RANDA Slekt- henta frå Gaularsoga bygdebok for Sande (side )

Størrelse: px

Begynne med side:

Download "RANDA Slekt- henta frå Gaularsoga bygdebok for Sande (side 395 397)"

Elisabeth Samuelsen
9 år siden
Visninger:

1 RANDA Slekt- henta frå Gaularsoga bygdebok for Sande (side ) Baltzer Ivarson Sande, som var lensmann, hadde ein del av Randa på slutten av 1600-talet. Han var fosterson til lensmann Anders Sivertsson. Anders hadde i tillegg fostersonen Torstein Paulsson, og han og Baltzer fekk truleg kvar sin del av garden. Baltzer selde sin del til Nils Olsson i år 1700, og flytte til Solheimsdalen som den gong låg i Naustdal, men no i Førde kommune. Kona til Baltzer, Dorte, var derifrå. Anders Sivertsson var òg truleg frå Naustdal kommune. 1

Anders hadde i tillegg fostersonen Torstein Paulsson, og han og Baltzer fekk truleg kvar sin del av garden.

2 Nille Katrine (i kyrkjeboka Nelle Catharina), kalla Nele i Randa, var frå nabobruket, bruk 4. 2

3 Jens Matteus vart kalla Mattis i Randa. Han var kjøpmann, først som skreppehandlar og sidan med butikk på garden. Eigarar av Randa i dag: Truls og Petter Søreide, Bergen 3

4 Bruk 1 på Sande til venstre, lensmannsgarden (bruk 2) i midten og bruk 3 Randa bak. Øvst oppe Skagen (ca 1930). Historier Sivertsens hotell brukte storehuset i Randa som anneks til hotellet. Nele i Randa fekk alle matrestane til grisemat. I storehuset var det laga til arrest i 2. etasje, Gudny Skudal (fødd i Skagen, Nele var oldemora hennar) hugsar at det var restar av gitter framføre vindauget. Hetlekarane sat her i Johan Skagen og Johan i Geila var rettsvitne. Folk sa at Mikal Hetle hadde sagt til sonen Ole at han måtte nekte alt då dei vart henta i fengselet. Bestemor til Gudny var der og høyrde ikkje noko slikt, så det var berre rykte. Under rettsforhandlinga på Sivertsens hotell måtte Mikal ut eit nødvendig ærend, og Johan i Geila følgde han ut. Dette er første gong sidan eg kom i frå mors liv at eg ikkje kan gå der eg vil, sa Mikal. Mattis i Randa kjøpte huset på husmannsplassen Tjønnene, bygde på det og brukte det som bustadhus og butikk. Mattis var gift med Johanna frå Fugle. Han fekk i stand giftarmålet mellom broren Mads og Synneva Olsdotter Myklebust. Mads var då godt opp i åra. Då Mads i Randa døydde ville broren til kona Synneva, Hans Myklebust, ha Randa. Mattis i Randa tok då garden på odel. Hans fekk med seg Synneva til heimgarden på Jølster, i håp om at han med tida skulle få overta den. Det fekk han ikkje, ein eldre bror tok den på odel, og då sat Hans, Synneva og dei to ungane til Hans att utan plass. 4

etasje, Gudny Skudal (fødd i Skagen, Nele var oldemora hennar) hugsar at det var restar av gitter framføre vindauget. Hetlekarane sat her i 1907. Johan Skagen og Johan i Geila var rettsvitne.

Lensmenn busett i Randa Anders. Bondelensmann ca. 1610-1615 Anders Sivertsen Sande (1610-1693). Han var frå Vevring (Naustdal)? Baltzer Ivarson Sande (1662 22.05.

5 Lensmenn busett i Randa Anders. Bondelensmann ca Anders Sivertsen Sande ( ). Han var frå Vevring (Naustdal)? Baltzer Ivarson Sande ( ) er nemnd i eit skifte på Skagen i 1692 og på Sande i 1695 som lensmann. Baltserflata på Skagen er oppkalla etter han, det er flata der Baltzer spelte opp til dans. Baltzer var fosterson til tidlegare lensmann Anders Sivertsen. Baltzer hadde gard på Sande ca , men selde i år 1700 og flytte til Soleim i Naustdal (ved Førdefjorden i Førde prestegjeld), no Førde kommune. Han var gift med dottera på garden, Dorte. Borna til Baltzer (Agate fødd 1688 og Anders fødd 1708) døydde same dagen som han, 22. mai Kva skjedde? Bumerket til Baltzer Ivarson Sande. Nils Olsen Sande ( ). Nils kjøpte garden av Baltzer i år Baltzer hadde tre år på seg dersom han ville ha garden tilbake. Ludvig Nilsen Sande (- 1761). Ludvig druknar i Osen 9. juli 1761 då kjem han i krangel med ein kjenning som skubbar han på sjøen og går sin veg. Dei har sikkert drukke begge, og Ludvig kjem seg ikkje opp att. Sjølve hendinga vart rekna som eit uhell, men mannen som skubba, Ola Skagen, var ein kjenning av politiet og fekk streng straff for ein del andre forhold. Han og Ludvig hadde nok vore i tottane på kvarandre før. Nils Ludvigsen Sande ( ). Nils Ludvigsen var siste bondelensmannen på Sande. 5

Baltzer var fosterson til tidlegare lensmann Anders Sivertsen. Baltzer hadde gard på Sande ca.

6 Grenseoppgang 1769 I 1769 var det grenseoppgang mellom mensalgodset (kyrkjegodset) og eigedomsgodset på Sande. Det som no er bruk 1 var mensalgods. Mensalgodset skulle bli presteenkesete, og prest Hans Wingaard som vart tilsett i 1763 krov grenseoppgangen då han meinte oppsitjarane, spesielt Torstein Knudsen på bruk 4, hadde teke seg til rette i skogen. Truleg hadde mensalgodset før blitt drive i lag med Randa, og ein hadde vel ikkje vore så nøye på grensene. Men Wingaard var kjend som ein hard herre, og skulle ha orden i sakene! I 1764 hadde han prøvd å kjøpe garden til Torstein, men Torstein selde i staden til presten i Førde. Torstein og Wingaard gjekk nok ikkje så godt overeins. I saka er det kalla inn vitne som har vore arbeidskraft på garden ein gong. Eit vitne er 93 år gammal, men det er poengtert at han har sinnets fulle kraft. Almane er nemnt spesielt, dei var viktige. Enka etter lensmann Ludvig Nilsen (død 1761), Cecilie, på bruk 3 Randa var spesielt opptatt av dei. Det er synfaring, og det vert sett ned merkesteinar og hogde krossar i fjell. Torstein og eit av vitna er ueinige om grensa i Brandåsen ved Tjønnene. Der er det to små veie, og usemja går på kva veg som er grensa. Vitnet får medhald, då dei sakkunnige meiner den grensa er mest logisk. Stadnamn som Brandåsen, Gaddeskaret, Skrevegen, Knappholten, Slettebakkane, Sveene, Nevredalsklype, Apaldebakken, Dyrstallane, Langehola, Bruateigen, Skora, Tunvallsfjellet og Kyrkjestrinda er nemnt. Det er skrive at Kyrkjestrinda no (i 1769) vert kalla Storåkeren. I tillegg er det namn som Buråsen (rås i Geilane) Apilsbakken, Baltsarfeta (under fjøsen?), Buaåkeren (ved tunet), Lækemyra (ved Langehola), Myretremmen (mot Tunvall) og Sandegjelden (ved Gaula). Mensalgodset vart skilt etter grenseoppgangen, og vart i 1771 bruk 1. Presten hadde førerett, det var vel eigentleg Randa som skulle ha vore bruk 1. Bruk 2 (Lensmannsgarden til Askevold) vart skilt ut frå bruk 1 i Bruk 5 vart skilt ut frå bruk 4 ca Det har altså opphavleg vore to bruk på Sande, Randa og Sanda. Randa, eller delar av Randa, har truleg vore prestegard før reformasjonen, og etter reformasjonen har prestane leigd eller pakta bort kyrkjegodset. Men i 1755 vart Holmedal prestegjeld delt i to, og Indre Holmedal prestegjeld vart oppretta med prestegard på Steia, som var eigd av presten i Dale. Presten frå 1755 til 1762 heitte Schwartzkopf, men han var sjukleg og fungerte berre i kort tid i kallet. Wingaard vart difor den første presten som hadde krefter til å tak og krevje grenseoppgang. Joar Sande

skogen. Truleg hadde mensalgodset før blitt drive i lag med Randa, og ein hadde vel ikkje vore så nøye på grensene. Men Wingaard var kjend som ein hard herre, og skulle ha orden i sakene!

Like dokumenter

EVANGELIE-BØKENE Av Idun og Ingrid

EVANGELIE-BØKENE Av Idun og Ingrid Matteus: Tid: Tidleg på 60-talet e.kr. Forfattar: Apostelen Matteus. Adressat: Jødar. Markus: Tid: En gang på 60- talet e.kr. Forfattar: Johannes Markus Adressat: Romarar