Si in agro repereritvir puellamquwdespontataett, solus, puella nihil patietur, necesl rea mortit quo-

Transkript

1 55S RUPERTl ABBATISTUITIENSIS B60 rum decrelis rcservaliis, uhi peccatum non lalitef A puellam nihil debere pati,', qua> corrupta esl per admissumest, ut vulgus sciat cl persona infarais vim. Sic enira scriptum est in lihro Deuteronoinii: haheatur. Exenipligratia, si adulteriura perpetratum, publicediffamalum,vel in jtidiciolestibus est et apprehendensconcubueritcum ea, ipse morietut Si in agro repereritvir puellamquwdespontataett, conviclum, non debet ejusmodi pcrsona sacris ordinibusfungi,ne populoscandalumfaciat, et sacrum niam ticttt latro consurgit contra fralremsuum, et solus, puella nihil patietur, necesl rea mortit quo- niinisteriunicontemptibiliterreddat. Si autem hoc occiditanimamejus, ita et puella perpesia est. Sola nemo scitprseter Deum, et praeteretim, cui secreta erat in^agro, clamavitet nullut adfuit qui liberaret et spontanea confessionemanifeslatttr,eaula discretione, el misericorditer condonalum est, ut posl sione el Chrisli confessione tlicit. Nunquaminqui- eam (Deut. xxn). Virgo qttoque fidelisin stta pas- poenilentiamnihilorainussecretam sacris mysteriis nalur corpus nisi de consensumentis. Nam si invilam me feceris violari, castitas mihi dupiicabilur pcrsona illa admoveatur,secundumexemplumdavid, qui pcenitentiam agens, non solum sperat ad caronam. Nam sic patilur violatorem castitas, veniam, sed et recuperandam pracsumitpropheticse sicut serpenlem, sicut laironem, sicut barbarum. graliam doctrinse, quam habuerat dicens illud: Igilur saltem de ejusmodi,id est de illa quae vim Docebobtiquotviat tuat, el impiiad te converlenlur (Ptal. i). linnc discrelionemte legisse, vet legere posse sciens in Palruui decretis, et prsecipueinagni Leonis, lantummodosensum breviter apposni, hoc iniendens possibile videri, ut non impar misericordiae,vel gratiseqnanlilas veniat eliam super sexirminfirmiorem, ubi in lapsu suo soli Deo cognila, ncc habila infamis dicere polest: Tibi toli peccavi, et malttm coram te feci (ibid.): Diflinire laraen non audeo qtiidquatn ne conlrarius dicar beato Hieronymo,qui, ut supra memoravi,lant conslanler ait virginemnon posse suscitariposlruinam, vcl coronaricorruptam. CAPUT XVII. De illa ouw per vimcorrupta est, quatiteream defendal nuctorilat sacrw tegis. Sed rursus et ralio senlit, et lcx sacra deceruit B passa esl et corrnpia, concedendnmesl quod coronari possit, et ideo liceat illara sicttt incoiriiptara consecrari, licel bealus Hieronynius nullamexceptionera, vel determinationemfecerit de modo superiori, id est de lapsu secrelo, qui nullumecclesi=e Dei scandalum fecit, el quo persona non est facla infamis,sapientesviderint. Mihividetur insequalitas esse misericordise,ut non ila inferiorifemineosexui sicul fortiori, id est virili condescendatur, iu eo videlicet ut clericus secreto lapsus ex concessione canonum etiam ad sacerdoliuin suscipiatur, et puellasecreio lapsaad consecrationemsuoproposito usitalara non adniittatur. C R. D. D. RUPERTI ABBATISTUITIENSIS AMULUS SIVB MAIOuUS ITEB CHRISTMUH ET IUDIUH.»3» PROLOGUS AUCTORIS ciebamego jamdudum quod nunc dicit, Pater mt reverende,abbas venerabilis,sciebam et- vulnttato corde sentiebamilaeste, ut landem tu animadvertisliquiaquwscripsi(52)velquw scnbonon tunttmt tpmlu Deitl omniaquwobitcta tunt ptr eonlrariumlibritnostnt ab homimbu*malwvoluntattt, ex radtceputlularunt amariludinis. Unde aulem hoc poteram tcire, nitiex gloriosoletltmoniocontcienttw? t Nam glona aottra, inquiiapostolus,nwc est teslimoniumcontcientiwnoslrw(ii Cor. I). i Lum igttur hoc tcirem; nam eliam ceriit cumindiciisad gloriam Dei hoc referrepossem,ubi,quandoet quomodovtsitattonem\acceperini Svirilus,spirantisubi vultei dividentissingulitproutvull,numquidcederedebebametdemquam dtcisvmdtte aiaboti, amariiudinihominummalw volunlalit? Nunquid dignumtrat a laude vel mtmtlerto dtvim verbi cenareet gratioiam desuperdalam, inius consomtam tilentio detinert?.vligut «fs«vell"n. ntauaquam (52) Vide apologtampro Rnpcrto.

2 561 DIALOGi1NTER CHRIST.ETJUD. LIB. I. 505 vaterem.ul tnlertmnunc taceamdeamicit hominibutbonwvoluntatit,qttaliumnunc mihinon minus, et tu, qui ad diu optalummtcompellisopusculum,ut, inquam,laceamdehominibut,quimedormirenonlinunt, ipst Deut Deiverbumelausumsibiesseorit meinonpatitur osliumțnodisquisbttsdamsttper mejus exercensmagitterii tui, ut ti vellem,de ipto tacerenonpossim.infeticemmevelin hacparte profilerinon audeo,quia nonnultisexperimemisaliquantisperdidici quwsit itla vittub qtta deficiuntfeliceset sancti.qualiumde maximis tmut Jeremia* cumprwmisisset: t Et factusest miltisermodominiin opprobriumet in deriium tota dit tt dixit: Non recordaborejut nequetpquarin nomineejus(jer. xx).i Prolinusuit : t Et factusest incordemeo quasi ignit exwtluant(tbid.). t Psalmista quoquesecundumeuindemsensumcumdixissel: t Posui ori meo eustodiam,cum comhteret peccator advettum me; obmutuiet humilialus sum, el tilui a bonis(psal. xxxvm), i protinuidefeclumtuum intinuat hit verbit : t Et dolormeusrenovatusest. Concatttilcor tntnm intta mett in mtditationt mea exatdescet ignit (ibid.), > Slalimque : t Locututtum, ait, in lingua mea (ibid.), i tubaudilut, qui tacete decreveram.nimirum seniumverborumexperimenlomeliusaddiaici tectione'additcere poluerim el hinc ett quod et egonuncusqueloculus*um,et lotfuartn lingua mea?itam ronlehaclenut, et-dura facie quasi adamantina. Sed his omissii, quw forte nimiamvidenlur sjrirare confidentiam,quanquamtil humilitale remitta ulilior humilitconfidenlia,jam nunc in rem ingrediar,in oput qutd fu janidiu txtptctat, jamdudum vehementere[fiagitas. Conslituendaest mihi, quoniam ita postulat, quatdamchristiani conlra Judwum monomachia,ila ut sub dialogo totum dueltum procedat, Chrittiano ad fidem evangelicaminvilantejudwum,jndwoquanlumcunquepolest ex litleta legit et ex tensu tuo tepeteuiientechristianum. Pulas enim et forlt non inanitcrexittimat, quoditwc dispuiatio, et *i non necettaria etl veletanis, tallem nosttis potetit ptodesse tirunculis, cum ex multiludinelegis et prophetarum,sive omnium sanclarum. Scripturarum, atiqua simulcongeslaliic invenerinl, quibus velul armit communiti expugnare non dubitent tensum Judaicum extollentem se advertut scientwm Dei (II Cor. x). Hoe tgo factte insittam, sicut vit, ticut instantet exigis, prout Deus dtdtrit, et animo in aliit occupatopottibilt fuefit, tl ticut omni rationt, quoad potero, fideliler armare Christiunum, ita omni contradicliont. diligenler curabo tubornare Judwum. Fetlivum fil pueris fidelibut hoc tpectaculum;nam non necettetsl forlt tenibut, nec vacat aut delectabileinleresse,aul animumintendere ad hujutmodi confticiunt; quippe quorum in mentibut bene fundalum est' tuper veltam tt Htmitetitat Ghrittianwfidti fundamtntum. 332LIBER PRIMUS. CmtiSTiAinjs. Ego,baptizatus in nomine Palris et. A tam vtrnaculus, qnam emptitiu* circumddetur, tt ' Filii et Spirilus sancli, maculampeccali originalis, quicunquenon (uerit dettirpe veslra, trilque patlum. realitm inobedienliseprimi hominis in memetipso meumin carne vestra\a (oeduswterrium.mascutus,. (Klui;et conlra cibumtignivetili,quodidemprimus cujus prwpulhcaro circumcita non fuerit,delebetur liomocoinedit,corpus et sanguinemchristideligiio animailla depopulotuo; quiapactummeumirrituwt ' crucis, Deodante,suscepi, coraedensqueac bibens fedt (Gen. xvn). graiiam et gloriam consequor adoplionis filiorura 1 CHRIST.Tradilionem istam jamdudura legi et Bei. relegi,veneralus sumel nunquamdesinamvenerarh JcB.Eos.Ego, circnmcisus circumcisione quztm quia fuit tradilio Dei. Debemusautem, *gc nariter DeusAbraham,DeusIsaac, DeusJacob auctoritate el lu, considerareintenlionemejus qui rradldit secundttmdictum hoc, quia cum dixisset: Et circum^ «ualradidit,primogenilussum filius,quemadmodum Oeusipse ad Pharaonem dicit: Filiut meut primoftnilut Itrael, dixi tibi : Dimitte filium meum Utsignum fcederisinlet me et vos.primum hoc ex ddetit carnemprwpulii vestri: subjunxitalqiie ait: *t serviat mihi; et noluisti dimittere eum. Ecce te qusero quid sit foeduset quid signum foederis igo inlcrficiamfiliumtuum primogenilum(exod.iv). nuncupatur. Dicergo quid sil fcadus? CHRIST.Causamsive utilitatem ego noviet di-; B JUD.Fcedtis amiciliaecomposilioest, animorum jturus sum ttbi, propter quam baptizari debuerim, invicemdiligenliumconjunclioest. fet necessariobaptizalussim ; tu prior causam,sive~ CmtiST.Reclerespondisti.Creator creaturaedeus jlilitatem dic, si nosli, propter quam circumcisus fcederalusest, Deushomini Abrahseper amiciliam iis. Ego namque paraius sum demonstrare tibi conjuuelus est, et illius rnuluac confcederalionis 4itod vulnus circumcisionisboc tempore eflicere signum voluitesse circumcisionemcarnis. Dicecgoquid, vel qualefoedus illud fuerit, ctijtisin signuin jon potest ut filitts sis. Becita nunc ipsara tradi-.ioncmdci, iradilioitemcircumcisionis. DeusfcedeTratnsliomini aniicocircumcisionemdedii. Joo. Ad Abrabam patrem meum Deusoixit: Sic enim scriptumest: Sic Deusdilexil, ut circuracisiosil Et tu ergotutlodiet paclutn meumet temen luum ' signurafoaderis. ( >osttt in generalionibutuit. Boc ttt pactumquott JCD.Quid, nisiquia Pater noster idem Abraham, ibservabitisinttr meel vot, ei. temen luum pott le. vir bonus, homo sanctus fuit et sancte vivendo Jircumcideturin vobisomne mdseulinumet circum- Deo placuit..idetiscarneniprwputii vtstri, ut sit signumfcederis CHRisT.Noiomihi de tuocorderespondeas;sedlioc mter meel vot : Infant oclo dierum circumcidtlur imhi responde.quodexipsadeprompturasitscriptur.iv in vobit;omnemascutinumin generationibut vtttrii sacravvcruraquidcnt est quod AlH-aliamvtr bonus.

3 centur universwcognalioneslerrw (Gen.xu), et jami tunc quidem crcdidit; egressus namque cst, sicut ei praeceperat Dorainus; post aulera Iabores perefrinationis atquc exspecistionis,quarta vice appa- 563 RUPERTIABBATISTUITIENSIS 56i txstitit; sed ego ipsis Scriplurae vocibus cerluinfia rens cum dixisset ei Domimis: Suspice eoelum,et qiiserocapitultim,quo bonitalis, vel sanctilatisillius3 numtra stellas, si potes;'sic tril semen luum (Gen. inditbilalum suscipiamusteslimonium : Quo stas? xv). Tunc demum Scriptura : Credidit, inquit, Quil taces et titubas? Ego tibi dicam : Credidit ( AbrahamDeo,et reputatumest ei ad justitiam(ibid.). Abraham Deo; el reputatum est ti ad jusliliami JUD.Quod erat illud semen? vel quid intelligere (Gen. xv; Rom iv; Gal. m). Hoc de nulloejusoperei me vis in eo quodnarras, atque in te, sive alqtiein diclum, vel scriptum est, quod ad justiliam ei sitt seminetuo, ut alibi diclum est, benedicenlutomnes reputatum, nisi de isto solo, quia credidit. gentes,sivecognationesterrw? JUD.Concedioportet; etenimita esse manifeslumi CHRIST. Inlerrogapalrem tuum,et annunliabit tibi est. pater luus Jacob, cttjus in carne quod gloriaris CHRIST. In die illo, ait Scriplura, pepigitdominut i pater luus sil; Veniet,iuquit, 'qui mittendut sit, et fwdutcum Abrahatn(Gen.xv); et deinde post annos non minus qualuordeciro,apparens ei Dominus i dicil exspeclationem gentium, hoc intelligehic be- ipse erit exspectatiogentium (Gen. XLIX).Quod ille dixit ea quse jam meminisli : Circumcideiur,in-qniens, in vobit otnnemasculinumel circumcidtlit t calorum, quia peccatum maledictio est, per quod. nedictionemgentium,et hanc esse remissionempec- carntm prwputiivettri, ut sit tignutn fwderit interme. B m0rs introivil in hunc rauudum (Rom. v). Ergo it vos. Est igituraliud fceduset aliud signumfcederis, quia feedusfidei merilumest; etenim propter runt palres tui, et in boc semine credenli Abrahse illud semen Abrahse Messiasest, quem exspectave- fidemet Abraham ante Deum juslificalus et Deus j fidesad justiliam reputala esl; et pro hujusjtistitiae Abrahaefoederatusesl; signum aulem fcederiscir-cnmcisio, quae post tot annos jussa est. Proinde> videlicet foederissignum circumcisionera Deusesse et ficleimerito, Deus cum illo fceduspepigit, cujus, rum dicildeus: Eritquepaclummeumincarnevettrai voluit. in fwduswternum:nolosic accipias ut dicat: Et circnmcidetiscarnem 333 TCSlramin seternum quia i cisioest, quare in illa parle corporis quae non ap- JUD.Si, ttt dicis, fcederisvel Gdei signum circum- foedus quidera seternum e&t;circuracisioaulem ini paret posila e»l? Signttmenim, sive id quod pro srlernuin exerceri non potest, quippeubi nec ipsai signo ponilur, ibi poni debel ubi videalur. Cur ergo circumcidentium successioaelernaesl. non polius iu facie, velin aure signumpositura est, JUD.Et tamen ad seternara salutem necessariai vel in aliqua corporis parle, ubi paleret? est, quia masculus, inquil, cujut ptwputii caro circumcisa non fuerit, delebituranima illa de populo; ; p et aperia sunt oculis ejut (Uebr. iv). Meliusergo et CHRIST.A Deo nihil non videlur, sed,omnia mtda qttia pactuxnmtum irrilum fecit. ration.ibilius,quoniamin semine venturo erat fides, CIIRIST,Necessaria fuit, quandiu illam exercerii in ea parle corporis, per quam semen naluraliter oporiuit. iraducilur, signum fidei posilum est. Sic Noe, qui JDD Ṅunquid ad lempus posita, sive observarii sirailiter pcr fidem justilicatus est, credidit enim jussa cst? ant Deusqtti illamobservarijttssit mutabilis est? Quidergo est quod dicis : Quandiuillam vi),etc. curacseterifereoranespermanerent increduli; Deo dicenli : Ecce ega adducamaquat diluvii (Genm exerceri oporluit? propler quod et Scripturade illo dicit, quia JKSIU* CHRISTṚecolequodjam inler nos confeclumest,, alque perfeclutcum Deo ambulavil(ibid.). Sic, inquam, congruumsignumaccepitsecundumralionem scilicet circumcisionemnon essefoedus,vel paclum; sed pacti vel fcederis signum ; patremqueabrahami fideisuse. Nam quia dicenlidco: Ecce egoadducam non ex circumcisjone,sed anie circumcisionemperr aqttat diluvii tuper lerram. Itemque. t-go p\uam fidem fuissejustificatum, faclumque Dei atnicum. tuptr lerrqm quadraginladiebut, et quadraginta no- JUD Ẹt quidem recolo, sed nihilominus conslatt ctibut (Gen.vn), indubilanter credidit, et fecit arr quia absque ulla determinatione lemporis dala eslt cam sicut Dominus mandavercit et signum accepit circumcisio ab selernoel incommutabilideo. D non ubicunque,sed m nubibus cceli,unde descendit CHRIST. Est igilur circumcistojustiticvfideisignaculutn(rom.iv). Quaero.autem nunc a teipsamfideii ego statuam pactum meum vobiscunt,et hoe signum pluvia, sicut ipse credidit. Nam ecce, inquil Deus, substantiara, scilicet in quo fidetn habueril Abraham, quidcrediderit,quaeres in medio-posita fuerit,, nubibutcceti(gen. ix). fcederit inter me el vot : Arcum meum ponam in in qua inventus est fidelis? Quid ilerum stas? Quid1 Jcp. Quid necesseerat fcederis signuni, ut dicis, ilnbitas? Ego dicam tibi quia promissio seminis, in; circumcisionemdari i qtto benedicerenlur omnea gentes, primuni et ultiinura capitulura fuit ejus fidei. Primo namquelo- necessefuerit vel ad quid valcaf, siguunifcederisar- CHRiST.Quidhoc interroga,s? interroga siraul quid qttens ad eura Deus: Egredere,inquit, de lerra tua, cumponi in nubibuscceli?sin boc inlerrogas, non et de.c^gnalionetua, etc. usqtte, alque in te benedi- ego,sed ipse Deusrespondebit: Videbo,inquit, eunv et recordabor fwderis sempiterni; ut non sint ultra aqumdiluvii ad delendamuniversamcarriem(ibid.). JUD.Ergone Deusobliviosusest, ul opus sit iliura c oinraoncrisignp recprdatipnis 1

4 865 DIALOG.INTERCHRIST.ET JUD. LIB. I. 566" CBRISTNon est obliviosus; sed recordari recte A in prophelis manifesle habemus. PrsedicabaiarJUsyrio, prophetabatur Babyloniis, nunliabalur Hoab, dicilur, dumnos recordari facit. Jun.Assentio;nam et ad Abraham: Nunc cognovi, clamabalur JEgyplo^dicebalnrMedo,pariter et Idumaeo; non tacebatur Arabiao,imperabalurmerelrici inquit, quod timeas Dominum (Gtn. xxn),cumet ante, sicut emnia, ita et islud cognoverit. Tyro, caeterisquenationihus per prophelas Isaiam, CHRIST. lgilur si inlerrogas quid necesse fuerit signuni federis circumcisionemdari, ipse tibi et si non eisdem verbis, eodem sensu respondebit: Videbotignum,et recordaborfxderit mei, quo propler fidem pepigicum Abraham, quia credidil in semine qnodproraisi. Recordabor,inquam, et poslerosabrahserecordarifaciam, ul sint certi, quod non dimiltamfidelis,et verax, nisi verbura proraissionis adimpleam. JDD.Quorumista omnia? Quo lendis aut quo me ducere vls? CHRIST.NonnetiW supra proposui demonstrare quia vulnuscircumcisionisboc leroporeelbcerenon : potesl, ul tu ille filius sis, de quo Deus ad Pharaonem : Filiut meut, inquit, primogenilu*israel; di-. mittt filium mtum, ut sacrificetmihi? (Exod. iv.) Exspecta paulisper, cito illuc perveniendum est. Ego adhuc luridico quia Deus,quem impossibile esl mentiri, non conlcnlus promissionis el fcederis sui sigum dedisse cireumcisionein, juraraentum addidil in repromissionebis verbis : Per memetipsumjuravi, quia fecitti rem hanc, et uon peperdtti filioluo unigenilo, benedicamtibi el btntdicentut in temine tuo omnes gentes tetrw (Gen. xxn). Optabat enim Deusfidelisut cerli essent bomines de immobilitate consilii sui,et idcirco cum jan dicto fcederis signojusjurandum quoque interposuit, per temeiiptumjurans.quia per quemjuraret, majoremnon habuit (Htbr. vi). Ecce implevitquod promisit, non oblilus est quod juravit, juslificalus Deusin serraonibussuis sicul orat David(Ptal. L), et fidelis in omnibus verbis suis, sicutidem ait (Psal. CILIV),qttia de semineabrahse Messias,qtii dicilur Cbrislus, nalus est, el in islo semine jaradinlnmbenedicuuluromnes gentes. JUD.Quam multi benedictionem islam non quaerunl, quam mulliper orbem lerrarum quem tu dicis Cbristunioontemnunt! Quomodoergo lu dicisquod isle sit iltud semen, in quo, sicut promissum est brahae,btntdictntut omntt gtnlet tive cognaliones tettw? CBRISTṄunqiiid hoc Abrabae promissum est, quod in semine ejus benedicentur oinnes homines? Nonuliqtte; sed otnnes genles, oinnescognaiiones, id est quicunquesive qualescunque de omnibusgent&us, sive cognationibuscredentes, ut non sit, aut discernatur in benedictionehac masculusaul femina, genlilisel Judaeus,circumcisioet praeputium, barbarus et Scylha, servus et liber. Olim non isla, pjriusquamsemen islud veniret, sed inira solam Judaearaista benedictio, imo benedictiouis 334 promissiocontinebatur,et cumillse propheiicsevoccs audirentur,non praedicabaturcseleris gentibus., JOD.Imoet cxteris geplibusnrsdicabatur, el hoc Jereraiam, atque Ezechielem ventura nunliabanlnr. CHRJST. Ptane scimus qtiia mullis genlibhs sua mala ntinliabanlur, suum vaeassyrio, suum onus Babyloni, suum onus ^Egypto,cselerisquegenlibus, quas enumerare longumesl; sed illud non erat prsedicarigentibusbencdiclionemseminisabrahseạliud erat prophetam, in angulo judaici domatis, sedendo calamo suo, litferis unius Hebraicae linguae, de genlibus quibuslibet ventura praescribere; aliud aposlolosad gentes ire, et omnibus linguis prsedi- B care pcenitentiam, et reraissionem peccatorum in nomineseminisabrahae. JUD.Et propheta Jonas ad gentes ivit; ad civitalera caput Assyriorum, Ninive, missus est, et praedicavit. CuaiST. Quid,rogp, praedicavit? nunquid prsedicalionem benediclionis? prsedicaliouemregni Dei? non utique, sed boc lantum,: Adhuc quadtaginta diet, el Ninivetubvettetut(Jon.m). Non praedicavit, neque boc praedicaremissus est ut gentes ad Dominumconverterentur; nec enimjafti venerat conversionis genlium tempus; sed boc agebaiur, ut Assyrii.quibusincaptivitalem tradenduserat Israel, justiores Israel comprobarcutur,dura iidemassyrii prscdicationi vicinse subversionis suae crederent^ Israele incredulo permanente, cum ei captivitaseadem per mullos prophelas diu prsenunliarelur, multis miraculis concurrentibus,quse maxime pcr Heliam, ei Helisseumoperatusest Deus. Quid nunc tacilurnus aslas? Ut video non habesquid econlra dicas, quo infirmarepossis veritalem manifeslaerei, quamdicimus, quia venit ad bencdiclionemoinnium genlium semen Abrahae, quod promisit, et cum jurejurando repromisit fidelisdeus. Juo. Omniaqusedicis mea sunt; et de meis libris eas sustulisti. Unde haec libi? Quidạd te de Scripturis meis? CHRISTṄunquid ego non sum, aut esse debeo, bene fraudulenlus, ait Jacob fijio suo primogenito QEsau, et accepit benedictionemtuam (Gen. xxvn), nimirum sicut Rebecca mater vcstibus Esau valde bonis, quas lu, Judsce,dicis esse tuas, ornavitm> Chrislianum. Sed jam veniaraus ad propositum, siquidem proposueram demonslrarelibit quod hoc lempore circumcisiotua nonprosil; et quod post adventum serainisabrahsecessare dobuerit. JUDṆon vacat audilumpraeherediuliussermonibus hujitsmodi:aliis enim occupatus sum negoliis; vetnam rursus atl audiendumel respondendumcurn opportunumfuerit. CBRIST. 0 Judsee, quoties subterfugistiper occasioneshujuscemodi,et diemcondictarainter nos non observasli?fugis,et ralionesveritatispati nonpotes, oculis a lumine ejus reverbpralis.sic qaondfn^t-

5 5G7. RUPEUTIABBATISTUlllEINSI!» * 568 giebiratpatres ttti non ferenfes, nisi velala csset,, A CiiRisT.Dicara brevttcr, quia cum duo sunt foedus clarilalem vulttis Moysl.Sed nunc mane, obsecro ct signutnfcederis,sicut qiiiaveritatemdiligens, luain hactcnus clarissiraedcrnonsirattim est Isaac el Jacob quoqiiesalutemqttsero. Non tibi impropero te non.ita, sicttt pater eortim esse sapientem, juxta Abraham.etfoedusinmenteetsigntimfcederisșcilicct quod quidam luorum prophelarumdixit : Propterea circnmcisioncmin carne susceperunt; Ismnelautem captivusaclus'eil poputusmeut,quianonhabuiltcientiam (Isa. v). Et alius dixit: Quialu tcienliamrepu- foederis signum, Itl est circumcisionem perpessi et Esau absqtie thesauro fidei, sine compositioue lisli, repellamte,netacerdotiofungarismihi(ose.vi). sunt, et lanquam vasa vacua signaculo supeifluo Cacteriquemulla his similia. Sed hoc libi insinuare signali sttnt. Proinde benediclio illorum lota in cttpio,ne adco sciens tibi videaris, ut ultra discere carne rebtisque corporalibus fuit, dicente Deoad nolis; non, inquam, ita sapiens quod lemelipsum Abraham:Superltmael quoque exaudivite,eccebenedicamei, et augebo,el muliiplicaboeumtalde (Gen. sis, ul nudiensverilatem contradicas veritati.' JUD Ḍiccaetera,prosequere quousquevis. xvn),diccntelsaac ad Esau: In pinguedine tttrwtt CHRIST. Profecto si recolis rite, si recjtans bactenus Scripturarum voceset sensum rite perpendis, Porro in rore cwli desupererit benedictiotua (Gen.xxvn). boc vides, quod signum foederis,signaculum fidei, bencdictioisaac, et benedicliojacobin bonis B est spirilualibuset sempiternis, dicenle ilidemdeo circumcisiocarnis, quam Pater AbrahamDeojnbenle ad Abraham: Pactum veromeumstaluam ad Isaae suscepit, quoddara schema vel habitus fuit professjonis, testimonium perltibens hominibus fidelibus populi, et adorentte tribus(gen. xxvn). Qwotlpro- (Gen. xvn), dicente Isaac ad Jacob : Servianttibi spei el exspectalionis, quo sperarent credentes et pler Chrisltiradictumest, in quo sine dubiocarnem exspectarenl adventum beali seminisabrahse,scilicet.christiet hoc lestimoniumhabentes,jtista mise- scilicet abikidanlisede rore coeli et de pingiiedind Jacob adoramus; Iicetet islis leuraoralisbenedictio, ricordia,miserirordijustilia deberent in adventuejus lcrrse non defuerit. Circumcisionemtuam, o Judsee, ad perfectumjuslificari; el ipsi Deo, qui promiserat, qui hodiecircumcidcris,sic appendildeus,ut illius commonitoriumfttit, ut videret illud signum, et recordarelur fcederissui el mitteret semen illud quod ct lu sine fide, Ismaeliset illius Esau, quia quemadinodurailli, sic promisit, quodjuravit. Quod si ita est, imo quia ila absque fcederesignum fidei, signa- Ctiluinquod erat quondam fcederis, accipis vacuus, est, revera post adventumejusdem seminis,omnino scilicetcircumcisionisvulnus. circumcisio cessare debuit, cura circumcidi boc sit dicere : Mitte quem missurus es (Exod. iv), milte qnia nondura misisti; nec enim illum recipimus, quetn misisse diceris; et hoc est negare illum, qui jain venit benediclutin nominedomini.proindevcraciter et recle nunc mihi dicilur, ciii tu persttadere volebas tit circumciderer, dicens sub ipsis exordiis evangclicseprsedicationisgentilibus auditoribusevangelii: Quia nisi circumcidaminisecundum morem Hoysi, uon poteritis salvi fieri (Act.xv), recle, inquam, mihi dicitur et veraciter : Quiasi circumcidaris, Chrislus tibi nihil prodest (Gat. v). JUD Ẹt si libi vis non expedire circumcidi; at niibi prodesl circumcistim esse, sicut circumcis1' stint octavo die patres mei, pater raeus Isaac, pater meus Jacob. CHRIST.Quare non dixisti potius, sicut circumcisus est Ismael,sicut circumcisiisesl Esau? denique quantum distat circumcisioismaelis et Esau inftdelium, a circumcisioneisiac et Jacob, tantum distat inter circutncisionemluara, et circumcisionem cujusque fidelis ante hujus beali seminis adventum. Dic roibi nunc, si nosti, quid in circumcisioneamplius fuerit Isaac, quam lsmaeli; Jacob quamesau? Oranes quippe unum idcmque in carne stta vulnus jircumcisionisacceperunt : et unius palris, scilicet Abrabac.duofiliiIsmael, et Isaac; unius patris Isaac iuo secundumcarnetn filii, Jncobet Esau fuerunt, et eadem die circumcisi sunt. JUD.Dictu quod proposuisti, quse distantia cirsumcisjonisillerum fuerit. Juo. Quantura in le est, confundis gentem no- Q slram, abolerc niteris generis noslri memoriani; utincircurncisi pcrniaitentes,in nullo caeteris genlibus simus dissimilcs,et ita deleatttr nomenisracl. 335^BRIST. Nonconfundogeniem tuara, scd ad veram le cupiopervenire gloriam; ul non glorieris Lncarne, sed in fide seniiuisabrahse: una enim gens, el magna gens Abrahse proraissa secundum serainis ejus fidem, dicentedeo: Faciamque te in genlem magnam(gen.xu), subjnngcns: atquein te benedkentur omnet cognationeslerrw (ibid.).quid ergo tibi meliusvidetur: fide mori in gente, et cum gente tua parvula et captivn et dispersa, an perfidem in illa genle una, genleabrahaemagna, gcnle luminosa,in cceloconscriplasecitndumhocdiclum: Suspicecwlum,et numera stellas, si potet; tic erit D temen luum? (Gen. xv). lbi semen Abrahse,lanquam lttna; ibi oinnes sancti et electi, tanquam slellse,multitudoinnumerabilissoli Deo numerata. Fac ut vis. Namde circumcisionetua, juxta propositum ralione reddila, qttodsit iuulilis djco, sicutin inilio dixi, quia ego baplizalus in nomine Palris, et Filii et Spiritus sancti, in fide serainis Abrahse peccalum exui pritni patris veteris Adae,el gloriani asseculus siim adoptionis filiorum Dei, filioruu» Abrahse. JUDṢi peccalumprimi parenlis Ad;e per baptismum litum exuisti; quare moreris? nonne mors pcccatiest pcena? si ergo tibi et non mibi peccatum Uludremissumest, quare lu secjueul ego inorcris

6 CBRIST. Velamensuper oculos babes, et idcirco non nisi mortem unam, non nisi mertem corporis vides : Revelentur octili lui, ut videas, quia dusesuui mortes : altera animae,qua a Deo separalur anima; altcra carnis, qua carnem deserit aiiirna. Mortera animaepeccalum adduxit ipsa-die qua lliorao veiitum comedit secundum veritaicm Dei dicenlis: m quocunque aie tomeaem ex eo 1B sui (Gen.xxv). Quodsi congregariad populumsuutn, niorfe morieris (Gen. n); mortera carnis Dcus idetnesse velisquodintroire in regnumdei,sive iu niiseiicorditer jululil non ipso die quo ille coraedii, sed anno noitgentesiinotricesimo. LicetAbel liliumjoseph, qiiem putabal esse iiioriuiim,et cop- paradisum,rcpttgnai valde qttodpnlerjacoh dcflens. prius inortuus ftterit, et alii per lol annos niori solarnlcsfilios stios audire nolens: Descendam,h. vel inlerfiei pottteriul, sed ipse qui coraedif, uon quil, adfiliummeumlugciisiiiinferntim(gen.xxxvn)-,. ipsa die, scd posl lol annos morluus est morle. Ilem : Si quidadversifilionieodenjamin,ait, accide carnis. Jttler utramque morlem hpe maxime itiieresl, quod mors anirasea diabolo per peccalum cum doloread inferos(gen. XLH).Non igilur ego, ril in lerra ad quam pergitis, deduceliscanos meo* sumpia est, mors carnis a Deo per provideutissimam ejus miserationemsupcrduclaest. aut aestimarevelis quod lpcus, ubi congregatusest sed Scriptura aucloritas lihi refragatur, ne dicas JUD.Quomodoperoiiseralionem?nunquid miseralioiiis,et non polius iraefuit et indigualioiiis, quod paradistis, sedet in loto processu vilseipsittsabra- Abraliatn ad populiinisuiiin,jam fueril coelumsive ue forle mitlcrel bomo manum suam, el sumeret bam nusqnaro invenis qttod nliud quid proniiseril de lignoviljp, et comederet,et viverel in aeleruum, ei Deus, nisi seracn itt qno benedicerelur, id esk ' ejccitcum de paradiso voluplalis? (Gen.ni.) CIIRIST. Revera non irae, sed magnaefuit miseralionis,jam nos providc circtimvolanlis;vidil enira quodhoraininimisinulile foret, si secunduracorpus viverelin seternum.cura secundura aniniam raortuusessel, raanerct quijmeirrccuperabilis, ul sunt cet, qtiorum causa ut nascercnlur non peccatum exstitit, quo jam patrato, alque pcr defensionem roboralo,dixildeusmulieri : Multiplicabo wrumnqs SB9 DIALOG.1NTERCIIRIST. ET JUD. LIB. I. 570 eum ipsa mors poena stl peccali, el peccalumefli-, A.dicere quod nec ipse Abraliamp.iter inlroivilin ro- ciens fuerit causa morlis? CHRIST. Lgovivo; el a morte, quaeper peccalura ei cum peccatosubinlroivit, liberatus suraper graliara baplismi. JUD.Quotidiemoreris; quolidie,>christiane,cum sis pulvis, nonininus, nec lardius tiuamjudseus,in pulveremreverteris. gnura Dei, sictil assevcrare soiituses, quod nullus omninointroierit aute adventumchrislilui? CHRISTĖgo Scripluris sanctisnusquamrefragari cupio, et rursus sine attctoritale illarum nec luani nec alterius ctijusquam sentenliam audire patior, prscsertitn in lanto lamquc arduo cognoseendae veritatis negotio. Dic ergo cum auclorilale Scripturae,, quando vol ipsepater Abrabam, vel alius quis satt-. ctorum anliquortim, paradisuin sive regnura Dei inlroierit. Namde Abtahampatreoptimoatque san-» clissimo,hoc tantura Icgirausin fine ejus, quiadtr ficiensmorluus ett in teneclute bona, proviclwqne wlatis, et plenus dieruin, congregatusqn est ad po-. pulumtuum, et sepelierunleum lsaac el Ismael fitii «salvarelur intindiis et tcrratn Chanaam,ubi tandi-i habitare oportiiit liliosabrahae, donec eadem pro, missioimplerciur. Jm>.Ergone Abraham, el caeteri palres sanctt descendebatiliniiifernuui,et hoceral eos congrcgari ad populumsnum? CIIRIST.Dcscendebant ulique in iufernura, non daetnoiics,et indoinahilis superbise; quippe qui adhttcvix domalur huniilitalis spiritu, cttniqtiotidie lanicn inleriorcin, quo sepeliunlur inipii, ciijus nioriatiir. Bcne igilur gratia Liberaloris de raorte Psalinista incminit diccns: El liberasli animam ex aniiiisejatn per baplisraum me liberavit; mortem. infernoinfcriori (Psul. LXXXV), sed in locuin sive autemcorporisauferre distulit, qttaemullum coopeinlur ciimomnibusliiijus vilaemiseriis,ttl, detnisso eliain rauudihujtts habitalioneiuferiprera, ubi non rcgionem; non solum ccelo vel paradiso, verum capiie flcxaque cervice, citius adduci possinl ad solinnliberi eiant a pconis impiorum,veruni eliam nuaercndamgratiamet prseveiiiendarairam Judicis, visilationefrequentabanlur,el colloculjonefruebaiiquotqiiotsunt ad vitam iilernam prscordinali,scili- Q fur sanclorum angeloriira.nam et Dominusnoster, quem voliintale inea jamdudutn cognosceres, de quodam pauperedixil: Factum estul moreielut, el porlaretur ab atigelis in sinum Abrahw (Luc. xvi), subjungensde divile: Quia morluus esl et ipse, ei sepullusesl in infernum(ibid.). tuas, et conceplustuos (Gen. m); sed benedictio, <pta,amequam peecassenl Adainet Eva, benedixit iilisdicens: Gresciteet multiplicnmini(gcn.i), etc. JUD.Quid ergo illis deerat, si sanctorumangr. JODȦbsque baplismo luo pater meus Abraliarai lortim faniiliaritate non fraudabantur aul qtiod illis de morte illa, quam dicis inorlemaniinae,salvalus; claudi polerat de regno Dei, si a civibus ejusdcm esl; quippe qui, quod ipse non diflileris,justus et; regni Dei non separabantur? sanctusfuit, quemqueob jusliliaemeriluui Deussibi i CHRIST Ėgo libi demonslrare possumper 336 aeternofcedereamieurafecit. siinilitudinera sancli ecclesiastici alque catbolici CBRIST. Quandoputas Abrahamsalvatusest, ct ini ordinis mei, queui si uon recipis, libenler recipienl, paratiisuminlroivit? et veraciler agnoscent quicunque buic sprctaculo JUDȦntuet hoc ipsum refragart audebis, et intcrcsscvolunt fideles, seu oarvi, seu uiagui. Et

7 871 RUPERTIABBATISTUITIENSIS $72 deinderursus demonstrabo,per siinilitulinem illins AAhrahamdelacueduxit? ubietquando, vel qualiter quara tuam dicis csse legis Moysi. Calechumenis hoc recit? «ttis mater Ecclesia inaternnra in oranibusdttlccdinem impendit familiaritate amica societate be- Unut ex militibui lancea tatut ejut apetuit, et con- CHRIST.Cum j*ammorttius est Christits mens. nigna colloqoens, atque cohabilans quisque fidelis tinuo exivittangnis et aqua (Joan. xix), in itlo sanguine testamenti siti, in ilfa aqua socia snngutnls doctrinselac aut eliam solidumscriplurarumcibum qrtoad polesl, illis apponit, et cum in his vel aliis sui, cmisit Abrabamet omnes vinclos suos de lacu ojtismodiininisteriiscommunemse ordo ecclesiaslicus exhibeat, ac tamen ad ipsumallare ipsesingu- Znchariaspropheta prsedixit: in qtionon eral aqua; el facium est, ut jam diettts laris sancti sacrificii In illa die etit font rilus non eos adinitlit, donec patent domuidavid, et habitantibus Hittutaltm, in pefficiatur in eis sacramenlum sacri baptismatis, ablutionempeccatoris, et mensttuatw (Zach. xm). qtio fundilus expiatur macula peccali originalis; Haecerat spes illorum, sicut altestantur Scripturse sedtu forle parum curas de isla similitudine,dieam ipsorum.exempligratia : Atpergeime,inquitDavid, crgo aliam, sicut proposui. Hulierem menstruatam hyttopo ab introiltt iempli vel altaris suspendil lex el mundabor;lavabitme tt super nivemdealbabor (Psat. L) : Et per Ezechielem loquitur ipse Moysi, donec transactis diebuslegitimisveniret ad lemplum I ** Dorainus: Et scient gentes quia ego Dominut cum CHHI hostiis purificationis.sccundum priorem similitudinem el Abrahatn et omnes sancti antiqui sic vosdegenlibus, et congtegabode univettit tettit, et tanclificatut fuetoin vobit cotameis: Tollamquippe crant, quasi eatecliumcni, et quia noiidura erant adducam vot in lettam vetltam, et effundamtupet abluli, non admiltebanlur sancluario, sive alfari vot aquam mundam, et mundabiminiab omnibut ccetesti, ubi vera et sempiterna communicalio est inquinamentit vettrit (Ezech.xxxvi), etc. Eccehabes ipsa prsesensdutcedo, dulcis prsesentiavisionisdei, utruroqtie ex aucloritate prophelica,et aquam mundam ad emundahdos, sanguinem testamenti ad in, secinidumpropositam aliam ex legemoysisimilitudincm menstruatseraulieris, hoc ipsumdemonstrem tibi. Meineniopritts qttia sanclorum illorum quoquepraeterbsecpoterant dici ad dcmonstrandum, emittendosvinctosde lacu in quo nonest aqtta. Multa dc noiissimis unus Isaias dixit: El factisumutut qtiod sacramentum baptismi profluenlis de lalere immundut omnetnot, el quasi panntts menslruatw Christi, sacramentum sanguinis quo rediinimur, ttniverswjuttitiw nostrw (Isa. LXIV)Ẹl Zacharias sacramentum aquse,qua abluimur,omnesfidembahentes beali serainis Abrahse, scilieetcbristi, non propbeta dixit: In die illa erit font patens domui David, ei habitanlibusin Bierusalem, in ablulionem_ e*t novi consilii; sed priusquam fieret, in antiquo peccatorit,et menstruatw(zach. xm). lgitur secundunisiiiiilitiidinemhanc, qtioninmjustitia legis qnasi JUDṄunquid saitgtiis ille, quem dicis, in infer- erat proposito creatoris etsalvatorisnoslri Dei. paiiitus menstrualse fitit, donec paiens fieret fons num descendil? aul aqua illa in lacumillura, nescio cktmusdavidconcedere et oportet quod, sicttt mu- qttem, in quo non erat aqtta, profluit, tantaqtiefuit Kcr menstruata secundttmlegem arcebatur liminibtts sacris, donec transactis sive complelis diebus ut illum oinnera populnm perfunderet alqtie ablti- iuundatio, siveabundanlia illius aqttseet sanguinis, piirgalionis veniret cum oblationibus legitimis ita eret, ad quem congregatusest pater Abraham, cui jtisimn erat ut sancli vel justi oinnes, quortim appositusisaac, ad quem apposilus est Jacob, cujtis jcisiitiaprofecloimperfectaerat, foris excubarenta tanta mulliludojam fuitdiebus Moysi, ut dici possent pluraliter populi, sicut locutus Dominus ad sanctuariocoeli)et visionis Dei, donec veniret'ille qui ntcitslriiaiaraabluerel, qui, sicut Psalmistadixit, Moysenin monte Hor : Petgat, inquit, Aaronad populot tuot? (Num.xx.) Quanta putas deincepsillitts ctirasilicgislator,benediclionemdaret(psci/.lxxxno. JUDẸt qttis esl ille? populi sive illorum populorutn multiludofuil lemporibus David, quando dormivit cum patribus suis, CtmisT.llle nimirum, cui propheta Zacharias dixit : 7ii quoque tii tanguine'lettamenli tui emititli r, qttem dixisse meministi et dixisse pntas de baplismotuo : Atpetget me hytsopo,el mundabot;lava- vinclottuos de lctcuin quononett aqua (Zach. ix). JCD.Elqtiisest ille? bis me, et tuper nivem dealbabor?amplius autem CHRIST. Profecloille qui, cum venirct Hierosolymnra sanguinemfusurus leslamenti sui, sedil super percussus sanguinem,ut dicis, et aquamjam mor- quandojesus ille Cbristus tuus crucifixus et lancea asinam sive super ptilltim asinse, vere contcmptor tuus de latere suofudil; quanta erat multitudoillius vanitalis sseculi, vere miiis, el hnmilis corde. Sic populi, quanlus autem fuil rivus sanguinisitlius et eniin promiserat idera propbeta : Exiulta tatit, filia aquae,utomneraillammultitudinemlavare sua sufli- Sion; jubila, filia Hierutalem, ecce rtx tuut venit : cerct inundatione? libijutlut et talvator, ipte pauptr atctndtnt tnptr CBRISTṆolo in sanguine illo el aqua illa solum itsinain, tl tuptr pullitm fitium atinw, et loquelut illod altendas quod visibilefttit, sed causam illius pacem gentibut (ibid.), et nunc demum ad ipsumi effusionis,virlulemqueinvisibilem,quam sustinere tonversus : Tu quoquein tanguine,inquit, teitamemi i non possemtindusclainavil. Siquidera omnis terra tui emititti vinclot tuos dt lacu, in quonontil aqua. tremuit, et petrsescissae sunt, monumenta apcrta JUDĖrgone Chrislus tuus ipsumpalrem noslrumi sunt et multa corpora sanctorum qui uormieran

8 575 DIALOG.INTER CHRIST. ET JUD. LIB. I. 574 non qitidem statim ncque ante illum,sectrum illo surrexerunt(maith.xxru). Niiuiruniilla virtus sangttinis eodem ictu quo terram concussit infernum qtioqtiecouturbavit; causa ejus oranemillom populinn emundavit, secundum veritalem spirilus prophetici, qui de illopcr Isaiamdixil: Si postierit pro peccalo animam suam, videbil scmenloiigwvum,et voluntasdominiin manuejus dirigetur.pro eo quod htboravilanima ejus, videbitet saturabitur. In scientia sua justificabit ipsejutlut servotmeot tnultot,et iniquilales eorum ipte portabit. ldeo dispeniamei plurimos,et fortium dividet tpolia, pro eo quodtradidilin morleanimamsuam, et cumsceleralis repulatut ett (Ita. LIII). 337 JuD.Siilaest.ut dicis.quidnecesseestut tu hodiein pcrsonatuabaptizalussis?cura enira secundum asserlionemtuam cunctosille credenles in se litncsuo sanguinecl aqua laverit quacratio est, ut iierumlaveris? Credastanltimel non baptizeris. CIIRIST Ṗriusquam nascerer, non potui renasci, priusquam cssem, non potui lavari. Setl ncc fllicaciier quisquara jiotest lavari, nisi prius crediderit. lllos qui jamdudum eranl, vel ftterant credenles in eum tunc, siculi jam dictum est, sine dubiolavil, el e\ illis valde multis hominibus soli Dconunicrabilibusuna cousislensecclesiatunc rcitaia esl de lalere Chrisli dorniicntis dortniiione inortis, secundurasimililudinemmulicris, quaeforniata est delatere viri dormientis dormitionesomni; inihi aulem volenli incorporari eidem Ecclesisepositura cst ad fores ejus sacramentum ejusdemregenerationis positionedicenlis, Euntet docete omnet gentet, baptizanteteot in nominepatris, el Filii et Spiritut tancti(halth.\x\u\). JUD.Pro velle luo loqueris; secundiim inlenlionem tuam Scripturarum voces ducis ac reducis et Irahis quo vis. Mibiautcm ralio suppedilat,ul persistam immobiiislirmiler lenens, quod Jesus ille, qaera cructfixeruntpalres mei non sit Mcssias,id est Cbristus,quemexspectaverunt palres mei. Nara si illeest, ubisunt bona Jerusalemet prospera Sion,? ubi exsultatiojacob, et IsetiliaIsrael lanlis promissa propbelarum vocibus, quod abundare deberct in adventuejus?lino, poslquam venit isle Jesus, non sejum non facluin est illtid, quod, exempli gcalia, nunc meraorabode propheia Zacharia dicente: Et scdebitjerutalem tecura, et hwc erit plaga, qua perculietdominusomnes gentes, quw pugnaverunt advertut Jerutatem,et congregabunturomniumgentiumdiviliwin circuitu,aurum et argtntum el vesles tatit muitw(zach. xiv), Veruin ipsa Jerusalemnunquam sic percussa, suo quoque auro et argento vestibusquespoliaia, et ipsa subversafuisselegitur sicut est nunc a tcmpore illo quo fuit ille, quem dicis Christum,regem Sion, regem Jerusalem. Num igitur de isto diceret propheta illud, quodante meminisli: Exsulta tatis, filia Sion, jubila, fiup.jeruta'em,eccerex tuus venit libi justus et Satvaloi? (ttach.ii). A CURIST. 0 ludsee,vide ne superveneril in te illtid qtiod in Psalmo scriplum est : Fiat tnenta eoru/n coramipsit in laqueum,et in retributionemet tcandalum; obtcurentur oculi eorum ne videant(psul. Lxvm); et alibi : Pluil tuper peccalorestaquett (Psal. x). Dicoenim libi quia peccatoribus popularibus luis mensa sua, Scriplura sacra, laqueis pletia est, raaxirae propter ipsorura cupidilatem nimiam el insaliabilcin avariliam, propter quam patres tui Christum DominuraRcgcmJerusalem sive Sion interfecerunl, regem patiperem, sicut locojam clicto propheta cum dixissct, Extulla talit, filia Sion,eic. sutijunxit: Ipse pauper el atcendent tuper asinam (Zaclt.ix). Scriptura quaeest mensatua, nisi caveas el nisi cupidilaiem deponas, illaqtieavitle, promil- B tendo aurum, promiilendnargentum.et securilatem Jerusalem. Nuncergo, dic mihi.quid inlelligis, dum legis Sion, dum audis Jer-salcm, lapides ne an hontiues? JUD.Hominesinlelligo, qui tunc tenebanl arcem Sion; genusmcuin,quodlunc habuavilin Jerusalem. CHRISTĊoncedo; et hoinines qttoque caeterarum civiiatuin, qtiariim capul erat Jerttsilem, qui uiidectinqueveniebanldiebusfestisadorare injerusalem, recle dixeris Jcrusalem. Sed dic niitii: Homines illi qui habitant Jerusalcm,et qui veniebauladorare in Jerusalera, cum obircnl, et congregarcntur sive apponerentur ad populumsuum, sipul de patribus jam supra memoraiuniest, desinebant dici Jcrusalem, desinebantessesion?nonnepotius ille ipsonini G populus, ad quein singuliobitu suo congregabanltif, recte illo noniineapnd Deum censebatur, quo dum adviverent, vocabantur, scilicet nomine Sion, nomine Jerusalem, cutn rege suo David, qui cepit arcera Sion, cujus fttit civilas Jerusiilem? Taceo nuiic de niyslica interprctationenoraiuurasecundiiin buraanain consuetudinem; lecuin loquor nunc de nomine Jerusalem. Ait quidara sseculariumnobilis auctor: Nam, ut byperborewptauslrumglaciale'sub Urs Velplaga, qua torrensclaususquevapoributaxit, Necpatitur noctet, neciniquotcretcetesolet, Si (orluna ferat, rerum uot tumma ttquctur, lmperiumquecomet Tarpeja tede perutla, Q Galtorum facibut Vejosqne habilante Camillo lltic Romafuit, nonunquamperdidit ordo, Mulalotuajura solo,mozrenliatecta Cwtar habel, vacuatque domos tegesquetilenles, Clautaquejntlicio tritii fora (LUCAN. Phart. lib. v, vers ). Apud Epirum, Grsccorumcivilatcm, lunc cr.< CsesaremfugicnssenatusRomanuscuin consulibus Pompeio duce. Si ergo veraciter, et pulchre dic potuit, convenlutnillura Roraamesse potius qiiam lecta, ubi dereliciaeet dicliohujusmodinon dissouat ab humana loquendi consuetudine quanto uingis populusille, ad quem singuli, ul jam diclura est, iuorienlcscopgregabanlurdc Jerusalcm el civilaiibus cius. Uci cutfricibus, rcctc dtei debuis Jerusal«m,

9 575 RUPERTIABBATISTUITIENSIS S76 A Dom-numtedentemtuper solium exceltum,et elevatum. Proplerea videbantur clatidere sermonem el signarelibrum,ligare teslimoniumel signare legem, tive Sion, potins quam ipsa pars parva, generatio Una, quaesuo lempore vivebat in leclis Jertisalem sive Sion! Cinn igitur legis, exsulta satis, filiasion, jiima./i/m/erusrt/em,nerespiciassobmgeneralionem illnm, quse in teclis Jerusalem habitabal illo lempore, sub principibus sacerdotutn Anna, et Caipha, iiec ex eo argomeuleris Jesum Nazarehumnon esse regem Sion, sivejcrttsaleni, quia generalioilln non recepil eurn, neque tlicasin ndvenluejusdemchristi uici non cxsultasse Sion, sive jubilassejerusalera, idcirco quia post passionemejus mala omnia venerunt snper generationem illam. Cunctas respice generationes milliuin annorura, qttse ab hac vita decedendo congregataefuerant in unum populuin, universura illum respice populum sive populorua inuliitudinem, vere Sion, vcre Jerusalcm, el cogno-sces qtiani eflicaciter, qnani non inaniter dicium que boc est ac si maledicatttrsurdo, et ponatur co- sil: Exsulta, fitia Sion; jubila, filia Jetutalem, ct ram cscco offendiculum.\ide ergo quia, dum vis forte converlaturet sanemeum? (7so.vi). Tale nara- ninlta his similia. JuD.Quodnuncprotulisli{adversume de psalmo: fiat mensaeorumcoramipsis in iaqueum,et in retribulionem,elin scandalum; obscurenlur oculi eorum ne videanl.et illudde Isaia : Excwcacor populihujut et aurts ejus aggrava; et oculosejus claude; ne forte videal oculis suis, et auribus suis audiqt, et corde tuo inteltigat,et convertatur, et sanemeum(isa. vi), et mtilla lalia ssepemihi objecla attdivi, et mulli ihorummemoraverunt hsec insultabundi. Nunqttid Deus esl hujusmodi,ut lu putns, scilicelvolensaliquidfnlli, et in errorem induci? 338 CHRISTṄonne Hiereraias dicit : Seduxisti me Uomine,el seductussum; fortiorme fuisti, et in* valuifti(jer. xx). Nonne adversus regem Achabloqueus spirilui mandacii: Decipies,a\l,el prwvalebis, egredere, et fac. ita? (III Reg.xxn.) Verumlamen atidi roe; non est unus roodusseductionis; est enim seduclioqun seducittirquis a bonoad malum.hanc sediictiouera Deus nescil. Esl econlra seduclio a inalo ad bonurael hac seduclionedeusle el genus luiim seduxit dum Scripturatn sacrara talera esse voluit, IIt iu leclione ejus obscurarenltir oculi lui. Si cnitn sacramenlaejus non clausissetsub figuris, ci senigtnalibus,si expressissel vocibus manifeslis itunquid palres tui suslinuissent,prseseriimrebelles et incrednli, quemadmoditm Moysesipse dixit? nimiruin sicui rex Joachim scidit volumenhiercmise, et projecit illttd in ignera donec consumettir igni (Jer. xxxvij^, el sictil Isaiamsecttim perhibes a Manasseper bccasionemhanc, quia dixit: VidiDominumsedentemsuper tolium exceltumet elevatum (Isa. vi), cum Deus ipse dixissel ad Moysen: Non enimvidebilmehomo,et viverepolesl(exod. xxxm). Et ila el mulioinsanius el Scripluras omnes incendissent, et prpphelas omnesinlerfecissent nisi Scripttirae clattsseillis et signataefuissent, si manircste Jis prophelaj clamassenlquidquid de Chrislo futurum erat el fieri oportebat, verbi gratia, quomodo vel quali ordine forel exnltandus in illudl solium excelsura el elevatum, de quo dixit Isaias : Vidi D el hoc faciebant in timore magno prophelanles cum vitae suse periculo, quemadmodum unus eorum Hieremias, cum dixisset : Si occiditur in tancluario Domini tacerdot el propheta (Thren. li), formido,inquit, et laqueut factaest nobisvaticinaiio, et contritio(thren. 111)Ḅonaergo, seductio qua factttmest"ne Scriplurse odio magno babiiae cum ipsis qtti scripserant delerenlur,' potiiisque snperveniuris saeculisprofuluraecuslodireiitur JUD.Qunlc est hoc bonum obscufatos, ul dicis, oculos roeos esse, et mensam meam faclam esse inihi in scandalum; prsecaveredeuraet dicere, ne incitsarevehementer,excusas me. Quaeenitn culpa in me, si obscuralussive excsecalussum, cnmvelim videre, cura etiam putem mect oculosad videndum, et aures ad audiendum, et cor ad inlelligenduru habere? CHRIST.Nemo hic nisi volens illaqueatur, sive scandalizatur; nallius,nisi volentisobscurari, oculi obscurantur, sive excaecantur. JUD.Et quis est, qui velitexcaecari,qtii velit illaqueari, qtti velit oculis non videre, auribus non audire, corde.non inlelligere? CHRIST. llle, qui Chrislum, quem felle cibavit, quem aceto polavit (quemadmoduraipse dixi praecedenli versiculoejusdem psalmi, qui tolus in persona ejus scriplus est: Et dederuntin escam meam felet intili mea potaverunt me aceto (Ptal. Lxvm), et ante haec: Zetut, ait, domui tuw comeditme, et opprobria exprobranlium\ tibi ceciderunt tuper me (ibid.); ille, inquam, qui hunc Jesum Cbrislum vult omnino non esse Christum, el ex Scripturis suffragittmadipisci desiderat, qtio videatur eum rationabiliter negare; ipseest, qui optat oculos suos obscurari, qui scienset prudenslaqueopedes suos immittere conlendit (ibid.). Juste ergo concedilur ei, et dimittituf secundumdesideria cordis sui dicendoj: Fiat mentatorumcoramipsis in laqueum,etc. JBD. Quaeralioest dicere Deum, ne forteconverlatut, et sanemeum; quod contra me vis essediclum? CHRIST. Qttseralio esl dixissedeum: Ego indutabo cot Phataonis, til non dimittat populummeum; ego indutabocotjegyptiotum ut ptrsequanlurfranteunlei per mare Rubrum? (Exod. vn, vm, ix, x, et xt). JUD Ėrgone me sic iiaberi vis, ut Pharaonem, sictit ^Egyplium? CHRIST.Plane iegyptium, sicut Chananaeumse cundumprophetiam veridicara,qua per Ezechielem dictum est tuse lerrenaesanguinolentae Hterusalem : Hierusalem,radix tua et generalio lua de terrachanaan. Patet tuus, Amotrhwus,et mater tua Cethaea (Ezech.xvi).Elesf sensus: Quoniamlu nalade«arne

10 W7 OIALOGỊNTER CIIRIST. ET JUD. LIB. I. S7f»< Abrabam,non escx fideabrahamsic esl mihi sicul Cbanaan,sicul Amorrbsens,et sicut CethaeusĖrgo el sicut JJgyptius; quia sieul Araorrhaeus,ct sicut Cetha-usitael Mesraim,de quo sunliegyptii, noo de Sem, sed de Cham fuil exorlus.hinc esl illud in psalmo: El percussit omne primogenitumin lerra jegypti; primitias omnislaboris eorum in tabernaculit Cliam (PSCJ/.LXXVII). Igilur si reetc inlellexisti quomodoinduraveril Deus ^ gypiium, ut non diinilleret popultiin;nihilomintisrccte,ct hoc inlelligis quotnododiclum sit: Excwca cor populi hujus; et aures ejut aggrava, el oculotejtts claude; ne forte vidtat oculissuis, et auribus suit audiat,et cordesuo intelligat; el converlalur,et tdnem eum. DDḌic tu quomodoinduraverit Deuscor JEgjpltorum ut consequenter, vel similiter dicas quomodoexcsecaverilcor meum. CBRIST. Otinamsicinterroges.utaudire desideres, et non sis iile de quo in psalmo scriplum esl: Noluitintelligere,ut beneageret? (Ptal xxxv.) Deus cor jegypliorurain hoc induravit,quod Ulisquibus iuvidebanl ^Egyptii, clarissima beneficia sua iarga raatnt impendit; baecenim morbi hujus, scilicet invidise,nalura, boc propriumest, cui qtiis mullura invidel, magnura ex ejus profectibus tormcnlum habet. jegyplii filiosisrael oderant, et iuvidcbant eis; gentiumsalutetnlu odisti.et invides nobis. Hoc aulera esl peccalumdiaboli,per quodmors in bunc mundum inlroivil (Sap. n). Igilur sicul yegyptiis, duriiiaccausa efflciensinvidiaipsorumexslitit, quia \ absquehabitatote,eldomut tine homine,ettetra4etelinqnetut desetla, et longe facietdominut homines (ibid.).quodidera esl ac si dicerel: Et qui reliqni fuerint ex Judaciscaptividucenlur in omnes genles. Haecduomala evenerunt ibi scilicetcsecitascordis, et dispersio captiviiatis. Quseloco prsescriptocontiuuat concessio prophetica, dtcendo : Obtcutentut oculi eorum, ne videant et dorsum eorum339 semperincurva(psal. Lxviu),el ulrumque Evangelio Clirisli bonuni esl. Si eniin videres, id csl in Clnislum credidisses, Baplisinum et circumcisionem commiscuisses,sicul fucere voienles pauci ilii, qui cx populo luo conversi, et sanati, id esl baplizati sunlin inilio Christianitatis, sediliones Evangclii praedicatoribus excitaverunt, sedensqite in B civitatibusluis dorso erecio, sinon essesincurvalus, pro arbitrio tuo velles prajdicari, et nonnisi circumcisum geulilempatereris admilti : atque hoc pacto nec inihi, nec tibi Chrislus esset, nec niihi nec tibi Evangeliumprodesset., JUD,Malisraeisinsullas, non recogitansquiascriptum est : Cutn converlerit Dominus captivitatem plebistuw, exsultabitjacob, el twlabilurịsruel(ptal. xin). CBRISTṄon insulto, sed lanquam frater fralri vocesveritatis ingero, bonum tibi retribuens pro malo, quia tu salutemmeamodisli, ego autem salutem tuam desidero. Nosti illam parabolam Doraini raei? llomo quidamhubuitfiliotduot, el dixit adolescentiorex illispatri :Pater, da mihi porlionemsub- filiisisrael invidebant; iia et populoloo suseexcae-cationiscausa efliciensinvidiaipsius est, quia salu- sunius illi duo filii; eieniiu unus Deus nos creavit, stantiwquw tnecontingit(luc. xv), etc. Ego et lu lcm gcntiumodit. Proinde sicttt accipis et accipere ttnusadam nos ambosgenuit. Eecelu foris stasprac debes illud, quod eo usque induravit Dotninuscor ira el indignatione,quia Pater meussalvumine recepit, et iion vis introire parilerque epulari. Ego jegjpliorum, douec perirent persequendo filios lsrael fugientesper raare Rubrura sic accipeistud, auieniegrediorad le, et rogo ul ingrediaris,ostendeusiibi stolara priinam, quam Pater in lavacro quod populustuus[co usque excaecatusest perse- «uiendocredentes in Cbrislum el Itigieniesper baptismi sacramenlum,donec emerminaietur, secunliacvciitalis. Accipemecunihuncannulum, adraitte roihi dedil cum annulo fldei, ei calceamentisscienduiu verbahaec,qusein cadem prophelia siibjuncta fidelemscrinoueinistum, quem, quoniarade fideest, suul : Dixil enim Prophela : Usquequo, Domtne? nmiultiinnuucupare placuil; et slola ista induere, (tta. vi)el responsuuiesl. Donecdetolenturcivttatet ct calteainentis istis inecuin calceare. LIBER SECUNDUS. CHRiSTiiNcs. Deusomnipotens,curasitipse/!cfe/tsD tus homini fcedereinsolubili;ilii,videlicef, Noearcumsuumin nubibuscceli,ut viso hoc srgnorecor-.nomnibutterbit tuit (Ptal. CXLIV), fidemab homine ible omnia requirit, et sine lide impossibile est darelur fcederissui, ut non sint ultra aquaediluvii; (rfacereei (Hebr. xi), hanc in primo hominequsesiflt, et non invcnil; ille eiiim serpenli magis quam ut recordarelur promissi stii; scilicetsetninis quod huic aulem, scilicct Abralise.sigiiunicircumcisionis, t)eocredidit. Quacsivitiu Noe, et invenit; qusesivit daturuin se illi promisit, et cttm jtiramento reproraisit. Tertium fidei signum, qtiam videlicctlidem, in Abraham,el invenil; qtisesivitin Maria virgine, etinvenit, nullum signutu horura alicui prseraitlens, ut jam dicluraest, in Mariavirgineinvenil, crcdente ul crederelur sibi, novacl iuaudita promiltenti. lnvenia ergo fidedelcctatus, ut vere thesauri magni omni Ecclesia,quse illnravirgiueinpeperisse fideli- parituram sc sinevirochristuni Filium Dci, et in jnrentione signaculumsuum apposuitdcus fcedcra- ler crcdil; lerlium.inau.im. (id^isignum, signacu-

11 B79 RUPERTIABBATISTUITIENSIS 580 IU.TIest ejusdemcrucis Chrisli Filii IDeicum sacrnmento baplismi, ul videal, et recordetur fcederissni, Dominifactut eslad eum: non etit hic hwtes tuu* A vernaculusmeut nwresmettserit. Stalimque terme el non perculiat nos in die jtidlcii, sicttt qitondntn iu jegyplo: Videbo,inqtiil,sanguinem,elpertransibe vos,neceritin vobisplagadisperdens,qnando percussero terram JEgypti(Exod. xn). De hac fidesi prsecedenlilibellononsatisfactumesttibi.objicequidquid coiilra senlis. JUDJSUS. Tu in nnam tanlummodopartem aspicis, el si tractas de fideabrahse, ut obliviscaris Moysi legis, lcgis Dei. Non recogitas signa, et mirabilia quac fecit Deus in terra ^Egypli,ul daret nobis lcgcm in monie Sinaiquinquagesimo die egressionis cle tcrra ^ gypli,cumu>niisindiciispra3seiitisei isius l)ei; aiidiebnntiirenimtonitrua,et micabantfulgura; cunctusqiie popitliisaudiebat voces,etsonitum bttccinse, vidcbant lampades., inoutemque fiimantevn (Exod.xx). Niillam fecisti mentionemiliiusfcederis, qnod tunc uobiscumpepigit,qiieinadiiioduraibidcnn Scriptura dicil : TulitqtteMoysesdimidiampartom tanguinis, et mitit in craleret:pariemautemresiduam fuditsnper aliare.atsumensquevoltimenfwderis,tegit audiente populo,sumptumquesanguineinrespersitin populum, etait: Hicest sangttiifwderis,quodpevigil Dominusvobiscumsupercunclis sermonibusitis(exod. xxiv). Nunc ergo dic mihi: Si per fidemjustificatus est Abrahamjustificalionesuflicienli,si fcedusillud, quod cum eo Deuspepigit propter fidcm, satis jusliliam ejiis confirmavit. Quid deinceps opus erat justificalionclegis, aspersione sanguinis fcederis, sive ftedcresanguinisholocausli,omnique rilu caerernoniarum velsacrificiorum,quera tradidit nobis pro einundalione cujusque delicli? Quorsum lotus ille culius tabernaculifcederis? CHRiST.Interrogaboteunumsermonem,340quem sidixerismihi,dicamlibiquorsurailia omnia,propter quidlexdala fuerit; Abraliain.paternostraefidei quam obcausammgrcssusesl ad ancillamsarse^egyptiam Agar, posl annos decem qnam habitare cceperat in tcrra Chanaan,poslquaro pcpigeraldominuscum eofoedtts,postqttamscriptura dixerat: Credidit AbraliamDeo,et reputatumesleiad iustitiam?(gen ẋv). JUD.Quia Sarai UxorAbraham non genuerat liberos, aii Scriptura, sed habensnncillnm.cegypiiam, nomineagnr, dixit marito suo : Ecce conctusitme Dominus,ne parerem; ingrederead ancillammeamti fotte ex Mlasuscipiamfilios(Gen.xvi). Acquievilille deprecanti, et ingressus ad ancillam genuil ex ea Ismahel(ibid). CHRIST.Ut dixisti, ila est; simul auteni meminisse debesquaedetispcr propheiamdixit. El egovisionesmultiplicavi,et in manu propltetarum assimilatut tum (Ose. xn). JUD.Memiuiel in quobsecdicla sunt propheia, et ipse et Osee. CHRIST. Et ille pater Abraham prophela et prophelarum priniusfuit. Ipseiiainque primus illorum est, ad quos factus est sermo Dorainisicut scriptura cst: M.hiaulem, iuauil, non dedisti tetnen, et ecce (Gen.xv), clc. Et pro illo ad AbymelechDeus locutus est: Nunc ighur tedde ttxorem viro suo, quia ptophetaest, etotabit pto tt (Gen.xx). Et in psalmo jam dc Abrabamet Isaac et Jacob scriplum est: JVontetiquilhominemnocett eis, et cottipuit pto ei* reget. Nolite langete christot meot, et in ptopheli* meis nolitemalignati(ptal. civ).proinde nuncdico: Si in manu prophelarum Deus assimilalus est, quod oreeum propheticodixissediflilerinonpotest, quanto magis el in manu istorum, qui et propbetse et prophetarum patres atque principes exstiterunt, assimilatusest? Igitur quanquamallegorias nostras oderis, et coniemnereconsueveris,patere utandias " quod secundumillam rem gestam, qitain proposuit Detts,in manu Abrabaeassimilalussit. JUDṖerge quo cupis, perfice quo intendis, da qiiara polliceris assimilationetndei in manu prophelaepalris mei. CBRIST. In AbrahamDeusPaler omniumnoslrum, insnrafides,in Agar lex Moysiassimilataesl. Insterilitale Sarsesterilitas fidei assimilataest, quia vidclicetsicul illa libera, illa princeps diu sterilis fttil, ita Udcs,quaesola humanigeuerisliberlasvera et nobilitasesl, fere sterilis exstitit, postquamdeo Palri el Crealori noslro nupsit, postquam propter illaindeushomiiiidignatus est fcederari, et aniinse hotninis conjungi fcedere conjugali, conjunclione r mnritali. Quantosenim praelerlsaac el Jacob el Joseph Gliosfidei,filios promissionis demonsirarcpoleris? Nempeel si fuerunt plures aliqtii, ut nune iitlerim laceamde multiludinestirpis Ismahel, stirpisqueesau; de stirpe loquor patris Jacob. El si, inquam, fueruntplures aliquifilii fidciprseter illos, quos Scriptura nominavit, attaraen fuere lam pauc> in comparalione filiorum carnis multitudinis ul veraciter dicasquia lidessterilis, caro autem fecunda erat. JtiD.Discernemihi clarius quos dicis filiosfidei, et quos filioscarnis. Qualisesl discreiio sivedislantia (iliorumcarnis et filiorumfidei? In quo, vel secundumquid ulramquegenerationem discernis? CBRIST. Palri Abrahaedttopromissafuerunl.quo- D rum alteruin hoc est: In seminetuo benedicentur omnetgentet(gen. xxu); allerum : Seminituo dabo tettam hanc(gen. xn), lerram Chanaam. Quicunque ex Abrahara geniti promissionembeali seminis exspectnverunt,juxlafidem, et a longeeas aspicientes, el salutanles, et confidentesquodperegrini essent el ltospitessuper terram (Hebt. xi), ipsi erant filiifidei.porroqui solamlerrsechanaan promissionem exspeciaverunt, et solnmmodopropler Ulam clamaverunlad Dominumcum nflligerenlurin lerra yegypli,ipsi fuerunt filii carnis. Nunc, quaeso.dicas miiti, ex quo fratres ir.vidi et suo palri infidcles vendideruntjoseph, post eumdem Joseph usquead Moyseipquotusquisquefuit qu' diceret, aut dicere sciret illud qttod dixit idem Moyscs: Obsecto,Df

12 581 DIALOG.INTER CHRIST.ET JUD. LIB. II. 55«mine, miltequemmissurut et? (E\od. iv.) Ergo fides. A libala sunt usqu ad id, et cum multiplicateritis sterilis, caro auieni jam fecunda,in servilulem non oraiionem,nonexaudiam, stalim causam islamsubjttngil: Manus enim veslrw sangtiine plenw sunt Dei, sed bominumjegyptiorum generabat, imo et diis JSgypli servicbal : quodet per prophetas, maximcque per Ezecbielem Deus ipse commemorat. milleretea, neque postulnbal situt et in psalmo (ibid.). Anle sanguinemchristi, nolebal, licel per- F.rgofidespalrum, qui quamvis niundo raortui essent, Dconihilominusvivebantelvivunt,Deoqtiidem lasti (Psal. xxxix). Exlunc atilein non solum nnn scriptum est: Holocaustumet propeccatononpostu- conjunelaerat; sed non pariebat secundumsiniilitudinem Sarse, qusecttm esset uxor legitima, uxor anima mea, facla sunt mihi molesta (ibid). Quo.l vult aul non postttlat, verum eliam odtvit, inquit, libera, sterilis erat el non pariebal. Merebalur atilem ipsa fides,el exigebat ab ipso Deo, ut saltem inngnumadhuc et evidens in Jeretnin testimonium nunquain voluerit, aut qtiaesieril,sive postiilavcril, Iex interveniret, qtiem, ad cultum Dei roultiludinem hoc esl: Hwc dicil Dominus-.exercituum,Deus illam astringcndo,filios in servitium fidei pareret, sccundumsiiuililudincmhanc : Ecce, inquil Sara, conclusitme Dotninus,ne parerem; ingrederead ancitlammeam,si satlemex ea suscipiam fitiot: Acqttievit Abraham deprecanti, et ingressus ad ancillam genuil Ismaliel. Arquievil Deus Paler excelsus fideipatrum secretas auresejus interpellanti, et admiltenslegem caeremoniarum genuit ex ea populum, non tam libertati quam serviluti idoneum, id est non tam in dilectioneqiiani in timore cplentem et cognosccntemdeum Patrem, vel Crcaiorern sutim. Hoc enim scire le voloquia Deus legetn illntn non jtissil, sedadmisil; nonvoluil, sed pcrmisit. Jun. Quid est quod dicis? Noltiil Detis legem? Nonjtissil Deuslegem? Nonscripsil labulas digito suo, cl dixil Moysi: Haccsunl prsecepta mea, hscc siinl judicia mca, sic el sic prsecipies filiis Israel, sic el sic facies bolocaustum,et pro peccalo? CURISTȮporletle sic Moysemaudire cl intclligere, ttl psalmosqnoque et prophelasaudias parilcr cl intelligas.ln psalmo quoque Deusipseloqnitur : ivonin tacrificiit tuit arguam le, el cselera tisqtte nttnquidmanducabocarnet taurornm, aul tanguinem liircerumpolabo? immolabeotacrificiumlaudis(psal. XLIX),etin Isaia: Quomihimuitiludidemvictimarum veslrarum,dicitdominus? Plenussum; holocauslum arietum,el adipempinguium, el sanguiiiemvilulorum et agnorumtt hircorum nolui: Cum venirelis arite contpectummeum,quit quwsivithwcde manibus vesiri* ut anibularetis'n atriis meit: Ne afferatit ultra sacrificiumfrustra. fncensum abominatioest mihi; Neomeniam,et Sabbalum, et feslivitalet aliat non (eram.iniqui tunt ewlus vestri,kalendat vestras, et tolemnilatesvettrat odivitanimamea (Ita. i). JUDṖropter Jeroboam illa dicta sunt, propter vitulosquos fecit Jeroboam, quos colebat Israel :Ideo holeeauitaarietum, et adipempinguium,etc.,senolie dixit, quia sacrificabantvilulis. CHRIST.Vituli non in Juda colebantur, ii«n 341 m Jerusalem vitulis illis, sed in Samaria, id :st m oecem tribubus sacrificabatur. Ista autem prophetica leclio sic inlilulalur. Vitio Itaiw prothtjw fithamos,quam vidit super Judam et Jerutatm (ibid).ergo nonpropter vilulosillosde praesenii.equebalursuper Samariam, sed propler sangiiinem tusium de fuluro propbetabat super Judscoset J'- rusalera: auiuoeptii cum dixissei ea quaejani prse- Israel: Hotocauslomalavestra ad d.le victimit vettris el comedite carnes, quia non sum cum patru busvestrisloculus, et non prwcepi eis in die, qito B eduxieos de terra jegypli de verboholocautlomalttm et viclimarum,ted hoc verbum prwcepi eis dicens. Audilevocetnmeam; et ero vobisdeus el vos eritis tnihi populus ; el ambulalein omnivia, quam man davi, ut benetit vobis(jer. vn) JUD.Qunmfacis dislanliam inler verbura hotocaustomalum,el viciimarum,et voc-erasivcverbum quod ndbis Deus praccepit,aut certe viani qtiarn mandavit ut ambulareraus in. &, ut bcne esset nobis? CHRIST. Non ego facio,sed faclani invcnio niagnaro secundum verba prscscripta distanliam inde coniinonilusrespexi diligenliusad ipsam Icgis scripltiram, elinveni ipsatn, in quo tibi quoque denionstrare possim sentenliam. Voccm Doraini, sive viam, quara prsecepit,quam mandavit, eccc bnbcs in Exodo anie reatum vituli conflalilie,quem fccerunt et adoraverunl. Non, inquii, habebis deos alienotcoram me, elc. usqueomnia quw dixi vobis cuttodite? et per nomen exlernorum deorum non jttrabitis, neque audielur ex orevettro (Exod. xx; xxiu). Ilsecsunl praeceplaet judicia, qn;e faciens horao vivet in eis, ait ipse Dorainus. Porro post bsec,cum inoramfaceret Moysesin montccum Domino, loquens Dorainusad Moysem, durissimum posuilsuper eos jugum legiscseremoniarura proptcr realum, ul jam dictum est, vituli quem fecerunl. Hiuc ipse Dominusper Ezcchielemloqtiitur: Ejeci ergo eot de terra AZgypti,et eduxi in desertum, et jydedieit prwceptamea; el judicia mea ostendieis, quwfaciat homo,et vivalin eit (Ezech.xx). Et subinde : Iierum levavimanum meamin eot in solitudineut ditpergeremillot in nationes,el veniilaremeos in terras, eo quod judicia mea nonfecissent,et prwceptamea reprobassenl,el Sabbatamea violattent, el pott idola patrum tuorum [tiitstnt oculi eorum. Ergoet ego dedi eit prwceplanonbona, et judicia in quibut non vivent,et pollui eot in muneribut tuit, cum offerrentomnequod aperit vulvtim,propter deliclasua (tmci.).consideraprseceptaqnscprins dederal, et judicia qtiia valde bona stint, qiiorum siimmaest: Quod tibi non visfieri, alii ne feceris (Tob. iv), sive qnwcunque vnliis ut fp.ciaiiit vcbit Itomines,el vos eadem facite itlis (ifattli. vu).

13 $83 RUPERTIABBATISTUITIENSIS S84 et pfaecepta quae deinde dcdit, quia non quidein A non tradidil, neque ut quaereremdemandavit? mala, verumtamen non bona fucrunl; quia neque CIIRIST.Nonnclibi supra dixi, et notum habere portari polucrunt, neque vitara horaihis in semclipsis babuerunt. Qttomodoenim viverct homo in cavi, et in manu prophclarum assimilatus sum debes illtid propheticum: Et ego vitionet mullipli- sangitine, vel pro snnguinebrutorura pecofum,pro (Ose.xu). Nonne et ad ipsura Moysemprophelam observntionelniindorum sive immundorum aniraalium, lcprse et nonleprachominis, vestium maximum, posl qtiem, ail Scriplura, non turrexit alqnedomorum, caeieroiuraqtielalium,'quse maxime in Le- facie ad faciem(deut. xxxtv), idem Dominusdis.il, proplteta in Isratl sicul ille quem nosset Dominut viiico scriptn sunt? cum fieii juberet tabernaculuni: Inspiceet fac secundiimexemptar,quod libi in monte JUD.Anle illum, qtteradicis, reatura vituli, holocausla el viclitnas pacificas obtulil monslratum ipse Moyses. est? (Exod. xxv). Quid vcl qoale exemplar ille demonslfatum Sic enim ihidemscriptumesl: ScripsitautemMoyses universossermonesdomini,el maneconsurgens wdificavil altare ad radices montis,el duodecirixtilulot quin fcceral labernaciilumdeus, et Moysidemou- "" pttlas? JUD. Quidputcm, nisi quod Scriptitra ipsa dicit, per duodecimtribus Israel, misitquejuvenesdeftliis slravit ut faceret simile illi B CHRIST.Si ita fuissct, nonne facilius erat illud ipsum dare Moysi, sicut labulas dedit, qttam342 alittd facere tanto labore, tanlisque impensis? sed eral profccto spiriluale el coeleslesniiciuariuin in proposito Dei, rcvelandumin plcniludineteniporis cujus, qtiia nondiim tempus cral, imaginem Israel, et oblulerunt holocdusla, immolaveruntque victimaspacificat Domino,vitulos duodecim(exod. xxiv). CBRISTẸt si legisli, quia sic factum esl; nunquid legistipuia a Deoilli jussum esl? Poteras inrhi objicere el illud, quia el Noe longe ante Moysera arca egressuswdificavitaltareldomino,el loltensde cunclit pecoributel tolucribut mundit oblulilitotocautta super allare, adoralusqueest Dominusodorem suavitatis (Gen. x). Qttod si mihi objecisscs, addidissemegoalitid,quia Melcbisedcch,rex Salem, quiiion improbabililcr cxistimatur Sem Gliusejnsdem fuisse Noe, reverso Abrahama csedecliodorlnhomoret rcgum qui ctim eo erant, occurrens oblulit panem et vinum, erat enimtacerdos Dei altissimi, benedixitquei (Gen.xiv). Ecce allerum longe ante Moysein sacrificium; et neutrum jussum, ulrumque volunlarium. Egn non ignoro, qttodislorum magis Altissimoplacuerit, nec tibi ignorare licet dicente Scriptura in quemdamqtiem tu ignorare velles : Juravil Dominusel non pwnilebiteum; lu es sacerdos in wternum tecundum ordiriemmelcltisedecli(psal. cix). Sed de islo alias opporlunitis, nunc dicere prsestat, cur prius sacrificiumcarnis el sanguinisbruti Dcusadmiseril, et rilum ejtis ipse praeceptor ordinaveril. Nimiruin quia populuscarnalis ab ejusmodisacrificiisnon posset avelli, elsi Deoin hujusmodisacrilicare permissusnon fuisset, simulacrisilla pronius obtulissel. Ecce experimenlum aderat, quia formato vilulo turgentet mane obluterunlhotocaustaet hostiaspacificaset tedit poptilut manducart, et bibere; et sutrexerunt ludere (Exod. xxxu). Igitur quia et fides patrura, ut jam siiprailicium est, interveniebal, et pro lempore ncccssaiiunieral ul succrescens multiludo filiorum carnis aslringeretur ad ciiltumdei per severilatem legis: acquievildeus, et legero Dei ritumque sacrificiortim sic praeceptosuo ordinavit, ut in illis noii necessariis umbra vel figura esset necessarice rei et verilalis. JUD.De figuris vel umbris mccum agere noli; sed de ipsis Scriplursevocibus et sensibtts manifestis sinipliciieret plano alque inlelligibilimodo locoliouis.quid enim niihi de his quseipsa Scfiptura praeire voluit in illis sanctis manufaciis. Ilnque facluin est sccundum siinilitudinemsuprascriplam liberaeet ancillac,ut deprecntuliberse, quia sterilis erat, ad ancillam vir libersc legitimus ingrederelur, id esl pro merilo fidei patrum, quoniara ipsa fides in paucissimisfructificabat,legemadmitterel Deus, et sic saltem ex ancilia susciperet filioslibera qui salvarentur. JUD.Quid opus erat ut secundum senteitliam tuain fidcs sterilis esset, el propier slerilitalem lcx 6ubinlroiret?Nonpolerat Deusfacere, ut fidesjara lunc pareret, quo facto legislatione secundura le opus iion esset? CHRISTḢoccine interrogas, quare jam non venirel seraen illud qnod Abrahaepromissum fuerat, in quo per fidembcneaicerenluromnes gentes? Ego tibi dico : ldcirco non jatn tune venire dehebat, quia Deus iratus eral. Sic enim hnbes, qtiia cum semen illud suspirans Moysesdixissel : Obsecro, Domine,mittequemmissuruses(Exod. iv), prolinus subjunctum esl : lratus Dominus in Moysem ait : Aaron frater tuus Levitet, tcio quod eloquent tit (ibid.), elc. Esl enim hic sensus : Quia Dominus D iratus ernt, idcirco super eo quod obsecrabat Moyses, nihil respondit, sed alia qttse cceperat proseculusest. ' JUD. Quamob causam tunc Deusiralus eral? CHRIST.Nimirum propler peccala domus, sive ejusdem generis Abrahse, cui Deus saepedictara benedictionempromiserat, scilicetpropter sacrilegiiira filiorumjacob, qui vendideruntfratrem suura Joseph. JUD.NunquidMoysesillum vendiderat?quomodo ergo propter causam illam dicerel iratus Dominus in Moysem? CHRIST. Idcirco sic de semelipso dixit Moyses : Iratus Dominus in Moysem,qtiia fere solus ipse scicntcr habebal illius exspectationispromissionein.

14 5ST5 DIALOG.INTER CHRIST. Et JUD. LlB. II. Iftt Nmiiparva erat cansa illa, vendiiio illa, (alis illius fralris, cttjus vendilionis videiicet ferriim ipsius sancti pnlris aniinain landitt saticiaverat? Hoc raalum porlendcr.ilipsi palri Abrahse, qttando pcpigit Dominnsctim illo foedns, visio illa : cuin dictiint fuissel ad euni : Scito vrwnoscens quod peregrinttm futttritmtil tementuum in terra ttonsua, el subjicienl vosservituli, elc, usque generalione aulem qnarla rcvetteniurhuc (Gcn.w), confesliinistudstibjunclum csl: Cuniergooccubuisset sol,factaeslcaligolenebiosa, et apparuil clibanusfttmanset lampas ignis transiens inler divisionesillas (ibid.)* Ille clibanus fitmans cttm caligine tenebrosa portcndebal invidise clibanumfumosum, at( iie cnliginosuin, qup adusli atque tlecoclietobscuratifiliijncobfratrein optiinum vendiderunt; etilla lamjinsignis lucidn pracsagiebat B rairacula per quse liberandi erant de servitule iegypliorum,quibus trndili ftterant usqtie ad quartatn generntionem, propier illtid pcccitiiin. Al in serv.tm vemindalusjoseph servivit annis quauiordecim. Quandoenimveiiundaiusesl, eral annoruni (jedecim; quando attiera edtictitsdo carcere steiit anle conspecturapharaonis, eral annortim Iriginla. Jusio ergo judicio propter pcccniura illud diflerri conveniebatsemen illud benedictionisabrahseproniissum, per generaticnetn qua'.uordecim, et pro anhis singtilissingulasgeiterationessiippulari, sicnt et alibi annus pro die compensnius est generationi illi.quse exivit de lerrn JEgypti. Jttxia numerum A digessisselgenerationes ab Abraham usquead Christttra, proiintis ita subdistinxit:0ntnes ergogenttaiionet ab Abraham usque ad David generaliorie* quatuordecim, el a Davidusquead transniigraiionem Babylonis, generalionesquatuordccim, et a transmu gralionebabylonisusque ad Christum, generaliones qnatuordecim(matih.i). Ilaectlicens vigilantctnauditorein mittit ad qmcreirdas cx Scripluris catisas clilnlionum, ct cccc cnusscmanifcslacsunt. JUD.Ego Evangeliis luis non attcndo; seif hoc scio, quia quando nalus est is quem Christum dicis, magis abtindabnt iniquilns quani calcntis abtiudaverat, nisi fciie hoc ciiam asserere lu vclis quod peccaiuni David ninjus fueril omni belluina crudelilaleherodis. CHRIST. luipielashcrodis,cl omnissanguis,quem illeeffudit, non dcbuit impulari gencrationibusjudaici generis. Ille enim non Judseuserni, se.l alienigenn, pnlre ldumaeocimatre orlus Arabica.Undo el luec te concedere oporict qnia tempns eral ut mitteretttr jam qui miltctidiis fucrat, quoninm in i Io nblntum ernt sceplrum dc Jml.i. Dixemt cnim pater Jncob in benediclione Judae:.Von attferelur sceptrumde Jttda el dux de femoribusejns, donec venial qtti miltendusest (Gen.XLIX)Ṣedjani redeaitius ad cceptnmsiniilitiidinisdenionstrnlioiiemṅnra si vis, si bcnevolentinnon deesl cordis tui, snlisfnctumcsse esse potest, ul jani non qtiaefas cur Deusfiilem sterilera landiu esse permiserit, et In- (erira legem admiscrit secundiim similiiudinem r^1 sterilitntis Snrse, propler quam pnler Abrahnraad ancillam ingresstis csl, domina deprccanle. Nani illud raagis inirandiim esl in glorinra fidclisdei, qitotllaiitlem fecit sicul promiserat, tot vcl tanlis nialis offeusus ab ipsis qttorum palnbus pioniisernt. JUD.Jam de illa siinilitiiiline satis diclura est. Quid inde ampliiisdiccre hnlies? CHKIST.Scio,;nia jnmdiiduinnudire vix suslines.el vereor ne, dum cupio tibi sublevare vclnmen vtiltus Moysi, ul videns clnrilnlcin ejas, cffugias sicut fngiebant patres tui, 343 f, im vidcrcnt splendidam faciemejus nonduni velatam, ct litnchanl propius acrcdere. Totnra simililudinera lilii quadraginla, ait Doiiiinuș quibusconsideraslislerram, ctnnusprodie impulabilur;el quadragiittaannis recipieiisiniquiiatesvesiras (Num. xiv). JUD.lllud seinen quodtu inlendis, lutis ille Chrislus qitemtlicisesse illud semen quoddcusabrnhae promisit, nnnquid vcnit stnliin posl generaliones qtiaiiiordeciin? Mttltoplures fuerunt generalionesnh Abrnhatn tisque ad dies lierodisqito regnantc naltis esl ille qtiemchrisliimdicis CBRISTĖxspecta pattlisper, ttt dicara tibi illttd quod lu ipse verum esse difliterinon potes.generationes qualuordcciinab Abrniiam, ctti clibanusille ftimansprsemonslraluscst in Davidtermiiialacsunt. Alille nonminus peccavit, tollcndo uxorem Uriac, et ipsuin iiiterficiendogladio filiorumanion."quamobrem,ail Dominus, non recedetgladiusde domod vofo nperire tisque ttta usque in ad illud : Ejice ancillam et sempitemum(ii Reg. xn). Exigebat filiuin ejus; non enim erit liwres filius ancillw, ergojiislilia, ut diffcrrct DcttsChristura suum non cttmfilio meo Isaac (Gen.xxi). llla videlicct ancilla paucioribtis, id esl qualtiordecim generntionibiis. conrepisse se videns despexit tloniinam snnm, Qnibtisexplelisnihilorainiisjusium eral differri generationibtisqiialiiordeciin, nec soliimniodoclnicit muliiliidini ul conlemncret, el peuc oblivioni et lcx posiqunmstibinlravil, occasionemcarnali fcstum diflerri, verum eliam in cjptivitalera dnci popuiutn, tiiaxime propier pcccala Manassen; imple- opeiibus legis. Undcel itt ctini superius fe inler- daret justiliam fitlei, pnlans se juslificari posse ex veranl etiiin Jerusalem sanguine innoxiousqtie nd rogaremper quidabrnhnmjuslificuliisfueiit, dicere os. ncscisti, tisque adco propter aucillnra lcgem neglcxisiidomiiiamfidcm,tit ne snltemtinquam fuisse JUD.Quisprophelartim catisasisias dixit, attt in qua Scripuira dilaliones istas sic provcnisse, atit illarn mcminisses,nisi libi iinpegissemsciitcnliain provenire debttisseiegisli? irrcfragnbilem el verain : CrediditAbrahamDeo,el CHRISTĖvangclista divinus non absqne illo, in reputaiumesi illi udjutiitiam (Gen. xvj Deiidc sequitur : Ecce,ait Abrahant,ditcillain munu tua est, qno propheisulocuti sunt spirilu, ctrmper ordincrn PATHOL.CLXX. 19

15 KM RUPERTlABBATiSTUITIENSIS &6i vtere ea ut libel. Affiigenteigilur eamsatai, fugam/ A de Sion exibit lex, el verbum Domini dt JerutaLm iniit? (Gen. xvi.) Quidquid egerint probi judices (ha. n). Nunquidenim minus peccaveral illud lua Israel regesquefideles,cohibendopopulumab illicilis, afjfjictiofuil ancillseilli; idcirco fugit. Initiura casse arguitur per prophctam, dicente Dominoad terrena Jerusalera, qnam Samaria? Imo plus pec- fugaefuil iii eo quod vitulttmunum in deserto post ipsam Jerusalem : Vivotgo, quia non fecit Sodoma cxittim de jegypto sibi formavit, ei sculplile illud soror tua, sicul fecisti lu, el Samaria dimidiumpeccatorum tnorum nonpeccavii,sed vicisii eat in sct- ndoravit, gaudensquod in illius cultu comederect bibere, etdcindc ludere vacaret sibi. Consummalio leribus luis, ei justificatli sorores tuas in omnibut autem ejusdcm fugsc in eo fuit quod decem Iribus, abominalionibuttuis quas operala es (Ezech. xvi). scissx a domo David, eliam duos vitulos fecerunt Deponeergo magniludinem odii el iracundiae,de sibi. Sed ecce angelnsdomini:agat, inquit, ancilla qttapsnlmislaloquilurin personachristi: Et in iracundia lerrw loquenlesdoloscogilabant(ptal. xxxiv, Sarai, unde venisl Vel quo vadisl Quw tespondil: A facie Satai dominwntewego fugio : dixilque ei v. xx), quia non propter advcntum ejus perdidisti angelus Domini: Revetletead dominam luam, et lerrani luain; imo propter eum, ut eo nascenlo humiliatesub manu ejus (ibid.). Nonnesimililerser- veiilasdei, qui repromiseral Abrahseet juraverat ino Doiuini per prophetas revocavit, et revocare IB fidelidavid, adimplcreltir,tu diutiuspossedislieara, non desiit per propbetas populutn refugura a cullu qtiain decemtribus non injustiores, itno jttsliores lo viiujorum ct Baal, caelerorumqtiedacmoniorum,ad possiderunlsamariam. cultum Dei sui? Vix landem effecitul tribus Juda JUD. Superius dixisli quia praeceptaet judicia, redirel ad cullumdei sui; nara decemtribus scissse quaeanle realum vituli data sunt, prsecepta et judiciajustitiaefuerunt; etquia per prophelarode iliis per Jeroboam a domodavidnunqiiainrecesserunl a cultu vitulortim, qnos Jeroboainfecit; propterquod Deus dixit : El dedi eit prwcepla mea, et judicia in Assyrios translatae sunt capiivilate indissolubili. meaostendieis,quw facienshomovivatin eis(ezech. llinc Osce Doninusipse dixil: Quia iwn addam ultta misereri dointti lsrael; sed eblivioneobliviscar ceptumesl de observationesabbati? Sic enim Deus xx). Nonne inlcr illa prima praecepta justitiaeprx- eorum, el domusjuda miserebor (Ose. u). Profecto dixit : Mementout diem Sabbaiitanctificet.Sex diebttsoperabeiisel facietomniaoperatua ; teplimo auuica captivitatereversa templum el civilalem reaetemdie SabbatiDominiDei tui non(acietomneoput, quando iribus Juda pceniteniiainegit, el de Babylodificavit, ttinc ancilla ad dominain suara rediit, et tu, el filiut tuus, et filia ttta, servustuus, et ancilla tua, jttmentum litum, el advena qui est intra ** portas luas. Sex enim diebusfecit Deus cwlum el terram, sub manu ejtishurailialaesl. Tandem libera peperit I<aac, id cst fidesnobilissima et princeps ex ulero Vkgiuis Marisc JestimChristuni dc Spirilti sanclo conceptuni cnixa est. Quo facto vitlit Sara fiiiuiu ancillseludenlctticum Isaac filio stio? dixiique nd Abraham : Ejice aiicitlamhanc, et fitium ejtts: non enim trit hwres filius ancillw cum filio meoisaac. Sed uimirumvidit liherrima fidcscarnalcmjudaisinum lndentem, id est illudentem,imo perscquentem Chrislum, Chrisli apostolos, et ccce electusest cum lege sua populus secundum solaracarncm Judscus,ul non sit hseres in regno Dei, ejeclusqtto- <iuede locotcrrense possessionis,ut non vacet ei luilere, id esl persequi libertaternfidei. JCD.Si ita csl, tit dicis, mngnaraihi est in Chrislum tuura cnusa odii. Nara secunduni affecialam. simililudinemquam inlroduxisti, adventusejttscausainihi esl lolius raali, causa excidii, caplivilaliset dispersiouis el longissima;caplivilatis.populus,atiteqtiam iste veniret, ernm Dei; nunc jam aulemnec por.ulus,nec Dei suin, ut tibi videlur; nimis ergo male niihi propler advenluroejus. tnare, et omniaquw in eis sunt; el requievildeusdie seplimo.idcirco benedixitdominusdiei Sabbati, et sanctiftcavitillum-(exod.xx). Quare ergo vel Sabbatiun non custodis? quare prseceptuniislud contemuis, uiiiiin de decem praeceptis quaescripsit in tabtilislapideisdigitus Dei? CIIRISTȦn quia non sabbalizo lecum, (ransgreclinrprsccepium,ct nullura habeo Sabbatura? irao si sabbntizarcm lecttm,iiicurreremdeiodiutn; dixit cniin Detisin Isaia, ctego jam libi niemoravilonge supra.neoineniam,et Sabbatumel festivitatetalias, Kalendasvestras, el solemnitalesveslras,odivilanimctnteu. Focta tunl milii molesla (Isa.i). Recessi D crgo a tuo Sabbato,el assumpsi inihi melioremsabbalismum,ut sabbalizem priniam Sabbati, qua die Christtismeus resurrexit, cujus sanguinelu Sabbattim luuracruentasii, et odibiledeofecisli. Parasceve enim crat Paschse(ui; atlcraique magnusilledies Sabbnti,quando sacrilegiumillud consummaveruiit palres lui. CHRIST. Falsuin esl. Non propler advenlum JID. Noupriinuni populus esse Sabbati, scd ipsum Sabbalum desisti, imo propler advenlum ejusi Deiissatictificavit;non primodiei, sed septimodeus diutius populus fuisli. Nam propter eum ut nasceretur, ut esset undc illo nascenle proinissioimplere- CURIST.Quid inlelligis in appellationeillius dici benedixil; idcirco bcnedixit, quia in illo requievil. tur, reservatus es lu, reservata est tribus Juda,, septiiui; putasne solum spalium ab ortu usque ad cum decemtribus perpelusecaptivitati adjudicarenlur, et rescdificalaesl civitts tua aniplius intelligere vis, cgo occasumsolis? Si nihil Jerusalcm,unde: dico libi quia non seplimus,sed ijuartus CTJ!ille vcuire oportebat tnntain salulemjnxla illud: Quiai dies ab co die quo solcm istuiti visibilemdeofccil.

16 S8rj lnterrogo adhuc quomodo vei quuli operalionc Dens illaomnia fecit sex diebus? 344 JUD. Dicendo: Fial igen. i); el siculpsalinisla ctiain dhcit: Ipse dixit et facta sunt; ipse manduvitel ereata sunt (Ptal. xxxn). CBRIST.Ita est, ul dicis. Dicendo fecit, dicendo operaluscst,et aboperibussuisseptinio die requievit. JUD.Etiam requievk, et idcirco benedixil diei septimo.el sanctificavitillum.' CHRIST. fjuare tu loquerisin die Sabbati? Si enim Deusdicendoomniafecit, et ab illo modosuac operationis die septiinorequievit, tti qui idcirco sabbalizas, quare dicis quidpiam in die Sabbati? Adliuc et aliud interrogote, quoiiiamdiem illura sic accipis ab ortu usquc ad occasum solis, nunquid lam breviter Deus requievil?nunquid requies ejus requies esl unius talisdiei? Ego autera dico tibi, quia requiescit adliuc et requiescebal, quando dixil in David: Ipsi tero noncognoveruntvias, quibusjuravi in ira mea : Si introibuntin requiem meam (Psal. Lxiv). JUD Ḟatigas me; ct illud ipsum quod scio, pene facis rac nescire.quidenim aliud ego debeoscire, nisi quod palatn dicil niilii raanifesla facieslitterss? Sex diebns,inquil, operaberis; septimo aulem die tionfac.esopus; quia sexdiebut feciifletts cwlum,et lerram, et mareet omnia,quwin eis sunt(exod. xx). CHRIST.0 Judcce,bencvoleiitiaDei luam infantiam lactavit. Utruniqtiefecit, cl inlus absconditsecrela sapientisesuac,qitsenon potuisses capere; cl in superlicielilterse lactavit le, ul scires operariis tuis lua visceranon claudere,et fessis in opere tuo noii possesrequientdenegare. Istam denique intentionem suam in Deuteronoraioraanifeslus edicit. Curaenim lo^ucnsde observalionesabbati dixisset: JVonfaciesin eo quidquamoperis, tu, et filius tuus, et filia,tt servut, et ancilla,et bos, et atinut et omne jumentumtuum,etpengrinut qui est inlra portastuat (Deut. v), slatirn subjunxit : Ul requietcatservuset oncillalua, sicutet tu. Memenloqaod el ipseservieris in JEgyplo;tl tduxil le inde DominusDeut tuut in manu forti el brachioexlento; idcircoprwcepitlibi, ut obtervaretdiem Sabbcti (ibid.). Ad hanc intentionem idem facit priraa Sabbali, quod ipsa dies Sabbali; requiescit cniin servus raeus, et ancijla mea,bos et asinus meus,uno die ex septcmdiebus. Sed libi jara raclius noluui csse cuperem, quid sit sanclificarediem SabbatisecundunirequicmDomini; cl binc aliquid dicturus sum, quod et si tu non accipis,accipienl libenter discipuli fidei,quorum Deuscor ad iutelligendumea, qusesunt spiri- 1 lus, aperuit, ut deleclenlurreraoto velaminevidere vultura Moysi.Sex dies primos inlellexerunl nonnulli majores noslri sex creatm-ae species, quibus mundus constitit, quemin sapienlia sua Deus1'ecit, sicut Psalmista dicit : Omnia in sapientia fecisti Psal. cin), ipsam auteiu sapienliam septimuinesse diem, in quorevera Deusrequiescit; et iste quidera dies nuiiieroseptiraus, nalura aiitetn ttrjmus csl. "DlALOG. lnteft CHRIST. ET JUD. - LlB. II. 590 A Propterca nolandura qnod Scriptura cum dixlssel: Fiat lux (Gen. \), elc, per quara videlicet lucem intetligiinuscrealuramangelicam,non dixil, facdimqueest et raane dies pranjjs, sed [aelumque ut, ait, vespereet mane dies unus(ibid.). llle naniqtie, qui nuinero,ul jam dictnm est scptimusponitur, natura est primus, et recle sepliraus poniluc* cum sil primus; quia cum oronia, qusefaeta^vnt» transeatii, el immutenlur, ille permanet dies oeteiv nus vesperam nunqtiamhabiturus. Iste est qu con» tra le in Evangeliosuo loquilur : Si illos dixit deos, ad quos sermo Dei [aclus est, et non potest solti Scriplura, queinpater sanctificavitel misit injnttndum, vos dicitis: Quia blasphemat,quia dixit: Filiut Dei sum (Joan. x). Namquia Scriptura dixo- B rat: Et benedixitdeusdieiseptimoet sanclificavileum bene consonat ci dicendo : quem paier tanctificavit el mitit in mundum,scilicel Deumhominem facthm, Verbum incarnalum. Sine igitur me perloqui, quoniara raihi objccistide sanclificalionesabbati, quocl verbum sanctificationissplendidepositum est lam in Exodoquam in libro Deulcronoraii.In Exodo: Memento,ail, ut diemsabbalitanclificet(exod.xx). In Deuieronomio: Obterva,inquit, diem Sabbati, ut tanctificeteum (Deul.v).Quid, rogo, esl sanciilicare diem Sabbati, nisi vacarc verbo Dei in festivitale sancti olii, el omnibus modisqucerereregnum Dei, postposiliscunctis quseperiinenfad curam carnis? Qui enim sic non egil, nunqttid sanctificavil diein Sabbati? Si averterit, inquit propheta, a Sabbatopt- C demtuum, non facere voluntatemtuam in die sancto meo, vocaberit Sabbatum,et sanctum Domino gloriotum (Isa. LVIII).Qui sic incipil sabbalizare, hic dumvivit, perficitur, dura dc pracsenlisaeculoiransil ingrediens in requiem Doraini,cl requiescil ab operibus quemadmodumet Deus ab operibus suis requievit. JUD.Tu neque Sabbatura custodis, neque illuin idiera,quem Dominicuradicis? negoliaris enira, ambulas, et circa."esquaslibelexerceris, et insuper sculptilia facis, et colis ea, conlra alterum prseceplum Decalogidicetitis : Non faciet tibi tcttlptito, nequeomnemsimililudinem,quceest in ewlodesuper, et quw in terra deorsum,neceorumquwsunt in aquii r. tub terra, nonadorabisea nequt coles.ego tum /)ominut Deut tuut [ortis, zelotes,visitans iniquitalem patrum in filiosin tertiamelqttartamgenerationem eorum qul oderuntme, et faciens misericordiamin millia his qui diligunlme et custodiuntprwceptatnea (Exod.xx). CHRIST. Ego si in SabbatoDomini,quod est vacare el videre quoniamdominus ipse ett Deut (Ptal. XLV),quidpiam adinitlo, quo irapediar ab illa vacalione sanctoque studio, faleor quia pccco: verumlamen scias quod non raihi _'ademquselibi posita ralio, nequeperoinnia servitcti scqucut tu obnoxius esse debeo.tibi enira in rationeobservandisabbati ob requiem servi el ancillx tuae veraciter dictuiu est : Memenloquodet ipse setvierts in ASgypto, el

17 m RLPERTI ABBATISTUITIENSIS 592 eduxerilte inde Dominustuus m manu forii et brathio exlento.idcircoprwcepiltibi, ut observaresdiem cujus ego sceleravisilabo,ul evomathabilaloressuos A unle conspeclumveslrmn, et qiiibuspoltulu esl terra, Sabbati (Deut.v). Ego non servivi in ^Egyplo, sed (Levit. xvin). Cavele crgo nc et vos siraililer paneni nieuni coraedo,et in me cotnpletur illud, evoninl, cuni pnria feccrilis, sicul cvoiiiuil gentem, qnoefuit anle vos. Recle crgo suam lerrani quod per Isninmdictum est : Appreliendenisepiem mulieres virttm unum in die illa dicentes: Pauem Dominusdixerit, quam per justiimjiidiciuuiposscssoribtis ablalam sibi retinerc voluit, tu liaberet in nosirum comedemus,el vestimentisnostris opttitmur ; lanluminodoinvoceltttuomenliiiimsuper nos, ea ineniorinlenominisaui, snnctnsua labcruacula, aufer opprobriumnoslrum(isa. iv).prarraisernlautein iilem prophcta dicens : Pro eo qitod elevatm JUD. Palri meo tcrrnm illnm dedil, pniri meo et templum, ubi deberet nomen ejus invocari. sunt filiw Sion, et ambulaverut^t extenlocollo,etc, Abruhscel seniiuiejus, quodsemenegosiiin, eodcm osque pulcherrimiquoqueviri lui tjladrocadeut, et jure qiio dedii, qiiemndniodiimnunccoiiiincinoiasli, fortes ttti m prwiio,el mwrebunlalquelugtbunty.ortw ejtti, et desolata in lerra sedebit(isa. 111)Ịlis ret, polius quain terras alias quas aliis liliis Noe. Quouiodocrgo terram illam sunm tlicc- hoininibus prsrniissis continuo subjttnxit, qttod jam dixi, apprehendenlseptem mulieres virttm ttnum.tu fuisti tlla terrena Sion, clevnta mulicr, et extenio collo c.nibiilans; cum niinquatn diccre possis: Panem tncum eomednm, et vesiimentis nieis operiar; lanltimmodo invocetnr noinen ttium super me: quippe qut paneni nullum, nec vcstinientura nnl- Ittm habebas, imo in jegypto servicbns 345 advcnn, sed ut invocares nomen Domiui su;;er ic, ipse libi pnnemet vestimentuin alterius dedit, sicul scripluin est : Ei dedit iltis regionesgenlium, et iaborespopulorumpossederunt,ut custodictnljttstifiealionesejus, et legemejus requiranl (Psal. civ). j'orro sepiem raulicres, qtia; dixcrunl, panem noslrnm comedemus,et vesliiuentisnostris optritmur, univefsausunt Ecclesiaemei, id est Christinni 110- mints, qtiaepropler invocationemnominis Domini, proplerfidem quam susceperunt illius utiius viri, ctijus et lu cssc dcbuisti,nullas rcgiones aul Iabores alionun quocsieruiit sive accepcrunt, scd in- suis, qnas anliqniluspossidebant,regioiiibnscommnneutes jiisliftcalionesdomini ciislodiunt, et Icgem cjus reqiiirnnt. Proplcr quod ipse Dcus pouendo libi legem terrse in eadcih lege dicit : ilea est enim terra; vosautemeolonitnei eslis (Lcv. xxv). JCD.Nunquid solummodo lerra iila, terra Cbanann, quain dedil nobis, terrn Dominierat; et non «ffiamoinuis lerra Domiuiest? Domini est lerra, B deriit? CHRISTḊeditqiiidem,quin dare se promtsil; sed terra illa non fuil toin promissio, sed quspdnmsuperadjecfio, ut qusereiilibusregnum Dei, quo siue dubio proniissio lendebal, iieccssariura non deessel siipendiuin,quo via viuc prsesentisiudigebat.cuniquc lerrnm itiani se daluriim proniisisset; indiguos se fecerunt patres tui iilii Jacob, qui babiiareni in cn, vendendoin sefvtimfratrem siiuiiijoseph. Sed el fuliirum praesciebatdeus, ttl ingrcssi tcrrain illani contaiiiinarenieani, plusquaniconlnmitmvcrnnt gcntes, et idcirco non nisi sub conditioiiibiisdnre voluit, hoe inier cielerndicens: Terraenimmeaesi, vos autem colonimei estis. Igilur ego, ut jam dixi, si in Sabbato Domini, quod esl vacarc el viilcre quoniam Dominttsesl Deus (Psal. XLV),qnidpiam admitlo, quo impediar ab illa vacmioue sanctoque stutiio; fateor quia pecco, vcrumtaincn scias qtiin non eadem, quaelibi fucral, raibi quoqtieposila est ratio, ncqiie per oirinia serviiuli anjue ut tu obnoxius esse debeo.non exigitur a me ut lerra raea sabbatizel scptimo anno, quia terram meatn nnn accepi ex eo, vel pro eo, cui credidi, Evangelio. Bona tantumniotlo spiritunlia consectiltis simi per Evaiigelium,et idcirco spirituale nieum debet esse sabbnlnm. Ttntra sabbattimerat, el est snbbalum servitulisel carnis ; meumsabbaltnn est sabbaiuni liberlalis et fidei. Ei ut manifcsliusdicnm, snbbatiimtiium uniiserat dies, idcmque tibi abscondilus, quia clariialem ejiis ferre iion poluisses, nisi vela- eiptenitudo ejus; orbis lerrarum, et vniccrsi qui habitcintinea; quia ipse sttper maria (undavitecim,- il super (lumiitaprwparavit eam (Psal. xxin). ] P mine vulliis Moysioperiretur, Metitnauiem sabbatum duobiis conslal diebus; ipsum est enitn nnus CBRIST.Plane oninis terra et pleuittidoejus, Domini csl, el ipse posl cliluvium dedil cnm filiisliominum, frliisnoe, dicendo: Vos aulem crescite, et et octavtis; rdemqnedeuset liomo,chrislus Jesus, dies primits tiiultipticamiiti, et primus quin Deus; octavusqula homo ingrediminisuper lettam, el replete eam gloria suae resurreclionis illiislralur. Dixi factus, (Gen. ix). Sed considera qtiid dcinceps libi supra, quin tlies scptimus, cui benedixil el in aclttm vel drctumsit: Posteri auleni Cliam,liliiNoe, quo requievit Deus,qtti numero ponilitr septinms; inaximcque Cliananaei, qttoruin paler Chaiinan, quem in ipse esl tiatura primiis, gralia oclavns, quia gralia palre maledixitoffensus Noe dicens-: Maledictns Ghanaan, setvus senotum eril fratribus die transitorio, el umhratico, transiens ad octavum propier nos homo esl faclus, et de luodie scplirao, tuis (i6icf.)terramqnani acceperaittpropter scelera rae Iransduxit, tit mihi sit dies sua pcrdiderunt; imo octavus, idemque el ipsa terraevomuil eos, quernadniodumipse Doihinuscum enumerasset primus, atque in tina persona ulrumqiie clara fcsiivitale coiicelebrcm,scilicel el quia in ipso condrta ijisasce- Rifa: Nepoltuamini,inquit, in omnibus his, qitibus sunt universain ccetiszl in terra, visibitiaet invisibilia, el ijuia ipse est Ibnfamihdrw'sunArhniversagenles,quas eqo eikia principittm.printogenilusex

18 5-J5 * DIALOG.INTER CHRIST. ET JUD. '-> LIB. III. 819* A CHRIST. Ego sententiam proferfe non cupio contrariam veritati; sed si denobilitatc carnis gloriafi vis, ego tibi veraciter demonsirnrepossumquia non morttiit, et per eura placutt reconctlian omnta,stvt qux in lerris sunt, tive qttcein cotlitsunl (Cot.i). JUD.Si ipsedies erat naittraprimus, quid necesse eral tsl numero ponerelttr scptimtts? non potcrat dici vejscribr: Primodie Dettsrequievit.el secundo, et tcriio el quario, quiitlo, el sexlo, et scptirao opera lita fccil. CHRIST. Yobis.quihiis vel propier quos Scriptttra condebattir,idcirco posl dies opertim recte posiius esl dies requietionis,in quo Dcus ct aittcqtt.iinoperarelur rcqtiiescchal,el postquamopcraltts esl requiescil, qttianos non de reqttie ad operantlumvocaimir, sed post opera, ctirabeueoperaii, et crealuris Dei bene usi fiierimus, itt requiem ingreditniir, qiiandoquideinresurgemus duplicitcr, id est lam secunduiti niiiinainqtiam sccumliiiii corpus, qtticiinque Jesti Christi sectindum prsedictas rationes pritntim et octavum esse diem lideliieret cutn dilectionecrediintis. Hsectibi de Sablinto respoiiderimjjam praeceptide eo quod objecisli, qttod alterius quoqiie praccepticledecalogo transgressor sim, qttod diclutnest : N»nfnciestibi sculplilia,non adorabit ea, nequecoles (Exod. xx); simililer qttse vera stinl respondereni, sed pritts est ut perngam q-usesnperiuscceplafiieranl tle sacrificiocarnis et sangitinis,qttodin icge per Moysemordinatnm est, cl de sacrilicio panis ct vini qitod Chrislo jurnvit Dominussecunduni ordineinmclchiscdecliėl hoc quidein facere insistnni; sed ul bcnevoiiimle ictldere queam ad audiendtiin, persundere cupioquntenus deponnsaniiiii coniempliim, quu soles conieranere iiationesgentium, te soluin exisliinaus nobilem populum, aul oraniuin populorum nobilissimiini. JUD.Rocleego sic existimo, quia Judseus ego, sive Judaicuspopulus, non siim sicut cseleri hoinincs!, sicul cactcrsegenlessuut. Nunquidtu ipse aliler seniis, aul dc noslri nobilitate generis contiariam seulenliain proferrevis? csl nndc gloriari possis. El 346 '" bfeviter hoc faciam, dic niihi iiiincin quilnii hpminibus nobililasgeneris lui innximeclnmerit. JKD.In regibus nostris, ranxiine in David, et in Jerusnlemcivitnle Dei, itr teniplo,cl in onini gloria ordinis sacenlolalis ellevillci. CHRIST. In primis de lotn tribit regin, tribti Jufla, quse nobilissimafuil, ego lilii dico quia si id qiioi ventm est attendisses, nunqunra dixisses contra Dorainummeinn: Not non ex fdrnicaiiohetumus nari (Joan. viti);fornicntaqtiippeest Thanmr; iiiirtis Jndae,cum eotlefnsocero stio, etconcepit Phares et B Znram, de quibits (ota Judic tribus propagata est; Lcvi quoqtiedc quo fuerunl ontnes fanliliiesacenlotales aique leviticsc,de Lia qitscper frnudehtstlbintroducta fuit Jacob, ctiin ille pro Rnciielservieril, progenilus esl. El si rite considcres,solidttojoscph et Benjamin de legilimn coiijuge procrcati sunl. Unde el idem pnier Jncob ad dcccm lilios suos: Vostcitit, oh.qnod cluosfilios genueril mihi itxor mea. Egressusest unus, et dixistii: Bextiadevorarit eum, et hticttsque non comparel : si tulerith et istuhi Benjamin, el aliqttid ei in via contigerit, declucelii canosineoscumdoloreadinferos (Gen. XLIV) Ṣolain ergo Racbet nxoreni legiiimnniinltdligi voluil, ubi bsecdixil;et sicut fuil, qnia videlicct sex filii de ^ subiiilrodiictn Lia, et qunliior de nncillisnati sunt; el, sicut jam dicliun cst, pro sola Rachel sibi dft'* spmisalnille scrvivit.quiddicaindepnlre Abraliam? GenereClialdieiisexstilil, cxleris homiuibtissiniilis. Haecdicens ncqiiaqnamgenlcratnaui sive Israelilict geueris scriem volohabcri igttobileiii;constal eniti illam fuisse nobiletn valdc: Sed lioc intendo, ut scins qhia nobilitas ejus non fuit sccundtiracarnem, sed fuit sectindumfidcm. LIBER TERTIUS. CURIST.Praeccdcnledisputaiionis~npstrsebreviculo sntis demnnslrnturacssc arbilror, quod carnnlia legis sacrificia non jussa, sed perniissn; non poslulntnfuere,sed ullro ab bominibiisillala. Linde ne atlhucdubites, recolc quis primiis fueril litator ejitsniodisncrificii; el vide utrurajussus, Scriplura teite, lilnveril,nn non. iod. Abelprimus lilntor fuit, sictil scriplutn est: Fuit attleinabel puslor ovium, el Cain. agricola; factttinestauleinpualmnttotdiesut offerrelcain fde fruclibu*lerrwdominotnunera; Abelquoque obtulit de primogeitiiisoviuin gregis sui,, et de adipibus eorum (Gen.iv). El quidein neulrum iilorum lego jttssum esse ulofferrel; veruminmen pritis placuit Dorainosacrificiuinde priinojjcnilisoviuin'; respexit eitimdominttsad Abel, et ad mttnera ejus (ibid), quam oblatio de frticiibiis lerrse, ciijuscunqtiegf> P neris fuerint: sequititr etiim : Ad Gain vero,et ad tnuneraejns non respexit(ibid.). CHRiST.Ceriequodailfrticlus icrrst;,muncra Cain, non respexit Doinimis,cul ia. fttil ipsius Cajti, quia bcnc qtiidemobtiilil, sed niale divisil, cor suurn Siliiin infidelitate retinens, et rerrt suani Doniiup offerens; citin oflert-elabcl seinclipsuin, sive cor suuin, Doniinoper fidein,el reia siiamper dilectior nem, Nara de fruciibus lerrsc cum fide offerre, praeserliin oblationes panis ct vini, laudabile Deo, placiltim non niiiius ani;nadverlis. tibi j'am tunc letnporisquis obttilil, licel Scriplura nusqtiam a.nte diluvium niemoraverit, inaximc quia recenti ppst diluyiumlemporetam insignitecscripluraquemdara pro bujusincdioblalionqcommcmoravil,utdiccrct:

19 898 RUPERTt ABBATISTUITIENSIS K9C AtveroMetchisedeth,rex Saitm, profetenspanemet A mista : Oixi, inquit, Domino: Deui meusestu, quo- tinum, etat enim tacetdoi Altistimi, benedixilei, yidelicct Abtahw (Gen. xiv). Et qui benedictiones -icceperat in promissione, bencdixit sacerdos bu- Jusee sacrificium. Dico ergo quia semper plus pln-. cuit elplus placeredebnilsacrificiuinpanis, et vini, ounm sacrificinm eujuslibelbrttli pecoris, Scriptura /juoque lesianie, qttaeistutl hoc modopraefert: Juravit Domhius,et nonpeenilebiteum : Tu es Saccrdos in wtetnum seeundum otdinem Melchitedeeh (Ptal. cix). Vermntamenhoc te scire et concedere oporlet, quia noulrum illo adhuc terapore saerificium jussum est; sed ulrumqiie proul mcrebalur Jldes voluntarie offerentium,verbi gralia, fidesnoe, Jides Melchisedech,ab uno eodemque Deo susceptnm est. JUD.Si ihssumnon erat, unde habebant ut offerxenl? quae cansa hoininibussuggessit, ut offerrent quidpiam Crealori ctincia possidenli, si non ipse priof jussil? CHRIST- Causa sacrificii vel muneris, quoo m sacrificium Doraino deberet offerri, peccatum fuit. Nisienim peccatumaccidissel,nnllosacrifieio,nullo redemplionis ratinerenobis opus fuisscl: Ipsuni autem peccatum comedendoadmissum fuit; per cibum bomineminobcdientem,bominemsimililiidinis Dci nimiura appetilorcm, comprehendit et inorti iradidit. Nam cibus iile, ligni vetiti fructus, res quidem parva fuit, et apitil Dominiimsecundura se nullius momcntt, scd intcntio comedenlis niinis inagn», nimisquc fuit r borribiiis, seeundum verba ilta serpentis: Comedite el etitis skut dii (Gen. m). Nonne boc fuit peccalum Dia- Jboli, qui primus in ceeloappelivit siraililudinera 347 Dei? Igiturqiiia rapiendo velitum et corae- (lendorpecealumadniissiimfnil; ratiojiistitiaeposlulabat sacriticiumdeoofferri,qirodlanti esset pretii, tit coniedendoillud salis fieret et fecompensareliir rapina illittscibi quera homotali intentionecomedil. Sed ubi, vel unde homo tale qttid acciperet, tale quid invenireposset? Nihilergo Deushominisuper sacriftciojubere voluit, aul j"ubcredebuit quia sciefcnteura nihil babere, quopeccalum ejus posset redimi. At ille, videticethomo fidetis,qualis fuit Abel, qualis fuil Noe, qualisfuit Melchisedcch,qualis fuit Moyses, rccupcrare gesliens gratiara Crealoris fuil, venil voluntarius,votontarit sacrificavit,votuntaria munera obtulit, qualia vcl quanta consequipotuit de laboribus suis; ille de gregibus suis, in quorum cura laboravit; ille de fructibusterrae, qui majore cura labore acquirunlur, qunrum videlicetfrucluum letraepanis et vinum prsccipuasunt, et cum labore maximo vcniunt. Nam in tudote vultus lui, ait Doxninus, vescerispane tuo, et cum operatus fueris tcrram, nondabil frtictussuos, scd spinaset tribulos germinabit tibi (ibid.). Vidil Dominns volunlarios offercntes,el ad muhera eorum respicere dignalus est, cum nullo hornm indigeret, juxta quod Psal- (55) Rnp. 1. m De operib. Spiritus sanclt, cnp. 22; vid. Ap. pro Rup. niam bonorummtorumnoneges(psat. xv). Vidit et aceepla habtiii, prout eflierentiummerebalur fides; etobtata sive accepla sic honoravit.ut in illis rebns, qnas offerre vcl sacrilicare praeparaverant, sacramenla poneret Hliusunici sacrificii, quod solusipse dare poterat, qtto soloposset homo a peccatis vel a morle redimi. Hoc est qnodnos dicimnset sciinus; tu aulem seire vel atidire non visqttid in sacrificiis fhiiinaliumquseullrooflerebantur,uljam dicltimest, caussesuberat, propler cpiaradeus rittis eorum sic et sic consumi,el qiwedamoninineprsecepitincendi, sic el sic sanguinein fundi vel aspergi, adipemque totuin adoleri, et cselera ritu diligentissimopcrtractari.omninfierijussit inmysterio sacrificii veuturi, " stib figuris sanclis, et myslicis, jttxta quod ipse qitodamlocodixit ad Moysemțtt jam longesuperitis memoralumest: Inspice cl [ac stcundum exemplar quodtibiin monlemonstratumesttexod. xxv). Porro in sacrificiopaniset vini, quod lu ipse nosli, et jam supra dicltimesl, primus prolullsse legitur Melcbisedecl),causamper semetipsiitn.virtiitemqiicposttit ejusdem veri sacrificii (53):Causamquia jam venit; virlutetn, quia remissionempeccatorum hoc sacrificjumoperatur, non jnm in spe, sed in re, illi qtri fideliter surait; quod illis carnalibussacriliciis impossibile fuit. JUD.Causam,dicis,et virlutcmposuil. Quis, rogo, posuil? CHRIST. Ille nimirum, in qtiemillutl,quodjam supra memoravi, dictum esl: Juravit Dominuset non pwnilebiteum : lu es sacerdosin wternum,secundum ordinemmelchisedech(psal. cix). JUD.Quis enim ille est? Scioquo lendis, videlicct ad Jesum Cbrislum, quem crticifixerunlpalres mei. At ille ubi sacerdos demonstraltisest? Ubi consecratus ille fuit vel sacrificiumobinlit? CIIRISTṄusquarain ordine Aaron saccrdos ftiil, nec esse debuit, quem videlicei ordinem sacerdolii solumallendis; sed inordine, velsecuitdtimordinem Melchisedech. Quid ilerum stnpidus astas? Quid - ltaeres?ojudsee, quaecumqueloqtttinliirscriplurse aut vera sunt, aul non ; sed dicere quis atidealquia non verasunl? Si autera vera, imo qnia vera sttnt, rj qtiserealiquera, in qttocornpfela sit verilas Scrrpturarum ; et non invenies, nisi hunc unum Jesum Christum. Non longe, nec hi inulta Scripinrarum spatia, quae lalissima sunt, nunc raitlo te; hunc unam brevem psalmumscrutare, de quo est versiculus isle : Juravit Dominus, et non pwnitebil eum ; et invenies et sacerdotispersonam, ct sacerdolii ordinem, el ordinis virttilem,el prsecedeniisin virtttte sua sacerdolisgloriam el honorem, sessionis ejtis altittidinem,et Herequidquid magnumet vicioriosumegopcrevangelium didicide JesuChrislo^filio David, domiiiodavid.dicolibi, quia passuset morluus est, el propler hoc illum Deus exaltavil exaltalione ascensionis in cceliimmullis videntibus.quid

20 m DIALOG.INTER CHRiST. ET JUD. -- LIB * aliud loquebatur iderapsa mus uliimo versiculo: De A hoc, quia Domtnusjuravit, sentires el consenlires torrente in via bibet,proplereaexaltabil eapul? Dico sic oporluisscotnnia fieri quomodo Jcsus Clirislust libi, qmasedel nunc a dextris Dei,secundumcarnem fecit. Qtta enim nocle tradebalur, accepitpanem,et Filius David, et secundum divinitaiem Dominus gratias agensfregit, et dixil: Accipiteet mandncale, David. Quid aliitd erat in primo versiculo ejosdem hocest corpustneumqttodpro vobisiradetur ; hoc /V,- psalnii: DixitDominusDominomeo : Sede a dextris cite in meamcommemorationem. Similiteret calicem, meis? Dico tibi, qttia regniim et sacerdolium cjus poslquamcwnavil,dicens: Hiccalix novumtcstamenlum esl in meosanguine. Hoc fadte in meamcomme- a Jerusalem incipiens, ad gentessese exl-indit; et inlcr inimicos suos, Judscum scilicet ct gcntilem, morationem,quotiescumque bibelis (I Cor. xi). Ibi crevit nomenejus, ct pracdicaturipse Dominusomniura ; et proplereajtidseicaplivi ducli sunt inter dech, post csum ngni faciens sacrificiuinpanis et sacerdoliofunctus cst sccundumordinem Melchiser genles quaccredunl in cura, quia inimici ejus sunt, vini. Ubi complelumest desideriuinomniutnsancto? ct amici per fidem esse iioluerunt. Quid aliud ille rum, qui non babenles sacrificiura sufliciens ad versiculusejusdcmpsalmiseqnitur : Virgamvirtiitis expiandumpeccatum.praeparaveniiiisacrificareqnod luw emilletdominusex Sion: Dominarein medioini- potuerunt : de qtiibus et Jacob in benedictionibus micorumluorum?dicotibiquiaaniequamipse liomo factus visibiliterapparerct, anle ccelumet terram, anie otnnemcrealuram visibilem,seu invisibiletn, ipse Detts aptiddeumerat, naitts ex corde Palris, coseternusilti el consubstanlialis.unde el principittm recte semctipsumpronuutiavit, sicul et Paler principittmest. Quid aliud seqtienti versiculoloquititr psalinusiste : Tecum principium in die virtutis tutv,in sptendoribu sanctorum,ex uteroante luciferum genuile? Dicolibi qttia ipse est Judex vivorum el mortuorumel in die judicii cunctos impios, (am gentes quam gentitimreges,judicabit, justos atitem el humilesglorificabii.qiiidaliud ei vel de eo dicitur duobosversiculis sequentibus : Dominusa dexlris luis, confregitin die irw suw teges.jtidicabit in nationibus,implebiltuinas, conquassabitcapita in tetta mullorum? JUD.Tu Seriplurastno Sb.isutraclare consucvisti et ducis ac reducis, utjam clixi, qualerain partera vis. CHRIST.Nonego sensu meo Scripturas involvo, sed libi ostenderecupio quia, sicul Ezechiel vidit ei scripsil,rolaestin meuiorotw (Ezech. i), id est Scripturaevargelica,quam tu non accipis, stat fundaia in manifeslaauctoritateveteris Scripturse, legalis el propheticseṣcio quod in isto gravaris, et abliorres quod libi ad videndum ingeritiir; elenim isttid qttoquenon lacuit aut ignoravit prophetajam diclus; namslatura quoque,ait,erat in rolis, el altitudo et horribilisaspectjs(ibid.). Nuncad illud rcvertarquodex adversoinlerrogaveras.dixisiienim: Ubi iilc, qttem crucifixerunt patres mei, sacerdos demonstratusest? ubi in sacerdolem consccratus fnit? ubi snerificiuraobtulil? Ego autem dico, ct dixi libi quia iiiisquam in ordine Aaron sacerdos fuit, aul essc debuil; sed in ordine vel secundum ordineromelcliisedecb.quodnisi fecisset, nisi ad illum ordinem transisset, qnomodo juramentum Doministaret, quera mentiri impossibileesl? 348 Nam cumjurameiilodixit Dominus: Tu es sacerdot in wternumtecundumordinemmelchitedechṡi non esses cordisnimiunf dnri et aversi, saltem propter. (54)Rup. 1. III Deoperib.Spiritus sancti, c. 23. VideAp. pro Rup. B Joseph : Benedictiones,inquit, palris lui confortata tunt benediclionibuspalrumejus, donecveniretdesideriumcolliumwletnorum(gen.xtix)(j54) Ḥocfacientes sive sumenles nos compeleulianiidolocuraratts servato ordine jtisliiise, ut quia creditlerunthomu ncs primi illud quod non videbant: scilicet, pomo illi, sccundum dicttim serpenlis, virlulein inesse effeclivamdivinilatis,sive divinsesimililtidinis,illud comedendomorlui sunt. Credamusnos cconlra illml qnodnon videmuscarneis oculis, scilicet sacrificio pnnis el vini, secitndumdiclumfilii Dei, veritatem inesse carnis et sanguinis cjus, ul comedendo vivamus, consecuti per hoc remissionem peccalorum. - JUD.Forsitnn hoc ilidem diccs mihi de sncrificio illo panis etvini, quodde Baptismo dixisli mihi i scilicet quodvirtus ejus ad inferos descenderit, et omnes, qui illi".erant, coderhcibo relecli sunt ct potu. CHRIST. (55)Plane hoc dico, quia idcirco, Dominus meusjesirs Chrislug secundtimid qttnd Deus, DeiVerbum, dicilurque et estvcre panis angelnrum, visitationestta refecil et pavil omnera miiltitudinem animarum fidelium.etsecundiimcorpus,in cuiiidem vcntrem terraereceplus, quo sejiultafueranlcorpora illorum, faclus esl eis cibus lerrse ut resurgant in vitamacternam:obcujusrei fidemsive testimonium, jam nunc multa cum eo sanclorumcorpora surrcxerunt.quodin illa specic in qttapependilincruce D ct sepullusesl,tunc illisprioribusconliilil,hoc nobis idem residuisconfert in islis speciebuspaniscl vini dumabluli sacramenlosanguinisel aquse,quseutraque lunc fluxerunt de latere ejus, jam raorltii, ct mundali a peccatis (eorum maximunierat opprobriuni peccati originalis)comedamusel hibamus,ut jam dixicontra illumcibuni primseprsevaricalionis, ut simus filii Dei. JUD.Tu si velles.meliusaliquidioquererisde lege sancta Dei, lege Moysi,elsacro ordine omnissacrificii.tu omninosic loquerisac si in luo tanlum sacrificio, et non in sacrificiislegis, peccali rernissio sit. Nonne in lege Dominusdicit: Rogabilquepro (55) Rup..1. ii inexod. c. 6; I. iu De sap. c.t; 1. x in Matlh., e! Joan.

21 5&9 BUPERTIABBATISTUITIENSIS m eo sacerdos, et pro peccaloėjus; et remitielurei? A Abrahain ef ad David locutus est? Nonutique; sed (Levit. IV).Aut niinquidtanluinmodosemcl hoc dicitur. Niinirtimcl in oblatione ctijuscunque animsc, semine,inquit, I«o benedicenluromnes genies(gen. absque condiiionis interpositionead Abrahatn: /n Eive quaejuianienli sui oblita fiieril, sive qjtse cscreiinnias pcr ignnrantiara praevaricatafueiil, el in tlellat, sipoles; sic eril sementuum (Gen. xv). Ad xxii). El altbi : Suspice ccelttm, inqtiit, et numera caeteris htijuscemodiremissiolcgitimaproposiiaest, Davidniitem: Defruciuventristuiponamsupersedem dicemlo:rogabilquepro eo sacerdos,el diiiiitleturei. litam'(psal.cxxxt). El alilii: Cumque completi[uerint Horiinilu atit noii raeminisiiaul cum non innncinor dies lui, el dormieriscumpatribus tuis, susdlabosetiieitluum posl te qnodegredietur de utero luo, et esses, dissiinulasli, ul ordinem sacrificiilui superexallares, ordinein nutem meum deprimeres. Similiter cuiii dc pactoj, quod pepigil Dominuscum firmaboregnitmejus. Ipse wdificabitdomumnomini Abrahain palre mco nteo, el slabiliamllirontimregniejus utqtiein sempiternum (II propter solnm, ut dicis, liilem, mulla superius uixcris, de paclo vel Reg. vu). Httjusmodipromissiones,quonintn absque conditione dict:e sunt, nonpotuernnt foedere,quod pepigil in nionte Siuai, super sermonibuslcgisnimis irrilse fleri, snlvn vcriiate Dei; illacaulem promissiones legis, quoniain conditionnliterdictaesmit, st :id loqiiendinnncgligcnsexslitisli. CHRISTḌCpaclo illo quid ego loquerer,.nisi qnia ** attdieriiisvocem meam,si custodieritispaciumnieuni, iriilniii factiimcsl? An non propbelicistud, imoin etc. irrilaefnctavsuni non infirinataveritate Dei,et prophelis Dominusloquiiur? Exempligratia : Ecce, irritae ficri cceperunljain tnnc n reniu vituli. Hxc iiiquiljeremins,diesvenienl.dicildominus,el feriam ut itn esse magisac magisrile perpemlas,349 mc' domuiisrctelel domuijttda ftvdusnovitm,nonseenndum pactuinqitodpepigi cum palribus eorumin die qttnndo appreliendinutnumeoritm, ttl educeremeot de lerra Mgypti;paclumquod inilum fecerunt,etego dominalussum eorum, dicil Dominus: sedhoc eril pactum, qttodferiam cum domohrael (Jet. xxxi), etc. Porro pactuni fitlei,qnodcuni Abrahampepigil, supcr quo ctiam, sicul jitravcral Abrahae, jttr.ivit ilerum David, irritura ficii non-potuil. Ilinc apud eumdeni Jeremiamidem Dominusdixil: Si irrititm potest fieri pcictummettmcuin die, et pactuinmeum cutn nocte,ul non sil diesin temporesuo; et pacittm meumirritiim essepoteritcum David servomeo, ul non sil ex eo filitts qui regnelin throiioejtts(ibid. xxxm). Iteni: Si pacmmmeuminter diemet noctem, ct legescwloet terrwnonposui,equidemelsentenjacob et Davidservi mei projicmnt, ui non assumamde semint ejns principes seminis Abraham, el Isuac, el Jncob (ibid.). Pacliun illud, snper qtio tu quereris, IIOIIlani firiniiinsivctnm firmiicrpositumfuit, quod possct dissolvi absque delrinienlo jusiiike, el veritatis Dei. JUD.Qttomodomagis pactuin legis dissnlvipoluit, salva veritalc Dei; qunm illud pacluin, ul dicis, fidei pacttnn, qtiod pcpigil cum Abraham et eura David? CHRIST. Rationera,si vis, cito intelligere poteris : Nouue illud voliimenfeeilerisclequo ita lcgis: AstumensqueMoysesvolumenfwderislegilaudienlepopulo, elc. iisqciehie esl sanguis fwjeris quod pcpigil Dominits vobisctim snper cunctis sertnonibus Iris (Exod.xxw); nonne, iuqti.iih, volumenillud totuin snb condilionescripium fuit? Sic quippe sermoucs illos, qttosin illo voltniiiiicscribijusserat, Dominus exorsuscsl: Vosipsi vidistisquw fecerimjeyypiiii, quomodoporlaverimvossitperalas aquilarum,et assumpserim milii.si ergoaudieritisvocem meam, et cusiodierilispaclum meum, eritis milii in peculittm de cuuctispopulis(exod. xix), elc. Nunquid ita conditionuliter in protnissioneaut in rcpromissione ad roihi: Quando iratits prcpler illuin vitiilumdixil ut disperderel eos? Quomodo quid dicendo lenuil eiun Moyses stans inconfraclionein conspecluejus? Recoleverba ipsa liominisleuenlisdeiiradicentein: Dimilte me, ul iroscrilur(uror metis(exod. xxxn). JUD.Verbailla uranlis Dominurasatis in promptu sntil : Recordare,ait, Abraluim,Isaacel Jacob, servorumluorum,qnibnsjitrasli per lemeiipsumdicens:. Mullipiicabosemenvtstriini,sicul stellas cwti,et unittrsam terrum lianc, de qua loculus sum, dabo se- _ inini vestro(ibid.) CHRIST. Cur non tlixit : Recordare fobileris,qtrod niipcrrimenobisciimpcpigisii.cujusego interiiuntius dixi : llic est sangtiisfaderis quod pepigildominns vobiscumsuper cunclis sermonibushis? Videlieet quia per commemoralioiiemistam nibil haberet fortiliiiliuis, ciim j.iin ex parie populi violatseessent condilionesillius fcederis.in illo fortis fuii, et Deum tcnere poluit, quia sine condilione, titjami dictutn est, Abrahsepromisit, ct juravit. Eadera fortiludine ulebalur et Davhl quando solkcilus ne, propler peccalum quod feceral in Uriam Eiheiim,indignus habcrelitr promissionequa proniiscralilli, et jura- VeralDeitsnnsci de semineejiisregemsempiterniim, diccbnt: Miserere mei, Deus, ut jusiificerisin ser- D monibusluis (Psnl. i). JUD.Dedifferenlinpncti el pncli, promissionis et promissionis salis nbundedixisti, et scientiamtuatn plurimain oslentlisli. Ego ntiletn prius et maxime illudproposueram,qnod in ordine meoin sacro riiu sacriliciorumlegaliuramanifesledatttr eteiiuulintiir remissio peccatoruin,scripluramqiieostendi ex oru diccnleindomini: Quisic velsic peccaverit, offeret hoc velillud rogabitquepro eo sacerdos,et dimitletur el Tu crgo frustra soli tuo, cjiioddicis secundum Prdinem Melcliisedech, sacerdotiorcmissionerapeccalorura ascribis. CiraisT.Et de hoc libi respondereparattis sum, nec obliluseratn; sed cum duo propostiisses, simul de ulroque respondere nou poter-ain.novi plaiie

22 601 DIALOG.INTERCHRIST.ET JUD. LIB. nr. «01 quiadixiidominus,etvcruin esseoporlelquod dixit, rogabitquepro eosacerdos,el dimittelurei. Sed nunquid omnisdimissioubicuiiqiienominatur,sufficiens et perfecta debet imelligi? Repugnal vajdc illud,' quodcum dimisisseldominuspcccatitra populi,et plnralusesset ne facerelmnluintpiod lociilusfiicral, postnioiltiuiail : Ego auiem in die idiionis visitabo et hoc peccalumeomm[exod.xxin), elquidein raeliorcinconstalesse dimissionemillam qtta dicltnn csl, rogatiiquepro eo sacerdos,et dimitteiurei. Ve_-> rumtamenad quaniii.atcmsivtsequalilateinnonpcrtingil hujiisremissionisquiedatur iu sacrificiopanis el viui, sacrificiocorporisetsanguinis Doinini.Aliud namqtteest in remissionesolummodo dimilti poenam, alittdnon soliiindimitlipoenam, vcrtinieliam conferri gioriaiu.suntergo tres motlidimissionis; est enim dimissioexignn, qua ila iliniillilur peccattitnul atl prsesens non iufcratur lemporalemaliim, pro quo miilli sollicili siint, sicut Achab, el sicut Niuivitsefuerunl; et est maxima diinissio, qua ita dimiliilur peccalumui peccalor non soltim evadat poenam.sedel gloriamconscquaiuraeternam:. Ilarum mcdia dimissioeral, qua in legedirailiebaturpeccntum, ul prnptcr illud aptid inferos non puniretur aniina, nonjam in re, sed in spe habens glorinm vitaea-termc,qttsenon nisi in semineabrahse,quod esl Chrislus,danda vel implcndacrnt; de illa spe sniictorumapud inferos exspeclnntium,-priori libello cuni teslinioitiis Scripturarum latius Hraclatum est. JGD.Ubi vis immoraris,et declamata jnmdtiduin importunusitcrasac replicas,et ilhidin quotenebatu (e, aul obliltis es, aut dissimuinndodevitas. Dico eliimte itlololairisectilliiiononreliquisse,sed irnmtilasse; el contra sacrae lcgis prseccpturadicentis : Non faciestibiscnlpiile neque omneinsintiiitudinem quw esl in ccelodesuper,et quw in lerra deorsum, nec eornmquwsunlin aquissub lerra : nonadorabit neque colet ea (Exod. xx), lu sculplilia facis, el colis ea. CHRISTĖgosimilitudinemfncioet adoro humilitaiis Dei Altissimi,qui cum sit homo, ipse Altissiinus est, sicttlleslaliir psaimusdicens : Homoiitttus in ctf,ipsefundavileatn Attissimus(Psal. LXXXVI); A Et in Isaia loquitur dicens: Nunguidest.Dentabtque me, el formaforqueinegononnovcriin?plaslwomne* idoti niliil sunl. Quis formavildeum,el seulptile cotiflavilad niliiiumutile? elc. usquo, cor insipiens adotuvithoc, et non liberavit animamsnam, neque dicit: Forte mendaciumeslindextera (Isa. xin-v).. CHRIST. Etidein Deus postmodumapud.cuimlein propbefnmdicil : Ecceego levaboad geiiles manttm meatn;. ei ad populos exaltabo signummeum.vtulu demissoin lerram adorabunt le, etpulverempedum tuoxemlingenl(isa. xtix). Inter ntediuniislortiin, quaeab uno eodeinquedomino ṭlicta sittit, sic mediumtene : ul raerito deteslerissimulacragentiiun, et lamen adorare debcas aliquodsignum, quoniam exnliabo,inqiiif, signum mettm: el ad ipsiira cou- " versus, vulluinquil,in terram demusoadorabuntte. - JUD.Tu illud iiicdiutnostende; lu raihl, si poles, inodumcxponcqiio unqnatn Iiceathoinini, facto ad imagincm Dei,,simulacr-umaliquod, aliqood opus inaiiiitiraadorarc.... CHRIST. Primuin hoc dico tibi, quia illud superquo.itiihicalutnniaris, siniiilacruinnonest dc simulacris gentiura; neque enim gentes, quandiit genies, id est genliles suut vel fuerunl, lale siraulacnnit adorani, siveadoraverunt.et raihi ronnifeslahorum djslnntiaeslr quia siniulacia gcnlium cnncla niendnciasunl; islud niitemsimiilacrtininon mendacii, sed sumnin?verilalis.eslsignuin. Qtiicrgo simuhicra gentium facit et adoral, mendaciuui facit, et ineii- ip^daciiira ndoral. JtD. Absque ttlla disfaniia, ahsque nliqua. excepiione dixil Deusqui non mitlaiiir : Nonjacics tibi scutpiile,neque omneni siiuililudinein,quw cst in cwlodesuper; el quwin lerra deorsum,ntc eorum qucvsuutiu aquissub terra (Exod.xx). 350 CiiRiST.El ipse poslmodtiinad Moysem : Facies, inquil, dups cherubimgureosetprculuclilesex ulraqueparie oraeuti.cherubimunttstit in lutereuno oracuti,el aller inallero. Utrumqueiaiuspropiliato-: rii leganl, expandentesalas suas, el operienletoraculum, respiciantquese mutuo,versisvullibutiupropitiiilorium(exod. xxv).etin libronuraeriscripti.tin est :.Fac serpenlemwneum,ait Doiiiinus,et potie eum pro signo. Qui percutsu*atpexeril eum, vivet. et hoc faciendoiungefugiojiidiciumdiaboii, in qno D Fecit ergo.motjses.serpenlemwneum,et pesuit pro> seciim liomiiienireum staluit, peceando ipseprior tigno : Quem cum peicussi atpexissentstinabaiitut in eo quod dix.it: Atcendqmsuper altkudinem nubicin; similit ero Altissimo(Isa: xtv) : ct proniil- JUDĖtsijussil Deus illa ficri, non lamcn JUST- (Num,xxt). temlohoininieaindeuisiniilil»diiienidei,dixit Evse: sii, imo vetuit adorari, sivecoli qttseeuiiqijeejus-. Coraedite,et eritis ticut dii (Gen.m). Per bocn.iinque saliscvidenlerme siguificoinullura disseiuien- CHRIST.Piane non jtissit, ncque votuitea cca'rr ntodi.,... tcin esse,et lotige rccessisse anijno ab illa piaesuiiiptionesacrileg»,oiim ego illius in cruce-pcn- aniini, cnpli pulchriiudiiieforraarum sive iueuilli, inio ne colerent ea pioni nd idololatriamjuvenilos-. cleiilisadoro hiiniilitniein, ciijus ille rex filiorura abscondiiacsse voluit,tnleclavideriproliibtiil.camy: superbiiercgnaiilemincceloconlenipsitinnjcsialera. inquit, involverintaaron,el filii ejus aancluariutu, JCD.Siinttlacragenliun, ait Psjlmisl-t, argentum et omnia vasa ejus in commotionecastrorutn, luner el aurum,operamcinuumhominuiik;os habeitlelnon inlrabmu-filii CaJittl,uf porleutinvoluta,etutm'tangant vasa saitcluarii, nemoriantur(num.tv), Ileii).^ loquenlur,el cetera usque,similesillit fiant qui fa-\ ciitnl ea, et cmnesqtii confidunlin eit (Psal. cxiii). Aaronet filiiejusinirabutu; ipsiqut disponenl ọntrtf.

23 603 RUPERTIABBATISTUITIENSIS 604 lingulorumtl dividenlquid porlare quit dtbtal. Alii A CHRIST. Deusinvisibilisest; et ut videreturhomo nutta curiotitatt vidtant quw tunt in tanctuario factusest: neque enira ignota est eausa hsec rite priusquaminvotvantur,nt forlt moriantur(ibid.). recolentibus, quod priinum in Exodo,et deinde in JCD.Undeboc habes qttodsi visui patuissent illi Deuteronomioscriptura est: Perterriti ac patort rherttbim, colerentur, et ita qui vidissentmorereninr;etqiiod idcirco dixerit Deus: Atii nulla curiotitatt videant,alioqniumoriantur? CHRIST. Narral Scriplura de rege Ezechia, quia IpseeonfregitwneumterpentemquemfeceralMoyses; tiquidemusque ad itludlempusfitii.israel adolebant ei inccnsum(iv Reg.xvm). Si ergo potuerunlcolere seneam sirailitndinem serpentis,quanto magis, vcl citius coluissentaureas simililudinessanctoriimclterubim? Ig'tur quod vetuit Dominus dicens : Non fades libi sculplilentqueomnemsimililudiiiem,qutt at i» cwtodesuper,et quw in terra deorsum,nec eorumqvwtuntinaquit tub lerra (Exod.xx); idcirco veluitnefacturam eorumsubseqttereturcullura.unde et suhjunxit, non adorabit ritqut cotet ta, et recte, quia niliil erat in coelo,sive in aquis, cujiissimilitudo jure adorari deberet aul coli, prseler Deum cujus substantia incircumscriplaesscl invisibilis, et cttjus nullamviderant similitudinem,ut eam posset artifex imitari. HincMoysesin Deuteronomiodicit: Nonvidittit aliquam timililudinemin die qua locntat ttl vobisdominusin Oreb dt medio ignit, ne forte decepti faciatis vobissettlplamsimitiludimem, aut imaginemmascutivetfeminw(deut.iv), elc. Itaque noncontra me, sed pro me facil illudpraecepttim tum percussi aspicientes sanabantur, non utique serpenlem viventem,sed inanimatatnserpentis siniilitudinem.qtianlomagisegosignumhocaspiciens, de quo, ul jam supra memini: Ecce ego,inquil Dominns, levaboad genlet manummeamet ad populot txaltabo tignum mtum (Ita. XLIX);quanio magis, inquam, ego aspiciens et vultu in terram demitto, adoro hoc signum, et pulverempedumillius lingens sanari debeo a morsibus sive percussionihusscrpenlum (ibid.),id est a vltiis et peccalis,quae sunt pcrcussionesmalignorumspiriluuni? JuD.Ergone signum illud, quod adoras, signum est Dei, et non polius bominis morlui? NamDeus ad Moysem dixil: Non enim videbilmt liomo,tt wttrt potttt (Exod. XXXIII) ; hic autera et vistisab torainibus, et comprehensus, el oceisusest. concutsittelerunlproculdicenlesmoyti: Loqutrt tn nobit,el audiemut. Non loquatur nobit Dominut,nt forte moriamur (Exod. xx), etc. Hujus rei mcmor ijise Dominusad Moysemdixit: Audivivocemverborumpopuliliujus.quwlocutisnnl tibi; btnt omnia tunt locuti(deut.v). Et ipse Moysesad poputttm: Prophelam,ait, de gentelua, el de fratribut tuit, ticut me, tutcitabit libi DominusDeus tuus;ipsum audies, ut petisli a DominoDeoluo in Oreb, qttando concio congregataesl, atque dixitli: Ultra non audiam vocemdomini Dei mei; et ignem maximum " hunc non videboampliut, ne moriar. El uit Dominus mihi: Btnt omnia sunt locuti. Prophttam lutcilaoo cit de mediofralrum tuorum timilemttti, et ponant verbameain ore ejui; loquelurque ad eos omniaquw prwceperoei. Qui autemverbaejus, qnw\loqueiurin nominemeoadire noluerit, ego ultor existam(deul. xxvui). Hsccet csetera.quselongiiraest hic enarrare, perspicuum faciunt omni ocutoshabenti ad videndum, et aures ad audiendum,quod idcirco Deus homo faclusest, quia non poteral visio subslantise ejus ab hominejviihsri,videlicet propter aniiquns inimicitias, quarum paries stabal inter Deum et hnniines ex peecalo primi hominis.hinc esl illud, quod tn legere aut intclligere nondumvis : Deum Jcgis,vidtiicet ndverstishiimaniformioscontrnquos p nemo vidit unquam. Unigenitusfiliusqui ett in tinu Christianitatialiouando labor exstitit, ut manifesti Pattit ifiieenarravil(joan. i), id cst soluto pariete convincerenturerroris, dicenteshominemsecundum inimicitiarumvisionemdei homiuibusoslendil. Isle facturam corporis faclum esse ad imaginem Dei. est prophela ille, de quo Moyses,ut dicium esl: Contra me, ut jam dictumest, non facit, quia videlicet lunc quidem non videbalur aut visus erat in cut me, tuscitabit tibi DominusDeuttuut, etc. Prophelam,ait, de genle tua, el de fralribut tuit, ti- terra Deuscum bominibusconversatus; nunc autem JUD.Ecce duodii, DeusPater, el Dettsiinigenilug in terra visutett, el cum hominibut convtrsatus est Filius. In lege aulem scriplumcst: Audi Itrael, DotninusDeustuus,Deut unut ett (Deut.vi). El alibi - h\ illa specie(baruch. 111),quam oplime novitdeus el homochristus, et hic idem crucifixus. Proinde Ego Dominut,et non est amplius; extra me nonett similitudinem ejus facio, et hanc adoro, non vana Dtut (Ita. XLV). spe sanitalis et salulis in fide vel per fidemejus, CHRISTṄunquidunigenitusFilius hoc de semelipso, aut alius qui de illo dixil exomnibus asserto- qoi pro me secundumhanc similitudinein in cruce pependii. Si enim serpentemaeneumpro signo posiribus ejus, quodsil extra Dcum Domintis?Nunquid illud, quodjam memoravi,unigenitusfilius, qui cst D in sinu Palris, hoc dkere est quod exlra Deuni aut praeterdeuradeussil. Ego, ail, ipsein Palre et Pater in me tst (Joan. (xiv). Non igitur duo Dii; qnia non extra Patrem DetimFilitis Deus; imo in sinu Patris est unigenilusfilius. 351 JCD>Qualemcunque,quanlumcunquefncias velesse velischrislumtuum.ego tibi dicoquiaquod adoras nec Deusesl, nec hotno. CHRISTṢed ulrumque figurat imago. Jam tibi supra dixi quia non adoro simulacra genlittra, sed adoro verilatis signtim; quam, vidclicet, veritntera genles,quandiu genleserant, nescierunt. JUD.Et lamenadoras simulacrumopcra manunm hominum.dicilenim Scriptura : Simitetfiant illit qttifadunt ea (Psal. cxtu).

24 05 DIALOG.INTER CHRIST.ET JUD. LIB. III. 60«CURIST. In qnosimiles,in corporc, an in anima? A JUD.Quia non audivi vocem DominiDei mei, ut Si in corporc dicis, hoc nunquam factum esl, ut ciislodiremel faceremomnia mandnlaejus, et caeremonias qtiasipse praecepilmilii. corpus bominissimulacrafacienlissimilefierelillis. Si autera in anima, oporlet ut ita dicas : Similes CHRIST.Vere non audisti, verc non ciistodisti. illis fiant quoriim sunt simulacra.et ila fiat, quia Hoctanlum ct non amplius, mihi rcspondere consuevisli. Ego aulera certum ex le qusero capiiulum, rcvera similes sunt hominesillis quorum simulacra faciunt, in quorum siraulacris confidunt: exempli ut confitearis*iu quo non audieris, in. quo non custodicris. Nnnquameniin Iradidilpatres luos in rna- gratia, qnando patrcs tui initiati tunl Beelfegor,et eomtderunttacrificia mortnornm(psal. cv), eidera nus hostium,nisi prsemonstrala,etapparentecausa : Beclfegor,sciliret Priapo turpissimo, similes fncti exempligratia, ul illic filii Israel duxerunt uxores siinl, scorlando cum Madianilis mitlieribussecttndum exemplunipriapi, quem constal fuisse scorta- Iradidcrunt, fcceritntqiie malum in conspcctu Do- filiaschananaeoriim,ipsique filiassuas eortim filils lorem niraium.sic et de cseleris gentium monsiris, mini, servienles diis eorum, Baalim ct Astarolh, si secundumanimam intelligis, similesillit fiantqui iralusque Domihtis ccntra Israel Irndidil cos iu mnnus Clmsan Rnfnlhnim regis MesopolamiseḤoe faciunl ea, recie intclligis, scilicetquod cuni Jove, el Mercurio,cum Junone et Venere similidamnationc damnenlurqui siinulacraeorum faciunt,et qui confiduntin eit (Ptal. cxiu). Quidinihiconsequenler evenit, nisi ui facienssimulacrumjestt Chrisli Filii Dei, propler me cruciflxi,et adorans boc signum sanctseejus humililalis, similis fiam illi, simque et ego filiusdei, scilicetper graliam adoptionis?quid nunc econtra dicis? Ul video, irao ut jamdudtim certissirae scio, in onuiibus deficis, ct loto nnimo fugis, cum eltugerenon possis, el coniplctur in le illtidqtiodinter cselcrasmalediclioneslegis pronuntiavit, ct cxcelsavocepronuntiarijussit Moyses,in qtio tu confidis : Tradal te, inqiiit Deus, corruentem antehotiei tuos. Per unam viamegrediarit contta eot, et per teptemfugias (Deut. xxviti). Hocdupliciler, id est tara corporaliier quam spirilualiler, in le compleium est: Corporuliter nimirum in eo quod anie bostestuos, scilicetaute Romanosrailiies corruisli: qiiia conlra eos per viamunam cgressus, conira eos per sepiem fugisli, id est per fiduciam tiniiis muniise civitatis contra eos pugnare ausus, pcr omnesterrns dispersuses qui gladiosuperfuisti; spiiilualiier vcro, quia in una re, scilicetin carne Abrahse gloriabundus,anle oraneshominesverilatem qitacrentes,quibusodiosum tc fecisti, quotidie corruis, el dutii in co solo quod jam diclum esl, scilicet quod sccuniluin cimem el Abraharn es, nimiuin confidcns,et contra ine cgrediens,pcr septcm vias, id esl per omnes verilatis Scripiuras convictiis lerga vcrtis, malens fugcre veritatcra qtiam crederevcritati.. JCD.F.rgone in mibi hoslis es, el anle le sicut anle liostcmcorrtto?ubiesl quoddicebas qttia salulcm roenm quacreres, cum profitcaris qtiod agas hostiliter? CURIST.In Psalmo scriplum esl : Perfecto odio edercn illos ( Psal. cxxxvm). Perfeclura quippe odiuin esl, ubi odiohnbenturnon homines,sed honiinum errorcs; lunc maxime qitando ctira errore erroris quoqtiedefensioest. Dicmilii nunc quamnb causam tradiderit te Dominus, ul juui dixi, corrucntem ante hostcs luos, venerintque supcr le omnes maledicliones,quas scripsil Moyses,ct apprehenderint is? II malum, qttod erat fornicari cum diis alicuis, ct adorare eos, semper Scriplura prsemitlil,tiarratura ira/n Dominitradeniislsraelemhoslibussuis.Quindo aulem taliler ul nunc tradidit?quandoisrael taliter ut nimc et tandiu caplivusalque dispersusfuil? Si ergo quando leviusiradebattirin lerra sua maneus, licel servirct hoslibussuis, culpa vel causa noininalim praemonslrata est el prsemonslrari delrait, quanto niagiset lua pracsenscaptivilas,el dispersio, cunctasretrogcncris tuicalamitaies magniliidinesua superans, causam habel quam tti noininalim scire ct confiteri deberes? Et qnidem non ignoras, sed ignorare te siuiulas nihil aliud dicere volens,nisi ; Propter pcccata mea. Ego autem dicam libi; imo Moysera priedixisse el prophelas oslendara tibi. Moysesnaniqucubiomnesmalediclionespraescripsit, qusenuncvetteruntsuperte, causamillamsiibjunxit: Et erit vita tua quasipendensanlele; timebisnocteet die, et non credes vitwtuw (Deut. xxvm). Daniel autem manifeslius: Et post hebdomadetteptuuginta duat occidetur Chrittut (Dan.ix). Hscc esl causa, staiimque subjunxil quod nttnc pateris : E( nonerit tjut poputus,qui eum negaturusett.el civilatemet sanctuariumdissipabitpopulus citmdttce venluro;et finisejut vastilas; et postfinembelli sialuladesolatia, et deficitlhottia et tacrificium,ei in temploeril abominatiodetolalionit, et utque ad contummulionemet finem perteverabildesolalio (ibid.). Confiiercigilur quia propler peccatumnegationischristi, qttetn nc- D gasii ante faciempilati, et occidisli,civilalemjerusalem el sancluarium dissipavil populusronianus cuni dttce, scilicel Vespasianoșivelilioejus Tito, et stalula perseverat desolntio,et lu non es populus ejits quein ncgasii. Qtio malo tuo, scilicetnon esse populutnejus, nihil deterius est. Nort dixit : El non trit populusejut, qui eum occisurus esl, sed, qni eum, inquit, negaturus est. Quod eum occidislinihit tihi nocerel, nisi negares eura perlinaciler. Ecce vila tua, sicttl clixit Moyscs,nt jnm incinini,qttaii pendens esl ante le, et non credis vifw luw. Olira fiiit vcre pendens un.i, non lota die, sed db hora texta usquead horamnonam (Matlh. sxvn), niutcantcni quasi pcinlcns est ubicunqtte lu dispcrsuses, sicutprxraiscra! Moyscsidem-Disperget te Dominut

25 607 lilpertl ABBATTSTUITIENSIS C(8 in omntt populota tuinmitdli lerrw usquead ter-, A proponi potuisset. Si iljiira praecipitassesde supercilio raontis, ut prsecipitarevoluisti; si Inpiilasses, minosejttt (Deut.xxviu). Nain in eo est quasi penclens vita Chrisliis, qui Titil vere pendcns, qnod ut semelel iierumlnpidarevoluisti ipsr gladiopercussisses,ut eiim infauicmfunesius Herodestruci- sinililudo ejiis qui pcpemlil,palam le vidente adoralur in lara multis locis clomiiintioiiiscjtis. Qiiasi darc voluit, nullatenus vcl sic vel sic perempti pendei, el qunsi 352 pendcbil, sicut et prsedixlt jwsset iningiuaiin Inm insigniter orbi leirartiui ipsc : Sicutexattuvil Moyses serpenleinin deserlo,ita spectandaproponi. Sedjam solvamuslitem, et vcni exaliari oportetfilium hoiuinit(joan. in). Et pendcbit ante le siniilitudo h;n'c,licet lu vidcre nolis, pro revcrsionc mea diem festumagcnsviluliimsa- inecuni inius iu donium Pairis ijui me rcccpil, ct el vcrsusin furoremac ncsciens quid dicas, (ncq c ginnlumjussil occidi; ct manditcemus,nil, et tpiilemur, qttialiic filius metis morluuserat, el revixit; enini ad rem perlinel) claraes conlra me, clames conlra hoc signum Domiiiiexaltatum : Sinttitcicra perierat el inventus est (Luc. xv). Veni inlus, ut geniium argentumet auruin, opeta manuum homitiitin (Psal. cxm). JUD.Hoccinemilii pcrsiiadcre vis, ul lecutnepu- simtilcpulemur, crcde, ut iiiecunisnlveris. JUD. Niinqitidvero soluin illud adoras crncifixi lnns cnrncs qunqtic suillns coiueduni, eaeleraque Itti simiilncruhi,quem dicis esse Dcunitiium, quem B immuniln,qnaelegeprobibitnsiint? niilii pcrsuades csse Messiam,idesl Clirislum?Alins CHRIST.De hac re pro niiniino ntilii cst loqui quoqiteinnumernsimaginesfacislibi, tnm masculini tectini, quia sicul jam alibi dixi, prseccpta hnj:isniodi, praecepta non bona sunt, cl dafn nmxirae sexiis quain feminci, et plena sunl lemplnsinmlacris eoiitin qni non sunt dii. propter reatum vituli, sicul ipsc apud Ezecbielem, CIIRIST. Janidudum dixi tihi quia cl Mojsosfecit cumprscmisisset:et exacerbciveruiiinie, in prwcepti* tlieiubim, el Salomon imaginesejusmodiampliavil meis nonainbulaveruni,el cseterausque,el poslidola in tcmploquodfundavii,sicut scri )lumest: El fecit palruni suorum fuerunt ocuti eortim(ezech.xx), ila in oraculo duo cherubin de lignisolivarumaecem subjiinxil: Ergo et ego dedi eis prwcepialionbona, cubitorumattitudinis. Qitinque cubiloruinala clierub el judicia in qttibtis rmnvivetil (ibid.). M":liiomni* una, et quinque cubilorum ala clierub alleta, creatura bona,et nihil rcjiciendum,qttodcttmgratiarum aclione percipitur (I Tim. iv). Namad Noe,et id estdecemcubiioshabensa suntmiiaiealw usqtte cid tummilatem allerius. Decem qtioque cubilorumerat ad fllios cjiis, post cliliiviitm,dixit Deus: Omnet clterubsecttndus,mensura pciri.et opus itnumerut piscesmnris manuivestrtvtraditi sunt; el ontnequod in duobusclietubim,id esl, altitiidinemhabebat units movettit ci vivil, erit vobis in cibttm.qitasi olera clterub,dccemcubitorum, el timiliter cherttbsecun-dus. Posuilque cherubimin mtdiolempli inlerioris; iaiiguiiie non comedetis(gen.ix). virenliairadidi vobisoninia,exceptoquodcamemcum exlindebataritemklas suas cherttbim,el tangebalaia JUD.Ergo si nbsque discrciione, omnes piscct una parietem, et atq cherubim sectiitdi langebat mciris,ait Deus,manui veslrw tradiii suut, el ornne paritttm alleriim;alw atttem allerw in media parte qnod moveltiret vivit, eril vobisin cibttm; qttasi feinplise invicem lontingebant. Texit quoque cliernbim auro, el omnes parietes lempli per circuitum carnem comedis?cnr non eiiam rannra sive rube- otera virentia tradidi vobis omitia; cur non etiafh scttlpsilvartis cwlalurisel lorno. El fecil in eis cherubiin,el palinas, el pictttrai varias quasi promiiien- CIIRIST. Hocegocordi meo expostulare non valep, tnmdegltiiis? les depariete,el egrcdieiitei(lll Reg.vi), elc. Multa sensus mcits abhorrcscil;' niinictaii liuic ralio non posl illud tempus, cl mtilloplura, vcl majofa quam consentit. Sed quid milii diuiius ngere tecum de antea, facla sunt meraornbitiaper sanctorum rainssleriiiin angelorum,el miillseaiqueinnunierabiles hontinem,ail Dominiismeus, sedquodindeprocedit, ejusmodi?nam quod inlrat in os non coinqiiinal pulmacatque cedri creverunt nobis in allum, de 1toccoinquinalItominem.Nam quod inlrai in os,in qttalibus psalmisla : Justus, inqtiil, ut palmaflorebil, sicut cedrus Libanimuliiplicabiiur; planlati in domodomiui, in atriis domus Deinostri florebunt, adhucmultiplicabnnturin senecta uberi (Psdl. xci). Et idcirco oninesparietes ecclesiarum laudabililer scufpn variis cxluluris el torno; et niullipjiconon soljm cherubitneipalmas; veruinetinin et picturas yarias meiiiorisemeaereprsesentanlesraemorabilia gcsla saiictorura, fidetn palriarcliarura, verilalem prophetarum,glorinniregiun, beatitudincmaposlolorum, viclorias martyruth, quorum omniiiminlcr «acrasimaginescrux ailorandacum imaginesalvatoris mei prsefulgctrhiranli mihi, quia iiullogenere inorlis iltum inierficere poiuisscs, cujus, videliccl niortis imnginatio lati tamqtie evidenli pfospectu I* veutrem vadit; quwautemproceduni de ore, de corde exeunt; et ea coinquinat hominem.de corde enim exeuntcogitationesmalw,homicidia,atiulteria,fornicationes, furla, faha leslimonia,blaspltemiw Ḥwc sunt quw coinquinaitthominem(malih.xv). Proinde palrcs tneireclissimedixcrunl el scripserunt milii: Vtttcmest enim Spirilttisanctotl nobis nihil ullra imponeretobisoneris qtiatn hwcntctssaria, ul abstinealis vosab intmctatissiniulacrorum,et sanguineet suffocato,et [ornicafione,el ca quw vobit fieri non vultis, aliis ne feceriiis,a qttibus vos ctislodientes, beneacjetis(acl.xv)-. JUD.Quisunt illi palres tui? CIIRIST Ȧpostolr Jesu Chrisli, qui nie perevangclium gemierunt,genitura fidei,gencratibiie verlii

26 «09 DE VITA VERE APOSTOLICA. OBSERVATIOPKJEYIA. 610 Dei, tit adiiupletam credereni el scircm esse pro-aa rum. Exempli gratia, cum adhuc starel civilas ttta, missionein,quam patribus tuis Deusfidelispromisit et juravit. JLD. Ego non mulio atiendo iliis palribus tuis, sed ncquecttrode illorttmdiciis aut scripiis: discipttltis enira siim Moysis : et hoc scio qttia Deus lociiius est Moysi; luos autcin aposlolos nescio iiudesiut. - CHRIST. Unde scis qnia Detisloculusesl Moysi? Undescis quin Deuslocntuscst propheiis? JUD Ṡcriptura hoc inilii denarrnvit,ct lcslimonia fidelia pncbila sunt signis, prodigiis atque porleinis, civilas Jerusalcm lcrfena in sua glorta, scripserunt et dixerunl cilo venturum ejus cxlerminium,quod a Magistroverilnlis atidiernni: Cum auiem viderilis circumdari ab exercku Jcrtisatein,tunCseitole quia ' appropinquabit desolalioejtts.vwawemprwgnautibui et nutrientibusinillis diebus;erit enim presmra mttgna superlerram, et ira populohuic Et cttdentin ore gladii,et capiivi dilcentiirin omnesgentes(luc.xxi). lloc enim non soluni Magisterpr.vdixil,sed et discipuli scripscrunt priusqiismlierent, ul ab eis dictum, vclscriptuni,ita cl factumest. El snliem istam verilalis.porlionenitu abscondcreiion poles, duclus captivus non in uiiuni Jociim,scd in omues CHRIST. El mihisimllilerdepntrihusmeisnposlolis Scriptura dennrravit,quia Deus loculitseslillis, Domino cooperante,et sermvnemconfirmanie,sequenli-b iiiamtam Patres mci.'ipostoh,quaui et Moyscset genles, gladio Romanorinn supersles. Igitur quobus signis(marc.x\\). Adliucaiiletndicamlibi tintira propbelsenon ab hominc ueqtie per homineiu didiccrnnl, sed per Spirilum sanclum repentc docti quid, quod iioudumrjte perpendisli.lnde scio ego, el iiule scire dcbes lu, qttoddeusloctilitssit MoysF, sttiit;' recle in codera canonicseattciorilalis apice 353 fmd locultissil prophelis,cjuiain scriplo illoriiin, quoinslructivcledociisiint,non fiiilsccumhinri dicorevcfa, quia non vis audire Detim.Et ecce inibi patres sunl: el quia ttt islns audire non vis, ha- lioiv.iiieiii,neque enim ab liomiiieacci-peritntverbitm, ncqtie didicertint, sed cum essenl plerfquei: fiiinieniuiii, -et'facieiidura panem vivificuin : tu. bebo Inpides roolnres duosad molendiiinverbi Dci illoruin idiotse, imo et paslores, ul Amos vellicans sycomoros, et David pascens oves patris, quos lanien non vere audis,ajiostolosaulem neque aulem, qtti Moysenel prophetas le audireprofileris, invisibililerper revelntionemspiritus Deiedocli et autlis,neque nudire tevelleproliteris; unuinlantumniodohabeslnpidem,iiiferiorein,otiosejucentcm; un- sapietileseffeclistuii, et vcrbumsapientkceorumsequebaturclteclusrcrura. Oblioc rcccpti sunt, et recipi debiieruntin tnnloaiicloritalisapice, ul eosnon et habereptitas, auctoritatemnoninveuisintaim Age de nec facisfarinam : id eam quam in Scripturis nutlire,boc fneritvelsitdeitmnon amliresiculcnili- ntiuc, ut dixi, noli stare foris, nec invideas stolse, hclcnrumdixitipscdeus:z)omksciu(em/srae/ noluntg^1 el calccamentis, et aniiulo, fidei signaculo, qiise avdirele,qttianolunl audireme(ezech.n\).ecce aulem patres mci aposloli non ab homine, neque pcr esio sociusgaudii, parliccpsconvivii. Quod si non mihi pcenitentifilio Paier dedit, sed veni inttis, et honiineinacceperunlaul diilicertinl, sed cuin essent facis, cxspectabo,et susliiieboiiidignalionemtuaui, hoininessii.clilteris, et idiolac,venit Spirilus sanclus supereos, el repcnte sapicntesel scieptes, linteritii dicam ad gloriara ejusdera palris: Anniilu» donecegressus Pater ipse le roget (Luc.xv), etittgiiisqtieoiiinibiiseloqiienieseffeclisunl, el verbucn n.ieusttiihi, annulusnieus raihi. s.pieuiitceoruniseculus est et sequitur effectusre-. 354DE yita VERE APOSTOLICA DIALOGORUM LIBRI V? AUCTORE UT VIDETUR RUPERTO ABBATE TUITIENST. (Edil. DomMARTENE ampt. Coltect.,I. IX, Col.^69, ex ms^ codice Graffchalensimohasterii, cttjns character aniws circiter sexcenios-referl.) OBSERVATIO PR^VIA. Nonalinm ob causam scripti videnlur,hi quinqnedialogonimlibri De Vila vere apostolica,quam ul eonnti nncior deiiionstrnrci,nionachosad otnnia Ecclesiseinuiiiaobeunda idoiieosesse, suihraaniqueillis injuriam fleri a canbnicisregiilaribtis,qtii, vix saeculoxi exorti, statitn eis lielhimindixernni, existinian-- Uis, el ttbiqite coiiclaraahlestnonachos lanquam incapaces, verbi divini prsedicaliotie,adininistfnliime, saciainentoriim,parocltinrura cuca interdictos, intra celjularura stiarum angiislias esse delrudendos ; quamvishaclenusinonachtinftnitos prope pnpitlos, intcgras nationes, el regna UOnpauca pfsedicatio-."