Førehandsmelding om utbyggingsplanane i Jølstra Jølstra Kraftverk Tongahølen til Reinene

Transkript

1 Førehandsmelding om utbyggingsplanane i Jølstra Jølstra Kraftverk Tongahølen til Reinene

2 INNHALD 1. INNLEIING PRESENTASJON AV UTBYGGAR... 2 GRUNNGJEVING FOR TILTAKET GEOGRAFISK PLASSERING AV TILTAKET... 3 TEKNISK OMTALE HYDROLOGI... 8 PRODUKSJON MANØVRERINGSREGLEMENT... 9 ALTERNATIVE UTBYGGINGSPLANAR FORHOLDET TIL SAMLA PLAN... 9 AREALBRUK OG EIGEDOMSFORHOLD AREALBRUK EIGEDOMSFORHOLD FORHOLDET TIL OFFENTLEGE PLANAR GENERELT KOMMUNALE PLANAR FYLKESKOMMUNALE PLANAR SAMLA PLAN OFFENTLEGE OG PRIVATE TILTAK NAUDSYNE LØYVER FRÅ DET OFFENTLEGE FRAMDRIFTSPLAN OG SAKSHANDSAMING FORVENTA PROBLEMSTILLINGAR I FORHOLD TIL KONSEKVENSAR FOR MILJØ OG SAMFUNN ALTERNATIV ALTERNATIVET ELEKTRISKE ANLEGG OG OVERFØRINGSLINJER HYDROLOGI EROSJON OG SEDIMENTTRANSPORT SKRED LANDSKAP OG INNGREPSFRIE NATUROMRÅDE NATURMILJØ OG MANGFALD MARINE FORHOLD FORUREINING SAMISK KULTUR OG KULTURGRUNNLAG NATURRESURSAR SAMFUNN SAMLA BELASTNING MASSEDEPONI FORSLAG TIL UTGREIINGSPROGRAM ALTERNATIV ELEKTRISKE ANLEGG OG OVERFØRINGSLEIDNINGAR HYDROLOGI FLAUMAR EROSJON OG SEDIMENTTRANSPORT SKRED LANDSKAP OG INNGREPSFRIE NATUROMRÅDE (INON) NATURMILJØ OG NATURENS MANGFALD MARINE FORHOLD KULTURMINNE OG KULTURMILJØ FORUREINING SAMISK NATUR- OG KULTURGRUNNLAG NATURRESSURSAR SAMFUNN SAMLA BELASTNING ANDRE FORHOLD FORSLAG TIL OPPFØLGJANDE UNDERSØKINGAR OPPLEGG FOR INFORMASJON OG MEDVERKNAD VIDARE SAKSGANG LISTER VEDLEGG (27)

3 1. INNLEIING ønskjer å utnytte vassressursen betre på strekninga mellom Tongahølen til Reinene. Sunnfjord Energi har tidligare hatt eit samarbeid med fallrettshavarane som støtta prosjektet. Melding og konsekvensutgreiing vert handsama etter reglane om konsekvensutgreiingar i plan og bygningslova. I tillegg er det laga ei kortfatta informasjonsbrosjyre. Meldinga og informasjonsbrosjyre blir lagt ut på høyring til alle interessegrupper. På denne måten kan dei ulike interesser som vert råka av utbygginga bli informert om utbyggingsplanane og gje uttale om tilhøve det bør takast serskilde omsyn til i den vidare planlegginga. Uttalane skal vere med å avgjere kva som skal utgreiast nærmare. Endelege plan blir fastlagde når alle konsekvensar av utbygging er klarlagde. Jølstravassdraget har nytta til produksjon av elektrisk kraft sidan Vassdraget har sidan 1952 vore regulert i Jølstravatnet, sidan 2000 i Gravevatnet og frå 2010 i Trollevatnet. I hovedløpet i vassdraget er følgjande kraftstasjonar i drift i dag: Brulandsfoss, Stakaldefoss, Jølstraholmen og frå 2010 Kjøsnesfjord. Frå 1942 til 1962 var det drift i Kvamsfossen krv. I sidevassdraga er føljande større og mindre stasjonar i drift: Mo, Ågjølet, Meierifossen, Sandal, Bjørndal, Grovene, Sageelva, Nydal, Stølslia, Botnen, Fura, Dvergsdal, Gjesdal og Åselva. Vi er vidare kjende med det er søkt om løyve til utbygging av fleire andre småkraftverk i vassdraget. Hovudløpet i Jølstravassdraget (346) er i samla plan frå 1984 omtala med to prosjekt, kalla Alt. B, ( Kvamsfoss og Stakaldefoss II), begge plassert i kategori I. Denne meldinga femner berre om utnytting av hovudløpet. Ein har fått fritak frå Samla Plan om å kunne søke om utbygging frå Tongahølen til Movatnet. Alle opplysningar i denne meldinga er førebelse og kan bli justerte fram mot ein konsesjonssøknad. 2. PRESENTASJON AV UTBYGGAR Tiltakshavar for prosjektet vil vere. har sidan 1914 hatt reguleringar i Jølstra-vassdraget og har i dag fem kraftstasjonar og tre reguleringsanlegg mellom Jølster og Førdefjorden. Selskapet har i lengre tid arbeid med eit prosjekt for å utvide vassressursane betre i Jølstra og tok i 2008 initiativ til samarbeid og skipa ei arbeidsgruppe saman med dei private fallrettseigarane mellom Tongahølen og Movatnet. Ein har sett på ulike alternativ for å utnytte vassressursen mellom Jølstervatnet og Movatnet til kraftproduksjon på ein betre måte enn i dag. Etter avklaring mot Samla Plan og i dialog med dei private fallrettseigarane vart ein hausten 2011 einige om å søke på prosjektet mellom Tongahølen Reinene. har sidan 1954 nytta delar av dette fallet igjennom Stakaldefossen Kraftverk som produserar 60 GWh årlig. Det offentleg eigde selskapet disponerar 47,8% av fallrettane i prosjektet, resten er fordelt mellom private grunneigarane i Jølster kommune. Sunnfjord Energi har inngått avtale med grunneigarane nedstrøms Stakaldefossen (i Førde kommune). Vi har hatt eit nært samarbeid med grunneigarane oppstraums Stakaldefossen både med hensyn på planlegging og avtalar om gjennomføring. Partene har so langt ikkje kommet til einigheit om vederlag m.v. Private i Førde kommune 4 % Private i Jølster kommune 52 % er framleis interessert i ein minneleg avtale med grunneigarane oppstraums Stakaldefossen. Fallrettashavarar Figur 1 Fallrettspai Sunnfjord Energi AS 44 % 2 (27)

4 er eigd av kommunane Jølster, Førde, Gaular, Fjaler, Hyllestad, Solund, Naustdal og BKK. Selskapet har linjenett og kraftlevering i dei same kommunane, og årleg produksjon er om lag 500 GWh i del- og heileigde kraftverk. Målsetjinga ved dette tiltaket er å gjennomføre ei utbygging til fordel for storsamfunnet, men med avgrensa ulemper for lokalsamfunnet og samtidig ta del i verdiskapinga. 3. GRUNNGJEVING FOR TILTAKET er eit vertikalt integrert energiselskap med forsyningsnett i 7 kommunar med sluttsal på vel 400 GWh til om lag sluttbrukarar. Selskapet driv 10 heil og deleigde kraftstasjonar med årleg produksjon på knapt 500 GWh. I tillegg er om lag 45 småkraftverk knytt på selskapet sine linjer. Satsinga på vindkraft er samla i Vestavind Kraft AS og i Sula kraft as. Sunnfjord Energi as er deleigar i begge desse selskapa. Selskapet har dei siste 15 åra samarbeidd med lokale fallrettshavarar med planlegging og utbygging av småkraftverk. I Jølstravassdraget har i drift føljande kraftstasjonar: Brulandsfoss frå 1914 (55 GWh), Mo frå 2000 (40 GWh), Stakaldefoss frå 1954 (60 GWh) og Kjøsnesfjorden frå 2010 (245 GWh). I tillegg er Jølstravatnet regulert frå 1954 med 1,25 m. Vidare er det dei seinaste åra bygt ut mykje småkraft slik samla produksjon kjem over 500 GWh. Nabovassdraga, Gaular, Nausta og Gjengedal, Flekke, Storelva (Laukelandsfossen) og Osen er varig verna. Kraftpotensialet i desse var i si tid rekna til omlag 2 TWh. Ei utbygging etter denne meldinga vil gje om lag 133 GWh ny kraft, då er produksjon i Stakaldefossen trekt i frå. Dette kan ein oppnå utan nye reguleringar, kraftlinjer og større naturinngrep. Vasskraft er fornybar energi, og tilnærma fri for utslepp av klimagassar. Den største miljøeffekten av tiltaket er at det fører til reduksjon av CO2 frå termisk produksjon andre stadar. Samla kan Kraftverka i Jølstra gje om lag 133 GWh ny kraft som fører til ein reduksjon av det globale CO2 utsleppet på knapt tonn pr. år. Dette svarar til om lag utsleppet frå moderne bilar. (120g/km) Kraftverk i Jølstra stettar vilkåra for å kunne få Elsertifikat dersom kraftverket kjem i drift melom 2012 og Det nye kraftverket i Jølstra vil ligge nær Moskog Sekundærstasjon og nytt tilkoplingspunkt for den planlagde 420Kv linja Ørskog Fardal. Etter det planlagde alternativet vil maskinene i Moskog Kraftverk kunne koplast direkte inn på Moskog Sekundærstasjon. Med ny 420kV linje, som er rekna på plass i 2015, kan vi ikkje sjå at utbygginga fører til nye kapasitetsproblem. Utbygginga vil heller ikkje føre til bygging av nye luftlinjer. Eit nytt kraftverk i Jølstra vil betre leveringstryggleiken i regionen betydeleg. Dei blir kopla direkte inn på ei sterk nord- sør linje og vil såleis bidra med betring av den pressa kraftsituasjonen i Midt Noreg. 4. GEOGRAFISK PLASSERING AV TILTAKET Jølstra Kraftverk femner om hovudløpet av Jølstra nedstrøms utløpet av Jølstravatnet, frå Tongahølen til Movatnet. Området ligg på grensa mellom Jølster- og Førde kommune i Sogn og Fjordane Fylke. Tiltaket vil ha inntak, vassveg og kraftstasjon i Jølster, medan utløpet frå kraftstasjonen kjem i Førde kommune. (Sjå vedlegg 2-7). 3 (27)

5 Figur Z Jølstravassdraget Det er i dag fleire store kraftverk i Jølstravassdraget. Øvst i vassdraget ligg Kjøsnesfjorden kraftverk (84MW / 245 GWh), så kjem Stakaldefoss kraftverk (10 MW/ 60 GWh) som ligg på den omsøkte strekninga mellom Tongahølen og Movatnet. Denne nyttar 40m av totalt 165m fall mellom Jølstervatn og Movatnet. Deretter kjem Mo kraftverk (10 MW / 40 GWh). Dette ligg ikkje i hovudelva, men nyttar tilsiget til Gravvatnet, som er eit sørleg delfelt til Movatnet. Nedstrøms Movatnet ligg Brulandsfoss kraftverk (13 MW, 55 GWh) som nyttar det siste fallet før Jølstra når havet ved Førde i enden av Førdefjorden. I tillegg er det utbygd mykje småkraft i sidevassdraga til Jølstravatnet. Dette gjeld Gjesdal Kraft, Sandal Kraft, Bjørndal Kraft, Åselva kraft, Dvergsdal kraft, Grovane kraft, Meierifossen kraft, Ågjølet og Nedrebø kraft. 5. TEKNISK OMTALE Det aktuelle utbyggingsalternativet femner om hovudløpet i Jølstra, frå Tongahølen til Movatn. Eksisterande reguleringa av Jølstravatnet vil vert nytta i det nye kraftverket. Demning og reguleringsorgana for Jølstravatnet er over 60 år gamle og stettar ikkje dagens krav til HMS. Desse må uavhengig av dette prosjektet oppgraderast i nærmaste framtid. Dagens regulering av Jølstravatnet mellom 206,1 moh og 207,35 moh (1,25m) gjev eit magasinvolum på 50 Millionar m 3. Vassvegen vil bli lagt i fjelltunnel, som gjev minst naturinngrep. Inntaket i Tongahølen vil bli plassert i fjell på sørsida av elva ved grustaket på Kvammen. Der går i dag veg til grustaket og vidare langs elva. Der vil det bli ein betongkonstruksjon med rister og luker. For å kunne halde stabil vasstand ved inntaket kan det bli aktuelt med ein mindre terskel i betong på oppsida av Kvamsfossen. Denne vil ikkje føre til høgre vasstand i Flugelona. Ved planlegginga vil det bli lagt sterk vekt på optimale løysingar som gjev minst mulig naturinngrep. Utbyggingsområdet er i dag utbygt med vegar, kraftlinjer og andre tekniske installasjonar av mange slag. Ei utbygging vil i størst mulig grad nytte eksisterande anlegg, og det vil såleis bli liten trong for nye anleggsvegar og tekniske installasjonar. Tunellmassane vil bli tekne ut i tverrslag, stasjonstomt eller tilkomsttunell og i størst mulig grad transportert direkte til forbruksstad. Ein må pårekne at noko må lagrast ei kortare tid på eigna stadar for i størst mulig grad å kunne takast att og nyttast til samfunnsganglege føremål i området. Med den store anleggsaktiviteten som er i området vil det gå kort tid før massane er borte. Aktuelle mellomlagringsplassar kan vere eksisterande sandtak på Kvammen og planlagt industriområde på Moskog. Med kraftverkstasjon på Moskog kan steinmassane her nyttast direkte til opparbeiding av eit industriområde som er under 4 (27)

6 regulering. Det er også planlagt ei opprusting av E 39 forbi anleggsområdet. Her blir det også trong for store steinmassar som vonleg kan plasserast direkte. Kraftstasjonen ved Stakaldefossen blir bygt i fjell. Denne vert plassert, tilpassa vasstrykk og fjelloverdekning, i nærleiken av Moskog Sekundærstasjon. Påhogg for tilkomsttunnel vil ligge i nærleiken av det planlagde koplingsanlegget for ny 420 kv linje. Krafta vil verte ført ut i kabelsjakt med tilkopling til eksisterande 132 kv nettanlegg. Det blir ikkje nødvendig med nye utandørs koplingsanlegg. Riggområde vert tilpassa og fjerna etter utbygging. Bustadrigg kan bli aktuelt. Den blir plassert og kopla opp til eksisterande infrastruktur. Aktuelle aggregat er Fransisturbiner. Valet vil bli gjort på grunnlag av pris etter tilbodsinnhenting, virkningsgrad og nærmare detaljplanlegging. Dette er støysvake anlegg, og i tillegg vil det ved detaljplanlegginga bli teke spesielt omsyn til at omgjevnadane ikkje skal bli negativt råka. Bilde 1 Øvre delar av tiltaksområde Kvamsfossen Flugelona 5 (27)

7 Bilde 2 Eikås Slåtten 6 (27)

8 Tabell 1 Hovuddata TILSIG Nedbørfelt km Årleg tilsig til inntaket mill.m Spesifikk avrenning l/s/km 2 75 Middelvassføring m 3 /s 30,6 Alminneleg lågvassføring m 3 /s 4,6 5-persentil sommar (1/5-30/9) m 3 /s 21,5 5-persentil vinter (1/10-30/4) m 3 /s 5,8 KRAFTVERK Inntak moh 172 Avløp moh 41 Lengde på påverka elvestrekning km 5,6 Brutto fallhøgd m 131 Gjennomsnittleg energiekvivalent kwh/m 3 0,29 Slukeevne, maks. m 3 /s 45 Slukeevne, min m 3 /s 13 Tilløpsrøyr, diameter mm Tunnel, tverrsnitt m 2 35 Tilløpsrøyr/tunnel, lengde m 4160 Installert effekt, maks MW 46 Brukstid Timar 3800 MAGASIN Magasinvolum mill. m 3 50 HRV moh 207,35 LRV moh 206,1 PRODUKSJON Produksjon, vinter (1/10-30/4) GWh 57 Produksjon, sommar (1/5-30/9) GWh 116 Produksjon, årleg middel GWh 173 Ny kraftproduksjon (fråtrekt Stakaldefoss) GWh 113 ØKONOMI Utbyggingskostnad Mill. kr. 385 Utbyggingspris ny kraftproduksjon Kr/KWh 3,41 7 (27)

9 5.1 HYDROLOGI Jølstravassdraget (084.E1) er 385 km 2 til utløpet av Jølstervatn. Nedbørsfeltet strekker seg frå 207 moh ( Jølstravatnet) til over 1648 moh (på Jostedalsbreen og Grovabreen). Halve arealet i nedbørsfeltet ligg frå 800m og oppover. Dette gir Jølstravassdraget ei markant snøsmelting frå mai til juni, med innslag av haustflaumar som kan gi store vassføringar saman med snøsmelting i høgda. Vassføringane held seg oppe på eit relativt høgt nivå gjennom sommaren på grunn av stor høgde i feltet, stor sjøprosent i Jølstravatnet og tilsig frå breområda i Kjøsnesfjorden og Grovabreen. Figur 3 Fordeling av avløp gjennom året i gjennomsnitt. Nedbørsfeltet for Jølstra Kraftverk er 409 km 2. Ein har nytta målestasjonane 84.1 Jølstervatn (1902 dd) og Jølstervatn ndf (1951 dd) til simuleringa av dei ulike alternativa. Desse målestasjonane målar direkte det vatnet som er tenkt nytta i produksjonen, og ein har difor eit svært godt hydrologisk grunnlag til bruk i simuleringa. Arealet i nedbørsfeltet består blant anna av 11,5 % innsjøar, 22% skog, 46% snaufjell og 7,5% bre. Det er stor naturleg variasjon i vassføringa i vassdraget, sjølv med den reguleringa som skjer i Jølstravatnet. Reguleringa av Jølstravatnet er liten (5,6 % av årsvolumet), og vassdraget framstår som uregulert om sommaren. Middelvassføringa er 29,4 m 3 /s ved utløpet av Jølstravatnet. Absolutt minste vassføring sidan 1902 har vore 0,152 m 3 /s (2/3-1947) og største 245 m 3 /s (28/9-1917). Vassføringane kan årleg gå ned mot 2 m 3 /s om vinteren, og går årleg opp mellom 60 og 130 m 3 /s i perioden mai oktober. 5.2 PRODUKSJON Produksjonen heng nøye saman med den vassmengde ein får sleppe gjennom aggregata. I det etterføljande talmateriale har ein føresett ei minstevassføring over året som er på linje med dei retningslinjer og praksis som blir brukt i dag ved ny kraftutbygging. Med denne føresetnaden vil Jølstra Kraftverk produsere 173 GWh. På den aktuelle elvestrekninga har Stakaldefossen Kraftverk sidan 1954 produsert 60 GWh årleg. Maskinene her er framleis i god stand og vil utan nye inngrep i elva og utan ny kostnad kunne få kraft ut av dei kortvarige flaumtoppane som elles ville renne forbi unytta. Dette kan utgjere om lag 10 GWh. Stakaldefossen skal drivast vidare med som eigar. Den tapte kraftproduksjonen skal det nye selskapet kompensere. 8 (27)

10 I tillegg kjem verknaden nedanfor Jølstravatnet av det nye magasinet for Kjøsnesfjorden Kraftverk, som det ikkje er rekna med ovanfor. Dette utgjer også om lag 10 GWh. Samla blir det då mellom 98 og 133 GWh ny kraft utan nye reguleringar, nye luftlinjer og nye større naturinngrep. 5.3 MANØVRERINGSREGLEMENT Jølstra Kraftverk vert å rekne som eit tradisjonelt elvekraftverk. Det må kunne utnytte vatnet inntil maksimal slukevne når det kjem, og dei må kunne gå med god virkningsgrad ved låge vassføringar. Reguleringa av Jølstravatnet vil ikkje bli endra. Denne reguleringa er lite omfattande og går ut på å kunne halde att noko vatn om hausten til å møte den tørre vinterperiode. Frå 15. april til 15. september regulerer Jølstravatnet seg på naturleg måte ved at nålene i dammen skal vere fjerna. Vassføringa i Jølstra varierer mykje over året. Normal lågvassføring ligg mellom 2 5 m 3 /s, medan flaumane kan komme opp i m 3 /s. Det vert ikkje søkt om endring av manøvreringsregelement ALTERNATIVE UTBYGGINGSPLANAR. Det er ingen alternative utbyggingsplanar. FORHOLDET TIL SAMLA PLAN På den aktuelle elvestrekninga omtalar Samla Plan i to alternativ. Alternativ A har tunnel frå Jølstravatnet til Holsavatn med stasjon i Viskedal ( 34604), og vidare tunnel frå Holsavatn til Movatn med stasjon ved Moøyra.( 34603) Dette alternativet utnyttar i tillegg vatnet i Holsavassdraget og gjev derfor noko meir produksjon, 270 GWh, med same føresetnader om utnytting av vatnet som føresett ovanfor. Stakaldefoss Kraftverk vil gje 9 GWh i tillegg av restfelt og flaumtoppar. Dette alternativ føreset at Huldefossen på Mo, som vert rekna som eit landemerke i Sunnfjord, skal kunne ha same vassføringa som i dag. Dette alternativet vart plassert i kategori II. Alternativ B i Samla plan på den aktuelle elvestrekninga femner om ny stasjon i Kvamsfossen (34605) og ny og utvida Stakaldefoss (34602). Samla ville desse stasjonane gje 104 GWh med same vassføresetnader. Dette alternativet femner ikkje om Holsavassdraget og Huldefossen vert ikkje råka. Det vart plassert i kategori I. Alternativet som er omtala i denne meldinga ligg i hovudløpet av Jølstra mellom Tongahølen og Movatnet. Denne meldinga er basert på alternativ B, men inkluderar eitt alternativ som utnyttar heile fallet i ein kraftstasjon. Jølstra Kraftverk har fått fritak frå planane i Samla Plan for det alternativet som ligg mellom Tongahølen og Movatnet. På elvestrekninga mellom utløpet av Jølstravatnet til Tongahølen er det ikkje høve til å søkje om konsesjon. 6. AREALBRUK OG EIGEDOMSFORHOLD 6.1 AREALBRUK Jølstra Kraftverk vil i hovudsak bli fjellanlegg. Arealbruken i byggetida blir derfor meir omfattande enn i driftstida. Areal som berre blir brukt i byggetida skal setjast i skikkeleg stand att. Tunnelmassane skal brukast til samfunnsoppgåver i nærleiken. Med den høge aktiviteten som har vore i området i dei seinare år, bør det vere enkelt å finne fornuftig bruk av desse massane. Ein må pårekne at noko av massen må mellomlagrast i ein periode. Denne perioden skal søkast så kort som råd. Dette kan bli aktuelt på Kvammen, Slåtten og Moskog, avhengig av detaljplanlegginga og vert avklara med kommunen og grunneigarane i kvart tilfelle. Areal som blir brukt til dette skal setjast i skikkeleg stand etterpå. 9 (27)

11 For dei permanente anlegga er det vegar, tunnelportalar, demningar, stasjonsbygningar, lukehus med risteanlegg etc. som krev arealdisponering. Prosjektområdet ligg midt i allereie bygt område, og ein vil nytte eksisterande vegar og anlegg mest mulig. Det blir aktuelt med opprustning av eksisterande vegar, bruer etc. og kortare nye vegar tilpassa dei nye anlegga. Generelt må det reknast med vegar i 5 meters breidde, 1 dekar areal til luker/rister plassert i dagen, 1 dekar til tunnelportal med snuplass i nærleiken og 1 2 dekar til mindre inntaksdam med neddemt areal. Stasjonsbygningar i dagen krev også 1 2 dekar medrekna snuplass og plass rundt. Samla sett krev utbygging av Jølstra Kraftverk permanent disponering av lite areal. 6.2 EIGEDOMSFORHOLD. Fallrettane og grunnen er eigd både av private og av Sunnfjord Energi As, som er eit offentleg eigd selskap. Det er rundt 27 eigedommar som grensar til Jølstra på denne strekninga og disponerar 47,8% av rettane mellom Tongahølen og Reinene. Ein av dei nemnde eigedommane er eit sameige med ti eigarar, totalt er det 40 grunneigarar. Sunnfjord Energi har inngått avtale med grunneigarane nedstrøms Stakaldefossen (i Førde kommune). Vi har hatt eit nært samarbeid med grunneigarane oppstraums Stakaldefossen både med hensyn på planlegging og avtalar om gjennomføring. Partene har so langt ikkje kommet til einigheit om vederlag m.v. er framleis interessert i ein minneleg avtale med grunneigarane oppstraums Stakaldefossen. disponerar fortsatt 4,6 fallmeter i Kvamsfossen som ein har halde på i over 60 år med tanke på ei større utbygging. 7. FORHOLDET TIL OFFENTLEGE PLANAR GENERELT Hovudløpet i Jølstravassdraget er i Samla Plan omtala i to prosjekt, begge plassert i Kategori I. Dei Fylkeskommunale og Kommunale planane har tilpassa seg dette. KOMMUNALE PLANAR Kommunen har vedtekne planar på begge sider av elva med litt ulikt innhald. Det er frå LNF som dekkjer størstedelen av elvestrekkja, steinbrot, samt kraftanlegg og større næringsareal. Det er planar om eit større industriareal på Moskog ved Stakaldefossen kraftverk. FYLKESKOMMUNALE PLANAR Det er under utarbeiding regionale planar for vindkraft og vasskraft. I samband med desse planane er det utarbeidd kart som viser kartlagde verdiar innanfor Jølstravassdraget. Det planlagde tiltaket er i svært liten grad i konflikt med desse kartlagde verdiane. SAMLA PLAN Hovudløpet i Jølstravassdraget ( og -05) er handsama i Samla Plan frå 1984 og plassert i kategori I. Nedstraums Jølstravatnet er to hovudalternativ omtala. Det eine utbygging om Holsavassdraget, det andre vidare utbygging i hovudelva i Jølstra. Denne meldinga er tufta på planane om utbygging hovudelva, tilpassa utviklinga sidan, og noko omarbeidd og utvida. Jølstra Kraftverk har fått avklaring i høve til Samla Plan, og kan søke konsesjon. 10 (27)

12 7.5 OFFENTLEGE OG PRIVATE TILTAK Med dei inngrepa kraftutbygginga krev, er det naudsynt med eit nært samarbeid mellom utbyggar og lokalsamfunnet. I den grad kommunale og private vegar blir brukt i byggetida vil desse bli opprusta og vedlikehaldne for å kunne tåle denne trafikken. Etter byggetida vil vegane bli utbetra. Mellombelse og permanente anlegg vil bli søkt kopla til offentlege vass- og kloakkleidningar. Dersom dette er vanskeleg for avløp vil det bli samla i tett tank som blir tømt regelbunden. Driftsvatn til tunneldrivinga vil bli teke frå Jølstra. Slam frå arbeidsplassane vil bli samla opp og handsama etter gjeldande regelverk. Ved arbeid i elva vil desse bli tilpassa den årstid som blir rekna å vere mest gunstig for livet i elva, samt at arbeidsstadane skal stengast av for slamforureining til elva. Anleggsstraum vil bli teke frå eksisterande 22 kv linjer som går i gjennom anleggsområdet. Bilde 3 Stakaldefossen kraftverk og koplingsanlegg for 132kV. 8. NAUDSYNE LØYVER FRÅ DET OFFENTLEGE Gjennomføring og drift av dette prosjektet vil krevje løyve eller særskilt vurdering etter følgjande lover: Vassressurslova av 24. november 2000 Vassdragsreguleringsloven (endra 2009) Energilova av 14. desember 1917 (endra 2009) Forureiningslova av 13. mars 1981 Kulturminnelova av 9. juni 1978 Lov om oreigning av fast eigedom av 1. juli 1960 Industrikonsesjonslova av 14. desember 1917 Naturmangfoldlova av 19. juni (27)

13 9. FRAMDRIFTSPLAN OG SAKSHANDSAMING Når konsesjon er gitt vil anleggsarbeida kunne starte straks. Framdrifta for sjølve utbygginga vil vere avhengig av tidsbruk for tunneldriving. Ein vil vurdere å etablere fleire angrepspunkt som kan korte ned byggetida. Levering av kraftmaskinar har også i dei seinaste åra stadig teke lenger tid. Det er realistiske å rekne med 2 års byggetid for heile anlegget. Anlegget kan ved rask konsesjonshandsaming vere klart for drift i FORVENTA PROBLEMSTILLINGAR I FORHOLD TIL KONSEKVENSAR FOR MILJØ OG SAMFUNN 10.1 ALTERNATIV Tiltakshavar planlegg å gjennomføre konsekvensutgreiing etter dei retningslinjer som gjeld og etter dei metodar NVE tilrår og for det konsekvensutgreiingsprogram som vert fastsett. I det etterføljande nemner vi kort det som er kjent av forventa konsekvensar for miljø og samfunn. Dei offentlege høyringane kan avdekke eventuelle manglar og feil som kan takast inn i konsekvensutgreiingsprogrammet. På grunn av stor slukevne vil det vere miljømessig og kostnadsmessig best med vassveg og kraftstasjon i fjellet ALTERNATIVET Dersom det ikkje vert gitt løyve til utbygging vil den dårlege utnyttinga av vassresursen i eit allereie regulert og delvis utbygt vassdrag halde fram. Eksisterande regulering og kraftstasjonar i vassdraget har tidsuavgrensa konsesjon. Fallrettshavarane, som også er grunneigarar langs elva, vil tape langsiktige inntekter som vil vere med å halde oppe busetnad og eit aktivt naturlandskap.kommunane vil også gå glipp av skatteinntekter og den auka aktiviteten i regionen som ei utbygging vil skape. Storsamfunnet med si satsing på ny fornybar energi vil måtte finne 133 GWh frå andre prosjekt. Det er i dag aktiv jordbruksdrift i området. Grunna låg lønsemd landbruksnæringa vil ei kraftutbygging i stor grad sikre denne næringa i framtida ELEKTRISKE ANLEGG OG OVERFØRINGSLINJER Linjenettet er i dag anstrengt. Det er gjeve konsesjon på ny 420 KV linje Ørskog Fardal med tilknytingspunkt på Moskog. Den vil vere i drift før ein kan rekne med Jølstra Kraftverk er i drift. Med den nye sentralnettslinja på plass, vil ikkje nettkapasitet vere ei utfordring. Jølstra Kraftverk vil bli knytt rett inn på eksisterande koplingsanlegg på Moskog. Tiltaket krev ikkje nye luftlinjer. Forsyningssikkerheita i heile regionen blir betydeleg forbetra med ny produksjon knytt til sterke linjer nær dei mest folkerike områda i regionen HYDROLOGI Overflatehydrologi Det hydrologiske grunnlaget er godt kartlagt. Det har vore målingar i Jølstravatnet sidan 1905 (84.1 Jølstervatn), og i elva nedstrøms reguleringa av utløpet sidan 1952 ( Jølstervatn ndf.) Desse målingane måler eit nedbørsfelt på 384 km 2, medan nedbørsfeltet ved inntaket til det prosjekterte kraftverket er 409 km (27)

14 Minstevassføring Utbyggar vil vente til KU er ferdig før ein endelig bestemmer seg for kva minstevassføring ein vil søkje om. Det er utført fotografering av elva på ulike vassføringar, og elva har stort vassdekt areal allereie på vassføringar rundt 3-4 m 3 /s. I Samla Plan var det tale om ei minstevassføring på 7,5 m 3 /s, medan alminneleg lågvassføring er rundt 4 m 3 /s. 5 persentil vinter er 5 m 3 /s medan 5 persentil om sommaren er 20 m 3 /s. Dei føreståande konsekvensutgreiingane vil gje grunnlag for å kunne føreslå eit godt nivå på minstevassføringa i konsesjonssøknaden Driftsvassføring Det er lagt opp til ei slukeevne på 150% i meldinga. Endelig fastsetting av slukeevne blir gjort på grunnlag av funna i KU. Maksimal slukeevne vil ligge mellom 150 til 200%. ( 45 til 60 m 3 /s) Flaumar Tiltaket vil ikkje medføre nokon endring i flaumar mellom Jølstravatnet og inntaket. Det vil bli ein reduksjon av flaumtoppane mellom inntaket og utløpet av kraftverket som følgje av den vassføringa som blir leia gjennom kraftverket. Store flaumar vil kunne bli rundt 250m 3 /s, 24% av dette vil då kunne leiast gjennom kraftverket ved maksimal slukeevne Magasinvolum. Det blir ingen endringar av magasinvolumet i Jølstravatnet som følgje av kraftverket. Dagens magasinvolum på 50 millionar m 3 vil bli nytta som før, ihht gjeldane manøvreringsregelement Vasstemperatur, isforhold og lokal klima Tiltaket vil påverke vasstemperaturen marginalt. Ved mindre vassføring om vinteren vil isforholda bli litt endra, mellom anna mindre skadar av isgang om våren. Tiltaket vil føre til betre lokalklima langs elva då frostrøyken vil bli redusert mellom inntaket og utløp av kraftverket då vassføringa er redusert på same strekning Grunnvatn Tiltakshavar kan ikkje sjå at ein marginal endring av grunnvasstanden vil føre til ulempe eller skade. Svært få har drikkevassforsyning frå elva. Dei som måtte ha dette vil vere sikra av minstevassføringa. Desse har ikkje opplevd problem med vassforsyninga sjølv om elva naturleg kan gå ned mot 2m 3 /s. Det er svært lite aktivt jordbruksland som ligg nede langs breddene av elva EROSJON OG SEDIMENTTRANSPORT Tiltakshavar er ikkje kjend med at det ligg føre eigne utgreiingar for erosjon og sedimenttransport på den aktuelle elvestrekninga. Det ser ut til å vere stabile elvekantar med grov masse. Dette gjeld også på botnen. Ved større flaumar opplyser lokalkjende at elva fører stein, og då er også elva farga av sediment. Ved at vatn ved utbygging blir leia bort frå elveløpet vil erosjonen mellom inntak og kraftverk bli redusert. Det same vil vere tilfellet med sedimenttransporten på same strekning SKRED Så langt det er kjent er det ikkje fare for korkje jord- eller snøskred i utbyggingsområdet LANDSKAP OG INNGREPSFRIE NATUROMRÅDE Utbygginga vil gå føre seg i eit kulturlandskap, og vil ikkje berøre inngrepsfrie naturområder (INON). Landskapsetisk vil utbygginga bli påverka ved at vassføringa i elva blir redusert, det kjem mindre tersklar ved inntaka. Visualisering vil bli utarbeidd. Landskapsmessig vil 13 (27)

15 utbygginga verke positivt på å halde oppe eit aktivt kulturlandskap, då den vil gje inntekter til grunneigarane NATURMILJØ OG MANGFALD Geofaglege forhold Utbygginga vil ikkje påverke lausmasseavsettingane langs elva. Fjellkvaliteten er i all hovudsak gneis. Den vert rekna som god for tunnelbygging. Forholdet vil bli nærmare undersøkt i konsekvensutgreiinga Naturtypar og ferskvasslokalitetar Naturtypen i utbyggingsområdet er ein brei U-dal forma av isen med lausmasser i botnen og langs sidene. På begge sider er det høge fjell med mindre dalar på tvers av hovuddalen. Elva Jølstra renn i slynger langs midten av dalen, med kulturmark på begge sider. Dette er typisk vestlandsnatur. I sidedalane kan det ligge ferskvasslokalitetar som ikkje vert berørte av tiltaket. Den største av desse er Dalevatnet Karplanter, mosar, lav og sopp Tiltakshavar kjenner ikkje til at det er registrert truga botaniske vekstar i utbyggingsområdet. Konsekvensutgreiingane vil klargjere dette området nærmare Pattedyr Fugl Fisk Dei vanlege pattedyra som finst i Sunnfjord er også i dette området. Det viktigaste ville pattedyret er hjorten, som det årleg blir felt nærmare 100 stk. av i dette området. I tillegg forvaltar Sunnfjord Reinsdyrslag tre utsatte reisndyrflokkar. Ein av desse er lokalisert i Jølster-fjella på sørsida av Jølstravatnet. Vi ser ingen konflikt med desse interessene. Fuglefaunaen i influensområdet til prosjektet er typisk for vestlandet. Vi er ikkje kjende med at det er raudlista artar i området. Konsekvensutgreiingane vil undersøke dette nærmare. For aurefisket i Jølstravatnet vil utbygginga ikkje få innverknad, då reguleringa der skal vere uendra. Storauren som vandrar mellom Jølstravatnet og elva vil kunne gå som før til Flugelona og Tongahølen. Dei fiskeundersøkingar som er utførde viser at storauren i liten grad går nedom Tongahølen. I rapporten som ligg til grunn for Samla Plan, blir den naturlege fossen i Kvamsfossen omtala som eit vandringshinder for storauren Ferskvassbiologi På berørt elvestreng vert vassføringa redusert i delar av året. Elvesidene der er hovudsakleg bratte, slik vassdekt areal blir lite påverka av vassføringa. Dei ferskvassbiologiske forhold vil derfor bli lite påverka. Ei minstevassføring over normal vinterlågvassføring (2-3 m 3 /s) vil ta vare på desse forholda MARINE FORHOLD Det er lite sannsynleg at dei marine forhold vil bli negativt påverka. Kraftverket vil ha utløp på kote 40, og etter dette blir forholda som før FORUREINING Vasskvalitet / utslepp til vatn og grunn Utbygginga vil i driftsfasen ikkje gje utslepp til vatn og grunn. Avløp i byggetida vil bli teke vare på i samsvar med føresegnene, og så langt som mulig kopla til offentleg infrastruktur. Det vil bli søkt om naudvendig løyve i høve til utslepp av vatn brukt under drivinga av tunellar etc. 14 (27)

16 Anna forureining Anlegget vil i driftsfasen ikkje gje ureining i form av røyk, lyd eller lukt SAMISK KULTUR OG KULTURGRUNNLAG Dette punktet er ikkje relevant ved denne utbygginga og vi ber difor NVE om å ta dette ut av pålegget til KU for Jølstra Kraftverk NATURRESURSAR Jord og skogbruk Det er eit aktivt jord- og skogbruk i utbyggingsområdet. Då utbygginga legg varig beslag på lite grunn, kan vi ikkje sjå tiltaket vil bli negativt, heller tvert om då grunneigarane også er fallrettseigarar. Dette vil generere varige inntekter framover og vil bidra til at busetnad og kulturlandskapet vert halde i hevd. Det arealet som blir bandlagt er i hovudsak utmark, beite og skogsmark. Vi kan ikkje sjå at redusert vassføring vil føre til redusert naturleg gjerdeverknad av elva Ferskvassresursar Der det ikkje er offentleg vassforsyning for busetnaden langs den aktuelle elvestrekninga har dei fleste brønn med naturleg trykk som ikkje er påverka av vassføringa i Jølstra. Det er kjent to bustadahus som har vassforsyning med tilsig frå elva, men vi reknar med minstevassføringa vil bli større enn den naturlege minstevassføringa om vinteren og tiltaket vil såleis ikkje ha innverknad Mineral og masseførekomstar Drivverdige mineralførekomstar er ikkje kjent langs elva. Vi kan ikkje sjå at utbygginga vil føre til konsekvensar for dei masseforekomstar som eksisterar. Steinmasser frå tunneldrivinga skal nyttast til samfunnsganglege føremål. Noko må påreknast mellomlagra i ein kortare periode. Det er mangel på slik masse i området SAMFUNN Næringsliv og sysselsetting Byggetida vil føre med seg auka spurnad etter varer og tenester frå det lokale næringsliv og verke positivt på sysselsetjinga. Det kan i bolkar vere trong for opptil 100 arbeidsfolk. Det meste kan gjerast med lokal kompetanse. Til drift og vedlikehald kan det reknast med 2 3 årsverk Utvikling i folketal og busetnad Jølstra Kraftverk vil gje inntekter til fallrettshavarane, og såleis vere med å styrke og oppretthalde busetnaden og eit levande kulturlandskap langs elva Tenestetilbod og kommunal økonomi Vi kan ikkje sjå at utbygginga vil føre til nemnande auka press på det kommunale tenestetilbodet. Den kommunale økonomien vil få eit godt løft frå eigedomskatt, konsesjonskraft og produksjonsavgift på energi Sosiale forhold Vi kan ikkje sjå at tiltaket vil påverke dei sosiale forhold negativt Helsemessige forhold Vi kan heller ikkje sjå at dei helsemessige forhold vil bli påverka Friluftsliv jakt og fiske Utbyggingsområdet ligg i eit allereie utbygt område med gardsbruk, vegar, hus og hytter. Vi kan ikkje sjå at friluftslivet vil bli nemnande påverka. Opparbeidde vegar og plassar for tiltaket vil verke positivt for turgåing og utøvinga av jakt og fiske. I byggetida kan vilt bli 15 (27)

17 Reiseliv påverka, men i driftsfasen kan vi ikkje sjå slike verknader. Jakt på hjort er den viktigaste aktiviteten. Jølstra er kjend for aurefisket og det er kortsal i heile elva. Dei beste fiskeplassane vert lite berørt av ei utbygging. Ovanfor tiltaksområdet ligg campingplass, golfbane og skianlegg. E 39 går nær elva. I tillegg vert elva nytta til rafting og elvepadling. For reiselivet generelt kan vi ikkje sjå at tiltaket vil verke nemnande negativt. For rafting og elvepadling vil verknadane bli undersøkte i konsekvensutgreiinga SAMLA BELASTNING Det er tiltakshavar si oppfatning at summen av verknadane av tiltaket blir positive for lokalmiljøet, kommunen og det norske samfunnet. Dei negative verknadane vil bli klarlagde i konsekvensundersøkingane, og så langt som mulig retta på ved avbøtande tiltak. Sjølv om ein no har fleire kraftverk i Jølstravassdraget, er det etter søkar si oppfatning at ei utbygging frå Tongahølen til Movatnet vil kunne gjennomførast utan at dette vil gi store negative sumverknadar MASSEDEPONI Tunneldrivinga vil gje ein del steinmasser som skal gå til samfunnsganglege føremål i nærleiken. E39 skal i nær framtid utbetrast forbi utbyggingsområdet, og på Moskog skal det opparbeidast eit større næringsareal. Begge treng betydeleg mengder slike masser. Mykje av desse massane kan gå direkte, men noko må truleg mellomlagrast. Tiltakshavar vil samarbeide med etablerte sand- og steintak som no driv i utbyggingsområdet om deponi. Alle mellombelse deponi må avklarast nærmare med eigne avtaler, og skal stellast skikkeleg i stand etter bruk. Viser til vedlegg 2 der aktuelle områder er avmerka. 11. FORSLAG TIL UTGREIINGSPROGRAM ALTERNATIV vil greie ut eit alternativ, frå Tongahølen til Reinene. KU skal innehalde ei utgreiing av prosjektet som er presenterte i meldinga, med vurderingar av teknisk, økonomisk og miljømessige konsekvensar. 0-alternativet skal vurderast, dvs. korleis ein ventar at utviklinga i området blir dersom tiltaket ikkje blir gjennomført ELEKTRISKE ANLEGG OG OVERFØRINGSLEIDNINGAR Kapasitetsforholda i overføringsnettet i området skal skildrast kort. Det skal gjerast greie for eventuelle behov for tiltak i eksisterande nett. Omtalen skal sjåast i samanheng med eventuelle andre planar for kraftproduksjon i området. Det skal gjerast greie for i kva grad tiltaket verkar inn på forsyningstryggleiken og den regionale kraftbalansen. Kraftleidningstrasé for tilknyting til eksisterande nett skal omtalast og visast på kart. Aktuelle løysingar skal vurderast. Det skal opplysast om tilknytningspunkt, spenningsnivå, tverrsnitt, mastetypar, rydde- og byggjeforbodsbelte. Talet på bygningar som blir eksponerte for kraftleidningar med magnetfelt over 0,4 µt i årsgjennomsnitt, skal kartleggjast. Det skal gjerast greie for kva typar bygg det er snakk om, og styrken på magnetfeltet. For bygningar som blir eksponerte med over 0,4 µt i 16 (27)

18 årsgjennomsnitt, skal ein drøfte moglege tiltak for å redusere magnetfeltet. Det skal visast til oppdatert kunnskapsstatus om kraftleidningar og helse, samt sentral forvaltingsstrategi. Nødvendige elektriske anlegg, inkludert nettilknytinga frå kraftverket, skal vurderast under dei ulike fagtema på linje med dei andre anleggsdelane HYDROLOGI Dei hydrologiske tema som blir omtalte nedanfor, skal liggje til grunn for dei andre fagutgreiingane som skal gjennomførast som eit ledd i konsekvensutgreiingsprosessen Overflatehydrologi (grunnlagsdata, vassførings- og vasstandsendringar, restvassføringar) Grunnlagsdata, vassførings- og vasstandsendringar, restvassføringar, flaumforhold m.m. skal greiast ut og presenterast i samsvar med NVEs rettleiar 3/2010 med tittelen Konsesjonshandsaming av vasskraftsaker, så langt det er relevant, jf. del IV i rettleiaren punkt 3.7. Vassføringa før og etter utbygging skal framstillast i kurveform for "reelle år" (vått, middels og tørt) på relevante punkt for alle alternativa. For kvart alternativ skal det visast kor mange dagar i året vassføringa er større enn største slukeevne og mindre enn minste slukeevne (inkludert planlagd minstevassføring) for dei same åra. Det skal gjerast greie for alminneleg lågvassføring samt 5-persentilverdien for sommar ( ) og vinter ( ) på dei aktuelle strekningane som grunnlag for å kunne fastsetje minstevassføring Minstevassføring Vurderingane bak eventuelle forslag til minstevassføring skal gå fram av KU. Dersom det ikkje blir føreslege å sleppe minstevassføring må ein også grunngi dette. Forslag til minstevassføring skal takast inn i alle relevante hydrologiske berekningar og kurver, og leggjast til grunn for vurderingane av konsekvensar for dei andre fagtemaa. Dette gjeld også berekningane i samband med produksjon og økonomien til prosjektet som inngår i prosjektomtalen. Samtidig skal det gå fram av berekningane kva minstevassføringa ville ha gitt dersom vatnet hadde vore nytta til produksjon. Det skal takast bilete av dei ulike elvestrekningane ved ulike talfesta vassføringar Driftsvassføring Det skal givast ei skildring av dei venta hydrologiske konsekvensane (vassføringsforhold mv.) ut frå det planlagde driftsopplegget (tappestrategi, ev. effektkøyring) FLAUMAR Flaumforholda skal vurderast på grunnlag av berekna og/eller observerte flaumar, og ein skal gi ei vurdering av om skadeflaumar aukar eller minkar i forhold til dagens situasjon. Skadeflaumvurderingane kan knytast opp mot ein flaum med gjentaksintervall på 10 år (Q10) dersom det reelle nivået for skadeflaum i vassdraget er ukjent. Flaumvurderingane skal også innehalde ei berekning av middelflaumen Magasinvolum, magasinkart og fyllingsberekningar Søker ikkje endring i eksisterande regulering Vasstemperatur, isforhold og lokalklima Dagens forhold i dei aktuelle områda skal skildrast. 17 (27)

19 Moglege endringar som kan oppstå i is- og isleggingsforhold, vasstemperatur og lokalklima, skal vurderast både for anleggs- og driftsfasen. Moglege avbøtande tiltak i forhold til dei negative konsekvensane som kan komme, skal vurderast, medrekna eventuelle justeringar av tiltaket Grunnvatn Dagens forhold i dei aktuelle områda skal skildrast kort. Det skal gjerast kort greie for kva verknader tiltaket kan ha på grunnvatnet i dei aktuelle nedbørfelta i anleggs- og driftsfasen. Dersom tiltaket kan føre til at grunnvasstanden endrar seg, skal det vurderast om dette kan endre vilkåra for vegetasjon, jord- og skogbruk samt eventuelle uttak av grunnvatn i området det gjeld. Det skal vurderast om det er fare for drenering som følgje av tunneldrift. Moglege avbøtande tiltak i forhold til dei negative konsekvensane som kan komme, skal vurderast medrekna eventuelle justeringar av tiltaket EROSJON OG SEDIMENTTRANSPORT Dagens erosjons- og sedimentasjonsforhold i dei aktuelle områda skal skildrast. Ein skal vurdere kva konsekvensar dei ulike alternativa kan få, både for anleggs- og driftsfasen. Førekomst av eventuelle sidebekker med stor sedimentføring skal skildrast og vurderast. Det skal gjerast ei vurdering av kor sannsynleg det er at sedimenttransport og tilslamming av vassdraget under og etter anleggsperioden vil auke. Opplysningane som er gitt om geofaglege forhold, spesielt lausmasseførekomstar, skal danne ein del av grunnlaget for vurderingane rundt sedimenttransport og erosjon. Moglege avbøtande tiltak i forhold til dei negative konsekvensane som kan komme, skal vurderast, medrekna eventuelle justeringar av tiltaket SKRED Det skal givast ei framstilling av dagens forhold. Både aktive prosessar og risiko for skred skal vurderast. Eventuelle konsekvensar som følgje av ei utbygging, skal vurderast for anleggs- og driftsperioden. Det skal særleg leggjast vekt på risikoen for skred i område med framtidig anleggsarbeid, arealinngrep, vegar, bustader eller andre stader med ferdsel. Det skal givast ei kort vurdering av om anleggsarbeidet kan utløyse skred el.l. som kan lage flaumbølgjer i Jølstra med øydeleggjande verknad på natur eller eigedom. Moglege avbøtande tiltak i forhold til dei negative konsekvensane som kan komme, skal vurderast, medrekna eventuelle justeringar av tiltaket LANDSKAP OG INNGREPSFRIE NATUROMRÅDE (INON) Utgreiinga skal skildre landskapet i områda som blir påverka av tiltaket, både på overordna og meir detaljert nivå. Utgreiinga skal inkludere både natur- og kulturhistoriske dimensjonar ved landskapet, og skal elles samordnast med og sjåast i lys av utgreiinga for kulturminne/kulturmiljø. 18 (27)

20 Dei overordna trekka ved landskapet skal skildrast i tråd med "Nasjonalt referansesystem for landskap" (NIJOS-Rapport 10-05) som ein finn på Skildringa skal ha ein detaljeringsgrad tilsvarande underregionnivå eller meir detaljert. Utgreiinga skal få fram konsekvensane av tiltaket for landskapet og landskapsopplevinga i anleggs- og driftsfasen. Det skal leggjast vekt på å vurdere konsekvensane for verdifulle og viktige område og innslag i landskapet. Inngrepa med størst landskapsmessig verknad skal visualiserast. Kva for landskapsrom som blir påverka, skal visast på kart. Konsekvensane av tiltaket når det gjeld utbreiinga av inngrepsfrie naturområde (INON), skal bereknast arealmessig, og resultatet av at slike areal fell bort, skal framstillast i tabellform og illustrerast på kart. Ein skal vurdere konsekvensane av eit slikt bortfall av inngrepsfrie område. Moglege avbøtande tiltak i forhold til dei negative konsekvensane som kan komme, skal vurderast, medrekna eventuelle justeringar av tiltaket NATURMILJØ OG NATURENS MANGFALD For alle biologiske registreringar skal ein oppgi dato for feltregistreringar, synfaringsrute og kven som har utført feltarbeidet og artsregistreringar. Ein skal også gi ei samla vurdering av korleis økosystemet som artane er ein del av, blir påverka. For kvart deltema skal moglege avbøtande tiltak vurderast i forhold til dei negative konsekvensane som kan komme, medrekna eventuelle justeringar av tiltaket Geofaglege forhold Dei fysiske formene (geologi, kvartære former) i influensområdet skal skildrast. Lausmassar i nedbørfeltet skal også skildrast, spesielt lausmassar i tilknyting til elveløpet. Område med aktive prosessar som skred og andre skråningsprosessar, glasiale prosessar, frost og kjemisk forvitring skal omtalast kort. Framstillinga skal byggjast opp med kart, foto eller anna eigna illustrasjonsmateriale. Konsekvensane av tiltaket for geofaglege forhold skal vurderast for anleggs- og driftsperioden. Skildringane under geofaglege forhold skal utgjere ein del av grunnlaget for vurderingane rundt skred, sedimenttransport og erosjon Naturtypar og ferskvasslokalitetar Verdifulle naturtypar, inkludert ferskvasslokalitetar, skal kartleggjast og biletdokumenterast etter metodikken i DN-handbok 13 (Kartlegging av naturtyper - verdisetting av biologisk mangfold) og DN-handbok 15 (Kartlegging av ferskvannslokaliteter). Naturtypekartlegginga skal samanliknast med Truete vegetasjonstyper i Norge (Fremstad & Moen 2001) (jf. Karplanter, mosar, lav og sopp). Konsekvensar av tiltaket for naturtypar eller ferskvasslokalitetar skal greiast ut for anleggsog driftsfasen Karplanter, mosar, lav og sopp Det skal gjerast ei enkel skildring av dei vanlegaste terrestriske vegetasjonstypane i influensområdet, samt ei kort skildring av artssamansetjinga og dominansforhold. Skildringa skal basere seg på Vegetasjonstyper i Norge (Fremstad 1997). Eventuelle trua vegetasjonstypar skal identifiserast etter Truete vegetasjonstyper i Norge (Fremstad & Moen 2001) og skildrast meir utfyllande. 19 (27)

21 Når ein skildrar enkeltartar, skal det fokuserast på område som er identifisert som verdifulle naturtypar / trua vegetasjonstypar, og ein skal leggje vekt på raudlisteartar og artar som er omfatta av DNs handlingsplanar ( Konsekvensane av tiltaket for karplanter, mosar, lav og sopp skal greiast ut for anleggs- og driftsfasen Pattedyr Fugl Fisk Det skal gjerast greie for kva slags pattedyr som finst i influensområdet til prosjektet. Framstillinga skal basere seg på eksisterande kunnskap samt intervju av grunneigarar og andre lokalkjende. Det vil bli gjennomført feltundersøkingar dersom dette syner seg naudsynt. Viktige vilttrekk skal kartfestast. Det skal givast opplysningar om eventuelle raudlisteartar, jaktbare artar og førekomst av viktige økologiske funksjonsområde (yngleplassar, beite- og skjulestader, osv.). Artar som er omfatta av DNs handlingsplanar, skal omtalast spesielt. Opplysingar skal kartfestast i samsvar med Direktoratet for naturforvaltning sine retningslinjer, jf. også direktoratet sine retningslinjer for handsaming av sensitive stadsopplysingar. Konsekvensane tiltaket får for aktuelle pattedyr, skal greiast ut for anleggs- og driftsfasen. Moglege endringar i produksjonspotensialet til området skal vurderast. Det skal givast ei framstilling av fuglefaunaen i influensområdet til prosjektet, med vekt på område som tiltaket får direkte følgjer for. Dette skal baserast på eksisterande kunnskap og feltundersøkingar. Fuglebestandane skal kartleggjast i hekketida. Artsmangfald, bestandtettleik og viktige økologiske funksjonsområde skal skildrast. Det skal leggjast spesiell vekt på eventuelle raudlisteartar (gjeld heile tiltaksområdet), jaktbare artar, vasstilknytte artar og artar som er omfatta av DNs handlingsplanar. Opplysingar skal kartfestast etter Direktoratet for naturforvaltning sine retningslinjer, jf. også direktoratet sine retningslinjer for handsaming av sensitive stadsopplysningar. Eventuelle reirlokalitetar av raudlista rovfuglar skal ikkje kartfestast. Verdien av området som trekklokalitet skal vurderast og undersøkjast under trekket vår og haust dersom tiltaket får innverknad på viktige trekklokalitetar. Konsekvensane av tiltaket for fugl skal greiast ut for anleggs- og driftsfasen. Undersøkingane skal gi ei oversikt over kva for artar som finst på aktuelle elvestrekningar og i aktuelle innsjøar. Raudlista artar, artar som er omfatta av DNs handlingsplanar (for eksempel ål), anadrome fiskeartar, storaurestammar og artar av verdi for yrkes- og rekreasjonsfiske skal omtalast nærmare. Det skal givast ei vurdering av gyte-, oppvekst- og vandringsforhold på alle relevante elveog innsjøareal. Viktige gyte- og oppvekstområde skal avmerkjast på kart. Fiskebestandane skal kartleggjast med omsyn til artssamansetjing, alderssamansetjing, rekruttering, ernæring, vekstforhold og kvalitet. Eksisterande undersøkingar kan nyttast dersom dei er gjennomførde med relevant metodikk og er av nyare dato. Lokalkunnskap og resultat frå tidlegare undersøkingar skal inngå i kunnskapsgrunnlaget. 20 (27)

22 Konsekvensane av utbygginga for fisk i aktuelle elver og innsjøar skal greiast ut for anleggsog driftsfasen, med vekt på eventuelle raudlista artar, artar som er omfatta av DNs handlingsplanar (for eksempel ål), artar av verdi for yrkes- og rekreasjonsfiske og storaurestammar. Fare for gassovermetting og fiskedød på strekningar nedstraums kraftverka skal vurderast. Aktuelle avbøtande tiltak som skal vurderast, er minstevassføring og eventuelle biotopforbetrande tiltak. På elvestrekningar der viktige gyte- og oppvekstområde for fisk blir påverka, skal ein vurdere effekten av å installere ein omløpsventil i planlagde kraftverk. Dersom inngrepa er venta å skape vandringshinder, skal ein vurdere moglege avbøtande tiltak. Aktuell metodikk for elektrofiske og garnfiske skal hovudsakleg følgje gjeldande norske standardar, men kan til ein viss grad tilpassast storleiken på prosjektet og omfanget av det. Eventuelle avvik i metodikk i forhold til gjeldande standard skal skildrast og grunngivast. Utgreiingane for fisk skal sjåast i samanheng med fagtemaet ferskvassbiologi Ferskvassbiologi Det skal givast ei enkel framstilling av botndyrsamfunnet i aktuelle elvar og vatn med fokus på mengd, artsfordeling og dominansforhold. Det skal leggjast vekt på førekomst av eventuelle raudlista artar, dyregrupper/artar som er viktige næringsdyr for fisk, og artar som er omfatta av DNs handlingsplanar. Det skal undersøkjast om elvemusling finst i nokre av dei vassdragsavsnitta som inngår i prosjektområdet. Det skal vurderast førekomst av amfibiar og edelkreps. Dersom aktuelt skal dette omtalast. Konsekvensane av tiltaket for botndyr skal greiast ut for anleggs- og driftsfasen. Det skal gjerast eit anslag på kor stort produksjonsareal som ventast å gå tapt, kor mykje som eventuelt blir verande intakt, eller blir påverka i mindre grad. Metodikken som blir brukt til å samle inn botndyr, skal hovudsakleg følgje gjeldande norske standardar, men kan til ein viss grad tilpassast storleiken på prosjektet og omfanget av det. Utgreiingane for ferskvassbiologi skal sjåast i samanheng med fagtemaet fisk MARINE FORHOLD Prosjektet vil ikkje endre forhold knytt til tilførsel av ferskvatn til fjorden og dette tema er derfor ikkje aktuelt å utrede nærare KULTURMINNE OG KULTURMILJØ Utgreiinga skal skildre kulturminne og kulturmiljø i tiltaks- og influensområdet. Det skal gjerast greie for status for kulturminna og -miljøa når det gjeld kulturminnelova, plan- og bygningslova og eventuelt pågåande planarbeid. Alle område der det kan bli sett i verk fysiske tiltak som graving, bygging eller sprenging, eller der vassføringa kan bli redusert, skal synfarast og vurderast i forhold til automatisk freda kulturminne og nyare tids kulturminne. Eksisterande og eventuelle nye funn skal skildrast og markerast på kart. Potensialet for funn av ukjende, automatisk freda kulturminne skal vurderast. Undersøkingsplikta etter kulturminnelova 9 skal avklarast med kulturminnestyresmakta. Verdien av og konsekvensane for kulturminna og kulturmiljøa i området skal vurderast for anleggs- og driftsfasen. 21 (27)