ØKONOMIPLAN BUDSJETT 2015

Transkript

1 ØKONOMIPLAN BUDSJETT 2015 Vedteke av Kommunestyret

2

3 INNHALD 1. FØREORD ØKONOMIPLAN Forankring av planarbeidet Overordna målsettingar Vårt handlingsrom og budsjettramme Einskilde sentrale inntektspostar og statsbudsjettet Skatt på inntekt og formue Statsbudsjettet og rammetilskot Eigedomsskatt Sal av konsesjonskraft Konsesjonsavgifter Finanspostar Sentrale finanspostar inntekt Sentrale finanspostar utgift Organiseringa i kommunen Politisk styring Sentraladministrasjonen Rådmannen planområde Økonomi og personal planområde Service og kultur planområde Oppvekst og levekår Åseral Barnehage planområde Åseral skule planområde Helsehuset planområde Pleie, rehabilitering og omsorg planområde NAV planområde Drift og utvikling Utvikling planområde Drift og vedlikehald planområde Reinhald planområde BUDSJETT Oppsummering av budsjett og budsjettføresetnadar: Driftsrammar for budsjettår Handlingsplan 2015: Avgifter og gebyr Likviditet...55 Økonomiplan og Budsjett

4 1. FØREORD Åseral kommune går eit nytt år i møte der me framleis må halde oss til endringar i våre rammevilkår endringar med grunnlag i strammare økonomiske rammar og samstundes forventningar om auka kvalitet i leveranse av sentrale tenester. Det kan vere krav som statleg tilsynsmyndigheit set, eller våre eigne ambisjonar med våre fagbaserte og lokalpolitiske målsettingar. Det vert forventa tenestekvalitet og vidareutvikling av vårt lokalsamfunn, men me kan ikkje kjøpe oss ut med nye friske pengar det vil krevje omstilling ved å gjere ting enklare, nye måtar å arbeide på samt utfordre vår evne til å skilje ut og ha fokus på dei vesentlege oppdraga som tenesteleverandør, forvaltning og samfunnsutviklar. Dei økonomiske rammevilkåra vert forverra på dei fleste frontar det komande året me må halde oss til reduserte rammeoverføringar frå staten, redusert eigedomsskatt og redusert inntekt frå sal av konsesjonskraft. Ikkje nok med det i samband med avvikling av ordning med kommunal medfinansiering i spesialisthelsetenesta, så blir me trekt i statleg ramme langt meir enn det som var den faktiske kompensasjon i det føregåande året. Årsbudsjett og økonomiplan må ta høgde for auka kostnadar på einskilde planområde, som ligge over normal kostnadsutvikling dels ei planlagt utvikling og dels ei utvikling som ikkje er ynskja og som ein må reversera. Åseral kommune har moglegheit til igjen å skape sterkare økonomisk fridom slik at me faktisk kan prioritere og gjennomføre det me vil mest. Det krev imidlertid ei omstilling og sterk kostnadsmedvite i heile breidda av vår kommunale verksemd. Åseral kommune har totalt sett økonomiske rammetilhøve som overstig det moglege handlingsrommet til dei fleste små distriktskommunar i landet. Til tross for dette må vi omstille og levere tenester med lågare einingskostnadar på sentrale verksemdsområder. Ein viser til tekst og tal frå dei einskilde planområda her blir driftsmessige rammetilhøve og sentrale utviklingsmål for den komande 4-årsperiode formulert. Administrasjon, fagpersonell og lokalpolitikarar har betydningsfulle oppdrag som samfunnsutviklar og planaktør i perioden vi deltek for tida saman med nabokommunar i eit prosjekt med grunnlag i det statleg initierte arbeidet med kommunereforma og etter lokalpolitisk vedtak skal vi også i løpet av 1. halvår 2015 rullere kommuneplanens samfunnsdel. I vårt arbeid med kommuneplanens samfunnsdel er det bestemt å ha særskilt fokus på desse tema Korleis skal Åseral verte meir attraktiv for næringsverksemd? Korleis skal Åseral verte meir attraktiv for besøkande? Korleis skal Åseral verte meir attraktiv som stad å bu? Energi og klimattiltak Kraftindustrien står framfor store investeringar i Åseral kommune starten er gjort i år 2014 og vil truleg materialisere seg med nye prosjekt heilt fram til år Dette vil også gje krevjande og fagleg stimulerande oppdrag til våre planleggjarar og vår utviklingseining på teknisk område. Sentrale arbeidsoppdrag er gjeve me vert utfordra til klokskap i vår omstilling. Kjell G. Olsen Rådmann Økonomiplan og Budsjett

5

6 2. ØKONOMIPLAN Forankring av planarbeidet Føresegnene om utarbeiding av økonomiplan finn ein i kommunelova si 44. Kommunestyret skal kvart år vedta ein rullerande økonomiplan som omfattar minst dei 4 neste budsjettåra. Kravet er at planen skal gi eit realistisk oversyn over forventa inntekter/utgifter og prioriterte oppgåver i planperioden. Han skal vere oversiktleg sett opp. Det er ei klar kopling mellom kommuneplan og økonomiplan. Til kommuneplanen skal det utarbeidast ein handlingsdel (pbl 11-1). Denne skal syne korleis planen skal følgjast opp i dei komande 4 åra. Økonomiplanen kan inngå i handlingsdelen, men gjer det ikkje i år. I planstrategien har ein gjort ei avklaring kring koplinga mellom kommuneplanen sin handlingsdel og økonomiplanen. Det er kommunestyret sjølv som vedtek økonomiplanen etter innstilling frå formannskapet. I Åseral, som i dei fleste andre kommunar, utarbeider rådmannen eit framlegg til plan for formannskapet. Framlegget til økonomiplan skal ligge ute til offentleg ettersyn minst 14 dagar før kommunestyret gjer vedtak. Etter kl. 45 skal kommunestyret også vedta budsjettet for det påfølgjande året. Kravet til innstilling og offentleg ettersyn er det same som for økonomiplanen. I praksis blir økonomiplan og budsjett handsama i ei og same sak. Kvar plan har sitt punkt i vedtaket som viser til heimelen i kommunelova. Kvifor langsiktig planlegging Gjennom økonomiplanen får kommunestyret oversikt over den økonomiske situasjonen og kan tilpasse pengebruken til lova sitt krav om økonomisk balanse. Staten har pålagt oss å drive med økonomiplanlegging over 4 år fordi 1 år blir for kort intervall til å danne seg eit bilete av den økonomiske horisonten. Då er det eit tankekors at staten berre opererer med 1 års planar for kommunane! Økonomiplanen skal sikre: God økonomisk oversikt her samlar ein trådane og gjer prioriteringane. Berre unntaksvis bør det koma opp prosjekt/driftstiltak i budsjettåret. Langsiktighet og kontinuitet Samordnande og strategisk dokument økonomiplanen er staden der kommuneplan og sektorplanar blir kopla saman og sette i verk. Prioritering planen gjev avklaring av politiske prioriteringar og administrasjonen kan konsentrere sitt arbeid kring dette. Rammar planen gjev rammar for drift og prosjekt. Økonomiplan og Budsjett

7 2.2. Overordna målsettingar Kommunestyret har vedteke fylgjande visjon for kommunen: Åseral - ei positiv kraft Visjonen speglar kommunen si rolle som kraftkommune og vertskap for ny fornybar energi, men òg på vår vilje og evne til å bidra der vi ser at det er naudsynt og klokt å bidra. Visjonen er òg eit uttrykk for korleis vi ynskjer å bli oppfatta blant innbyggjarar, turistar/hytteeigarar og andre. Vår overordna målsetting er : «Alle i Åseral skal oppleve god livskvalitet og vere godt rusta til å møte framtida» Dette er ei ambisiøs målsetjing, noko ein kan strekke seg mot, men knapt kan rekne med å nå. Målsettinga tek på ein god måte opp i seg alle kommunen sine hovudoppgåver som produsent av velferdstenester. Med bakgrunn i mellom anna temamøte, gjennomgang av statistikk, regionale planar plukka kommunestyret ut desse områda som skulla ha eit særleg fokus i kommuneplanen: Skape eit meir variert næringsliv Auka fokus på utdanningsnivå og kompetanse Gode levekår for alle Åseral skal vere ein attraktiv bukommune Visjon, overordna målsetjing og fokusområde blei konkretisert i 8 ambisjonar med konkretiserande underpunkt. Ein viser til kommuneplanen vedkomande desse. Økonomiplan og Budsjett

8 2.3. Litt fakta Utvikling i folketalet: Tabellen syner folketalet ved starten av det aktuelle året. I 2013 var tala 912 per 1. januar, og 917 i 2. kvartal. I starten av 2014 var innbyggjartalet igjen 923 personar, for så igjen å stige til 934 i 2. kvartal. Vi kan altså ikkje sjå nokon synkande tendens over tid, men vi tek ikkje del i den nasjonale veksten i folketalet. Eit negativt varsel dei siste åra med nokre årskull med lågt fødselstal dette har betra seg noe i år år år år år år år og over Sum Framskriving av folkesetnaden : Folkeframskrivingar som dette må lesast med ei klype salt, særleg i små kommunar som vår og med så pass tidsspenn som det her er tale om. Tabellen syner at talet på barn i barnehagealder vil auke, medan talet på skulebarn vil gå mykje ned. Gruppa i arbeidsfør alder er i vekst. Mot slutten av perioden aukar talet på personar i gruppa over 80 år mykje og denne vil halde fram med å vekse pga. storleiken på gruppa år. Dette vil få innverknad på dimensjoneringa av tilbodet innan helse og sosial. Sysselsette etter yrke: Det er mange som har sitt arbeid i yrke som ikkje krev så mykje formell utdanning. Manglande lokale arbeidsplassar for høgt utdanna er nok noko som verkar inn på den generelle utviklinga i kommunen og gjer at færre av våre innbyggjarar tek høgare utdanning. Fleire av dei som tek høg utdanning finn seg ikkje arbeid og må pendle, eller kjem ikkje heim att etter avslutta utdanning. Økonomiplan og Budsjett

9 2.4. Vårt handlingsrom og budsjettramme Åseral kommune har hatt ein rimeleg god økonomi. Vi ser nå at det blir betydeleg strammare framover. Inntektene våre fylgjer ikkje løns- og prisveksten, og på einskilde planområde har vi fått overskridingar og svært høge utgifter. Inntektsanslaget for 2015 og dei neste 3 åra er betydeleg lågare enn det vi såg føre oss for eit år sidan. Vi står også framfor betydelege utfordringar knytt til store investeringar, noko som igjen vil føre til betydeleg større rente- og avdragsutgifter. Vi har ikkje funne rom for å bruke midlar frå drifta til å finansiere investeringar i perioden. Kommunen har arbeidd med at driftsinntektene skulle vere så store at dei kunne dekke kommunen sine driftsutgifter. Dvs. at vi har eit positivt brutto driftsresultat før avskrivingar for slit og elde. Over fleire år har vi fått til ei betring, men i framlegget til budsjett 2015 går vi eit stort skritt i feil retning. Vi har lagt opp til noko betring av brutto driftsresultat utover i økonomiplanperioden. Vi må arbeide vidare med å klare eit positivt brutto driftsresultat. Fylkesmannen er tydeleg på at over tid så skal ikkje brutto driftsresultat vere negativt. Det indikerer at kommunen bruker meir pengar enn det ein har av sikre inntekter. Det inneber og at kommunen ikkje har det økonomiske handlingsrommet ein treng for å kunne jobbe med fornying og utvikling. I driftsrammene for 2014 er det føreteke nokre reduksjonar av utgiftsnivået på tenester, men dei fleste korreksjonane medfører ei auking av driftsutgifter. Det er mange årsaker til dette. For nærare forklaring kring endring av driftsrammer, viser ein til kommentarane frå det enkelte planområdet. I framlegg til økonomiplan er det ei endring av planområde. I samsvar med ny organisering er nå planområda stort sett lik dei nye einingane. Vi har nå 13 planområde mot 5 i økonomiplanen Eit anna sentralt resultatmål for kommunen er netto driftsresultat. Skilnaden på dette og brutto driftsresultat er at for netto driftsresultat, er det korrigert for finansinntekter og finansutgifter. I følgje Teknisk Beregningsutvalg (felles statlig/kommunalt organ) så bør netto driftsresultatet, som er hovudindikatoren for økonomisk balanse i kommunesektoren, over tid ligge på om lag 3 pst. Det sikrar naudsynte midlar til utviklingstiltak og fornying. I framlegg til budsjett 2015 for Åseral kommune, er netto driftsresultat omlag 3 %. Åseral kommune har jamt over hatt store finansinntekter og ein del mindre finansutgifter. Difor har vi gjennom fleire år hatt eit relativt stort og godt netto driftsresultat. Med unntak av åra 2008 og 2011 kor det var store svingingar i finansmarknaden. Men vi ser nå verknaden av store investeringar med lån som finansieringskjelde. Mange store og flotte investeringar, men baksida av dette er at vi har fått ei høg lånegjeld med store rente- og avdragsutgifter. Vi har også brukt mykje av tidlegare oppsparte fond til desse investeringane. Dette gir utfordringar for kommunen når ein skal gjere nye investeringar. I rådmannen sitt framlegg til investeringar i økonomiplanperioden er det to store prosjekt som må lånefinansierast og som vil medføre betydelege rente- og avdragsutgifter. Verknaden ser ein i hovudsak frå år 2017 og frametter. I framlegg til økonomiplan har vi auka budsjettert inntekt av utbytte frå Agder Energi, frå det vi budsjetterte med for På sikt er det ynskjeleg at vi kan gjere drifta heilt uavhengig av utbytte frå dette selskapet og av inntekter av kapital plassert i finansmarknaden. Ein vil då kunne nytta desse midlane til tidsavgrensa driftstiltak og gode investeringsføremål. Auka finansutgifter et opp omtrent heile finansinntektene for åra 2017 og 2018 og vil gje utslag i svakare netto driftsresultat viss ein ikkje får ein betre balanse mellom driftsinntekter og utgifter. Vi må i dag oppsummere med at vi framleis har for høgt driftsnivå og ikkje kan betale drifta vår utan betydelege finansinntekter. For at vi skal kunne gå inn i framtida med ein sunn økonomisk basis, er det avgjerande viktig å arbeide vidare med dette, sjølv om det kan medføre upopulære tiltak. Det er viktig at administrasjonen og kommunestyret har felles forståing av den økonomiske situasjonen og tar nødvendige grep for å betre på dette. Økonomiplan og Budsjett

10 Økonomiplan drift Økonomiplanen for er gjort opp i balanse, totalt sett og for kvart år i planperioden. For budsjettår 2016 har vi nokre midlar til overs og dei blir avsett til eit disposisjonsfond. Desse midla må brukast i 2017 og 2018 for å saldere drifta. Dei grep og føresetnadar som ligg til grunn for dette er omtala under punkt 3 budsjett Dei større inntektspostane i budsjettet blir gått gjennom under eige kapittel. Økonomiplan - drift Budsjett Budsjett Budsjett Budsjett (Beløp i 2015 kroner) Skatt på inntekt og formue Ordinært rammetilskot Skatt på eigedom Naturressursskatt Konsesjonsavgifter Andre generelle statstilskot Konsesjonskraft Sum frie disponible inntekter Renteinntekter og utbytte Renteutg. provisjonar og andre fin.utg Avdrag på lån Netto finansinnt./utg Til dekn. av tidlegare regnsk.m meirforbruk Til ubundne avsetningar Til bundne avsetningar Bruk av tidligare regnsks.m mindreforbruk Bruk av ubundne avsetningar Bruk av bundne avsetningar Netto avsetningar Overført til investeringsbudsjettet Til fordeling drift Sum fordelt til drift (til planområda) Tiltak over driftsbudsjettet Meir-/mindreforbruk Økonomiplan og Budsjett

11 Økonomiplan investering Budsjett for investeringar er gjort opp i balanse for kvart år i planperioden. Det er budsjettert med opptak av noko lån vedkomande investering i reinseanlegg på Ljosland i 2015 og eit stort låneopptak til denne investeringa i år Investeringa til avløp på Bortelid (musling) i 2015 er også budsjettert med lånefinansiering. I tillegg er sjukeheimsprosjektet budsjettert med opptak av lån i planperioden. Til dette prosjektet vil vi få betydelege tilskot frå staten, men det er noko usikkert kor store dei blir. Vi bruker også det beløpet vi avsette på fond for år 2013 som finansiering til dette prosjektet. Tabellen syner samla investeringsutgifter og korleis dette blir finansiert. Dei einskilde prosjekta blir nærare omtala under planområda sine kommentarar. Budsjettskjema 2A - investering (Beløp i 2015 kroner) Budsjett 2015 Budsjett 2016 Budsjett 2017 Budsjett 2018 Investeringar i anleggsmidlar Utlån og forskoteringar Avdrag på lån Avsetningar Årets finansieringsbehov Finansiert slik: Bruk av lånemidlar Inntekter frå sal av anleggsmidlar Tilskott til investeringar Mottatte avdrag på lån og refusjonar Renteinntekter og utbytte Mva.-kompensasjon Andre inntekter Sum ekstern finansiering Overført frå driftsrekneskapen Bruk av disposisjonsfond Bruk av ubundne investeringsfond Bruk av bundne fond Sum finansiering Udekka/udisponert Økonomiplan og Budsjett

12 2.5 Einskilde sentrale inntektspostar og statsbudsjettet Skatt på inntekt og formue Åseral kommune har skatteinntekter som er godt over landsgjennomsnittet. I tillegg til inntekt og formuesskatt har kommunen naturressursskatt. Budsjettet for skatteinntektene er eit anslag ut frå skatteinngangen i 2013 og til og med september dette året. Det ser ut til at vi ikkje har same utvikling på skatteinntektene som snittet for kommunenorge. Det er ikkje lagt inn noko auke i skatteinntektene for 2015, vi budsjetterer med same beløp som for For perioden er det lagt inn ei lita vekst i skatteinntektene. Det er budsjettert med 13,6 mill. i naturressursskatt i heile planperioden. Naturressurskatten blir berekna med 1,1 øre/kwh. til kommunen av gjennomsnittleg kraftproduksjon dei siste sju åra. Beløpet har stått stille sidan denne skatten blei innført. Det betyr for Åseral kommune at denne inntekta blir mindre verd. Det er ikkje tatt inn konsekvensane av utbyggingar i Skjerkavassdraget som nå er starta eller for konsesjonssøknaden frå Agder Energi vedkomande Åseralsprosjekta. For planperioden har vi budsjettert med følgjande inntekt på skatt og formue: År 2015_ 2016_ 2017_ 2018_ Skatt på inntekt og formue Naturressursskatt Statsbudsjettet og rammetilskot Rammetilskottet blir tildelt kommunane etter mange kriterium. Folketalet og alders-samansetning er dei viktigaste kriteria. I tillegg kjem mange former for utgiftsutjamning. Kostnadsindeksen for Åseral er for 2015 redusert, dvs. at vi skal bli billigare å drive. Det medfører at rammeoverføringa frå staten i kronebeløp vil bli mindre enn det vi fekk overført i Ved tildeling av rammetilskot blir det også føreteke ei inntektsutjamning. For Åseral kommune som har skatteinntekter over landsgjennomsnittet blir det eit trekk i overføringane. Trekket kommunen får er på 60 % av inntektene som er over landsgjennomsnittet. Ut frå prognosar for skatteinntektene vil det utgjera 5,71 mill. i Inntektsutjamninga medverkar til at det er vanskeleg å gje ei god prognose for tilskottet. Noverande regjering legger opp til ein gjennomgang av inntektssystemet for kommunane i løpet av perioden. Gjennomgangen vil bli sett i samanheng med kommunereforma. Det vil bli gitt ei vurdering av smådriftsulemper, og om dette er ein ufrivillig kostnad for kommunane eller om kommunestørrelse kan bli sett på som ein frivillig kostnad for kommunane. Utforming og omfang av regionalpolitiske tilskott vil bli vurdert (Nord- Norge- og Namdalstilskott, småkommunetilskott, distriktstilskott Sør-Norge og storbytilskott). Regjeringa ynskjer at kommunen skal behalde meir av skatteinntektene enn i dag. Dette betyr at skatteelementane i inntektssystemet og systemet for inntektsutjamning blir vurdert. Regjeringa vil legge fram eit nytt opplegg for inntektssystemet for kommunen i kommune-proposisjonen for 2017 som kjem våren Våren 2015, i samband med kommuneproposisjonen for 2016, vil det bli lagt fram ein modell i forhold til å tilbakeføre selskapsskatten til kommunane. For Åseral kommune vil dette bli tapte inntekter. Økonomiplan og Budsjett

13 Retningslinene for tildeling av skjønn er endra frå Ei rekke særskilte tema som tidlegare har fått eigen omtale i retningslinene er nå tatt ut, bl.a. kompensasjon for auka sats på differensiert arbeidsgjevaravgift. Dette inneber ikkje at Fylkesmannen ikkje lenger kan gi skjønnsmidlar til desse formåla, men at desse formåla ikkje nødvendigvis skal gje fortrinn framfor andre lokale utgiftsdrivande forhold som ikkje blir fanga opp i inntektssystemet eller gjennom andre faste tilskott. Det er departementet sitt ynskje at Fylkesmannen skal tilpasse skjønnstildelinga etter lokale tilhøve og etter behov som måtte oppstå i løpet av budsjettåret. Det blir derfor presisert at fylkesmennene også skal sette av skjønnsmidlar til hendingar ein ikkje kan forutsjå. I tillegg er skjønnspotten noko redusert for Vi har etter endring av sone for arbeidsgjevaravgift, som blei gjennomført for nokre år sidan, fått kompensert som skjønnsmidlar det vi tapte på å gå frå sone 2 til sone 1A. Tildelinga av skjønnsmidlar, som vi får via rammetilskottet og etter Fylkesmannen sin innstilling, er redusert frå 1,6 mill. til 0,8 mill. for Dette er også ei årsak til reduksjon i rammetilskotet. Vidare i økonomiplanperioden ser det ut til at kommunen får tildelt 0,7 mill. per år i skjønnsmidlar. For budsjettet 2015 og økonomiplanen har vi lagt til grunn forslaget til statsbudsjett som vart lagt frem den 8. oktober. For planperioden har ein budsjettert med følgjande rammetilskot: År 2015_ 2016_ 2017_ 2018_ Rammetilskot Eigedomsskatt Eigedomsskatt er ei viktig inntektskjelde til kommunen. Det gode med denne inntekta er at ho ikkje blir samordna med overføringane frå staten (rammetilskotet). Vi beheld eigedomsskatten utan å bli trekt andre stader. Hovudkjelda til eigedomsskatt er kraftanlegga til Agder Energi. Vi skriv ut eigedomsskatt på verk og bruk og har maksimumssats på 7 promille (7/1000) av verdien på eigedomane. Alle anlegg i Åseral eigd av Agder Energi, bortsett frå Håvorstad kraftverk, har ein formuetakst over maksimumstaket. Dvs. at kommunen ikkje får eigedomsskatt av den reelle formuen, men av ein lågare verdi. Selskapet får da også ein skatterabatt. Det har over fleire år vore arbeidd med å oppheve denne avgrensinga og vi fekk delvis medhald i dette i samband med statsbudsjettet for Denne verdien blei for 2013 sett til kr. 2,74 per KWh. Det er ingen forslag til å auke denne verdien i statsbudsjettet for Kommunen har nå fått grunnlaget for utskrivinga av eigedomsskatt for kraftverka for år (brev frå Sentralskattekontoret datert 21. oktober 2014) Det viser seg dessverre at grunnlaget er redusert og kommunen får mindre i eigedomsskatt i 2015 samanlikna med For andre skatteytarar legger vi til grunn for budsjettet 2015 same verdi som utskriven eigedomsskatt for år Det er heller ikkje for skatt på eigedomar tatt inn konsekvensane av utbyggingar i Skjerkavassdraget som nå er starta eller for konsesjonssøknaden frå Agder Energi om Åseralsprosjekta. Konsekvensane av ein eventuell ny trafostasjon på Honna eller oppgradering av linja mellom Solholm og Arendal, som går igjennom Åseral, er heller ikkje tatt inn i inntektsanslaget. Det er ikkje lagt opp til å innføre generell eigedomsskatt i planperioden. Vi ser i dag for oss følgjande inntekter frå eigedomsskatt i perioden : År 2015_ 2016_ 2017_ 2018_ Eigedomsskatt Økonomiplan og Budsjett

14 2.5.4 Sal av konsesjonskraft Kommunen får konsesjonskraft frå utbyggingane i vassdraga våre. For 2015 blir krafta forvalta av Konsesjonskraft IKS. Selskapet som kommunen i dette året gjekk inn i som medeigar. Inntekta frå sal av konsesjonskraft til kommunen blir som kjent avgrensa av straumforbruket innafor kommunen sine grenser. Åseral har tildelt mykje meir konsesjonskraft enn straumforbruket. I samband med at Åseral saman med fylkeskommunen og alle kommunar i Vest-Agder som har konsesjonskraft blei medeigar i Konsesjonskraft IKS, blei det avtala at Åseral skulle ha 5 % av overskottskrafta som i dag går til fylkeskommunen. Vi opplever for tida nedgang i salspris for straum og vi har fått auka produksjonskostprisen som vi betaler til Agder Energi. Ut frå desse forholda blir inntekta frå sal av konsesjonskraft i 2015 betydeleg lågare enn det vi budsjetterte med for Vi har for budsjettåret 2015 lagt til grunn forslaget frå Konsesjonskraft IKS for denne inntekta. Det er ikkje budsjettert med ein auke i salspris og vekst i straumforbruket i planperioden. Det er heller ikkje for denne inntekta tatt inn konsekvensane av utbyggingar i Skjerkavassdraget eller for dei planlagde Åseralsprosjekta. I planperioden har vi budsjettert med følgjande inntekter frå sal av konsesjonskraft: År 2015_ 2016_ 2017_ 2018_ Konsesjonskraft Konsesjonsavgifter Kommunen får konsesjonsavgifter og inntekta er berekna til 5,64 mill. Vi budsjetterer med same inntekt i heile planperioden. Bruken av konsesjonsavgifter er regulert i forskrifter. Det er ikkje tatt inn konsekvensane av utbyggingar i Skjerkavassdraget eller for Åseralsprosjekta. Budsjettet for planperioden for konsesjonsavgifter er følgjande: År 2015_ 2016_ 2017_ 2018_ Konsesjonsavgifter Økonomiplan og Budsjett

15 2.6 Finanspostar Sentrale finanspostar inntekt Avkastninga av kommunen sin langsiktige kapital er vanskeleg å budsjettere, spesielt med dei svingingane ein har sett dei siste åra. Vi vel å budsjettere med ei avkastning på 4 % for åra Finansinntekta bygger på eit berekna beløp på 126,8 mill. per prosentpoeng av avkastninga skal setjast av slik at kapitalen ikkje vert svekka i åra framover, i forhold til prisutviklinga i samfunnet. Utbytte frå Agder Energi har vi budsjettert med kr. 7 mill. i planperioden. Då er anslaget auka med 2 mill. frå gjeldande økonomiplan Vi skulle gjerne sett at vi budsjetterte med eit lågare beløp, men vi har slitt med å få balanse i driftsbudsjettet, så derfor har vi auka inntekta. Vi oppfattar ikkje forslaget som heilt urimeleg, då utbytte som Åseral har motteke for 2014 blei på 7,23 mill. Skulle kommunen få inntekter utover budsjettet, ser ein for seg å nytte dei til eigenkapital ved investeringar eller avsette til fond for framtidige investeringar. Renter for driftskonti i bank og formidlingslån er anslått til 1,7 mil. for 2015 og alle åra i planperioden. Finansinntekter Finansavkastning Utbytte Agder Energi Renter driftskonto/utlån Sum finansinntekter Sentrale finanspostar utgift Kommunen har dei seinare år finansiert fleire store investeringsprosjekt med langsiktige lån. Vi har gått frå å vere den kommunen i Vest-Agder med minst lån per innbyggjar til å vere blant dei kommunane med mest lån per innbyggjar. I planperioden blir det føreslått å ta opp lån på totalt 63,35 mill. Det skal dekke finansieringskostnaden til reinseanlegg Ljosland på 40 mill. i 2015 og 2016, musling Bortelid på 1,7 mill. i 2015, til rehabilitering/nybygg sjukeheimen med kr. 30 mill. i 2016 og 2017, og til startlån på 0,5 mill. per år i perioden. Renter og avdrag til lån for reinseanlegget blir føreslått delvis finansiert med å auka gebyrinntektene. Det blir difor budsjettert med ei auke i gebyr for vatn og avløp utover løns- og prisvekst for alle åra i økonomplanperioden. Vi vil sjå av tabell over finansutgifter at utgifter til renter og avdrag aukar betydeleg frå år Det er lagt til grunn eit rentenivå på 3,0 % i 2015, som vil auke til 4 % i slutten av planperioden. Det er budsjettert med eit rentenivå som er noko høgare enn det vår største lånegivar Kommunalbanken legg til grunn. Vi har satt avdragstid til år for alle lån i planperioden. Avdragstida er satt til berekna levetid for investerings-prosjekta. I 2013 blei det inngått ein avtale om fast rente i 10 år for ca. 40 % av låneporteføljen. Avtalt rente er på 3,67 % p.å. Kommunen har budsjettert følgjande utgifter til renter og avdrag i perioden : Finansutgifter Avdragsutgifter Renteutgifter Kommunen driv med vidareformidling av startlån for Husbanken. Dette er lån som skal gjevast til unge fyrstegongs etablerarar som har problem med å kome seg inn på bustadmarknaden. Kommunen vil ta opp startlån på kr kvart år i planperioden. Økonomiplan og Budsjett

16 2.7 Organiseringa i kommunen Nedanfor fylgjer ein gjennomgong av dei einskilde planområda som syner driftsrammer, målsettingar for planperioden og spesielle tiltak i planperioden. Ny administrativ struktur Kommunestyret vedtok 9. september i 2011 ny administrativ struktur. Vedtaket innebar at administrasjonen skal omorganiserst i 2 etappar. Fyrste gong med verknad frå Neste gong seinast Strukturen vart teken opp til evaluering i Kommunalsjefane har vore tilsett sidan 1. september Det er gjort nokre gradvise tilnærmingar til ny struktur i løpet av Frå og med ser organisasjonen slik ut: Økonomiplan og Budsjett

17 Politisk styring Rammeområdet politisk styring består av planområde 190. Justering av driftsramme: (Alle beløp i kr. 1000) Planområde 190 Inntekt Utgift Inntekt Utgift Inntekt Utgift Inntekt Utgift Driftsramme føregåande år: Komp. lønsauke for år Komp. lønsauke - overheng Kompensasjon prisvekst 26 Kommuneval Stortingsval Reduserte pensjonskostn Kommunereformarbeid mv. 60 Korrigert brutto Netto ramme drift Ordførar si tilråding for mål i perioden Arbeidet med politisk utvalsorganisering er starta opp i 2014, men dette arbeidet må ha fyrste prioritet fyrste halvår 2015 slik at naudsynte vedtak er fatta i god tid før komande kommuneval. Arbeidet skal og seie noko om nivå for politisk arbeid òg godtgjering for dette. I samband med endra organisering er det viktig å leggje ein god mal for samhandling mellom administrativ og politisk side. Den nye organiseringa gjer og at rett nivå på delegasjon blir viktig. Pålagt arbeid med kommunereformen vil krevje store ressursar i Dette vil få konsekvensar for tidsbruken både på administrativ og politisk side. Inntektene frå kraftproduksjon er svært viktige for Åseral kommune. Åseral kommune vil prioritere arbeid gjennom LVK, og det inneber òg at økonomisjef og ordførar brukar tid på arbeidet i Eigedomsskatteutvalet (ESU) og Landsstyret. Kommunestyret skal haldast oppdatert om dette temaet. Kommunestyret skal ha god kunnskap om økonomien knytt til kraftproduksjonen. Åseral kommune vil nytte KS sitt program for folkevaltopplæring ved valet hausten Økonomiplan og Budsjett

18 KOSTRA-tal: Brutto driftsutgifter Politisk styring, funksjon 100, kr. per innbyggjar Åseral kommune Audnedal kommune Marnardal kommune Gj.snitt kommunegruppe Gj.snitt Vest-Agder Åseral har gjennom ein del år no hatt høge utgifter til politisk styring. Sjølv om ein justerer for folketalet så er tala høgare per innbyggjar enn dei aller fleste andre kommunar. Brutto driftsutgifter kontroll og revisjon, funksjon 110, kr. per innbyggjar Åseral kommune Audnedal kommune Marnardal kommune Gj.snitt kommunegruppe Gj.snitt Vest-Agder Utgifter til revisjon er det som i hovudsak trekker opp her. Vi betaler høvesvis mykje for forvaltningsrevisjon (kr ,- per kommune i revisjonssamarbeidet) og har mange spelemiddelprosjekt og andre prosjekt som skal godkjennast av revisjonen. Økonomiplan og Budsjett

19 Sentraladministrasjonen Rammeområdet Sentraladministrasjonen består av einingane Rådmannen, Økonomi og personal og Service og kultur. Justering av driftsramme: (Alle beløp i kr. 1000) Sentraladministrasjonen Inntekt Utgift Inntekt Utgift Inntekt Utgift Inntekt Utgift Driftsramme føregåande år: Komp. lønsauke for år Komp. lønsauke - overheng Kompensasjon prisvekst 108 Auke driftsramme Åseral Sokneråd 50 IKT-utgifter overført til Servicekontoret (utg. DDV) Kompensasjon endr. ansvar ifm. ny adm. struktur Red. midlertidig årsverk IKT tilbakeføres 2015 Auke driftsramma for musikkskulen, jf. KS sak 14/32 Ungdomsklubben - kompensasjon for leigeutgifter Auke driftsramma for Minne 25 IKT-utgifter overført frå andre planomr. (utg. DDV) 259 Auka utgifter til DDV %-stilling IKT til Servicekontoret %-stilling til ansvar Korrigert brutto Netto ramme drift Endra organisasjonsstruktur gjev nokre endringar ifm. kostnadsføring. Kommunalsjefar blir nå ført på sentraladministrasjonen. Det blir noko auke i utgifter knytt til ny IKT-organisering. Nye DDV blir etablert Kyrkja blir styrka med kr i driftsrame utover ordinær rammeauke. Styrkinga tek utgongspunkt i deira forslag til vedlikehald, men desse tiltaka er ikkje fullfinansiert med denne auka jf. skriv frå kyrkjeverje. Økonomiplan og Budsjett

20 Mål for perioden Med bakgrunn i fokusområde og målsetjingar i kommuneplanen har ein sett opp desse måla for planperioden: Ta på oss vertskommuneoppgåver for regionale samarbeid, særleg innafor IKT, tekniske tenester og næring Integrere systembasert internkontroll i organsisasjonen. Tilpasse organisasjonen i tråd med administrativ struktur vedteke av kommunestyret og hente ut effekt av dette i tråd med ambisjonane i vedtaket. Kunnskapsbasert og samordna tilnærming i folkehelsearbeidet. Vurdering av måloppnåing skjer i årsmeldinga. Brutto driftsutgift til adm. og styring, funksjon 120, kr. per innbyggjar Åseral kommune Audnedal kommune Marnardal kommune Gj.snitt kommunegruppe Gj.snitt Vest-Agder Brutto driftsutgifter er framleis høge i nasjonal samanlikning, men kostnadane i 2013 er tilnærma lik år Rådmannen med stab Driftsbudsjett Investering Tiltak (alle tal i 1000 og netto utgift per år) Kompetansebygging - Ledelseskurs Lydutstyr til Minne Kopimaskinar Planområdet sine kommentarar til handlingsprogrammet: Lydutstyr til Minne: Minne kultursenter har gjennom det siste året vore avhengig av å låne/leige utstyr frå dagleg leiar. Dette er ei dårleg løysing for begge partar, og det vil vere naudsynt å få på plass eit tilfredstillande lydutstyr for mindre arrangement inne og utandørs. Kompetansebygging vidareutdanning ledelse: Kommunalsjef er innvilga leiarutdanning i tråd med arbeidsavtale. Kopimaskinar: I 2018 vil det igjen vere tid for å byte ut maskinparken på rådhuset når det gjeld kopimaskinar. Ikkje prioriterte tiltak i perioden : Gjennomgang, ordning og digitalisering av ulike arkiv i kommunen (driftstiltak 2015): Det er for tida mange gamle arkiv rundt om i kommunen. For å kunne få ein gjennomgang av desse, samt full opprydding og skanning av naudsynte dokument, vil det vere behov for eit beløp på omkring kr ,- for å løyse dette. Økonomiplan og Budsjett

21 Opparbeiding av leikeplass ved Minne kultursenter (investringstiltak 2016): For å kunne utvikle Minne vidare, har ein gjennom kommunen sitt fyrste driftsår sett det som naudsynt å få på plass aktivitetar for dei minste. Ein tenker då på ein leikeplass med tilhøyrande utstyr som vil gjere staden meir attraktiv å vitje for barnefamiliar. Kostnad kr ,-. Kompetansetiltak Internkontroll (driftstiltak totalt kr ) Leiarutvikling for rådmannens utvida leiargruppe (driftstiltak totalt kr ) Likestilling (driftstiltak kr ) NKK-skulen for medarbeidar ved økonomikontoret (driftstiltak totalt kr ) Rådmannen planområde 100 Justering av driftsramme: (Alle beløp i kr. 1000) Rådmannen Inntekt Utgift Inntekt Utgift Inntekt Utgift Inntekt Utgift Driftsramme føregåande år: Komp. lønsauke for år Komp. lønsauke - overheng Kompensasjon prisvekst 27 Auke driftsramme Åseral Sokneråd 50 IKT-utgifter overført til Servicekontoret (utg. DDV) -125 Kompensasjon endr. ansvar ifm. 416 ny adm. struktur Korrigert brutto Netto ramme drift I samband med ny administrativ struktur skal kostnadar til løn og andre driftsutgifter til kommunalsjefar førast på rådmannen sitt planområde. Lønskostnadar til hovudtillitsvalde blir også ført her frå Stillingsressurs til HR-rådgjevar blir delt med føring av 30 % stilling med ansvar organisasjon på rådmannens område og med 70 % på økonomisjefens planområde 130 med ansvar personal. Det er avsatt nokre midlar til administrativ deltaking i prosjekt kommunereform og kostnadar ved siste fase i arbeid med rullering av kommuneplanens samfunnsdel. Økonomiplan og Budsjett

22 Økonomi og personal planområde 130 Justering av driftsramme: (Alle beløp i kr. 1000) Økonomi og personal Inntekt Utgift Inntekt Utgift Inntekt Utgift Inntekt Utgift Driftsramme føregåande år: Komp. lønsauke for år Komp. lønsauke - overheng Kompensasjon prisvekst 15 Korrigert brutto Netto ramme drift Økonomikontoret er tildelt ei driftsramme på for budsjettåret Planområdet har ikkje fått midlar til ekstra driftstiltak. Det var ynskje om midlar til kompetanseheving både for kontoret sine tilsette og til bruk til leiaropplæring og likestillingsarbeid i kommunen. Desse tiltak blei ikkje prioritert i budsjettet for Personal blir organisatorisk og budsjettmessig slått saman med økonomikontoret frå årsskiftet. Ei spanande endring som vil gje eit betre samarbeid og fagkompetanse innanfor lønn og personal. Noko vi trur vil gje betre tenester og service til kommunen sine tilsette. Organisatorisk endring medfører også at kontoret får tilført ressursar til ei stilling i tillegg til dagens bemanning. Største delen av denne stillinga skal hjelpe dei nye einingane med økonomistyring og budsjettarbeid. I tillegg skal dette bidra til back-up på vesentlige område, slik at arbeidet kan gå sin gang viss det skulle oppstå fråvær på kontoret. Personalarbeid: Sjukefråværet hadde ein gradvis nedgang i 2011 og 2012, for så å auke i 2013 og Vi er eit langt stykke unna å klare målet om å ha eit sjukefråvær på under 5 % i God leiing er viktig både i forhold til økonomi- og personaloppfølging. Har vi tilsette som går til leiar før til lege, og får ei god oppfølging frå leiar, trur vi dette kan påverke sjukefråværet. Vi ønskjer å ha fokus på leiaropplæring òg i 2015, men har ikkje ekstra midlar å nytte til dette formålet. Vi må derfor i stor grad basere opplæringa ved å nytte interne lærekrefter, både når det gjeld personal- og økonomikompetanse inkl. innkjøp, og innkjøpsreglement. Eit vidare ønskje er å få tid til å arbeide vidare med rutinar samt bevisstgjering og oppdatering av rutinane, spesielt i Kvalitetslosen. Fleire einingar er i dag i ferd med å arbeide med Kvalitetslosen for å få eit betre og meir oversiktleg system, slik at Kvalitetslosen kan nyttast meir effektivt. Økonomiplan og Budsjett

23 Mål for perioden: Basert på fokusområde og målsetjingar i kommuneplanen har ein sett opp desse måla for planperioden: Revidere Åseral kommune sitt økonomireglement Revidere sentrale rutinebeskrivelser for økonomistyring og internkontroll samt auke økonomikompetansen i administrasjonen Ha fokus på fag- og leiarkompetanse Redusere sjukefråværet i Åseral kommune Halde fokus på HMS/kvalitet og forbetringsarbeid i kommunen Innkjøp for kommunen skal skje etter reglane for offentlege innkjøp for å sikre etisk framferd og god utnytting av midlane som kommunestyret har stilt til rådvelde Service og kultur planområde 150 Justering av driftsramme: (Alle beløp i kr. 1000) Service og kultur Inntekt Utgift Inntekt Utgift Inntekt Utgift Inntekt Utgift Driftsramme føregåande år: Komp. lønsauke for år Komp. lønsauke - overheng Kompensasjon prisvekst 66 Red. midlertidig årsverk IKT tilbakeføres Auke driftsramma for musikkskulen, jf. KS sak 14/ Ungdomsklubben - kompensasjon for leigeutgifter 40 Auke driftsramma for Minne 25 IKT-utgifter overført frå andre planomr. (utg. DDV) 259 Auka utgifter til DDV %-stilling IKT til Servicekontoret %-stilling til ansvar Korrigert brutto Netto ramme drift Frå 1. januar 2015 vert IKT overført til det nye interkommunale selskapet DDV. Alle formelle førebuingar er no på plass, og dei tilsette har signert arbeidsavtaler med det nye selskapet kor dei held fram med arbeidsplass i Åseral. Av totalt 3,4 årsverk innan IKT vert 3 årsverk overført DDV medan kommunen held igjen 0,4 årsverk for å sikre IKTkompetanse lokalt innan område som DDV ikkje skal ta hand om (som mellom anna mobiltelefoni med tilhøyrande utbygging, lokal breibandsutbygging og lokal infrastruktur i kommunen). Overgangen til DDV vert dyrare enn det ein la til grunn då vedtaket vart fatta. Dette skuldast mellom anna at Sirdal valde å ikkje bli med, samt at tala i plandokumentet var basert på 2012-tal. Dette gjer at vi må auke ramma innan IKT frå Det er framleis usikre tal i høve til kostnad i framtidig IKT-drift Økonomiplan og Budsjett

24 Gjennom DDA-prosjektet har det i 2014 kome ein ny basestasjon på Liestøl. Dette gjer at det no er mobildekning i området Eikild, Hamkoll og Reiersdal, samt at dekninga langs vegen i Logndalen er betra. No er det planlagt ein ny basestasjon i området Kittelstad og Linjord som vil ta hand om dei særs dårlege kommunikasjonstilhøva dette området har per dags dato. Kommunen har eit stort trykk på arbeidet med å sikre best mogleg tilhøve innan mobildekning og breiband. Dette er eit arbeid som vil halde fram i Kultur er nytt for året innan planområdet og ikkje minst Minne Kultursenter som gjekk over til kommunal drift i september På Minne har ein gjennom året hatt ei positiv utvikling, og her er det planar om ei stadig utvikling med fokus på prosjekt som krigshistorie og kraftutbygging. I frå sumaren 2015 tek ein sikte på å få ungdomsklubben attende i kommunale lokale, og på det viset kunne betre økonomien ved å sleppe leigekostnadar i framtida. Kulturskulen har over tid vore feilbudsjettert for Åseral sin del. Kommunestyret vedtok sumaren 2014 å auke tilskotet til kulturskulen slik at alle elevar som søkte plass frå Åseral skulle få plass. Denne auka er frå 2015 lagt inn i ramma slik at deltakinga frå Åseral kan halde fram. Mål for perioden: Basert på fokusområde og målsetjingar i kommuneplanen samt eige målsetjingar har ein sett opp desse måla for planperioden: Innkjøp for kommunen skal skje etter reglane for offentlege innkjøp for å sikre etisk framferd og god utnytting av midlane som kommunestyret har stilt til rådvelde Halde sjukefråveret ved eininga så lågt som mogleg Få på plass ei best mogleg arbeidsfordeling innan eininga for å stå best mogleg rusta mot framtidige utfordringar Gjennomføre ein revisjon av beredskapsplanar med tilhøyrande ROS-analyse Gjennomføre eit godt kommuneval hausten 2015 Halde fram arbeidet med å utvikle kultur både når det gjeld tilbod og økonomi Økonomiplan og Budsjett

25 2.7.3 Oppvekst og levekår Rammeområdet Oppvekst og levekår består av einingane Åseral barnehage, Åseral skule, Pleie, rehabilitering og omsorg, Helsehuset og NAV. Justering av driftsramme: (Alle beløp i kr. 1000) Oppvekst og levekår Inntekt Utgift Inntekt Utgift Inntekt Utgift Inntekt Utgift Driftsramme føregåande år: Komp. lønsauke for år Komp. lønsauke - overheng Kompensasjon prisvekst 163 Gjesteelevordning - avslutning -300 Auke driftsramma for grunnskulen Reduserte pensjonsutgifter SPK Introduksjonsordninga 800 Frisklivssentral 185 Barnevernstiltak - endring omfang -350 Stilling overført frå ansvar 340 (80 %-stilling) 440 Reduserte inntekter langtidsopphald 250 Kommunal medfinansiering av -945 spesialisthelsetenesten IKT-utgifter overført til Service kontoret (utg. DDV) Stilling overført til ansvar 310 (80 %-stilling) -440 Reduksjon vikarbruk -250 Korrigert brutto Netto ramme drift Rammeområde Oppvekst og levekår er samla tildelt ei ramme på kr for Drifts- og investeringstiltak kjem i tillegg. Driftstiltaka utgjer ein kostnad på kr , medan kostnadsramme for investeringar i 2015 er på kr kroner. Som følgje av endring i organisasjonsstrukturen har einingsleiarane no eit meir sjølvstendig ansvar for sine område. Nytt av året er altså at dei einskilde einingane får tildelt sine rammer. Økonomiplan og Budsjett

26 Utfordringar for rammeområdet: Skulen vil ha eit overforbruk som tilseier ca. kr i I Kommunebarometeret for 2014 ligg Åseral skule på 364. plass. Situasjonen til skulen vart behandla i OKU som fatta eit samrøystes vedtak: «OKU meiner kommunen driv ein skule med eit for høgt kostnadsnivå samanlikna med andre kommunar og at utgiftene til skule må reduserast. Innan 2016 skal skulen redusere kostnadsnivået til det som var utgangspunktet for 2014 budsjettet. Med utgangspunkt i budsjettkontroll 2. tertial planområde 200 og nye berekningar (i oktober) vil dette tilseie ein reduksjon på ca. 3,9 millionar. Innan 2017 skal Åseral barne- og ungdomsskule være blant dei 100 beste på Kommunebarometeret. OKU ber administrasjonen utarbeide ein kvalitetsplan/strategi som viser korleis det skal arbeidast med å utvikle kvaliteten i skulen og barnehagen. Denne kvalitetsplanen/strategien skal opp til politisk behandling i OKU innen » Kommunen har eit omsorgssenter som er lite praktisk utforma i høve til eksisterande og framtidige behov - bygget har i tillegg høge driftskostnadar. Bygningsmassen er òg sterkt prega av nedprioritert vedlikehald dei seinare åra, då ein har hatt eit nytt omsorgsbygg i pågåande planprosessar. NAV har redusert betente kontordagar i Åseral til ein dag i veka. Det vil kunne være ei utfordring for innbyggarane å reise til Marnardal for å treffe sakshandsamarar 4 av yrkedagane. Dagens organisering av NAV er lite fleksibel når det er snakk om å omdisponere resursar. Rammeområdet sine mål for 2015 Mål for økonomiplanperioden skal utarbeidast i handlingsprogrammet når den nye samfunnsdelen i kommuneplanen er vedteken. Difor er det berre sett opp konkrete mål for Utarbeide handlingsprogram etter at ny kommuneplan er vedteken. Vi må kunne sjå heile lina frå måla i kommuneplanen, via handlingsprogrammet, til konkrete tiltak. Då er målet at vi får ein endå betre saman heng i arbeidet vi gjer. Det er utarbeid ein kvalitetsplan/strategi som viser korleis det skal arbeidast med å utvikle kvaliteten i skulen og barnehagen. Åseral skule syner dei er på veg mot å vere blant dei 100 beste på Kommunebarometeret. Det er utarbeidd dokument som syner korleis kommunen kan løysa utfordringar innan omsorgstjenestene i framtida. I den samanheng skal det utarbeidast dokument som vurderer sal av eksisterande bygningmasse, renovering-/ombygging-/påbygg av eksisterande bygningsmasse, bygging av nytt bygg og alternative plasseringar. Dette skal være klart til behandling i kommunestyret innan oktober I den samanheng samtykkjer kommunestyret i at det vert brukt intill kr av merka fondsmidlar til dette arbeidet. Flyktningar opplev ivaretaking og blir rusta innan utdanning slik at dei fortast mogleg kjem i arbeid. I komande periode ynskjer ein særleg fokus på norskopplæring og arbeidspraksis. Vurdere å organisere tenestene frå NAV gjennom ein vertskommunemodell med Marnardal og Audnedal Vurdere eit samarbeid om felles kommunelege med Marnardal og Audnedal der alle 3 kommunane bidrar med 25 %-stilling Evaluere tenestene frå barnevernet Rekruttere kvalifisert personell til barnehage Det skal utarbeidast hensiktsmessige måleindikatorar som skal nyttast i handlingsplanar Brukarundersøkingane i «Betre kommune» skal nyttast så langt det er råd. Einingsleiarane viser budsjettdisiplin Einingsleiarane er opptekne av godt arbeidsmiljø og sjukefråvær Økonomiplan og Budsjett

27 Handlingsprogram Oppvekst og levekår Driftsbudsjett Investering Tiltak (alle tal i 1000 og netto utgift per år) Lærebøker (styrka leseopplæring og stor klasse) IKT-utstyr elever IKT-utstyr tilsette Samhandling Frivilligsentral Vaktordning og utvida jordmorstilling Hjelpetiltak Reinstallering av skateanlegg Akuttmed. utstyr Ballflate u.trinn Aktivitetsanlegg m/apparat u.tr Startlån Sjukeheimsprosjektet Rammeområdet sine kommentarar til handlingsprogrammet Tiltak 2015 Lærebøker og styrka leseopplæring Stor klasse på ungdomstrinnet utløyser behov for ekstra investeringar ved kjøp av lærebøker. I tillegg treng skulen å gjere ekstra innkjøp av litteratur knytt til lesesatsinga på småtrinnet. IKT-utstyr Som ledd i betre tilrettelegging innafor klassen sine rammer vil bruk av ipad ar i undervisninga bli nytta. Ein ynskjer difor å få på plass slikt utstyr til personalet og klassesett. Samhandling Lindesnesregionen satsar aktivt på samhandlingsreforma. Det er tilsett prosjektleiar for reforma og starta fleire delprosjekt. Det blir søkt om eksterne tilskot, men kommunen må berekne å dekke ein del av utgiftene. Aktuelt nå er andel lønn til prosjektleiar, interkommunal psykolog og kreftkoordinator. Dei mest aktuelle nye prosjekta er forebygging av overvekt hos barn og unge og tiltak retta mot personar med kronisk lungesjukdom. Frivilligsentral Eit interimstyre har søkt om statstilskot til drift av frivilligsentral og fått tilsagn om kr til å dekke del av lønn til dagleg leiar og til etablering. Føresetnaden er at leiar er tilsett innan utgangen av året. Samarbeidet mellom kommunen og organisasjonane må avklarast. Det er her budsjettert med lønnsmidlar for del av stilling (ca 40 %) som dagleg leiar. Utvida jordmorstilling I samband med at sjukehuset overtok ansvar for beredskapsvakt for jordmor blei avtalen endra til mellom anna å dekka ein lengre periode og med ein annan omrekningsfaktor. Vi har nå 40 %-stilling der 20 % er berekna til vaktordning. Framlegget inneber ein auke på 10 % og vil dekke behovet og unngå/redusere bruk av kostbar overtid. Økonomiplan og Budsjett

28 Hjelpetiltak Ekstraordinære tiltak for ein periode. Utskifting av akuttmedisinsk utstyr Akuttsekken som legane brukar ved utrykking i akuttsituasjonar og på legevakt er nå år gammal. Den begynnar å bli slitt, og ein reknar med at det vil bli nødvendig med utskifting i løpet av eit par år. Startlån Det er som tidlegare lagt inn årleg låneopptak på kr Tiltak ikkje prioritert Vedlikehald kvitevarer barnehagen Barnehagen har mykje kvitevarer som er mange år og vil ha behov for utskifting i nær framtid. Barnehagen vil gjennom eige tiltak synleggjere at det må setast av pengar til utskiftingar av tørkeskåp, komfyr, oppvaskmaskin, vaskemaskin og tørketrommel. Det er vanskeleg å take slike utskiftingar innanfor ordinært barnehagebudsjett. Ein vil derfor kome med forslag om å ha eit fast beløp i kvart budsjettår som kan nyttast til slik utskifting. Kostnadane inneber ein fast sum i kvart budsjett som er øyremerka kvitevarer (20`). Sceneteppe fleirbrukshallen Sceneteppet i fleirbrukshallen går i oppløysning. Det er lappa på til nå, men må rett og slett skiftast ut. Pris er henta inn eks. mva. Dekkjungel mellomtrinn Eit av fleire anlegg i samband med utbygging av uteområdet ved skulen, der skule og fleirbrukshus ligg i tilknytning til kvarandre. Ein ynskjer å sjå heile området under eitt og leggje til rette for eit mangfald av rørsleutfordringar både til born og vaksne, og organisert så vel som uorganisert aktivitet. Ein Tarzanjungel er eit henge-, slenge-, klatre- og balansemiljø. I tilegg til balanseutfordringar møter ein utfordringar som stiller krav til reaksjonsevna. Rekrutering av pedagogar/komp. utv. i barnehage Tiltaket ligg allereie inne i økonomiplanen frå Med rekrutteringsutfordringane som har vore mtp. pedagogar siste 2-3 åra er det viktig å ha midlar som kan stimulere slik at pedagogar i eigne rekker kan ta vidareutdanning og tileigne seg naudsynt kompetanse. Det er viktig å prioritere barne- og ungdomsarbeidarar til å ta pedagogisk utdanning. Dersom det ikkje vert eit samla fond for barnehagen og skulen (eventuelt heile kommunen), er forslaget 150`til skulen og 50`til barnehagen. Møblar til klasserom, grupperom og fellesareal Kontormøblar på skulens arbeidsrom er mangelfulle og lite funksjonelle. Det vil bli behov for ei større oppgradering av desse. Me tenker å ta eit og eit rom og fordeler på den måten investeringa over to år. Arbeidsbord, kontorstolar, låsbare reolar, skillevegger, hyller og møtemøblement tilpassa personer på kvart arbeidsrom er rekna med i overslaget. Aktivitetspaviljong Eit av fleire anlegg i samband med utbygging av uteområdet ved skulen, der skule og fleirbrukshus ligg i tilknyting til kvarandre. Ein ynskjer å sjå heile området under eitt og leggje til rette for eit mangfald av rørsleutfordringar både til born og vaksne. Paviljongen vil fungere som kombinasjon av overbygg for regnfulle dagar og ha aktivitetselement som innbyr til fysisk aktivitet for ungdommen. For ungdommen er det sosiale aspektet særs viktig å ha på plass, også når ein driv med fysisk aktivitet, og ein har med dette i høve til plassering og val av apparat/utstyr. Forskning syner at fysisk aktivitet har effekt også på læring, noko som ligg til grunn for val av eit mangfald av typar anlegg. Skulekvardagen inneheld mykje stillesitjing, og det blir derfor særs viktig å tilrettleggje uteområdet slik at det i størst mogleg grad innbyr til aktivitet for meir enn dei som er ballinteresserte. Økonomiplan og Budsjett

29 Flyktningbustad Flyktningbustad a 80 m2 med garasje, Stipulert kostnad: kr Tilskot frå Husbanken til utleigebustad: kr Investeringsbehov: kr Oppfiksing/forskjønning uteområdet for ungdomsskulen I samband med nybygging av ungdomskulen ber uteområdet preg av å vere eit anleggsområde. Det er behov for murar, belegningssteinar og asfaltering, omlegging av vegar, anlegging av stiar og beplantning for å få eit presentabelt uteområde. Vidare vil det vere behov for utbetring av parkeringsplass, belysning og enkelte område treng utandørsmøblering. Dette prosjektet må sjåast i samanheng med aktivitetsområda ved ÅBUS. Det bør derfor kome i etterkant av etableringa av desse områda for å få optimal tilpassing til kunstdekke som skal leggast i tilknytning til desse. Åseral Industrier a/s I brev frå søkjer Åseral Industrier a/s kommunen om auka medfinansiering. Åseral Industrier ber kommunen auke si kommunale medfinansiering frå 25 % til 50 %. Dette vil medføre ein tilskotsauke på kr per tiltaksdeltakar på VTA som er busett i Åseral kommune (8 personar x = kr ) Klubbrom med tidtakarbu og toalett I samband med start- og målområdet på den nye idrettsbanen er det planlagt klubblokale med tidtakarbu og toalett. Lokalet skal brukast i forbindelse med trenings- og arrangementsaktivitet knytt til anlegget. Småutstyr, ballar o.l. vil bli lagra i klubblokalet som idrettslaget vil disponere. Det er for tida ikkje tilgjengelege toalett til kveldsaktivitetar, noko som er nødvendig å ha på plass i tilknytning til anlegget. Sti med universell utforming Uteskuleområdet er eit verdifullt uteareal som det blir knytt mykje undervisning til i skulen. Barnehagen nyttar òg uteområdet i det daglege. Tilkomsten til området går i hovudsak gjennom skogen fordi ferdsel i ulendt terreng er bra for barn og unge. Vi har likevel behov og plikt til å legge til rette for universelt utforma tilkomst for elevar med spesielle behov knytt til blant anna rørslehemming. Ut over dette vil anlegget ha verdi for fleire av kommunen sine eldre, sidan det blir liggande i nær tilknytning til sjukeheimen. Personalrom på helsehuset Dagens pause-/møterom er for lite i høve til tal tilsette. Det er mogeleg å utvide rommet, men konsekvensen blir at ein misser eit toalett for tilsette og vindfang ved personalinngangen. Turnuslege Som eit resultat av arbeidet med å redusere kommunens driftsutgifter, har vi ikkje hatt turnuslege sidan januar Dette har ført til mindre fleksibilitet på legekontoret og lengre ventetider. Dei faste legane har svært gunstige ordningar m.o.t ekstra ferie og permisjon, og ein ser at det er ei utfordring å dekke dette utan vikarinntak når vi ikkje har den bufferen som turnuslege er. Det blir gitt statstilskot på kr per halvår og i tillegg berekna litt auka inntekt for konsultasjonar. Telemedisin I kommuneplanen ønskjer Åseral å vera i fremste rekkje når det gjeld å ta i bruk ny og framtidsretta teknologi. Tiltaket gjeld investering i utstyr til helsehuset for videokonferanse, nødvendig programvare og opplæring i bruken av dette. Investeringa kan knyttast til samhandlingsreforma og kan bidra til reduserte utgifter til kjøp av spesialisthelsetenesta i åra som kjem. Vidareutdanning Pleie, rehabilitering og omsorg har behov for å styrka kompetansen innan avansert sjukepleie, psykiatri, rehabilitering og IKT. Det er i første rekke tenkt på utdanning på høgskule-/universitetsnivå der arbeidsgjevar dekker utgiftene i samsvar med kommunale retningsliner. Utstyr til fysioterapi Gjeld supplerande utstyr til opptrening og behandling av muskel-/skjelettplager. Fysioterapeutane må ha spesialopplæring for å kunna nytta seg av dette utstyret, og ein bereknar at kommunen dekker del av kursutgiftene. Økonomiplan og Budsjett

30 Åseral Barnehage planområde 210 Justering av driftsramme: (Alle beløp i kr. 1000) Åseral barnehage Inntekt Utgift Inntekt Utgift Inntekt Utgift Inntekt Utgift Driftsramme føregåande år: Komp. lønsauke for år Komp. lønsauke - overheng Kompensasjon prisvekst 4 Korrigert brutto Netto ramme drift For 2015 er planområde 210 tildelt netto driftsramme på kr Det tilsvara ramme for 2014 med kompensasjon for lønsauke. Kommunebarometeret 2014 viser at barnehagen har fått lågare bemanning enn tidlegare år. Det er resultat som var forventa etter arbeidet barnehagen har gjennomført dei siste åra med å tilpasse bemanning til faktisk barnegruppe. Resultata viser også at vi har høg andel av tilsette med fagutdanning, både pedagogar og barne- og ungdomsarbeidarar. Denne kompetansen er med på å auke kvaliteten på barnehagetilbodet kommunen gjev sine brukarar. Kostra-tal viser også at vi ligg jamnare med samanliknbare kommunar når det gjeld netto driftsutgifter per barn i alderen 1-5 år. Tidleg innsats i barnehagen og auka kompetanse blant tilsette Det er grunnleggjande samanheng mellom tidleg innsats og resultat seinare i skulen. Barnehagen har høg prioritet på tidleg innsats hos barn i barnehage, som ei viktig førebuing til skulestart. Barnehagen, i samarbeid med tverrfagleg gruppe i kommunen, arbeider for å sjå behova tidleg. Dette gjer vi gjennom samarbeid om å auke kompetansen hos tilsette og gjennomføring av årleg tverrfagleg observasjon av barn i barnehagen etter Kvello sin metodikk. Barnehagen har høgt fokus på å utvikle kompetanse hos dei tilsette. Barnehagen har utdanna pedagogane til rettleiarar innan programmet Være Sammen, slik at ein kan ta dette i bruk i arbeidet med barna, foreldra og tilsette. Denne utdanninga er i tett samarbeid med Kompetansesenter Sør. Satsinga har fokus på å styrke dei vaksne som rollemodellar for barn i kvardagen og utvikle sosial kompetanse hos barn. Det heng og tett saman med området i plan for verksemd som omhandlar respekt som grunnleggande ferdigheit. I tillegg satsar ein også i denne planperioden på språk- og lesestimulering gjennom utvikling av barnehagebibliotek og målsettingar for språkstimulering sett i plan for verksemda. Barnehagebibliotek er eit samarbeid med folkebiblioteket slik at barn og foreldre kan låna med seg bøker dei kan lese saman. Kvalitet i barnehagen Barnehagen er oppteken av å halde høg kvalitet på tenestetilbodet, samstundes som ein har fokus på utvikling og forbetring. Barnehagen sin gjennomgang av ståstadsanalysen til Utdanningsdirektoratet viser tydeleg forbetring i resultat etter arbeid som barnehagen har gjennomført gjennom mål i verksemdsplanen. Det er svært viktig at barnehagen har god pedagogtettheit for å gjennomføre satsing på kompetanseheving og utvikling i personalgruppa. Pedagogane er ei viktig faggruppe i arbeidet med å sjå tidleg og legge til rette for god utvikling hos barna. Barnehagen vil ha ei utfordring frametter i å behalde og skaffe nok pedagogar for å oppretthalde krav om pedagognorm etter sentrale retningsliner. Barnehagen vil frå hausten 2015 igjen oppleve auke i barnetalet, etter ein periode med små barnegrupper. Dette stiller krav til nok pedagogar for å gjennomføre kommunen sitt krav til å innfri lova om rett til barnehageplass, og politisk målsetting om at alle som søkjer barnehageplass ved hovudopptak skal få ein arnehageplass uavhengig av retten etter lova. Økonomiplan og Budsjett

31 Mål for perioden Basert på fokusområde og målsetjingar i kommunale planar har ein sett opp desse måla for planperioden: Tenestene innanfor barnehageeininga har høg kvalitet, og foreldre og barn opplever eit godt tenestetilbod Eininga vektlegg å gjennomføre brukarundersøking Rekruttering av pedagogar blir vektlagt Måla i plan for verksemda er implementert, jamleg evaluering av tiltaka Programmet Være Sammen er implementert Tilsette har fokus på kvalitet og kompetanseheving Dei tilsette opplever å ha eit godt arbeidsmiljø og at dei har fagleg utfordrande arbeidsoppgåver At eininga legg til rette for samarbeid med Kompetansesenter Sør i kompetanseheving av dei tilsette Det er fokus på systemarbeid i eininga KOSTRA-tal Netto driftsutgifter per innbyggjar 1-5 år i kroner, barnehagar Åseral kommune Audnedal kommune Marnardal kommune Gj.snitt kommunegruppe Gj.snitt Vest-Agder Som tabellen syner ligg Åseral kommune litt over gjennomsnittet i Vest-Agder, men under gjennomsnittet i kommunegruppe 06 når det gjeld netto driftsutgifter i barnehage. Dette viser at justeringar vi har gjort i samband med gruppestorleik og fordeling av bemanning siste året har gitt resultat. Det vil likevel vere periodar vi ikkje klarar å utnytte ressursen fullt ut etter kva pedagogtettleiken krev, grunna svingingar i barnegruppene. Vedtektene i Åseral barnehage tillèt at foreldre kan endre barnehageplassen med ein månads varsling. Det betyr at ein ikkje alltid kan erstatte barn som sluttar i barnehagen på kort varsel. Kommunen har sikra at retningslinene jamfør pedagognorm er oppfylt når det er meir enn 9 eller 18 barn i gruppene. Åseral kommune må auke pedagogbemanning på % stilling i tillegg til dagens bemanning frå august 2015 for å kunne tilby barnehageplass til dei som har rett på plass. Med auke i pedagogbemanning vil det ut frå areal i barne-hagen vere mogeleg å tilby barnehageplass også for dei barna som ikkje har rett til plass frå nytt barnehageår i august Dette er berekningar gjort ut frå kunnskap ein har om førskulebarn som er i kommunen per dags dato. Grunnbemanninga med pedagogar og fagarbeidarar fylgjer elles tilrådd norm med 1 vaksen pe. 3 barn frå 0-3 år og 1 vaksen per 6 barn frå 3-5 år. Økonomiplan og Budsjett

32 Åseral skule planområde 220 Justering av driftsramme: (Alle beløp i kr. 1000) Åseral skule Inntekt Utgift Inntekt Utgift Inntekt Utgift Inntekt Utgift Driftsramme føregåande år: Komp. lønsauke for år Komp. lønsauke - overheng Kompensasjon prisvekst 58 Gjesteelevordning - avslutning -300 Auke driftsramma for grunnskulen Reduserte pensjonsutgifter SPK Introduksjonsordninga 800 Korrigert brutto Netto ramme drift Grunnlaget for driftsramma for 2015 tar utgangspunkt i ramma frå I høve til rapporteringar på rekneskap ved 1. og 2. tertial i 2014, kom det fram at skulen går mot eit overforbruk knytt til lønsutgifter på 3,9 millionar. For 2015 er det difor lagt til grunn at skulen må redusere lønnsutgiftene for å komme ned på eit akseptabelt kostnadsnivå. Tilsettingar for skuleåret 2014/2015 er allereie på plass. Dette gjer det difor vanskeleg å gjere dei store grepa før utgangen av skuleåret, med verknad frå 1. august Årsverknad for reduksjonen kjem såleis ikkje før i 2016, og det vil vere behov for ei gradvis nedtrapping av forbruket gjennom 2015 og vidare over i Netto driftsutgifter til gr. skolesektor per innbyggjar 6-15 år Åseral kommune Audnedal kommune Marnardal kommune Gj.snitt kommunegruppe Gj.snitt Vest-Agder Tabellen syner utviklinga av kostnadsnivået i kommunen samanlikna med nabokommunar, den kommunegruppa Åseral tilhøyrer og Vest-Agder fylke. Denne fortel oss at kostnadar til skulen har auka kraftig dei seinare åra. Oversikten syner ikkje 2014, men ein kan forvente at forbruket vil ligge tett opp mot dette året. Satsingsområde for skulen Resultata presentert i kommunebarometeret syner at skulen i Åseral ligg på 364. plass av 429 kommunar. Arbeidet med styrking av resultata i skulen er ei prioritert oppgåve. I samband med nasjonal satsing gjennom ungdomsmeldinga har skulen starta arbeidet med utvikling av god klasseleiing. Vidare har vi inneverande skuleår auka fokus på lesing som grunnleggande ferdighet i alle fag. Skulen får ressurspersonar frå Universitetet i Agder (UiA) og Kompetansesenter Sør (KS), som bistår oss i utviklingsarbeidet. Økonomiplan og Budsjett

33 Ut over dei nasjonale satsingsområda, har skulen hatt fokus på vidareføring av tidlegare arbeid med vurdering for læring. Bruk av digitale læremiddel er eit viktig område for å legge til rette for gode grunnleggande ferdigheiter og god tilpassing av opplæringa, dette er difor noko vi vil satse på å vidareutvikle i åra som kjem. Spesialundervisning Andel elever i grunnskolen som får spesialundervisning Åseral kommune 8,7 10,5 7,6 5,6 7,4 Audnedal kommune 8,6 7,2 10,2 8,7 9,7 Marnardal kommune 9,1 8,2 7,6 5,1 5,6 Gj.snitt kommunegruppe 06 10,7 11,6 12,4 12,1 12,2 Gj.snitt Vest-Agder 8 8,5 8,6 8,2 7,8 Andel timer spesialundervisning av antall lærertimer totalt Åseral kommune 24,7 23, ,4 Audnedal kommune 17,4 15,6 18,3 15,4 17,2 Marnardal kommune 15,5 9,1 13,7 12,5 9,4 Gj.snitt kommunegruppe 06 18,9 18,8 19,7 19,2 18 Gj.snitt Vest-Agder 16,9 17,7 18,9 16,8 15,6 Tabellane syner at nivået på spesialundervisning varierer gjennom dei seinare år. Åseral ligg om lag på snittet i fylket, men godt under snittet i kommunegruppa når det gjeld andel elevar med spesialundervisning. Likevel ser vi at Åseral ligg på topp med tildeling av timar til spesialundervisning. Andre indikatorar syner at Åseral har meir spesialundervisning på lågare trinn og mindre på høgare enn dei vi samanliknar oss med, noko som er positivt med tanke på tidleg innsats. Forsking syner at det i dei fleste tilfella gjev betre læringsresultat om ein klarer å tilpasse opplæringa for den enkelte innafor klassen, framfor å drive særskilt undervisning i små grupper eller 1-1. Ressursbruken i Åseral kan tyde på at vi gjennom omlegging av opplæringa for dei som treng tilrettelegging, kan få til ein god reduksjon av ressursbruken knytt til spesialundervisning utan at dette skal gå ut over kvaliteten. Resultata av arbeidet med betre struktur, leiarskap på alle nivå og varierte og tilpassa metodar i læringsarbeidet vil setje oss betre i stand til å handtere elevane innafor klassen sine rammer. Integrering Nytt frå 2015 er at integreringsarbeidet vert lagt inn under skulen sitt ansvarsområde. Tilsett i integreringstenesta har del av stillinga si knytt til undervisning i skulen. Dette skal bidra til eit godt samarbeid og ressursutnytting mellom integreringstenesta og opplæringa, både på grunnskulenivå og i høve til vaksenopplæringa. Mål for peroden: Basert på fokusområde og målsetjingar i kommunale planar har ein sett opp desse måla for planperioden: At utgiftsnivået for skulen er nede på 2014 budsjett nivå i At behovet for spesialundervisning vert redusert gjennom systematisk arbeid internt på skulen, og i samarbeid med barnehage, skulehelseteneste, PPT, KS (Kompetansesenter Sør), BUP og andre eksterne aktørar. At læringsresultata for skulen vert betra, gjennom utviklingsarbeid og kompetanseheving som bygger på forsking for kva som fremmer god læring. At den enkelte elev opplever ein meiningsfull skulekvardag med læring, trivsel, mestring og gode relasjonar, samt at heimen opplever eit nært og godt samarbeid med skulen. At forholda ligg til rette for nye sambygdingar, slik at dei fort kan settast i stand til å ta utdanning og få arbeid, samt fungere og trivast i lokalmiljøet. Økonomiplan og Budsjett

34 Helsehuset planområde 310 Justering av driftsramme: (Alle beløp i kr. 1000) Helsehuset Inntekt Utgift Inntekt Utgift Inntekt Utgift Inntekt Utgift Driftsramme føregåande år: Komp. lønsauke for år Komp. lønsauke - overheng Kompensasjon prisvekst 72 Frisklivssentral 185 Barnevernstiltak - endring omfang -350 Stilling overført. frå ansvar 340 (80 %-stilling) 440 Overført frå ansvar Korrigert brutto Netto ramme drift For 2015 er planområde 310 tildelt netto driftsramme på kr Frisklivssentralen har ligge som tiltak i fleire år, men er nå inne i ordinær drift. Barneverntiltak er redusert med i tråd med tidlegare føringar. Behovsutviklinga framover vil vise om dette let seg gjennomføre. Endring av arbeidsområde gjer at det er overført lønnsmidlar mellom planområda 310 og 340. Utfordringar for planområdet Tenestetilbodet til barn og unge er sentralt i arbeidet for å nå kommuneplanen si overordna målsettinga: Alle i Åseral skal oppleve god livskvalitet og vera godt rusta til å møta framtida. Helsetenesta ser aukande behov og forventningar både når det gjeld førebygging og oppfølging av barn og unge med særlege helsemessige/sosiale utfordringar og deira familiar. Behov for psykososial støtte er særleg merkbart. Det må leggjast til rette for tverrfagleg innsats internt i kommunen og med andre samarbeidspartar. Helsetenesta samarbeider med skule og barnehage om fleire tiltak for å sikre tidleg innsats og forebygge uheldig utvikling. Leiarane må arbeide med rammebetingelsane for å sikre at tiltaka kan gjennomførast. Som følgje av samhandlingsreforma har kommunen fått utvida ansvar for helsetenester. På bakgrunn av forventa utvikling i befolkning, teknologi og medisin kan ein i åra som kjem rekne med store endringar i sjukehusstruktur, organisering av helsetenester og fordeling av oppgåver mellom kommunar og sjukehus, og interkommunalt samarbeid vil bli viktig for å lykkast med helsereforma. Lindesnesregionen samarbeider om kreftkoordinator, psykolog, folkehelse/forebygging og psykisk helse («Nytt grensesnitt»). Regionen har starta samarbeid med sjukehuset om eit prosjekt som gjeld overvekt og fedme blant barn og unge. Vi er også med på opplæringsprogrammet «Tidlig Inn». Dette handlar om tidleg intervensjon. Lindesnesregionens Medisinske Senter (LRMS) vil bli opna i desember. Senteret er plassert i dei tidlegare lokala til Mandal sjukehus og samlokalisert med legevakta. I tillegg til å ha døgnplassar for øyeblikkeleg hjelp er LRMS også tenkt å bli eit kompetansesenter på helseområdet innan regionen. Prosjektet vil i hovudsak bli finansiert ved statlege tilskot. Økonomiplan og Budsjett

35 Legevaktformidlinga blir frå 1 juli 2015 overført frå Kristiansand til Mandal. Ein forventar ikkje meirutgifter knytt til dette. Den lokale legevaktordninga saman med Audnedal og Hægebostad held fram. Etter at kommunane slutta å ta inn turnuslegar, ser ein at det kan bli ei utfordring å ha nok legar til å sikre ei forsvarleg vaktbelasting. Eininga ser også at det er ei utfordring å oppretthalde dei gunstige fastlegeavtalane som er inngått utan å ta inn ekstern vikar. Tilpassing til endringar - både når det gjeld tenestebehov, økonomisk ramme og teknologi - kan bli ei utfordring framover. Endringane skjer stadig raskare, og det blir viktig å sikre kompetanse i personalgruppa for å møte desse utfordringane. Mange av punkta som er nemnt ovafor, vil vera naturleg å ta opp i samband med rulleringa av samfunnsdelen i kommuneplanen. I Åseral som elles ser ein generell auke i forventningane til offentlege tenester, og det trengs ei drøfting av kva som er rett nivå på kommunale tilbod. Mål for perioden Basert på fokusområde og målsettingar i kommuneplanen har ein sett opp desse måla for planperioden: Intensjonane med samhandlingsreforma blir gjennomført ved tett samarbeid innan regionen og med spesialisthelsetenesta. Avdelinga har nødvendig fagkompetanse til å meistra nye oppgåver som følgjer av reforma. Dette inneber og ei avklaring av kva tilbod kommunen skal ha sjølv og kva ein bør samarbeida med andre om. Det blir lagt vekt på fleksibilitet og omstillingskompetanse i personalgruppa. Opplæringsplanen blir revidert årleg. Avdelinga har system for internundervisning i tillegg til aktiv bruk av relevante eksterne opplæringstilbod. Regelmessig inntak av lærling i omsorgsfag. Behandlingstilbodet i kommunen er utvida ved bruk av moderne teknologi. Avdelinga har styrka kompetansen innan bruk av elektronisk fagsystem, og personalet kan nytta fagsystema heime hos brukarane. Teknisk utstyr er oppdatert og godt tilpassa. Videokonferansar blir brukt som eit godt alternativ ved samarbeidsmøte av ulike slag, både i samarbeid mellom kommunar og i forhold til spesialisthelsetenesta. Dei tilsette erfarer at dette frigjer tid til faglege oppgåver. Tenestene har god kvalitet og blir utvikla med stor grad av medverknad frå brukarar og tilsette. Regelmessige brukarundersøkingar skal visa positiv utvikling samanlikna med året før. Kommunen vektlegg førebyggande innsats. Ein har oversyn over faktorar som påverkar levekåra og nyttar dette ved prioritering av tiltak. Vi har fokus på tidleg innsats for å hindre at problem utviklar seg. Tverrfaglege tiltak retta mot barn og unge har høg prioritet. Dei tilsette opplever å ha eit godt psykososialt arbeidsmiljø og fagleg utfordrande arbeidsoppgåver. Leiarane har fokus på oppfølging av sjukefråver. Tilrettelegging skjer utan at det fører til auka belastning for medarbeidarar. Aktiv bruk av tilboda frå NAV arbeidslivssenter. KOSTRA-tal Netto driftsutgifter per innbyggjar i kroner, kommunehelsetenesta: Åseral kommune Audnedal kommune Marnardal kommune Gj.snitt kommunegruppe Gj.snitt Vest-Agder Driftsutgifter til helsetenester har gått ned det siste året. Hovudårsak til dette er at vi ikkje har hatt turnuslege samt at det ikkje var full vikardekning ved sjukefråvær. Vi ligg framleis godt over snittet for kommunegruppa. Åseral har betre dekning enn dei fleste andre kommunar både når det gjeld lege-, fysioterapi- og helsesøstertenesta. Utgifter til kommunale helsetenester må vurderast opp mot kostnadar ved samhandlingsreforma. Samanlikningstal for bruk av spesialisthelsetenester syner at vi så langt ligg langt under andre kommunar. Økonomiplan og Budsjett

36 Netto driftsutgifter per innbyggjar 0-17 år, barneverntenesta: Åseral kommune Audnedal kommune Marnardal kommune Gj.snitt kommunegruppe Gj.snitt Vest-Agder Dei siste åra er det sett inn omfattande tiltak for fleire barn/familiar. Utgiftsauken i høve til 2010 ligg på nivå med kommunegruppa. Vi meiner dette er rett prioritering av ressursar med tanke på å gi dei barna som treng det eit betre utgangspunkt for framtida. Tidleg innsats og god kvalitet på barneverntenesta må også vera god samfunnsøkonomi på lang sikt Pleie, rehabilitering og omsorg planområde 340 Justering av driftsramme: (Alle beløp i kr. 1000) Pleie, rehab. og omsorg Inntekt Utgift Inntekt Utgift Inntekt Utgift Inntekt Utgift Driftsramme føregåande år: Komp. lønsauke for år Komp. lønsauke - overheng Kompensasjon prisvekst 20 Reduserte inntekter langtidsopphald 250 Kommunal medfinansiering av -945 spesialisthelsetenesten IKT-utgifter overført til Service kontoret (utg. DDV) Stilling overført til ansvar 310 (80 %-stilling) -440 Overført til ansvar Reduksjon vikarbruk -250 Korrigert brutto Netto ramme drift For 2015 er planområde 340 tildelt netto driftsramme på kr Det er gitt kompensasjon for reduserte inntekter ved institusjonsopphald. Endring av dei økonomiske verkemidla ved samhandlingsreforma gir ein rammereduksjon på kr Vår kommune har ikkje hatt så store utgifter til spesialisttenester og vil difor tape på omlegginga. Berekna reduksjon av vikarutgiftene er oppfølging av tidlegare vedtatt innsparingstiltak. Endring av arbeidsområde gjer at det er overført lønnsmidlar mellom planområda 310 og 340. Økonomiplan og Budsjett

37 Utfordringar for eininga Folkehelseprofilen 2014 syner at Åseral på dei fleste områda ikkje har sikre avvik frå landsnivå. Sjukdomar og plager knytt til muskel- og skjelettsystemet ser ut til å vera meir utbreidd enn i landet som heilhet, vurdert etter data frå fastlege og legevakt. Andel uføretrygda under 45 år er òg høgare enn i landet elles. Kommunen ligg godt an på andel kvinner som røykjer, noko betre på andel hjerte- og karsjukdommar, og det er lite bruk av medikament til type 2-diabetes. Det trengs å gå nærare inn i statistikk og lokal kunnskap for målretta førebyggjande innsats. Tenestetilbodet er sentralt i arbeidet for å nå kommuneplanen si overordna målsettinga: Alle i Åseral skal oppleve god livskvalitet og vera godt rusta til å møta framtida. Som følgje av samhandlingsreforma har kommunen fått utvida ansvar for helsetenester. På bakgrunn av forventa utvikling i befolkning, teknologi og medisin kan ein i åra som kjem rekne med store endringar i sjukehusstruktur, organisering av helsetenester og fordeling av oppgåver mellom kommunar og sjukehus, og interkommunalt samarbeid vil bli viktig for å lykkast med helsereforma. Lindesnesregionen samarbeider om kreftkoordinator, psykolog, folkehelse/ forebygging og psykisk helse («Nytt grensesnitt»). I tillegg vil det interkommunale døgntilbodet for øyeblikkeleg hjelp (Lindesnesregionens medisinske senter - LRMS) bli iverksett i Vi har eit omsorgssenter som er lite praktisk utforma i høve til eksisterande og framtidige behov - bygget har i tillegg høge driftskostnader. Tilbodet til aldersdemente er høgt prioritert, men personalet opplever dagleg at det er stort behov for betre tilrettelagt bygning og uteområde. Bygningen er òg sterkt prega av nedprioritert vedlikehald dei seinare åra, då ein har hatt eit nytt omsorgsbygg i pågåande planprosessar. Det vil vere krevjande å bygge om dagens bygningsmasse til eit moderne omsorgssenter som er tilpassa dagens krav. Folketalsprognosane viser at det i åra framover blir færre i dei eldste aldersgruppene og litt fleire yngre alderspensjonistar. Dette har konsekvensar for samansetting av tenestetilboda, og det trengs ei grundig vurdering av korleis kommunen skal løysa framtidige behov. Eit sentralt spørsmål er fordeling mellom institusjonsplassar og tilrettelagte bustader med heildøgns omsorg. Tilpassing til endringar - både når det gjeld tenestebehov, økonomisk ramme og teknologi - kan bli ei utfordring framover. Endringane skjer stadig raskare, og det blir viktig å sikra kompetanse i personalgruppa for å møte desse utfordringane. Mange av punkta som er nemnt ovafor, vil vera naturleg å ta opp i samband med den pågåande rulleringa av samfunnsdelen i kommuneplanen. I Åseral som elles ser ein generell auke i forventningane til offentlege tenester, og det trengs ein grundig gjennomgang av kva som er rett nivå på kommunale tilbod. Mål for perioden Basert på fokusområde og målsettingar i kommuneplanen har ein sett opp desse måla for planperioden: Det blir lagt vekt på fleksibilitet og omstillingskompetanse i personalgruppa. Opplæringsplanen blir revidert årleg. Avdelinga har system for internundervisning i tillegg til aktiv bruk av relevante eksterne opplæringstilbod. Regelmessig inntak av lærling i omsorgsfag. Behandlingstilbodet i kommunen er utvida ved bruk av moderne teknologi. Avdelinga har styrka kompetansen innan bruk av elektronisk fagsystem, og personalet kan nytta fagsystema heime hos brukarane. Teknisk utstyr er oppdatert og godt tilpassa. Tenestene har god kvalitet og godt omdømme, og blir utvikla med stor grad av medverknad frå brukarar og tilsette. Regelmessige brukarundersøkingar skal visa positiv utvikling samanlikna med året før. Innbyggjarar i alle delar av kommunen skal kunna få tenestetilbod i eigen heim så langt dette er forsvarleg. Endring av omsorgsprofil ved auka ressursbruk til heimebaserte tenester og mindre andel til institusjonsomsorg. Tilbodet til aldersdemente og deira pårørande har prioritet. Demensteamet er sentralt ved tilrettelegging av tilbodet for den enkelte. Aktivitetstilbod til heimebuande demente er eit tilbod som blir brukt av den aktuelle brukargruppa. Kommunen legg til rette for at dette tilbodet blir utvikla vidare saman med brukarane. Dei tilsette opplever å ha eit godt arbeidsmiljø og at dei har fagleg utfordrande arbeidsoppgåver i sin arbeidskvardag. Turnusplanar for omsorgstenestene har ein god balanse mellom tenestekrav og personlege ønskje om tilpassingar av arbeidstid. Leiarane har fokus på oppfølging av sjukefråvær. Tilrettelegging skjer utan at det fører til auka belastning for medarbeidarar. Aktiv bruk av tilboda frå NAV arbeidslivssenter og «Raskere Frisk». Økonomiplan og Budsjett

38 KOSTRA-tal Netto driftsutgifter per innbyggjar i kroner, pleie- og omsorgstenesta: Åseral kommune Audnedal kommune Marnardal kommune Gj.snitt kommunegruppe Gj.snitt Vest-Agder Utgiftene har gått ned siste året. Vi ligg framleis godt over nabokommunane og fylket, men nå under kommunegruppa. Samla tenestebehov er høgt, og ein må sjå utgiftene i samanheng med dette. Andelen brukarar med omfattande tenestebehov er på 33 %, medan gjennomsnitt for kommunegruppa og landet ligg på %. Andre faktorar som påverkar utgiftene er: Stor og ressurskrevjande bygningsmasse og god bemanning for å unngå unødig bruk av medikament. Tenestetilbodet går ut over det som er klart lovpålagt, men ein ser dette som positivt i høve til å utsette behov for institusjonsplass NAV planområde 390 Justering av driftsramme: (Alle beløp i kr. 1000) NAV Inntekt Utgift Inntekt Utgift Inntekt Utgift Inntekt Utgift Driftsramme føregåande år: Komp. lønsauke for år Komp. lønsauke - overheng Kompensasjon prisvekst 9 Korrigert brutto Netto ramme drift Nettoutgifter for 2014 er berekna til kr NAV-kontoret har 100 %-stilling etter overføring av 20 % for å styrka integreringsarbeidet. I tillegg dekker vi ein avtalt del av utgiftene til felles leiar. Det lokale NAV-kontoret er eit samarbeid mellom kommune og stat innanfor arbeids- og velferdstjenestene (NAV-reformen). Åseral kommune deltek i eit samarbeid med Arbeids- og velferdsetaten i Vest-Agder og kommunane Marnardal og Audnedal. Fram til september 2014 har leiar vore tilsett i Marnardal kommune. NAV-kontoret har for tida ein fungerande NAV-leiar tilsett i stat. Fellesskapets formål er å få fleire i arbeid og aktivitet og færre på stønad. NAV kommune har ansvar for følgande tenester: Økonomisk sosialhjelp Økonomisk rådgiving og gjeldsrådgiving Flyktningarbeid med busetting, integrering og arbeidstrening Husbankens kommunale utlåns- og tilskotsordning, bustøtte og administrasjon av flyktningebustader Kvalifiseringsprogrammet Ansvar for koordinering av ulike NAV-tenester Økonomiplan og Budsjett

39 KOSTRA-tal Netto driftsutgifter til sosialtenesta per innbyggjar år: Åseral kommune Audnedal kommune Marnardal kommune Gj.snitt kommunegruppe Gj.snitt Vest-Agder Mål for perioden: Kort stønadsperiode Lågt tal på sosialstønad Flyktning Nav Kommune Aktiviteter 2015 Integrerte tenester i NAV. Bestillinga til NAV er å jobbe på tvers av statleg og kommunal forvaltning, å levere heilskapleg og einskapleg til brukarane/arbeidsgjevarane mv. Økonomisk rådgiving Søke alternative mogelegheiter for sosialhjelp Kvalifiseringsprogrammet, andre tiltak som kan føre til varig arbeid. Tett oppfølging av flyktningar m.o.t. gjennomføring av introduksjonsprogram og norskopplæring. Økonomisk rådgiving. Arbeidsgruppe i NAV Marnardal, NAV Audnedal og NAV Åseral bestående av kommunalleiarar i kommunane, assisterande fylkesdirektør i NAV Vest-Agder og NAV-Leiar. Milepæler for 2015 Løpande Løpande Løpande Løpande Økonomiplan og Budsjett

40 2.7.4 Drift og utvikling Rammeområdet Drift og utvikling består av eining for Utvikling, eining for Drift og vedlikehald og eining for Reinhald. Justering av driftsramme: (Alle beløp i kr. 1000) Drift og utvikling Inntekt Utgift Inntekt Utgift Inntekt Utgift Inntekt Utgift Driftsramme føregåande år: Komp. lønsauke for år Komp. lønsauke - overheng Kompensasjon prisvekst 82 Red. årsverk DRU i tilbakeført 2015 Endring av adm. leiing 185 Auka gebyr dispensasjonssaker % stilling frå ansvar (teneste 38021) Auke VA-avgifter pga. nye invest. Auka utg. til slam frå kom. anlegg Auka utg. til brøyting av kom. vegar 250 Brannvesenet utg. utover deflator 35 Auka inntekter VA Auke innt. VA - fleire abonnentar Auke VA-gebyr med 3 % utover deflator -280 Korrigert brutto Netto ramme drift Rammeområde Drift og utvikling (DRU) er samla tildelt ei ramme på kroner for Drifts- og investeringstiltak kjem i tillegg. Driftstiltaka utgjer ein kostnad på kr , medan kostnadsramme for investeringar i 2015 er kroner. Som følgje av endring i organisasjonsstrukturen har einingsleiarane no eit meir sjølvstendig ansvar for sine område. Nytt av året er altså at dei einskilde einingane får tildelt sine rammer. Avdelingssjefen sitt område (ansvar 500) er teken bort. Dei tenestene som låg der er i all hovudsak fordelt på Utvikling (510) og Drift og vedlikehald (540). Økonomiplan og Budsjett

41 Utfordringar for rammeområdet Vi kan vel slå fast at investeringar innan vatn- og avløpssektoren (VA) utan tvil er den største utfordringa for rammeområdet dei neste åra. Naudsynte utbyggingar i nær framtid vil gje store utfordringar med omsyn til låneopptak og storleiken på kommunale avgifter. Nytt reinseanlegg på Kvesmonen er finansiert, og sjølve bygginga vil starte til våren. Dagens reinseanlegg på Ljosland har korkje tilstrekkeleg kapasitet eller tilfredsstillande reinseprosess for å stette reinsekrava. Vi arbeider med forprosjekt for å sjå på kva mogelegheiter vi har. Resipientundersøkinga blir avslutta i månadsskiftet oktober/november, og vi er lova rapporten i løpet av november. Før den tid er det vanskeleg å konkludere med kva vi må gjere vidare. Det einaste vi veit er at noko må vi gjere og at det kostar. I høve kommunal finansiering vil det for nokre tiltak innan VA kome an på når grunneigar ønskjer å bygge ut eit område, det vere seg opning av eit nytt felt eller fortetting i eksisterande. Desse tiltaka er det vanskeleg å budsjettere på rett år. På den andre sida kan det vere akseptabelt å ta desse sakene som einskildsaker utanom budsjettprosessen då det i stor grad er tiltak der vi får att pengane våre med tilkoplingsavgifter. Vi må òg ta høgde for m.a. utskifting og forbetring av leidningsnettet på VA. Arbeidet med samfunnsdelen av kommuneplanen er godt i gang. Når kommuneplanen blir vedteken, har vi ein jobb å gjere med å arbeide mot dei måla som blir nedfelt der. Utarbeiding av ein handlingsdel vert vesentleg for å nå måla. Økonomiplanen vil etter kvart vera ein del av denne. Rammeområdet sine mål for 2015 Mål for heile økonomiplanperioden tenkjer vi skal utarbeidast i handlingsprogrammet når den nye samfunnsdelen i kommuneplanen er vedteken. Vi har difor berre sett opp konkrete mål for Einingsleiarane viser budsjettdisiplin Einingsleiarane skal vere opptekne av godt arbeidsmiljø og sjukefråvær Utarbeide handlingsprogram etter at ny kommuneplan er vedteken. Vi må kunne sjå heile lina frå måla i kommuneplanen, via handlingsprogrammet, til konkrete tiltak. Då er målet at vi får ein endå betre samanheng i arbeidet vi gjer. Handlingsprogram Drift og utvikling Driftsbudsjett Investering Tiltak (alle tal i 1000 og netto utgift per år) Hamkoll bru Kurs ny medarbeidar byggesak Ny musling Bortelid RA Ljosland RA Ajourføring Bortelid - Ljosland Bergeløypa Bortelidtjønna rundt Håvestøl bru Økonomiplan og Budsjett

42 Rammeområdet sine kommentarar til handlingsprogrammet Tiltak 2015 Hamkoll bru Vi har årleg kontroll av dei 27 kommunale bruene. Vi har eit generelt etterslep på vedlikehald av bruer. To av bruene har skader med følgjer for bereevna. Skadane er førebels ikkje av ein slik karakter at dei er å rekne for akutte. Vi foreslår å utbetre Hamkoll bru i Ny medarbeidar kursing Ny medarbeidar på Eining for Utvikling treng kompetanseheving. Ajourføring av kart Ljosland og Bortelid GEOVEKST er eit samarbeid om felles etablering, forvaltning, drift, vedlikehald og bruk av geografisk informasjon. Samarbeidet blei etablert i 1992 med Norges energiverksforbund, Kommunenes Sentralforbund, Landbruksdepartementet, Statens vegvesen, Statens kartverk og Televerket som sentrale aktørar. Som part i samarbeidet følgjer det både rettar og plikter. Utgiftene til prosjekt i regi av GEOVEKST er fordelt ut frå kost/nytte der det blir nytta fordelingsnøklar som er utarbeidd av partane sentralt. I utbyggingsområda våre (Bortelid, Eikerapen og Ljosland) skjer det oftast endring. Difor er det ekstra viktig at grunnlagsdataa er oppdatert i desse områda. For 2015 er ajourføring av FKB (felles kartdatabase)-data for Ljosland og Bortelid eit prosjekt i regi av GEOVEKST. Ny musling Bortelid reinseanlegg Reinseanlegget i Bortelid slit med kapasiteten i dei periodane med mest tilrenning, slik som påske og vinterferie. Då reinseanlegget vart bygd, blei det lagt til rette for to reinseeiningar (muslingar). Berre ein musling vart installert. Tanken er no å installere musling nr. to for å auke kapasiteten. Ljosland reinseanlegg Dagens reinseanlegg ved Farevatn har ikkje kapasitet eller tilfredsstillande reinseprosess for å stette reinsekrava. For tida pågår forprosjekt for utgreiing av korleis dette skal løysast. Rapporten på forprosjektet skal etter planen vere klar i løpet av november Uansett kva løysing som blir valt, er det ei stor investering. Kostnadane er førebels ikkje klare, difor blir tala i økonomiplanen ikkje heilt eksakte. Vi tenkjer å utføre ein del «førebuande» arbeid i Bergeløypa 1 Gjeld ein del av traseen av Bergeløypa på Bortelid. Anlegget ligg i handlingsprogrammet til kommunedelplanen for idrett, friluftsliv og fysisk aktivitet. I tiltaket er det rekna inn kr i kommunalt tilskot. Vi finansierer dette med midlar som står på fond etter anleggsbidrag i utbyggingsområda (utbyggingsavtalemiddel). Bortelidtjønna rundt I fleire år har vi arbeidd for å få til ein gang- og sykkelveg rundt Bortelidtjønna. Det er delen frå parkeringsplassen ved Berge, nord-nordvest for tjønna retning alpinsenteret, som ikkje er opparbeidd. Totalkostnad er rekna til to millionar kroner. Av dette ligg det inne spelemidlar på kr Kommunen må imidlertid mellomfinansiere spelemidlar. Anlegget ligg i handlingsprogrammet til kommunedelplanen for idrett, friluftsliv og fysisk aktivitet. Tiltaket er finansiert med middel frå utbyggingsavtalar. Tiltak ikkje prioritert Digitalisering av mapper Tiltaket gjeld først og fremst sluttføring av scanning til «gardsarkivet» byggesak/oppmåling. Vidare omfattar tiltaket scanning av mapper som inneheld originaldokument tilhøyrande kommunale eigedommar, samt originale avtalar som ikkje kan knytast til nokon eigedom. Arbeidet er stipulert til i overkant av tre månadsverk. Økonomiplan og Budsjett

43 Energi- og klimatiltak Vindaugo i 1. etasje på skuler er frå 1970/71 og gir eit stort varmetap. Tiltaket er kalkulert til kr Tiltaket er tilskotsberettiga med %frå ENOVA. I tillegg var det tenkt at energigruppa skulle ha nokre midlar og arbeide med for å halde fram det gode arbeidet deira. I arbeidet med kommuneplanen må det gå fram kva for funksjon/mandat energigruppa skal ha i framtida. Ny innregulering av ventilasjonsanlegget på rådhuset Det har vore ein del større og mindre ombyggingar av rådhuset sidan det blei bygd. Gjennom åra har det medført at nokre rom får inn for mykje luftmengde (kan følast som trekk) medan andre rom får for liten luftmengde. Åknes reinseanlegg/bårehus Skifte kledning, vindauge og dører i fasade syd. Leidningsnett VA Tiltak for lekkasjesøk og tetting av nett. Tetting av leidningsnettet og kummar vil gje mindre lekkasjar, som igjen sparer kapasitet for vatn- og avløpsanlegga. Det fører til at anlegga held lengre før dei må utvidast. Takoverbygg Austrudsmonen I gavl som vender mot syd er det tenkt ein carport for å skjerme bilane for sol, snø og is. Kantslåttmaskin Til kantslått av kommunale vegar. Potensiale for litt inntekter ved slått av private vegar både skogsbilvegar og i hytteområda. Uteområde og parkeringsplass Åseralsheimen Gjeld arealet der husa etter Per Åsland stod. Arealet har fort interesse for Åseralsheimen og uteareal i sentrum generelt. Bør lagast ny gangveg opp til Åseralsheimen slik at det blir lettare å ta seg fram med rullestol. I tillegg må arealet forskjønnast i høve til slik det framstår i dag. Håvestøl bru Brua har skader med følgjer for bereevna Skadane er førebels ikkje av ein slik karakter at dei er å rekne for akutte. Vi foreslår å utbetre Håvestøl bru i Vegar: Skarpeteigen og Smeland Desse vegane har absolutt trong for ei oppgradering. Det er ikkje tilstrekkeleg med reasfaltering. Standarden må oppgraderast. Tiltaka er delvis investering og delvis vedlikehald. I arbeidet vårt med å utarbeide vedlikehaldsplanar omfattar det òg vegar. Desse to vegane er trekt fram då dei er vurdert til å stå først i køa. Høgdebasseng Eikerapen Trong for auka kapasitet på høgdebassenget for å betre leveringssikkerheita frå 50 m3 til 100 m3. VA-trasé Bjelkelaget VA-trasé for påkopling av eksisterande hytter. Temperaturmåling utestasjonar Ved å ha kontroll med temperaturen inne og ute på pumpestasjonar og trykkforsterkarar kan ein lettare hindre frostsprenging av vassinstallasjonar. Hovudplan avløp Hovudplanen for avløp som kommunen har i dag er utgått for fleire år sidan. For å møte utfordringane på avløpssida er det viktig å ha ein strategiplan for avløp. I arbeidet med vassforskrifta er det sagt at alle kommunar bør/må ha ein oppdatert hovudplan for avløp. Vi har rammeplanar for Bortelid (2006), Eikerapen (2007) og Ljosland (2013). Det er dei vi arbeider ut frå. Økonomiplan og Budsjett

44 Felles planressurs Vidareføre «Felles planressurs» på fast basis når prosjektperioden er over ved utgongen av Dei tre samarbeidskommunane, samt fylkeskommunen, er svært nøgde med samarbeidet. Av den grunn ønskjer vi å vidareføre samarbeidet på fast basis etter I framlegg til samarbeidsavtale med fylkeskommunen er denne stillinga tatt inn som eit av elementa. Det tyder på at fylkeskommunen er positive. Det må likevel understrekast at avtalen førebels ikkje er handsama politisk. Etter kva signal vi har fått frå fylkeskommunen i styringsgruppa for felles planressurs, må kommunane finansiere kr meir enn vi gjer i dag. Det vil for Åseral bety ein auke på om lag kroner. Det er òg viktig å ta med seg at dei planleggjarane som er tilsett i Åseral kommune har fått nye stillingar slik at planressursen er redusert. Med planleggingsoppgåvene vi står overfor, er det absolutt trong for meir kapasitet på plan. Vedlikehald av bruer Vi har eit generelt etterslep på vedlikehald av bruer. Vi bør difor sette av ein sum til slikt arbeid kvart år. Ajourføring av kart Eikerapen og Kyrkjebygd Eit GEOVEKST-prosjekt på lik line med ajourføring av kart for Ljosland og Bortelid. Skifte av dusjhovud Dusjhovuda i garderobane i fleirbrukshallen har ei levetid på år. GPS oppmåling I 2018 er GPS-utstyret sju år gammalt. Vi bør då bytte det ut. Kapasitetsauke Farevatn vassverk Tiltaket som det vart løyvd pengar til for 2014 blei gjennomført hausten 2013 pga. havari på anlegget. Etter å ha hatt denne oppgraderinga kan vi klare oss med anlegget slik det er fram til VA-trasé Oddan og Kløystøl Trasé for påkopling av eksisterande hytter. Forprosjekt Kylland reinseanlegg Dagens reinseanlegg på Kylland er frå 1987 og er eit reint biologisk anlegg. Det tilfredsstiller ikkje krava til fosforreinsing. Vi hadde eit tilsvarande anlegg på Åknes som var like gammalt. Det havarerte i Det tyder på at vi må førebu oss på kva vi skal gjere vidare med anlegget på Kylland. Økonomiplan og Budsjett

45 Utvikling planområde 510 Justering av driftsramme: (Alle beløp i kr. 1000) Utvikling Inntekt Utgift Inntekt Utgift Inntekt Utgift Inntekt Utgift Driftsramme føregåande år: Komp. lønsauke for år Komp. lønsauke - overheng Kompensasjon prisvekst 44 Red. årsverk DRU i tilbakeført 2015 Endring av adm. leiing 185 Auka gebyr dispensasjonssaker % stilling frå ansvar 150 (teneste 38021) 142 Korrigert brutto Netto ramme drift Frå og med 2015 er teneste Turistkontor (reiseliv) flytta frå Utvikling til Servicekontoret. Endringa medfører ei anna plassering i organisasjonen. Samarbeidet med andre delar av administrasjonen vil halde fram på like line med dagens praksis. Tilsvarande er stillinga som barn- og unges representant i plansaker og trafikktryggleikskontakt (til saman 25 %-stilling) flytta frå Servicekontoret (kultur) til Utvikling. Dette er endringar av meir praktisk karakter. Vi har hatt eit relativt lågt gebyr for handsaming av dispensasjonssaker samanlikna med andre kommunar. Sjølv om vi doblar gebyret, ligg vi likevel i nedre sjikt. Gjennom året vil det alltid vere nokre dispensasjonssøknadar. Det vil gje oss ei meirinntekt. Planområdet sine mål for 2015: Vi ønskjer å vere i forkant med planarbeidet slik at vi kan legge til rette for ei heilskapleg og framtidsretta utvikling. Styrking av planressursane er eit middel for å oppnå dette. I 2012 vart det tilsett ein person i stilling som felles planressurs for kommunane Audnedal, Hægebostad og Åseral i samarbeid med Vest-Agder fylkeskommune. Fylkeskommunen har finansiert 75 % av stillinga, medan kommunane har finansiert dei resterande 25 %, med lik del på kvar. Dette er eit treårig prosjekt som er finansiert ut Det er eit mål at «Felles planressurs» blir vidareført på fast basis når prosjektperioden er over ved utgongen av Økonomiplan og Budsjett

46 Drift og vedlikehald planområde 540 Justering av driftsramme: (Alle beløp i kr. 1000) Drift og vedlikehald Inntekt Utgift Inntekt Utgift Inntekt Utgift Inntekt Utgift Driftsramme føregåande år: Komp. lønsauke for år Komp. lønsauke - overheng Kompensasjon prisvekst 31 Auke VA-avgifter pga. nye invest. Auka utg. til slam frå kom. anlegg Auka utg. til brøyting av kom. vegar 250 Brannvesenet utg. utover deflator 35 Auka inntekter VA Auke innt. VA - fleire abonnentar Auke VA gebyr med 3 % utover deflator -280 Korrigert brutto Netto ramme drift Etter nye anbod på snørydding/brøyting og auka slammengd som følgje av auka antall abonnentar får vi meirutgifter på desse postane. Brannvesenet (beredskapsavdeling, førebyggjande avdeling og feieavdeling) er flytta frå ansvar 500 (avdelingssjef DRU) til 540. Brannvesenet har totalt sett òg hatt ein auke på utgiftene ut over deflator. Inntektene på vatn- og avløpsgebyr (VA) vart om lag kr høgare enn budsjettert i Vi legg òg opp til at vi får 20 nye tilkoplingar til VA per år. Årlige gebyr blir rekna frå året etter tilkopling. Det i seg sjølv fører til auka inntekter på kring kroner årleg. I og med at vi står overfor formidable investeringar innan VA-sektoren, har vi lagt til grunn ein større auke i VA-gebyr enn dei andre gebyra. Planområdet sine mål for 2015 Vi har utarbeidd ein del vedlikehaldsplanar, periodiske rutinar og sjekklister for vedlikehald og oppfølging av våre anlegg (bygg og vegar). Desse er lagt inn i dataprogrammet Plania. Målet er å fullføre dette arbeidet i Vi vil då få eit godt grunnlag for å vurdere trongen for vedlikehald og kor mykje midlar som trengst. Vi må òg definere kva standard vi vil ha på våre anlegg. Vi vil framleis ha fokus på energiforbruket vårt. Sjølv om det ikkje er sett av pengar til tiltak komande år, må vi sjå på kva vi vil satse vidare på. Samstundes må vi ha i tankane at når vi sparer på t.d. straumrekninga, taper vi inntekter på konsesjonskrafta. Økonomiplan og Budsjett

47 Reinhald planområde 550 Justering av driftsramme: (Alle beløp i kr. 1000) Drift og vedlikehald Inntekt Utgift Inntekt Utgift Inntekt Utgift Inntekt Utgift Driftsramme føregåande år: Komp. lønsauke for år Komp. lønsauke - overheng Kompensasjon prisvekst 7 Korrigert brutto Netto ramme drift Ingen endring i driftsramma utover pris- og lønnsvekst. Planområdet sine mål for 2015 Vi har utarbeidd ein del vedlikehaldsplanar, periodiske rutinar og sjekklister for vedlikehald og oppfølging av våre anlegg (bygg og vegar). Desse er lagt inn i dataprogrammet Plania. Målet er å fullføre dette arbeidet i Vi vil då få eit godt grunnlag for å vurdere trongen for vedlikehald og kor mykje midlar som trengst. Vi må òg definere kva standard vi vil ha på våre anlegg. Økonomiplan og Budsjett

48 3. BUDSJETT 2015 Dette er den bindande delen av økonomiplanen. Dei rammene som her blir fastsett for drift og tiltak er bindande for administrasjonen. For investeringstiltak er det berre kommunestyret som kan gjere endringar. 3.1 Oppsummering av budsjett og budsjettføresetnadar: Budsjettet for år 2014 byggjer på ei lønsauke på 3,3 % og prisauke på 2 %. Det er det same som er føreslått i statsbudsjettet og som vil gje ein deflator på 3,0 %. I budsjettet for 2015 blir det vidareført at budsjettert lønsauke blir lagt samla under eit felles ansvarsområde. Det er budsjettert med 1,8 mill. i lønsauke. Økonomiplan og Budsjett

49 Planområda har fått justert si ramme etter lønsoppgjeret i Det er gjeve tillegg for auka kostnad for 2014 og overhenget som kjem som kostnad i Planområda sine rammer neste år er også justert for prisauke. Tillegget er berekna etter sum kjøp av varer og tenester minus brukarbetalingar og salsinntekter. Føresetnaden for driftsinntektene vedkomande sal og refusjon av varer og tenester, er at dei skal auke med same prosent som løns- og prisauken. Unntak frå dette er omtalt under punktet for avgifter og gebyr Det har dei siste åra vore fokus på at driftsinntektene er lågare enn driftsutgiftene. Brutto driftsresultat har vore negativt. Det seier oss at vi har brukt meir på drift enn det vi har hatt i driftsinntekter. I det vedteke driftsbudsjettet for 2014 var brutto driftsresultat forbetra samanlikna med budsjett I framlegg til budsjett 2015 har vi tatt eit steg i feil retning i forhold til brutto driftsresultat. Årsaka til at vi ikkje klarer å betre driftsbalansen er at dei sentrale driftsinntektene som kommunen mottar ikkje aukar i same takt som løn og pris. Og at vi innafor enkelte sektorarar har hatt ein betydeleg auke i utgifter. Brutto driftsresultat er i framlegg til budsjett omlag 1,9 mill. i minus når vi ikkje tek omsyn til slit og elde på anleggsmidla våre. Pensjonsutgiftene for kommunen er høge, men vi reknar ikkje med at dei vil auke i Så pensjonsutgiftene for dei forskjellige ordningane er lagt på same nivå som i budsjettet for Bortsett frå utgifter til Statenes pensjonskasse, kor utgiftene er redusert med 3 %. Reduksjonen i beløp er på , jf. driftsramme til Åseral skule. Utbytte frå Agder Energi har vore ei stor og viktig finansinntekt for Åseral. Eigarane bestemte at utbytte frå og med 2014 skal utbetalast meir etter selskapet sitt resultat og ikkje som eit fast beløp som tidlegare. Vi har budsjettert ut frå eit utbyttegrunnlag frå selskapet på 700 mill. og då blir kommunen sitt utbytte på 7,0 mill. Vi har lagt til grunn ei avkastning av den langsiktige kapitalen som er plassert i finansmarknaden på 4 %. Halvparten av avkastninga blir føreslått overført til fond som vedlikehald av finanskapitalen. Kommunen har nå opparbeidd seg ei høg lånegjeld, og det medfører betydelege finansutgifter. Viser også til omtale av inntekts- og finanspostane under eit eige kapittel. Det er planlagt fleire investeringar i komande år. Som tidlegare nemnt er mykje av dei oppsparte midlane våre på fond brukt opp. Vi har noko att, så også for 2015 budsjetterer vi med å bruke eigenkapitalfond for å redusere opptak av lån og finansutgifter. Bruken av konsesjonsavgifter i driftsbudsjettet er på same nivå som i 2014 og er på 3. mill. Netto avsetning av konsesjonsavgifter blir då på 2,64 mill. Det er i driftsbudsjettet finansiert driftstiltak for år 2015 med kr. 1,71 mill. I forslaget til budsjett er dei finansiert med bruk av disposisjonsfond. Dei enkelte tiltaka er nærare omtala på dei einskilde tenesteområda. For å få driftsbudsjettet i balanse har det vore naudsynt å bruke disposisjonsfond for år blir henta frå disposisjonsfondet drifts- og investeringsfond. Økonomiplan og Budsjett

50 3.2 Driftsrammar for budsjettår 2015 Tabellen over tildelinga til planområda viser netto driftsrammer for 2015, med og utan driftstiltak. Viser til kapittel 2.7 for nærare omtale av endringar av driftsrammene for planområda. I samsvar med ny organisering som skal gjelde frå årsskiftet, har vi endra det slik at eit planområde i hovudsak er lik ei eining for Budsjettskjema 1A - drift Budsjett Budsjett Budsjett Regnskap (Beløp i 2015 kroner) Skatt på inntekt og formue Ordinært rammetilskot Skatt på eigedom Naturresursskatt Konsesjonsavgifter Mva.-kompensasjon investeringar Andre generelle statstilskot Konsesjonskraft Sum frie disponible inntekter Renteinntekter og finansinntekter Renteutgifter, provisjonar og andre finansutgifter Avdrag på lån Netto finansinnt./utg Til dekn. av tidl. regnsk.m. meirforbruk 0 Til ubundne avsetningar Til bundne avsetningar Bruk av tidl. regnks.m. mindreforbruk Bruk av ubundne avsetningar Bruk av bundne avsetningar Netto avsetningar Overført til investeringsbudsjettet Til fordeling drift Sum fordelt til drift (til planområda) Tiltak over driftsbudsjettet Meir -/mindreforbruk Økonomiplan og Budsjett

51 Budsjett fordeling til: Netto rammer for 2014 Forslag netto driftsrammer 2015 Nye tiltak budsjett 2015 Netto ramme inkl tiltak 2015 Rådmannen med stab Rådmannen Økonomi og personal Service og kultur Politisk styring Oppvekst Levekår Åseral barnehage Åseral skule Helsehuset Pleie, rehab. og omsorg NAV Drift og utvikling Utvikling Drift og vedlikehald Reinhald Felles Sum alle planområda Finansiering av driftstiltaka for 2015 går fram av denne tabellen: Driftstiltak år 2015 Finansieringskjelde Beløp Kompetansebygging - Ledelseskurs Disp.fond Planområde Lærebøker (styrka leseopplæring og stor klasse) Disp.fond Avsetninger Disp.fond DDA IKT-utstyr elever Disp.fond DDA IKT-utstyr ansatte Disp.fond DDA Samhandling Disp.fond Planområde Disp.fond Evaluering av drift ÅK Frivilligsentral Disp.fond Planområde Vaktordning og utvida jordmorstilling Disp.fond Drifts- og invest. fond Hjelpetiltak Disp.fond Evaluering av drift ÅK Disp.fond Hso-fond Hamkoll bru Disp.fond Veg Håvorstad & Espelid Kurs ny medarbeidar - byggesak Disp.fond Evaluering av drift ÅK Bergeløypa 1 Disp.fond Løypeprosjekt Bortelid Energigruppa Disp.fond Drifts- og invest. fond Sum alle driftstiltak år Økonomiplan og Budsjett

52 3.3 Handlingsplan 2015: Ein viser til det som er sagt under dei einskilde tenesteområda vedkommande handlingsprogrammet. Budsjettskjema 2A - investering Budsjett 2015 Budsjett 2014 Reknskap 2013 Investeringar i anleggsmidlar Utlån og forskoteringar Avdrag på lån Avsetningar Årets finansieringsbehov Finansiert slik: Bruk av lånemidlar Inntekter frå sal av anleggsmidlar Tilskott til investeringar Mottatte avdrag på lån og refusjonar Renteinntekter og utbytte Mva.-kompensasjon Andre inntekter Sum ekstern finansiering Overført frå driftsrekneskapen Overført frå driftsrekneskapen - mva komp. Bruk av disposisjonsfond Bruk av ubundne investeringsfond Bruk av bundne fond Sum finansiering Udekka/udisponert Under fylgjer oversyn over investeringstiltak i Utgiftar til det einskilde investeringsprosjekt er inkl. mva. 2B - Investeringstiltak Ansvar Budsjett 2015 Lydutstyr til Minne Ballflate u.trinn Aktivitetsanlegg m/apparat u.tr Ajourføring Bortelid - Ljosland Ny musling Bortelid RA Ljosland RA Bortelidtjønna rundt Sum Investeringstiltak Økonomiplan og Budsjett

53 Finansiering av investeringstiltaka for 2015 går fram av denne tabellen: Investeringstiltak år 2015 Finansieringskjelde Beløp Lydutstyr til Minne Disp.fond Drifts- og Investeringsfond Ballflate u.trinn Disp.fond Drifts- og Investeringsfond Aktivitetsanlegg m/apparat u.tr. Disp.fond Nærområde Kyrkjebygd Startlån Lån Startlån fra husbanken Ajourføring Bortelid - Ljosland Disp.fond Kloaknett / overvaking Disp.fond Hellelegging Kyrkja Ny musling Bortelid RA Lån Søke nytt lån Ljosland RA Lån Søke nytt lån Bortelidtjønna rundt Bundet inv.fond Anleggsbidrag Bortelid Sum ivesteringstiltak år Vi forventar spillemidlar på kr til to prosjekt, «Ballflate u.trinn» og «Aktivitetsanlegg m/apparat u.trinn». Spelemiddel for prosjektet «Bortelidtjnna rundt» er berekna til Det vil gå mange år før vi kan få desse midlane utbetalt. Så difor må vi forskotere frå fond. Når spelemidla blir utbetalt til kommunen, skal dei tilbakeførast til dei fonda vi nå finansierar tiltaka frå. Økonomiplan og Budsjett

54 3.4 Avgifter og gebyr 2014 Sentraladministrasjonen: Utleige av bustader og adm. lokale aukar i tråd med avtalt indeksregulering og iht. avtale. Drift og utvikling: Sjølvkostrekneskapen på vatn og avløp viser at vi ikkje har sjølvkost på dette området. Dei næraste åra står vi overfor store investeringar innan vatn og avløp. Det er viktig at desse utgiftene blir reflektert i avgiftsnivået på rett måte. Ved å begynne å ta inn dette no har vi foreslått å auke dei årlege VA-avgiftene med 3 % ut over deflator (3 %). Nokre få gebyr er styrt av forskrift e.l.. Prisar på t.d. tomter i byggefelt er tidlegare fastsett av kommunestyret. Desse følgjer ikkje vanleg prisauke. Oppvekst og levekår: Husleigene i tilrettelagte bustader er indeksregulert. Mange leigetakarar vil ha rett på bustønad frå Husbanken, og det er ønskjeleg å nytta seg av denne ordninga så langt det let seg gjera. Det blir gjort individuell vurdering av husleiga i tilfelle som fell utanfor statleg bustønad. Staten fastset maksimalsatsar for korttidsopphald på sjukeheim og for praktisk hjelp (heimehjelp) til husstandar med låg inntekt. Satsane blir vedtatt i samband med statsbudsjettet, og vi følgjer desse. For omsorgstenester elles er det ikkje høve til å ta betaling utover sjølvkost. For 2015 er timepris og abonnement for heimehjelp justert med ca 3 %. Auken i timepris har lite å bety for dei som har størst behov dei kjem raskare opp i det månadlege betalingstaket. 3.5 Likviditet Kommunen har gjennom 2014 hatt ein god likviditet. Dette drifts- og investeringsbudsjettet som blir lagt fram til politisk behandling vil ikkje endra betydeleg på det. Åseral 6. november 2014 Kjell Gunnar Olsen Rådmann Svein Ove Nepstad Økonomisjef Økonomiplan og Budsjett

55 Økonomiplan og Budsjett

56 Åseral kommune Januar 2015