Forum for natur og friluftsliv Sogn og Fjordane. Høyringsfråsegn vesentlege vassforvaltningsspørsmål, vassregion Sogn og Fjordane.

Transkript

1 Forum for natur og friluftsliv Sogn og Fjordane Vassregionmyndigheit Sogn og Fjordane Leikanger Sogn og Fjordane fylkeskommune Askedalen Leikanger Høyringsfråsegn vesentlege vassforvaltningsspørsmål, vassregion Sogn og Fjordane. Forum for natur og friluftsliv FNF i Sogn og Fjordane meiner det er bra og viktig at vi og andre organisasjonar og aktørar som er interessert i vatn får høve til å medverke i prosessen med å utarbeide nye forvaltningsplanar for alle vassførekomstane våre. Vi er fortsatt positive til at vassforskrifta kan gi norsk vassforvaltning eit skikkeleg løft, sjølv om det framleis manglar mykje ressursar for å kunne gjennomføre prosessane og det planlagte arbeidet slik det var tenkt. Vassforskrifta kan gje norsk vassforvaltning eit skikkeleg løft. Arbeidet sitt mål er at alle vassførekomstar når god eller svært god økologisk og kjemisk tilstand innan planperioden, med nokon unntak iht spesielle kriteria. Det er då ironisk at det no vert gjeve løyve til ein storstilt nedbygging av bekker og elver som kan påvirke tilstanden i negativ retning. Dette i klimadirektivet sitt namn som har fram til 2020 å nå sine mål. For å få nytta seg av «grøne elsertifikater» må NVE sine konsesjonar mot dette målet gjevast innan 2017 medan planperioden for vassforvaltningsplanen er til Heilskapleg og sektorovergripande vassforvaltning mister då mykje av sin hensikt før ein i det heile tatt får startet. Til tross for naturmangfaldlov, direktiv og konvensjonar som skal bidra til å sikre biologisk mangfald, er det dessverre klimatiltaka som kjem først i mål og syter for at det motsette skjer. Lovverket har mange velmente og gode paragrafer som skal bidra til berekraftig forvaltning, men det manglar nokon kritiske reiskap. FNF ønsker å påpeke spesielt tre av desse: 1. vi har ingen god metodikk for å kunne greie ut om sumverknader. 2. Vi har utdatert veiledning og metodikk for å kunne gjere gode konsekvensutgreiingar. 3. Vi manglar felles veileder for overvåkings- og klassifiseringsundersøkingar. Dette er spesielt urovekkande med omsyn til vassforskrifta sin 12. Det er veldig uklart korleis denne skal brukast. Forhold til planprosessar og konsekvensutgreiingar og korleis 12 skal nyttast må avklarast og nye veiledere basert på vassdirektivet, naturmangfaldlova og ny plan- og bygningslov må utarbeidast. Program for utgreiing av konsekvensane av tiltak følger no eit system som verdiset naturressurser på ein måte som ikkje er forenleg med korleis vassførekomstar skal karakteriserast. Analysar ender med gjennomsnittlege vurderingar der ein risikerer at dei fleste titak vurderast som middels til lite negativt totalt sett. FNF Sogn og Fjordane, Sognefjordvegen 40, 6863 Leikanger. Tel.: Epost sognogfjordane@fnf-nett.no Nettside

2 Med vassdirektivet sitt system vil det mest negative resuktat gje den endelege vurderingen. Dette er ein av dei viktigaste prinsippa i vassforeskrifta og ein svekking av denne vil vere å skusle bort verdfull innhenting av kunnskap og planarbeid. I lys av alle inngrepa i vassførekomstane som er i gang og som kjem til å halde fram i denne planperioden risikerer vi at tiltaka i vassforvaltningsplanen må rettast mot mange nye prosjekt ein heilt meiningslaus bruk av ressursar. Vi kan spare samfunnet og naturen ved å sette iverk nye retningslinjer for KUer snarast som er i tråd med bare vassdirektiv og nytt norsk lovverk. Ein naudsynt del av slike retningsliner vert ein metodikk for vurdering av av sumverkad på tvers av heile vassregioner og landsdeler. Her er vår høyringsfråsegn på dokumentet med vesentlege vassforvaltningsspørsmål for Vassregion Sogn og Fjordane. Oppsummering: FNF Sogn og Fjordane meiner at: dei vesentlege vassforvaltningsspørsmåla og må omhandle finansiering, medverknad og kunnskapsgrunnlaget det må gjerast ein prioritering av utfordringar i vassregionen kraftverk og fare for ureining av drikkevatn grunna utbygging som t.d vindkraftindustri bør takast med det manglar ein arena der organisasjonar, grunneigarar og andre engasjerte kan møtast på lokalt nivå miljøutfordringane knytt til oppdrettsanlegg må vera tydelegare og prioriterast høgare og organisk ureining bør med, lakselus bør og inkluderast under påverknad i vassområde indre Sogn Vesentlige utfordringar / vassforvaltningsspørsmål Finansiering: FNF meiner at den truleg største utfordringa for vassarbeidet er knappheit på finansiering og ressursar. Dette må komme tydeleg fram i dokumentet. Arbeidet etter vassforskrifta er omfattande og dersom ein skal ha høve til å lykkast i dette er ein avhengig av tilstrekkeleg finansiering. Rammevilkåra må aukast i heile tiltakskjeda, både gjennom Statsbudsjettet, på vassregionnivå, vassområdenivå og i kommunane. Ein er avhengig av eit spleiselag mellom staten og fylkeskommunen for å oppnå miljømåla. FNF voner at dette er noko fylkeskommunen vil evne å satse på og at dei frå si side kan bidra med tilstrekkeleg med midlar. Mangelfull finansiering vil og gå ut over to andre vesentlege utfordringar, medverknad og kunnskapsgrunnlaget. Medverknad: For å få til ein vellykka og heilskapleg vassforvaltning er det svært viktig å få til ein reell og brei medverknad. Vi meiner blant anna at det som står i 27 i vassforskrifta er svært viktig: Vannregionmyndigheten skal i samarbeid med vannregionutvalget tilrettelegge for at alle interesserte gis anledning til å delta aktivt i gjennomføringen av denne forskriften og særlig ved

3 utarbeidelse, revisjon og oppdatering av forvaltningsplaner og tiltaksprogrammer. Det er mange natur- og friluftsinteresserte som er opptatt av reine friske vann med velfungerande økosystem. Organisasjonane kan bidra med unik lokalkunnskap og engasjement, så lenge det blir lagt til rette for det. Dei friviljuge har ein eigeninteresse i å bidra med sin kunnskap, spesielt fordi arbeidet med vann er av vesentleg verdi for blant anna jakt, fiske, miljø, oppleving og naturen sin eigenverdi. Vi ønsker derfor å medverke vidare i prosessane i vassforvaltninga, både lokalt og regionalt. Ikkje minst er det viktig at vassregionmyndigheiten og dei ansvarlege for vassområda sikrar at ulike interessegrupper får betre høve til medverknad i det vidare arbeidet. FNF vil minne om at dei fleste har få høve til å delta på møte på dagtid i veka, då friviljuge arbeider med dette på fritida. Ordet «tilrettelegg» i 27 forpliktar til meir enn å berre sende dokument på ordinær høyring. FNF Sogn og Fjordane takkar for at vi er inkludert i regional referansegruppe, der fleire av organisasjonane og er representert. Scenariokonferansen på Skei hadde gode gruppearbeid og diskusjonar som fekk fram ei god breidde og djupne knytt til vesentlege utfordringar. Der fekke alle høve til å nå fram med sine syn. Vi meiner derimot det har teke lang tid før arbeidet har kome i gang i dei enkelte vassområda, og det er på vassområdenivå vi saknar meir ope medverknad for å ta inn dei lokale initiativa og fange opp lokal kunnskap. Vi saknar initiativ frå vasskoordinatorane til å arrangere møter og synfaringar på lokalt nivå til dømes i kommunane. Der kunne ein gå igjennom dei enkelte vassdraga med lokalt engasjerte som innehar lokal kunnskap. Slike møte ville og kunne avsløre konkret mangelfull, ikkje oppdatert kunnskap eller at eksisterande kunnskap ikkje har kome med i dokumentet. Vi meiner soleis at det manglar ein god arena og møteplass der både grunneigarar, organisasjonar og andre kan samlast. Nokon gode tips for auka medverknad frå friviljuge organisasjonar kan som nemnt vere å legge møta på kveldstid. Eit anna tips vil vere å nytte retorikk og omgrep i invitasjonar/annonsar og liknande som fangar folk flest. Om det til dømes står «Vassregionmyndigheiten arrangerer høyringsmøte i Sunnfjord vassområde om vesentlege vassforvaltningsspørsmål i november» så har ein raskt ein handfull omgrep som folk ikkje har noko slags forhold til eller interesse av. Om ein snur på det og stiller spørsmål om: «Er det mindre fisk i elva di enn før?», «Kan du bade i i elva/vatnet der du bor?», «Lurer du på om det er trygt å spise fisken i fjorden?» os., vil ein sannsynlegvis nå folk på ein annan måte og stimulere til meir direkte lokal medverknad. Auka medverknad kan vere med på å bidra til å styrke kunnskapsgrunnlaget. Kunnskapsgrunnlaget: Det er godt omtalt og vist til i dokumentet at kunnskapsgrunnlaget er for dårleg. Kunnskapsgrunnlaget er oppdelt for ulike tema. Vi kan ikkje heilt sjå at kunnskapsgrunnlag og stadfesting og grad av risiko står heilt i lag for alle tema. Spesielt gjeld dette akvakultur der vi har kunnskap nok til å vite at det for fleire vassførekomstar er stor risiko. For noken område kan dårleg kunnskapsgrunnlag sette svært mange vassførekomstar i risiko som mange elvar og vatn, der risiko kan vere mindre og eventuelle tiltak vere enklare å oppnå, medan større vassførekomstar som kystvatn, der risikoen truleg er større og tiltaka truleg langt meir kompliserte for å oppnå god tilstand. Vi meiner det er rett å sette i risiko det ein ikkje sikkert veit om ein har god tilstand, men vi reagerer sterkt på at ein næring skal

4 kunne påverke avgjerd om at område utan godt nok datagrunnlag for å kunne settast i god tilstand, skal plasserast der avdi næringa har framtidige mål og ønske om å verte berekraftig. Datagrunnlag det manglar kartlegging av kva som er dei største utfordringane for kvart vassdrag for vassområda unnateke for indre Sogn vassområde. Her er det laga ein god oversikt, som vi voner det vert utarbeidd tilsvarande for dei andre vassområde etterkvart. Miljøgifter her meiner vi ureining frå samferdsle og flyplassar bør komme med. Det er positivt at område med råd om kosthald er komne med. Dette er tekn på at noko er alvorleg feil og bør få høg prioritet. Kraftverk er godt omtalt for vasskraft, men vi meiner utfordringar knytt til utbygging av vindkraft bør komme med her. Ytre Sogn vassområde har teke dette med i sitt dokument, men det kan verte ei utfordring i fleire vassområde. Gruve- og bergverksdrift like så. Oppdrettsnæring: utfordringane knytt til havbruksnæringa bør delast inn i tre kategoriar og ikkje berre i to som no. Vi meiner ureining frå denne næringa må inn som ein risikofaktor for kystvatn. - Ureining organisk materiale og kjemikalie, dette er eit vesentleg punkt som manglar - Rømt oppdrettsfisk - Lakselus Den organiske ureininga frå oppdrettsanlegga er svært stor og kan ha stor innverknad på vasskvalitet og liv i vatn. Dette bør gje risiko inntil det motsette er bevist. Kjemikalie nytta til avlusing, sjukdomsbekjemping og notvask kan skade liv i vatn som t.d. skalet på krepsdyr i større område kring anlegga. Riksrevisjonen sitt dokument 3:9 ( ) viser til vesentlege miljøutfordringar i havbruksnæringa. Den slår fast at dei miljømessige utfordringane i havbruksnæringa er omfattande og at den store veksten i seinare år ikkje er miljøtilpassa. KLIF (Klima og forurensningsdirektoratet) skrev nyleg at utslepp av næringsstoff langs store deler av norskekysten har økt siden Aukinga kjem hovudsakleg frå fiskeoppdrett. Fosforutsleppa frå fiskeoppdrett har økt frå ca tonn i året i 1990 til 8000 tonn i 2010, og de årlige nitrogenutsleppa har økt frå ca til tonn i det same tidsrommet. Det er grunn til å tro at aukinga vil fortsette, med mindre det utviklast og blir tatt i bruk meir miljøvennlige driftsmåtar skriver KLIF. Ellen Hambro, direktør for KLIF uttaler følgjande:"utsleppa er urovekkande med tanke på mogleg overgjødsling i fjordane våre. Utslepp av næringssalt kan blant anna føre til tilslamming og groing av viktige oppvekstområder for fisk og andre dyr. Norske fjordar har ofte god vassutskifting som hindrar opphoping av næringssalt, men vi vet ikkje med sikkerheit kor fjordane sin tålegrense ligger. Den nye rapporten viser kor viktig det er at vi følgjer med på miljøtilstanden langs kysten vår." For å lese hele artikkelen, klikk på lenken: Lakselus er ein stor utfordring på både villlaks- og sjøaurebestand i alle vassområda. Målet med arbeidet er at alle vassførekomstar skal oppnå minst god eller svært god økologisk og kjemisk tilstand. Så lenge påverknaden frå havbruksnæringa er på dagens nivå meiner vi det er viktig at desse miljøbelastningane vert tekne på alvor og at vassførekomstane som er påverka av havbruksnæringa vert sett i risiko! Biologisk påverknad gjeld for alle vassområda våre.

5 Vi meiner at næringa ikkje bør få løyve til vidare utviding av sine produksjonar før ein har sikra kontroll over både lekkasje av næringstoff, rømming og problem med lakselus og gyro. Prioritering: Det er ikkje gjort nokon prioritering i hovuddokumentet til VRM. Vi meiner det er VRM sitt ansvar å sjå på prioriteringane for heile vassregion Sogn og Fjordane. Dokumentet vert mindre verdt om det ikkje vert sett opp ein prioritering, for det vert då vanskeligare å vite om man faktisk kan gjere noko med det som vart sagt å vere det viktigaste. Statistikk og tabellar: Indre Sogn vassområde har laga ein oversikt over kva som er dei største utfordringane for dei ulike vassførekomstane/elvane. Dette bør og gjerast overordna for vassregion SF, men og for alle vassområda og på ein måte som gjer det enklare for allmenta å medverke vidare i arbeidet. Vindkraft og drikkevasskjelder: Utbygging av vindkraftområder er nemnt som eit problem i samband med drikkevatn i Vassområde Ytre Sogn, men er ikkje nemnt i Vassregionen sitt høyringsdokument. Alle dei fire omsøkte planområda for vindkraft i Gulen kommune ligg i eller nær opp til drikkevasskjelder. For Gulen kommune er tilgang til nok drikkevatn ein knappheit i nokon område og utfordringane bør difor ha prioritet. For Guleslettene vindkraftområde i Flora og Bremanger kommunar vart området med drikkevasskjelder tekne ut av planområdet. Vi saknar ei breiare omtale av denne problematikken i dokumentet. Ureining kan skje frå svevestøv, mineralstøv, sprengstoffrestar som ammoniumforbindelser eller anna sprengstoffrestar, kreosot frå stolper, olje-, diesel- eller kjemikalie frå utbygginga, frå maskiner eller ved vedlikehald, brannuhell i anlegget eller i nacelle med opptil 500 ltr girolje og ved havari knytt til uvær, lynnedslag eller anna. Vassforskrifta 12 seier noko om når ein kan tillate ny aktivitet eller nye inngrep 12.(ny aktivitet eller nye inngrep) Ny aktivitet eller nye inngrep i en vannforekomst kan gjennomføres selv om dette medfører at miljømålene i 4-6 ikke nås eller at tilstanden forringes, dersom dette skyldes a) nye endringer i de fysiske egenskapene til en overflatevannforekomst eller endret nivå i en grunnvannsforekomst, eller b) ny bærekraftig aktivitet som medfører forringelse i miljøtilstanden i en vannforekomst fra svært god tilstand til god tilstand. I tillegg må følgende vilkår være oppfylt: a) alle praktisk gjennomførbare tiltak settes inn for å begrense negativ utvikling i vannforekomstens tilstand, b) samfunnsnytten av de nye inngrepene eller aktivitetene skal være større enn tapet av miljøkvalitet, og c) hensikten med de nye inngrepene eller aktivitetene kan på grunn av manglende teknisk gjennomførbarhet eller uforholdsmessig store kostnader, ikke med rimelighet oppnås med andre midler som miljømessig er vesentlig bedre. Slik vi tolkar denne kan ein berre forsvara inngrep som ikkje reduserer miljøtilstanden i ein vassforekomst lægre enn til god tilstand, dersom aktiviteten er berekraftig eller samfunnsnytta er større enn miljøtapet. For Gulen kommune vil lokale og reine drikkevasskjelder ha større samfunnsnytte enn eksport av energi ein ikkje veit sikkert om faktisk fasar ut kolenergi e.l. Påverknader:

6 Biologisk påverknad er ikkje oppført i alle vassførekomstar, men dette bør rettast til oppføring i alle vassførekomstane da bl.a lakselus er ein kjend påverknad i alle fire vassområde. Ureining: Vi kan ikkje sjå at punktutslepp knytt til flyplassar og avrenning er nemnt og meiner at dette bør med i dokumentet. Udokumenterte utfordringar: Vasskraft er godt omtalt i dokumentet, men vi meiner at det og er viktig her og ta med dei uforutsette utfordringane knytt til nye konsesjonar som nett er gjevne og dei nye som truleg kjem i tida framover, både når det gjeld vasskraft- og vindkraftindustri. FNF meiner ein må kunne ha ein revurdering av av kvalitetskrav til og tiltak ved eksisterande kraftverk kvart 6. år. Det bør kunne settast nye krav til blant anna minstevassføring og grenser for raske variasjonar i vassføringa, trygge system for sikring mot tørrlegging av ved feil, magasinnivå som oppfyller sesongmessige nivåkrav for å sikre gyting og uhindra vandring for fisk. Dette er viktig for å sikre godt økologisk potensial og for at økosystema skal fungere. FRIFO, Naturvernforbundet, Norske vasskraftkommuner m.fl har klaga Norge inn for ESA med krav om blant anna at noverande miljøkrav i vassforskrifta skal gjelde fullt ut ved revisjon av gamle vasskraftkonsesjoner og at konsesjonsvilkår som påverkar vassførekomsten sin tilstand må kunne bli justert kvart 6.år i tråd med direktivet sitt krav. FNF vil påpeke at det er viktig å avvente svar frå ESA før revisjonar vert gjennomførde. FNF Sogn og Fjordane ønsker Sogn og Fjordane fylkeskommune lykke til med å ferdigstille dokumentet om vesentlege vassforvaltningsspørsmål. FNF Forum for natur- og friluftsliv Sogn og Fjordane Elisabeth Dahle Koordinator Kopi: Fylkesmannen i Sogn og Fjordane