Arbeidet vil dermed betre brukartilgangen til dette materialet, som absolutt har ein kulturhistorisk kjeldeverdi, men som per i dag er lite søkbart/tilgjengeleg. Til høgre: Då samlinga etter Sogn Dagblad kom inn til Fylkesarkivet fekk ho fyldig omtale i Kjelda nr. 1, Under: Veien Sogndal Leikanger, eit av dei mange ufullstendig registrerte bileta samla inn i samband med boka På god veg. Fotograf: Normann. 26

27 1401 Flora Samlingsoversyn Arkivskapar Tal foto i fotobasen Tal udigitaliserte deponerte foto Totalt Fotograf Malvin Horne Vest-Foto AS Endre og Alvhild Svanøe Sogn og Fjordane fylkeskommune, fylkeskommunal vassdragsplan Sylvia Svanøe Andre samlingar Totalt ) Her er også 388 digitaliserte Hornefoto registrert på Naustdal kommune trekt frå det totale samlingstalet på fotografi. Tabell 3. Flora er den kommunen vi har flest bevarte fotografi i frå. Kring fotografi er deponert på magasin vel av desse er digitalisert og lasta opp i fotobasen. Samlingar i fotobasen Totalt er det kring 7300 bilete frå Flora registrert i fotobasen. Bileta fordeler seg på 60 samlingar. Flora kommune er dermed den kommunen som har nest flest fotografi registrert i fotobasen. Fotografia er i all hovudsak frå perioden , og fleirtalet av dei kjem frå dei to største samlingane i tabellen ovanfor. Frå Flora kommune er det dermed slik at det bevarte fotomaterialet i all hovudsak består av samlingar etter profesjonelle fotografar. Vi har lite fotografi frå private heimar og familiealbum bevart frå kommunen. Udigitaliserte samlingar Arbeidet med samlinga etter fotograf Malvin Horne ( ) er påbegynt, både på digitaliserings- og registreringssida. Samlinga er vurdert til å kunne innehalde over bilete. Fylkesarkivet vil prioritere å totalt digitalisere og registrere eit utval på 5000 bilete frå samlinga. Det står att å digitalisere i underkant av ) 388 Horne-fotografi registrert på Naustdal kommune er også rekna med her. bilete frå Horne-samlinga for å nå målsetjinga på Heile samlinga på meir enn einingar skal dessutan pakkast om. Horne-samlinga er ei viktig kjelde til livet på kysten, også i nasjonal samanheng. I fotoregistrene kan vi mellom anna lese at : Blant hans bilder finnes trolig Norges største og viktigste arkiv med bilder fra storsildfisket i 50-årene ( Samlinga etter Vest-Foto AS omfattar kring bilete, og er delvis flytt frå Kystmuseet til Fylkesarkivet. Om lag 5600 bilete er så langt pakka om og digitalisert, noko som gjer samlinga til den største digitaliserte samlinga frå Flora. Delar av samlinga er på acetatfilm i dårleg forfatning, og difor bør ein digitalisere langt fleire bilete enn det som er gjort så langt. Alt materiale som er under nedbryting bør frysast ned for ikkje å gå tapt. Samlinga må i sin heilskap pakkast om og arkiverast i magasin på Sandane. Hovuddelen av materialet er no lagra på fotomagasinet, men det står enno att noko materiale på Kystmuseet. Vest-Foto-samlinga inneheld i hovudsak materiale frå åra , og er mellom anna ei viktig kjelde til fiske og verftsindustrien i Flora. Samlinga omfattar også bilete frå handel, idrett, fritid, arkitektur og reine portrettbilete. Samlinga er såleis også ei viktig kjelde til den nyare historia og samfunnsutviklinga i fylket. 27

28 Sentrale motiv Motiv Tal bilete Samling frå Kystmuseet 4899 Båtar 519 Landskap Bybilde 268 Tabell 4. For Flora kommune sin del er det slik at ufullstendig registrert materiale toppar lista over stikkord nytta for å skildre motiv: Heile 4899 bilete er registrert på stikkordet Samling frå Kystmuseet, og i tillegg har 362 bilete stikkordet 0. Når det gjeld fotomaterialet frå Kystmuseet er det slik at det er registrert noko informasjon til materialet i Primus. Tanken var å importere denne informasjonen inn i fotobasen. Diverre har det vist seg å ikkje vere så lett som ein først trudde, då ein post i Primus har blitt nytta til å registrere informasjon om fleire bilete. Koplinga mellom bileta i fotobasen og informasjonen i Primus er bevart i form av bileta sin lokale signatur i fotobasen. Biletinformasjonen er per i dag såleis verken tilgjengeleg for publikum eller tilsette ved Fylkesarkivet. Det er elles verdt å merke seg at båtar er eit primært motivelement for mange bilete frå Flora kommune. Stikkordet båtar er som tabellen syner det andre mest brukte stikkordet i posisjon 1 i motivlina, og som vedlegg 1, Fig. 17. syner, er båtar eit vesentleg motivelement i nær 900 av bileta frå Flora kommune. I motsetning til mange andre kommunar der stikkord som skildrar personbilete (ulike variantar av portrett og gruppe ) dominerer, har Flora kommune forholdsvis få bilete der personar er det dominerande motivelementet, noko som også kjem tydleg til uttrykk i statistikken i vedlegg 1. Frå Flora kommune er det dessutan bevart få bilete frå sentrale sosiale hendingar som til dømes bryllaup og 17. mai. Anbefalte prioriteringar I fotobevaringsarbeidet for Flora kommune står ein ovanfor store og krevjande oppgåver for å forhindre at materiale går 28 Horne-samlinga er ei rik kjelde til sildefisket på 1950-talet. Fotograf: Malvin N. Horne.

29 tapt, og for å få registrert informasjon til sentrale samlingar frå kommunen. Det står mykje arbeid att på dei to største samlingane frå kommunen, Horne og Vest-Foto, i alle arbeidstrinn (ordning, digitalisering og registrering). Registrering av opplysningar til desse to samlingane er ei tidkrevjande oppgåve, men heilt sentralt for deira verdi som kulturhistorisk kjeldemateriale, og for å sikre brukartilgang til materialer. Det bør prioriterast å: Fullføre flyttinga av Vest-Foto-samlinga frå Kystmuseet til fotomagasinet på Sandane. Pakke om samlingane Horne og Vest-Foto. Digitalisere og fryse ned dei delane av Vest-Foto-samlingane som er på acetatfilm under nedbryting. Sildefeltet ved Kvittingane, Fotograf: Kåre Botnmark, Vest-Foto. Digitalisere og registrere kring 3000 fotografi til frå Horne-samlinga, for å nå målsetjinga på 5000 tilgjengeleggjorte fotografi. Starte opp eit dokumentasjonsprosjekt på Vest-Foto-samlinga i samarbeid med Kystmuseet. 29

30 1411 Gulen Samlingsoversyn Arkivskapar Tal foto i fotobasen Tal udigitaliserte deponerte foto Totalt Andreas Grinde Jorunn Haveland Henrikke Knarvik Hermod B. Tynning Odd A. Midttun Andre samlingar Totalt ) Alle bilete i Haveland-samlinga er i realiteten udigitalisert, sjølv om 54 bilete er registrert i fotobasen. Tabell 5. Frå Gulen kommune er det bevart ca 2600 fotografi, i underkant av 2200 av desse er registrert i fotobasen. Samlingar i fotobasen 191 samlingar i fotobasen inneheld materiale frå Gulen kommune; totalt gir det om lag 2200 registrerte bilete frå kommunen. Frå Gulen kommune finst det ingen store samlingar etter til dømes ein fotograf eller ei industriverksemd, men relativt mange små samlingar med bilete lånt inn frå private heimar. Vidare er det slik at kring 1/3 av fotografia frå Gulen som er registrert i fotobasen, verken er digitalisert eller publisert på Internett. Gulen kommune er dermed blant dei kommunane vi har minst tilgjengeleggjort fotomateriale i frå. Udigitaliserte samlingar Ei samling reprofilm produsert av Andreas Grinde i samband med Prosjekt Fotovern er udigitalisert. Reprosamlinga ( AGR repro ) omfattar 265 motiv frå ulike fotosamlingar. Det er registrert biletopplysningar til alle dei 265 bileta. Ei mindre samling på 150 bilete etter Jorunn Haveland er delvis registrert i fotobasen utan tilhøyrande digital biletfil. Opplysningane til dei 54 registrerte bileta er mangelfulle. Samlinga består av nitratfilm, og bør difor digitaliserast og frysast ned. Nitratfilm er svært brannfarleg 30 og skil under nedbryting ut gassar som er skadeleg for alt fotomateriale. Nedfrysing stoppar nedbrytningsprosessar i materialet og er ein sikker måte å oppbevare nitratfilm på. Sentrale motiv Motiv Tal bilete Portrett 161 Portrett2 106 PortrettU2 88 GruppeU3 85 Bryllaup 74 Tabell 6. Når det gjeld bilete frå Gulen kommune er det stikkord som skildrar personbilete som dominerer lista over dei mest nytta stikkorda. Ulike variantar av stikkordet portrett er aller mest brukt. Faktisk er det også slik at dei neste fem stikkorda på lista, frå sjette til tiande mest brukte stikkord, også skildrar personbilete: PortrettU, familie, gruppeu5, gruppeu4 og portrettb. Dominansen av stikkord som skildrar personbilete reflekterer truleg både at det frå Gulen finst mange små fotosamlingar beståande av utvalte bilete frå private familiealbum, og det faktum at stikkord som skildrar personbilete er den mest eintydige stikkordstypen som vert nytta i fotobasen.

31 Anbefalte prioriteringar I fotobevaringsarbeidet for Gulen kommune bør det prioriterast å digitalisere nitratfilmsamlinga etter Jorunn Haveland. I tillegg bør det prioriterast å vidareføre den innsatsen som gjort i tida før reproteknologien vart digital: Dei udigitaliserte bileta som er registrert i fotobasen bør digitaliserast og publiserast på Internett (dette inkluderer reprosamlinga etter Andreas Grinde). Digitalisering av desse bileta vil vere ein effektiv måte å betre den offentlege tilgangen til det bevarte fotomaterialet frå Gulen kommune. Ein sommardag i tunet på Haveland: Einar og Ole sit på folungen medan Elling og Elias passar på. Biletet er datert til ca Fotograf: Ukjend. 31

32 1412 Solund Samlingsoversyn Arkivskapar Tal foto i fotobasen Tal udigitaliserte deponerte foto Totalt Astrid Storøy Mimi Trovåg Johs. Mathiesen Sverre Takle Maria Athammer Andre samlingar Totalt Tabell 7. Solund kommune er med sine ca 640 fotografi, ein av dei kommunane vi har absolutt minst bevart fotomateriale i frå. Samlingar i fotobasen Alle dei fem førstnemnte samlingane i tabell 7 består av bilete innlånt frå private familiealbum. Dei ca. 640 bileta frå Solund fordeler seg på 79 samlingar. Som for Gulen kommune er det slik at kring 1/3 av fotomaterialet frå Solund er udigitalisert og dermed ikkje tilgjengeleg på Internett. Sentrale motiv Motiv Tal bilete Bryllaup 32 Brudepar 25 Anbefalte prioriteringar Solund kommune er blant dei kommunane vi har absolutt minst bevart fotohistorisk materiale i frå. Store delar av det bevarte materiale er dessutan per i dag utilgjengeleg for publikum, ettersom at det ikkje er digitalisert og publisert på Internett. For Solund kommune bør det prioriterast å: Digitalisere og gjere tilgjengeleg dei per i dag udigitaliserte bileta frå kommunen, for slik å vidareføre det arbeidet som allereie er gjort. Framfor alt bør det setjast i gang eit fotobevaringsprosjekt i samarbeid med lokale partnarar i kommunen for sikre at verdifullt kulturhistorisk kjeldemateriale vert tatt vare på for ettertida og gjort offentleg tilgjengeleg. PortrettU2 22 Fiskebåt 20 Slåttonn 20 Tabell 8. Talet bilete for dei ulike motivtypane i tabellen ovanfor er så små, at det vanskeleg let seg gjere å seie noko om framtredande motivtypar i det bevarte fotomaterialet frå Solund kommune: Frå Solund kommune er det bevart litt av alt, eller kanskje rettare, lite av alt. 32

33 Stikkordet bryllaup toppar statistikken over sentrale motiv i det bevarte fotomaterialet frå Gulen. Her eit bryllaupsfylgje på Leknessund, juli Fotograf: Ola Nesheim. 33

34 1413 Hyllestad Samlingsoversyn Arkivskapar Tal foto i fotobasen Tal udigitaliserte deponerte foto Totalt Bygdeboka i Hyllestad (Einar Varli) Hyllestad kommune, kulturkontoret Bjarne Nordbø Johannes Sørebø Åse Tonning Andre samlingar Totalt Tabell 9. Samlingar i fotobasen Frå Hyllestad kommune har vi kring 2900 fotografi. Den største enkeltsamlinga er som vi ser eit resultat av bygdebokarbeidet i Hyllestad. Bileta frå Hyllestad fordeler seg på 153 samlingar. Sentrale motiv Motiv Tal bilete Portrett 302 Tun 265 PortrettU2 181 PortrettU 161 Portrett2 161 Tabell 10. Som for fleire andre kommunar, ser vi at portrettbilete er ein dominerande motivtype i materialet frå Hyllestad kommune. Vidare ser vi at stikkordet tun er mykje nytta. Nesten alle dei 265 bileta med stikkordet tun i posisjon 1 tilhøyrer bygdeboksamlinga, og er flyfoto teke av Telemark Flyselskap A/S i Desse flyfotoa er registrert i fotobasen, utan tilhøyrande digital biletfil. Johan Ottesen, som driv Historisk fotoarkiv og forlag, er eigar av desse flyfotoa. Sjølv om dokumentasjonen av gardstun i Hyllestad kommune på 1950-talet tilsynelatande er rimeleg bra, så syner det seg altså at stikkorda referer seg til flyfoto som vi per i dag verken har i digital kopi eller som originalt negativmateriale. Anbefalte prioriteringar For Hyllestad kommune bør ein prioritere å få i stand ein avtale med Johan Ottesen om å få knytt digitale biletfiler til dei registrerte flyfotoa frå Telemark Flyselskap A/S. Fylkesarkivet har allereie avtalar med Ottesen om tilgjengleggjering av flyfoto han har rettane til frå kommunane Balestrand, Flora, Gloppen og Sogndal. Desse flyfotoa er gjort tilgjengeleg via ein eigen søkeinngang på nettsidene våre, sjå kapittel 1 (sjå kapittel 3). Flyfotoa ei er ei viktig kjelde til utviklinga i landskap, jordbruk og busetnad. Det representerer såleis ein verdi i seg sjølv å få gjort dette fotomaterialet tilgjengeleg for ålmenta. 34

35 Handarbeidstime på Leirvik skule, kring Fotograf: Bjarne Råsberg. 35

36 1416 Høyanger Samlingsoversyn Arkivskapar Tal foto i fotobasen Tal udigitaliserte deponerte foto Totalt Høyanger Verk Høyanger Verk Høyanger Verk Fjellanger Widerøe [Bilete til boka Bluss ] Andre samlingar Totalt Tabell 11. Frå Høyanger kommune har vi bevart nær 8400 kulturhistoriske fotografi. Kring 8100 av desse fotografia er registrert i fotobasen. Høyanger kommune er dermed den kommunen som vi har flest bilete frå i fotobasen. Bileta i fotobasen fordelar seg på 113 samlingar. Samlingar i fotobasen Ut frå tabell 11 kan vi slå fast at industrien i Høyanger kommune er godt dokumentert fotografisk. Nær 7500 bilete relatert til Høyanger Verk, er som vi ser av tabellen, bevart (samlingane Høyanger Verk og boka Bluss ). Det er verdt å merke seg at også store deler av det sosiale livet i industristaden Høyanger er dokumentert i materialet frå Høyanger Verk. Her finst bilete frå organisasjonsliv, kulturarrangement, idrett, familieliv og anna. Ettersom dei bevarte bileta frå Høyanger i all hovudsak er relatert til industriverksemdene i bygda, er det perioden frå 1900 av som er dokumentert i fotosamlingane. Dette tyder at det er få bevarte bilete som syner landskap og gardar i Høyanger kommune før industriutviklinga for alvor kom i gang. Kring 1600 av dei 8100 bileta i fotobasen er ikkje digitalisert, dette gjeld mellom anna 36 samlinga med bilete til bokprosjektet Bluss og ei samling på nær 200 fotografi frå A/S Vadheim Elektrochem. Fabriker. Udigitaliserte samlingar Ei samling på 300 flyfoto frå Fjellanger Widerøe er påbegynt digitalisert. Så langt er 48 flyfoto digitalisert. Det er ei nasjonal prioritering å digitalisere alle flyfoto frå Fjellanger Widerøe. Fylkesarkivet følgjer opp denne nasjonale prioriteringa i arbeidet sitt. Det er såleis prioritert å digitalisere heile samlinga med flyfoto frå Høyanger kommune. Sentrale motiv 5 Motiv Tal bilete Flyfoto 93 Postkort 75 Landskap 71 Dam 50 Tabell 12. 5) Som nemnt innleiingsvis er motivdata henta ut frå fotobasen på eit seinare tidspunkt enn data om sentrale samlingar i kommunane. Avviket mellom tal bilete i motivtabellen og avsnittet Samlingar i fotobasen, skuldast at Fylkesarkivet i perioden mellom datauthentingane lasta opp fleire bilete frå Høyanger i fotobasen.

37 Det store talet bilete med verdien 0 er hovudsakleg uregistrerte bilete frå dei tre fotosamlingane frå Høyanger Verk. Eit dokumentasjonsprosjekt for å registrere biletopplysningar til desse samlingane vert i skrivande stund gjennomført i samarbeid med Høyanger kommune og Høyanger Næringsutvikling. I tillegg inneheld den nyleg digitaliserte samlinga SFFf (foto innlånt av Norsk Hydro ASA, Oslo), over 1300 førebels uregistrerte foto frå Høyanger som ikkje er rekna med i tabell 11 og 12. Dei låge tala for Høyanger kommune i motivstatistikken i vedlegg 1, må såleis sjåast i samanheng med dei store mengdene digitalisert men uregistrert materiale frå kommunen. Erfaringane frå dokumentasjonsprosjektet Høyanger i endring tilseier at ikkje alle dei kring 8000 uregistrerte fotografia frå Høyanger vil bli registrert. I samlingane frå Høyanger Verk er det slik at det finst relativt mange foto som dokumenterer eitt og same motivet Det er til dømes heile 364 bilete som dokumenterer bygginga av oksidfabrikken i Høyanger våren Med ein databasestruktur som ikkje tillett Jonsokbryllaup i Villabyen, ca Fotosamlinga frå Høyanger Verk inneheld også ei stor mengde bilete som dokumenterer små og store sosiale hendingar i tettstaden. Fotoraf: Eugen Nordahl-Olsen. serieregistrering av foto vert det ganske enkelt for tidkrevjande for dei lokale registratorane å registrere store mengder einsarta fotografi. Anbefalte prioriteringar I fotobevaringsarbeidet for Høyanger kommune er det priortert å sluttføre registrering av fotosamlingane frå Høyanger Verk. Digitalisering av Fjellanger Widerøesamlinga frå kommunen bør også prioriterast. 37

38 1417 Vik Samlingsoversyn Arkivskapar Tal foto i fotobasen Tal udigitaliserte deponerte foto Totalt Fotograf Ole Pedersen Fosse Pridlao/Vik Lokalhistoriske Arkiv Lagssoge Vik IL Evelyn Hjortland Bjørg Fosse Holstad (Fotograf Ole Pedersen Fosse) Andre samlingar Totalt Tabell 13. Vik er med sine nær 8700 bilete ein av dei kommunane vi har mest bevart fotomateriale frå. Samlingar i fotobasen Totalt er over 5700 bilete frå Vik registrert i fotobasen. Bileta høyrer til 385 ulike fotosamlingar, og dokumenterer perioden Første halvdel av 1900-talet er den tidsperioden hovuddelen av materialet daterer seg til. Vik blant dei tre kommunane i fylket som det er flest fotografi frå i fotobasen. For Vik, som for alle kommunar, er det slik at ein del av dette materialet ikkje er digitalisert og publisert på Internett: Nær 700 av bileta er udigitalisert og ca. 900 er ikkje publisert på Internett. Udigitaliserte samlingar Fosse-samlinga, som inneheld kring 2900 bilete etter fotograf Ole Pedersen Fosse ( ), er påbegynt digitalisert. Det er registrert noko opplysningar til denne samlinga i ein gamal versjon av fotobasen. I tillegg er kring 60 registrerte Fosse-fotografi i samlinga etter Bjørg Fosse Holstad udigitalisert. Fotograf Fosse var frå Leikanger, men busette seg i Vik og jobba som fotograf frå kring 1900 til Han fotograferte mange viktige lokale hendingar. To mindre glasplatesamlingar frå Vik på høvesvis 10 og 14 negativ er deponert på magasinet, men førebels ikkje digitalisert. Sentrale motiv Motiv Tal bilete Portrett 744 Portrett PortrettU2 239 PortrettU 234 Tabell 14. Ulike variantar av stikkordet portrett er dei mest nytta stikkorda i motivfeltet når det gjeld fotografi med motiv frå Vik. I fotomaterialet frå Vik er det då også registrert over avbilda personar, fleire enn for nokon annan kommune. 269 bilete er uregistrerte, og har difor verdien 0. Det store fleirtalet av dei uregistrerte bileta tilhøyrer Fossesamlinga. Anbefalte prioriteringar I fotobevaringsarbeidet for Vik kommune bør det prioriterast å digitalisere bileta etter fotograf Ole Pedersen Fosse. 38

39 Biletopplysningane registrert i den gamle versjonen av fotobasen bør importerast og eventuelt redigerast og supplerast. I arbeidet med samlinga bør ein søke samarbeid med Vik kommune / Vik Lokalhistorisk Arkiv. Eit landemerke: Fridtjov-statuen på Vangsnes. Fotograf: Ole Pedersen Fosse. 39

40 1418 Balestrand Samlingsoversyn Arkivskapar Tal foto i fotobasen Tal udigitaliserte deponerte foto Totalt Bent Kure Sverre Eitungjerde John Nesse Randi Lønne Lars Bolstad Andre samlingar Totalt ) Alle bileta i Bolstadsamlinga er i realiteten udigitalisert, sjølv om 79 av dei er registrert i fotobasen. Tabell 15. Samlingar i fotobasen Totalt har Fylkesarkivet i underkant av 4000 fotografi frå Balestrand registrert i fotobasen. Bileta er del av 367 ulike samlingar. Kring 1100 av dei 4000 fotografia er ikkje publisert på Internett, medan kring 700 ikkje er digitalisert. Når det gjeld fotomaterialet frå Balestrand i fotobasen er det også slik at kring 250 bilete som er digitalisert ligg lagra i ein separat katalog på serveren, og ikkje er lasta opp i fotobasen (sjå vedlegg 1, fig. 3). Udigitaliserte samlingar Samlingane etter Lars Bolstad og John Nesse, sjå tabell 15, er udigitalisert. Samlinga etter John Nesse er nitratfilm. Nitratfilm er svært brannfarleg og skil ut gassar som er svært farleg for alt fotomateriale. Per i dag er samlinga lagra på kjølelager. Nitratfilm kan deponerast ved Nasjonalbiblioteket i Mo i Rana, men bør då digitaliserast før deponering. Alternativt bør Fylkesarkivet kjøpe inn eigna fryseskåp for sikker oppbevaring av nitratfilm på magasinet på Sandane. Med slike fryseskåp bremsar ein nedbrytinga av materialet, og står fritt til å digitalisere det ved høve. Sentrale motiv Motiv Tal bilete 0 eller ingen verdi 254 Album 200 Hus 194 Portrett 191 Landskap 160 Tabell bilete er som vi ser registrert på stikkordet album. Desse bileta tilhøyrer alle den tidlegare omtala Kure-samlinga, sjå tabell 15, som inneheld bilete relaterte til keisar Wilhelm. Ein har her valt å fotografere heile albumsidene i tillegg til utvalte enkeltbilete frå dei innlånte albuma. Den indre samanhengen mellom fotografia, med originale bilettekstar, er dermed bevart. Albuma som materielle objekt og kulturhistoriske gjenstandar, trer dermed klarare fram for brukarane våre som får høve til å bla seg gjennom dei på Internett. Digitalisering av heile album og utvalte enkeltbilete slik som her ivaretek difor fotomaterialet sin verdi som råmateriale for kulturog fotohistorisk forsking på ein betre måte enn berre digitalisering av utvalte enkeltbilete gjer. 40