Økonomiplan

Transkript

1 Årsbudsjett 2016 Jfr. Kommuneloven 44 med tilhøyrande forskrifter Økonomiplan Jfr. Kommuneloven 44 med tilhøyrande forskrifter Vedteke KS Vedteke KS

2 1. ØKONOMISK STATUS STATSBUDSJETTET KOMMUNEOPPLEGGET ENDRINGAR I DET ØKONOMISKE OPPLEGGET FOR REGJERINGA SITT FRAMLEGG FOR BUDSJETTÅRET SAMLA VEKST I FRIE INNTEKTER TILTAKSPAKKE FOR AUKA SYSSELSETTJING BARNEHAGE OG SKULE HELSE OG OMSORG INNTEKTSSYSTEMET I FLYKTNINGAR OG INTEGRERING KOMMUNEREFORM ØKONOMISKE NØKKELTAL FJELL KOMMUNE BRUTTO OG NETTO DRIFTSRESULTAT DISPOSISJONSFOND UBUNDE INVESTERINGSFOND LÅNEGJELD EIGENKAPITALDEL LANGSIKTIG KAPITALFOND KOSTRA ANALYSE KOSTRA-TAL FOR FJELL KOMMUNE DEMOGRAFISKE TILHØVE ÅRSBUDSJETT DRIFT 2016 FJELL KOMMUNE INNLEIING ØKONOMISK OVERSIKT DRIFT Tabellen som følgjer viser ei meir detaljert oversikt over driftsbudsjettet for 2016: INNTEKTER OVERFØRINGAR MED KRAV TIL MOTYTING FRIE INNTEKTER; RAMMETILSKOT OG SKATT PÅ INNTEKT OG FORMUE ANDRE STATLIGE OVERFØRINGAR UTGIFTER LØNSUTGIFTER / LØNSOPPGJER SOSIALE UTGIFTER KJØP AV VARER OG TENESTER SOM INNGÅR I TENESTEPRODUKSJON KJØP AV VARER SOM ERSTATTAR TENESTEPRODUKSJON OVERFØRINGAR AVSKRIVINGAR BRUTTO DRIFTSRESULTAT FINANS RENTEINNTEKTER, UTBYTTE OG EIGARUTTAK RENTEUTGIFTER, PROVISJONAR OG ANDRE FINANSUTGIFTER AVDRAGSUTGIFTER SEKTORANE RÅDMANNEN RÅDMANNEN STABSFUNKSJONANE SERVICETORGSJEFEN KULTURSJEFEN SKULESJEFEN BARNEHAGESJEFEN

3 5.3.8 SOSIALSJEFEN NAV HELSESJEFEN OMSORGSSJEFEN PLAN- OG UTBYGGINGSSJEFEN EIGEDOMSSJEFEN HOVUDPRIORITERINGAR INVESTERING INVESTERINGSPROGRAM KOMMENTARAR TIL EINSKILDE INVESTERINGSPROSJEKT IKT- SJEFEN SERVICETORGSJEFEN PLAN OG UTBYGGINGSSJEFEN EIGEDOM, BYGG OG ANLEGG ØKONOMIPLANEN HOVUDTALA I ØKONOMIPLANEN

4 1. Økonomisk status Netto driftsresultat Fjell kommune har betra netto driftsresultat dei siste 4 åra og resultatet i 2014 var på + 10,4 mill. Driftsrekneskapen for 2014 var belasta med ekstrautbetalingar til dei private barnehagane for åra med 16,4 mill. Dersom ein korrigerer for dette ville netto driftsresultat ha vore 26,8 mill. Dei siste åra har det vore gjennomført innsparingstiltak i heile organisasjonen som har bidrege til årleg resultatforbetring og positivt resultat i Status 2. tertial 2015 Status pr. 8 månader i 2015 viser eit netto driftsresultat på om lag minus 8 mill før bruk og avsetjing til fond. I tillegg er det venta meirinntekter utover budsjett knytt til integreringstilskot (mottak av flyktningar) på om lag 13 mill. Det er knytt uvisse til mellom anna skatteutviklinga og finansavkastninga dei resterande månadene. Eigenkapital og gjeld Eigenkapiltalgraden (Eigenkapital/Total kapital eks kapitalkonto) har vore stabil dei 3 siste åra og låg på 6,8 % ved utgangen av Disposisjonsfondet var ved utgangen av 2014 på om lag 91 mill og har vore stabilt på om lag same nivå sidan Fjell kommune har lånegjeld på om lag 1,4 mrd. ved utgangen av 2014 noko som utgjer om lag 57 tusen pr. innbyggjar. Det langsiktige kapitalfondet var på om lag 226 mill ved utgangen av 2014 og med gjeldande lågt rentenivå er det ikkje venta at den vil auke vesentleg i Likviditet Likviditeten har betra seg noko gjennom 2014 og styrka seg ytterlegare i Dette har samanheng med resultatforbetringa i form av innsparingstiltaka dei siste åra. Utviklingstrekk i planperioden Fjell kommune står framfor store utfordringar i åra som kjem, mellom anna som følgje av endra behov i befolkninga. Særleg vil dette gjelde innanfor tenesteområda omsorg, sosial og helse. Endringar i befolkningssamansetninga og eit aukande tal eldre i Fjell kommune i åra som kjem gjer at ein lyt tenke annleis, mellom anna i utformina av tenestene til ulike brukargrupper. For å møte noko av utfordringane er det allereie vedteke å byggje eit Lokal medisinsk senter. Det er ei målsetjing å setje av 10 mill kvart år til bygging lokal medisinsk senter (LMS). I tillegg kjem nye oppgåver knytt til auka busetjing og integrering av flykningar i perioden. Det er venta at realauken i dei frie inntektene (skatt og rammetilskot) vil vere moderat i 4-års perioden, mellom anna som følgje av svak oljepris og strukturelle endringar i olje- oljerelatert næring. I tillegg er det venta relativt svak vekst i verdsøkonomien. 3

5 2. Statsbudsjettet Kommuneopplegget 2.1 Endringar i det økonomiske opplegget for 2015 I revidert nasjonalbudsjett var det ein rekna skatteauke for kommunane i år på 4,6 prosent. Dei rekna skatteinntektene for inneverande år er ikkje endra frå revidert nasjonalbudsjett til no. Den samla pris og kostnadsveksten i kommunane (kostnadsdeflatoren) var i revidert nasjonalbudsjett 2,9 prosent. Av dette var rekna lønsvekst 3,2 prosent. Rekna pris- og lønsvekst er ikkje endra frå revidert nasjonalbudsjett til no. 2.2 Regjeringa sitt framlegg for budsjettåret 2016 Det er rekna med ein nominell skatteauke for kommunane frå 2015 til 2016 med 7,4 prosent. Skatteøyret for kommunane er i ,35 prosent. Det er i statsbudsjettet lagt opp til at det kommunale skatteøyret blir 11,8 prosent for Årsaka til framlegget om auken i det kommunale skatteøyret frå 2015 til 2016 er at skattedelen av kommunane sine inntekter er redusert i 2015, som følgje av skattekompensasjonen i revidert nasjonalbudsjett i rammetilskotet, jf. målsetjinga om ein skattedel på 40 prosent av inntektene. Det er lagt opp til at skattedelen av kommunane sine samla inntekter skal vere om lag 40 prosent. Den samla pris og kostnadsveksten i kommunane (kostnadsdeflatoren) er i framlegget 2,7 prosent. Av dette utgjer pårekna lønsvekst også 2,7 prosent. Deflatoren blir nytta til prisjustering av statlege rammetilskot og øyremerka tilskot i statsbudsjettet. Frie inntekter - skatt og rammeoverføring samla Vedlagt tabell syner rammeoverføring og pårekna frie inntekter for Pårekna skatt og inntektsutjamning i tabell byggjer på kommunane sin reelle skatteinngang i I høve til dette grunnlaget er det justert for berekna skatteutvikling i 2015 og I berekning av skatteprognose for 2016 er det justert for same endring i prosent i høve til rekneskap 2014 for alle kommunane uavhengig av den lokale utviklinga i kvar kommune etter Denne skatteprognosen er nytta som grunnlag for pårekna inntektsutjamning. Kommunane må justera for lokale tilhøve knytte til skatteutviklinga. Folketalsutviklinga fram til vil dessutan påverka inntektsutjamninga i rammeoverføring. Veksten i rammeoverføring frå 2015 til 2016 vil variera mellom kommunane. Hovudårsakene er følgjande punkt som påverkar kommunane ulikt: - endra kriteriedata og befolkning - verknad av endringar i inntektssystemet - endring i fordelinga av skjønstilskot - endring i veksttilskot - endring i distriktstilskot. Endra kriteriedata, til dømes talet på psykisk utviklingshemma eller eldre, og befolkning er særleg viktig. 4

6 Prisjustering frå 2015 til 2016 er innarbeidd i oversynet for dei frie inntektene Samla vekst i frie inntekter Det er lagt opp til ein realvekst i dei frie inntektene for kommunane frå 2015 til 2016 på 4,2 mrd. Denne veksten er no den same både om ein reknar vekst frå inntektsnivået i år i revidert nasjonalbudsjett eller frå noverande pårekna inntektsnivå i år, då dette er det same nivået. Veksten er realauke, det vil seie at prisjustering til kroner kjem som eit tillegg. Det er lagt opp til at auken i dei frie inntektene frå 2015 til 2016 skal dekka auka ressursinnsats i kommunane til: 1. Kr. 1,7 mrd. i pårekna meirutgifter som følgje av befolkningsutviklinga, både med omsyn til folkevekst og alderssamansetjing. Samla meirutgifter knytte til befolkningsutviklinga er pårekna å utgjere kr. 2,1 mrd. Heile denne utgiftsveksten er for primærkommunane. 2. Det er venta at pensjonskostnadene for kommunane vil auke ut over det som blir kompensert gjennom prisjustering av inntektene. For kommunane kan denne realveksten i utgiftene omtrentleg reknast til om lag kr. 0,8 mrd. Auken i pensjonskostnadene har samanheng med lønsutviklinga, låg rente, auka levealder og redusert amortiseringstid for premieavvik. 3. Delar av veksten i dei frie inntektene kan dessutan knytast til følgjande satsingsområde: -Kr. 400 mill. til auka satsing innan rusomsorg. Fordeling etter delkostnadsnøkkel for sosialhjelp i inntektssystemet. -Kr. 200 mill. til auka satsing på helsestasjon og skulehelsetenesta. For 2016 vil tilskotsnivået med dette kome opp i samla kr. 667,7 mill. Fordelt mellom kommunane etter talet på innbyggjarar 0-19 år, minst kr ,- per kommune. -Kr. 400 mill. til meir fleksible barnehageopptak. Det er heilårsverknaden i 2016 av kompensasjon frå Utgjer for heile året opp mot kr. 750 mill. Fordeling etter delkostnadsnøkkel for barnehage i inntektssystemet. Det er rekna med ein nominell vekst i kommunane sine samla frie inntekter på landsbasis frå 2015 til 2016 med 4,3 prosent. Veksten er rekna i høve til noverande berekna inntektsnivå i år. Med berekna prisvekst i kommunesektoren på 2,7 prosent, svarar det til ein realauke på 1,6 prosent i frie inntekter for kommunane samla i landet frå 2015 til Auka rammeoverføring blir gitt for nye oppgåver og omfattar også heilårsverknader i denne samanhengen. Utrekna prosentvekst i dei frie inntektene er korrigerte for oppgåveendringar både for kommunane samla og kvar for seg, blant anna i vedlagt tabell. Endringar i rammeoverføring i denne samanheng inngår med andre ord ikkje i den utrekna prosentveksten. 5

7 Det vil også omfatta innlemming i rammetilskotet av øyremerka tilskot, til dømes innlemming i 2016 i samband med døgnopphald for personar med behov for hjelp med ein gong Tiltakspakke for auka sysselsettjing Regjeringa legg fram ein særskilt tiltakspakke for auka sysselsetjing. Som ein del av denne tiltakspakken er det framlegg om eit eige øyremerka eingongstilskot til kommunane for 2016 på til saman kr. 500 mill. Tilskotet skal nyttast til vedlikehald og rehabilitering av skular, sjukeheimar og omsorgsbustader. Tilskotet vil bli fordelt mellom kommunane med eit likt kronebeløp per innbyggjar utan søknad, om lag kr. 96,- per innbyggjar. Tilskotet kjem i tillegg til den signaliserte veksten i inntektene i framlegget frå 2015 til Prosjekt som blir finansierte av tilskotet må bli gjort ferdig i Tilskot vil berre bli gitt for arbeid på bygg som er eigd av kommunen eller kommunale føretak (KF). Kommunane må gi ei kort rapportering med omsyn til bruken av inntektene. Rutinane for rapportering vil bli avklart nærare Barnehage og skule Barnehagar Frå 2016 vil dei ikkje - kommunale barnehagane få den same finansieringa som kommunale barnehagar, det vil seie 100 prosent av tilskot kommunale barnehagar. Kommunane blir kompenserte med samla kr. 180 mill. i auke i rammetilskotet. Det blir gjort endring i forskrift om finansieringa av ikkje - kommunale barnehagar for å gi betre samsvar mellom reelle utgifter og tilskot frå kommunane. Det blir teke omsyn til at dei private barnehagane samla har lågare pensjonsutgifter enn dei kommunale. På den andre sia har dei private samla høgare kapitalutgifter enn dei kommunale. Det er rekna at dette gir ei netto innsparing samla på om lag kr. 338 mill. for kommunane som blir trekt ut av rammetilskotet. Ny naturfagtime Det er framlegg om å auka timetalet i naturfag med ein veketime på trinn frå hausten Kommunane blir kompenserte gjennom ein auke i rammetilskotet samla for 2016 med kr. 77,6 mill. Rentekompensasjon skulebygg og symjeanlegg Rentekompensasjonsordninga for lån til rehabilitering og nybygg av skular og symjeanlegg blir vidareført i Det er lagt opp til ei samla investeringsramme, som grunnlag for rentekompensasjon, på kr. 15 mrd. fordelt over åtte år frå og med For 2016 er ramma for skulebygg og symjeanlegg, som grunnlag for rentekompensasjon, kr. 1,5 mrd. Heile investeringsramma for perioden frå 2009 på kr. 15 mrd. blir med dette nytta. Investeringsramma omfattar både kommunane og fylkeskommunane. Ordninga blir administrert av Husbanken. 6

8 2.2.4 Helse og omsorg Døgnopphald - hjelp Det blir ei plikt for kommunane frå 01. januar 2016 å tilby døgnopphald for personar med trong for hjelp med ein gong. Det har vore ei gradvis oppbygging for å sikre at kommunane skulle få tid til å bygge opp tenesta er det siste året i opptrappingsplanen over fire år. Finansieringa har vore delt mellom halvdelen som øyremerka tilskot og halvdelen frå dei regionale helseføretaka når tilbodet var etablert. I 2016 blir både det øyremerka tilskotet og bidraga frå helseføretaka innlemma i rammetilskotet. Finansieringa av tenesta kjem med andre ord frå 2016 gjennom rammetilskotet til kommunane, til saman om lag kr. 1,2 mrd. Tilskotet blir fordelt mellom kommunane etter delkostnadsnøkkel for pleie og omsorg i inntektssystemet. Dagtilbod demente Regjeringa vil kome med framlegg til endring av helse- og omsorgstenestelova slik at kommunane frå 01. januar 2020 får plikt til å tilby dagaktivitetstilbod til heimebuande personar med demens. Det er lagt opp til utbygging av tilbodet fram mot år Det er framlegg om øyremerka tilskot i 2016 på til saman kr. 71,3 mill. for å leggje til rette for 1200 plassar i Tilskotet utgjer om lag 30 prosent av kostnadene med etablering og drift. Sjukeheimsplassar og omsorgsbustader For 2016 er det framlegg om å gi tilsegn om tilskot for om lag 2500 nye einingar med heildøgns omsorg, fordelt mellom omsorgsbustader og sjukeheimsplassar. Maksimalt berekningsgrunnlag av investering for kvar eining er i underkant av kr. 3,0 mill. (kr. 3,4 mill. i pressområde) i Dette grunnlaget blir prisjustert til kroner. I 2015 er tilskotssats 55 prosent av godkjent investeringsgrunnlag for sjukeheimsplassar og 45 prosent av godkjent investeringsgrunnlag for omsorgsbustader. Det er lagt opp til dei same tilskotssatsane i 2016 som i Målgruppa for ordninga er personar med behov for heildøgns helse- og omsorgstenester uavhengig av alder, diagnose og funksjonshemming. Tilskotet kan gå til bygging, kjøp eller utbetring. Ressurskrevjande tenester Ordninga med øyremerka tilskot for ressurskrevjande tenester gjeld for tenestemottakarar til og med det året dei blir 67 år. Utbetaling av tilskot til kommunane i 2016 er basert på direkte lønsutgifter i 2015 knytte til tenestemottakarar. Det er innarbeidd ei pårekna auke i det samla øyremerka tilskotet frå saldert budsjett 2015 til budsjettframlegget for 2016 med kr. 1,2 mrd., til i underkant av kr. 9,3 mrd. i 2016 (faktisk utbetaling kan bli høgare). Det er lagt opp til følgjande for 2016: 7

9 - Kompensasjonsgraden blir vidareført med 80 prosent av netto utgifter ut over innslagsnivået. - Innslagsnivået for å få kompensasjon blir auka per brukar frå kr ,- til kr ,- for netto utgifter i Det er med dette lagt opp til ein auke i innslagsnivået på kr ,- utover prisjustering. - Kompensasjonen som blir utbetalt frå staten til kommunane i 2016 skal kommunane inntektsføra i sine rekneskap for Kommunane skal inntektsføra den pårekna kompensasjonen for det same året som utgiftene har vore. Tilskot for psykisk utviklingshemma (16 år og eldre), som del av rammetilskotet, blir trekt frå nettoutgiftene i berekningsgrunnlaget. Eventuelle øyremerka tilskot blir også trekt frå berekningsgrunnlaget. 8

10 2.2.5 Inntektssystemet i 2016 Det vil kome eit høyringsnotat om inntektssystemet før jul. Inntektssystemet vil bli vurdert nærare i kommuneproposisjonen for Inntektsutjamninga er 60 prosent av skilnaden mellom kommunane sitt skattenivå og gjennomsnittleg skattenivå for landet. Tilleggskompensasjon, for kommunar med lågt skattenivå, er 35 prosent av skilnaden mellom kommunen sitt skattenivå og 90 prosent av skattenivå for landsgjennomsnittet. Overgangsordninga med inntektsgarantitilskot (INGAR) gir kompensasjon for ei utvikling i rammetilskotet meir enn kr. 300,- per innbyggjar under landsgjennomsnittet frå eit år til det neste. INGAR tek ikkje omsyn til endring i skatt, inntektsutjamning, veksttilskot og skjønstilskot. INGAR tek omsyn til endringar i inntektssystemet, innlemming av øyremerka tilskot i rammeoverføring, oppgåveendringar, endringar i kriteriedata, bortfall av småkommunetilskot og nedgang i distriktstilskot. Telletidspunkt for innbyggjartal og aldersfordelinga i utgiftsutjamninga som grunnlag for rammeoverføring i 2016 vil vere i år. For inntektsutjamninga i 2016 er telletidspunktet innbyggjarar per For andre kriterium i utgiftsutjamninga enn aldersfordeling er telletidspunktet for rammeoverføring i Småkommunetilskot Kommunar med under 3200 innbyggjarar får eit småkommunetilskot, dersom kommunen sitt skattenivå er under 120 prosent av landsgjennomsnittet, i gjennomsnitt dei siste tre åra. Det er ikkje lagt opp til å prisjustera småkommunetilskotet frå 2015 til Det vil seie at det er same nominelle tilskotsbeløp i 2016 som i Veksttilskot Det er lagt opp til ein auke i det samla veksttilskotet til kommunane. Dette blir gjort ved å redusera minstenivået for å få tilskot frå 1,6 prosent til 1,5 prosent. Kommunane må ha hatt, på same måte som for 2015, ein årleg gjennomsnittleg folkevekst i dei siste tre åra over minstenivået for å få tilskot. Tilskotet blir for kvar innbyggjar utover dette minstenivået prisjustert frå kr ,- i 2015 til kr ,- i Kommunane må ha eit skattenivå under 140 prosent av landsgjennomsnittet, i årleg gjennomsnitt dei siste 3 åra, for å få veksttilskot. Distriktstilskot Distriktstilskot for Sør - Noreg blir gitt med ein sats per kommune og ein sats per innbyggjar, begge delar differensiert etter distriktsindeks. Jo lågare indeks, jo større distriktsmessige utfordringar. Kommunane må ha distriktsindeks mellom 0 og 46 for å få tilskot. Kommunane må ha eit skattenivå under 120 prosent av landsgjennomsnittet, i årleg gjennomsnitt dei siste 3 åra, for å få distriktstilskot. 9

11 Endring arbeidsgivaravgift Frå 01.juli 2014 blei 31 kommunar i landet tilbakeførte frå sone 1 til sone 2 for arbeidsgivaravgift. I Hordaland omfatta det kommunane Tysnes, Jondal og Kvinnherad. Desse kommunane har i 2015 fått eit trekk i rammetilskotet lik utrekna reduksjon i arbeidsgivaravgift. Det er lagt opp til at dette trekket i rammetilskotet blir trappa ned over fem år frå og med Skjønstilskot Fylkesmannen vil senda grunngjevinga for fordelinga av det ordinære skjønstilskotet for 2016 til kommunane. Kr. 400 mill. i årleg skjønstilskot blei innført frå og med 2011 til kommunar som årleg taper meir enn kr. 100,- per innbyggjar på endringane i inntektssystemet frå det same året. Kommunal- og moderniseringsdepartementet (KMD) har gjort utrekning med fordelinga av tilskot mellom kommunane. Det kjem i tillegg til Fylkesmannen si fordeling av skjønstilskot. Fordelinga ligg fast med same årlege tilskotsbeløp til neste revisjon av kostnadsnøklane i inntektssystemet Flyktningar og integrering Det er for 2016 framlegg om å styrka integreringstilskotet med kr. 50 mill. i ekstratilskot til kommunar ved busetjing av flyktningar. Kriteriet for å få dette tilskotet er at kommunen i 2016 buset fleire enn det dei blei oppmoda om i Tilskot blir gitt med kr ,- for kvar person kommunen buset utover dette i Det er framlegg om å styrka det særskilte tilskotet for busetjing av einslege, mindreårige flyktningar med kr. 25 mill. Tilskot blir utbetalt til kommunane når einslege, mindreårige flyktningar blir busett. Det er framlegg om å auka tilskotssats frå kr ,- i 2015 til kr ,- i Regjeringa vil leggje fram ein tilleggsproposisjon for budsjettet i haust som følgje av det høge talet på asylsøkjarar Kommunereform Fylkesmannen har i brev av 19. mai 2015 om kommuneproposisjonen omtalt dei økonomiske verke-midla i reformperioden. Det er ikkje lagt opp til endringar når det gjeld dette. 3. Økonomiske nøkkeltal Fjell kommune I det følgjande vert det presentert ulike økonomiske tabellar som gjev eit oversyn over Fjell kommune si økonomiske stode. 3.1 Brutto og netto driftsresultat Brutto driftsresultat gjev uttrykk for resultatet av kjernedrifta, og inkluderar resultatet for dei ulike tenesteområda. Brutto driftsresultat viser om kommunen sine løpande inntekter er store nok til å dekke løpande utgifter, før finansområdet. Brutto driftsresultat er driftsinntekter (skatt, rammetilskot, brukarbetaling) minus driftsutgifter (lønn, varer og tenester og avskrivingar). 10

12 Netto driftsresultat viser endeleg resultat inklusive finansområdet. Teknisk Beregningsutvalg (TBU) tilrår at netto driftsresultat bør være minst 1,75 % av driftsinntektene i ein kommune med god økonomi. Då har kommunen nok overskot til å sikre stabilitet i tenestene ved til dømes å avsetje til disposisjonsfond, samt til å dekke uføresette utgifter. Tabell 1; Tabellen under viser utviklinga i brutto og netto driftsresultat dei siste 5 åra (tal i heile tusen) Total Volum Rekneskap Budsjett rekneskap 2010 Brutto driftsresultat Brutto driftsresultat Brutto driftsresultat Brutto driftsresultat Brutto driftsresultat Netto driftsresultat Netto driftsresultat Netto driftsresultat Netto driftsresultat Netto driftsresultat Disposisjonsfond Disposisjonsfondet er ein del av eigenkapitalen som kan disponerast både i drifts- og investeringsrekneskapen utan særskilte bindingar. Tabell 2; Tabellen under viser utviklinga i disposisjonsfond dei siste 5 åra (tal i heile tusen). Rekneskap Rekneskap Rekneskap Rekneskap Rekneskap Disposisjonsfond Ubunde investeringsfond Ubunde investeringsfond er ein del av eigenkapitalen som berre kan nyttast i investeringsrekneskapen utan særskilte bindingar. Tabell 3;Tabellen under viser utviklinga i ubundne investeringsfond dei 5 siste åra (tal i heile tusen). Rekneskap Rekneskap Rekneskap Rekneskap Rekneskap Ubundne Investeringsfond Lånegjeld Lånegjelda er ein del av den langsiktige gjelda som det er knytt rente- og avdragskostnader til. Lånegjelda finansierer dei langsiktige investeringane i bygg og anlegg. Tabell 4; Tabellen under viser utviklinga i lånegjeld dei siste 5 åra (tal i heile tusen). Rekneskap Rekneskap Rekneskap Rekneskap Rekneskap Lånegjeld Lånegjelda i 2014 utgjorde 105,7 % av driftsinntektene. 11

13 Tabell 5;Tabellen under viser renteberande gjeld i % av totale inntekter inklusiv finans og totale driftsinntekter dei 5 siste åra (tal i heile tusen). Rekneskap Rekneskap Rekneskap Rekneskap Rekneskap Lånegjeld Driftsinntekter Totale inntekter inkl. finans Lånegjeld i % av driftsinntekter 111,5 % 110,6 % 102,3 % 102,1 % 105,7 % Lånegjeld i % av tot. Inntekter 107,0 % 109,2 % 100,0 % 99,8 % 103,4 % 3.5 Eigenkapitaldel Eigenkapitaldelen er den frie eigenkapitalen delt på lånegjeld. Eigenkapitaldelen viser ein fallande tendens fram til 2012 grunna auka gjeld og reduksjon i eigenkapitalen. Frå 2013 til 2014 er det berre ein liten nedgang. Tabell 6; Tabellen under viser eigenkapitalgraden dei siste 5 åra (tal i heile tusen). Rekneskap Rekneskap Rekneskap Rekneskap Rekneskap Eigenkapital (disp.fond og ub.kap.fond) Lånegjeld EK/Gjeld 25,27 % 19,85 % 15,16 % 14,33 % 13,90 % 3.6 Langsiktig kapitalfond Tabellen under viser utviklinga i det langsiktige kapitalfondet og kapitalfondet i % av lånegjeld. Tabellen 7; Tabellen viser langsiktig kapitalfond dei siste 5 åra og kapitalfond i % av lånegjeld (tal i heile tusen). Rekneskap Rekneskap Rekneskap Rekneskap Rekneskap Langsiktig kapitalfond Kapitalfondet i % av lånegjeld 25,75 % 21,45 % 18,26 % 15,88 % 16,11 % 4. Kostra analyse Nemninga KOSTRA står for kommune- stat rapportering og gjev styringsinformasjon om prioriteringane til kommunal og fylkeskommunal verksemd, dekningsgrad, bruksratar og produktivitet. 4.1 Kostra-tal for Fjell kommune Statistisk Sentralbyrå publiserer i april kvart år tal frå Kostra-rapporteringa for året før. Føremålet med KOSTRA er å gi informasjon om ressursbruk i kommunar og fylkeskommunar. Prinsippet er at tala skal gi eit representativt bilde av ressursbruken i kommunen og gi grunnlag for samanlikning kommunane i mellom. SSB utarbeider kvart år rapportar på utvalde nøkkeltal. Desse viser ressursbruken til kommunen innan sentrale tenesteområder som barnehage, grunnskule, omsorg, helse, barnevern og sosialtenesta (Nav). Tala er rekna ut både pr. innbyggjar (prioritering) og pr. brukar av dei aktuelle tenestene (produktivitet). Tabellen under viser Fjell kommune samanlikna med kostragruppe 13 (store kommunar, > inb., med unnatak av dei 4 største byane i Norge), Hordaland, landet utan Oslo og landet totalt: 12

14 Fjell Kostragruppe 13 Hordaland Landet uten Oslo Utvalgte nøkkeltall Finansielle nøkkeltall Brutto driftsresultat i prosent av brutto driftsinntekter 1,1 0,6-0 0,4 0,3 Netto driftsresultat i prosent av brutto driftsinntekter 0,8 1 1,2 1 1 Frie inntekter i kroner per innbygger Langsiktig gjeld i prosent av brutto driftsinntekter 198,4 209,3 203,7 210,6 203,1 Arbeidskapital ex. premieavvik i prosent av brutto driftsinntekter 11,5 14,8 7 14,3 11,5 Netto lånegjeld i kroner per innbygger Prioritering Netto driftsutgifter per innbygger 1-5 år i kroner, barnehager Netto driftsutgifter til grunnskolesektor (202, 215, 222, 223), per innbygger 6-15 år Netto driftsutgifter pr. innbygger i kroner, kommunehelsetjenesten Netto driftsutgifter pr. innbygger i kroner, pleie- og omsorgtjenesten Netto driftsutgifter til sosialtjenesten pr. innbygger år Netto driftsutgifter per innbygger 0-17 år, barnevernstjenesten Netto driftsutgifter til administrasjon og styring i kr. pr. innb Dekningsgrad Andel barn 1-5 år med barnehageplass 90 91,4 91,1 90,9 90,2 Andel elever i grunnskolen som får spesialundervisning 6,9 7,6 7,7 8,1 8 Legeårsverk pr innbyggere, kommunehelsetjenesten 8 9,8 9,7 10,4 10,3 Fysioterapiårsverk per innbyggere, kommunehelsetjenesten 5,8 8,7 8,5 9 8,9 Andel mottakere av hjemmetjenester over 67 år Andel plasser i enerom i pleie- og omsorgsinstitusjoner 83,3 94,5 93,8 94,8 95 Andel innbyggere 80 år og over som er beboere på institusjon 8,3 12,2 14,5 13,4 13,7 Andelen sosialhjelpsmottakere i alderen år, av innbyggerne år 3,1 : : 3,9 4 Andel barn med barnevernstiltak ift. innbyggere 0-17 år 2,6 : : 4,8 4,8 Sykkel-, gangveier/turstier mv. m/kom. driftsansvar per innb Kommunalt disponerte boliger per 1000 innbyggere Årsverk i brann- og ulykkesvern pr innbyggere 0,42.. 0,76 0,73 0,72 Produktivitet/enhetskostnader Korrigerte brutto driftsutgifter i kroner per barn i kommunal barnehage Korrigerte brutto driftsutgifter til grunnskole, skolelokaler og skoleskyss (202, 222, 223), per elev Gjennomsnittlig gruppestørrelse, årstrinn 13,3 15,2 14,9 14,3 14,4 Korrigerte brutto driftsutg pr. mottaker av hjemmetjenester (i kroner) Korrigerte brutto driftsutgifter, institusjon, pr. kommunal plass Årsgebyr for vannforsyning (gjelder rapporteringsåret+1) Årsgebyr for avløpstjenesten (gjelder rapporteringsåret+1) Årsgebyr for avfallstjenesten (gjelder rapporteringsåret+1) Gjennomsnittlig saksbeh.tid for private forslag til detaljreg. Kalenderdager Gj.snittlig saksbehandlingstid for opprettelse av grunneiendom. Kalenderdager Bto. dr.utgifter i kr pr. km kommunal vei og gate Lovanvendelse Andel søknader om motorferdsel i utmark innvilget Andel innvilgede disp.søknader for nybygg i 100-m-beltet langs sjø. Prosent Landet Tala viser at skulesektoren i Fjell kommune har høgast ressursbruk pr. elev uavhengig av kven ein samanliknar seg med: 13

15 Figuren syner at Fjell kommune brukar ca. kr pr. elev pr. år medan snitt for Hordaland er kr og Kostragruppe 13 er kr På årsbasis utgjer dette gapet om lag 57 mill i høve Kostragruppe 13. For barnehagesektoren er det ikkje like eintydig, men dei fleste andre ligg lågare enn Fjell. Det er ekstra utbetalingar til dei private barnehagane knytt til klagar tidlegare år, ekstern husleige og overføringar til private barnehagar som forklarer dette. Innan pleie og omsorg har Fjell kommune den lågaste ressursbruken av alle. Det er særleg tenester knytt til pleie og omsorg i heimen som forklarer dei låge tala for Fjell. Også innanfor helse, sosialtenesta og barnevern er ressursbruken gjennomgåande lågare enn andre kommunar. 4.2 Demografiske tilhøve I tillegg til Kostra-tala som viser dei økonomiske tilhøva har Fjell fleire utfordringar knytt til demografiske tilhøve framover. Det eine er den relative nedgangen i innbyggjartal i barnehagealder (0-5 år) og skulealder (6-15 år). For born i skulealder er det nedgang også i absolutte tal. For innbyggarar over 67 år er utviklinga stikk motsett. (Sjå figurar) 14

16 Figur: Prosentvis del av befolkning med alder 6-15 år Tabell 1 Befolkningsframskrivninger Fjell kommune Kilde: SSB år år år år år år og eldre Totalt For skulesektoren tyder dette på ein reduksjon i tenesteproduksjonen totalt i dei næraste åra framover. Dette kan gje rom for vidare innsparing i skulesektoren som kan omfordelast inn mot sektorar med auka press, til dømes omsorgssektoren. Nedgangen i elevtal er størst på Lille-Sotra 15

17 medan delar av Store-Sotra har vekst. Fjell kommune vert trekt og i rammeoverføringa for elevar i private skular med brutto 29,9 mill for budsjettåret Det er krevjande å justere kapasiteten i den offentlege skulen tilsvarande. Dei trendane som er skissert for skule gjer seg også gjeldande for barnehage. Trafikale tilhøve gjer det vanskelegare å få full utnytting av samla barnehagekapasitet. Figur: %-vis del av befolkning med alder 0-5 år : I figurane under er det vist faktisk utvikling i ulike aldersgrupper frå 2000 til 2015, vidareført med SSBs framskrivingar frå

18 Figur 1 Utvikling i aldersgruppene 0-5 år og 6-15 år for Fjell kommune , indeksert slik at nivået i 2000=100. Kilde: SSB "Barne- og ungdomsgruppene" 0-5 år 6-15 år Figur 2 Utvikling i aldersgruppene år, år og over 90 år for Fjell kommune , indeksert slik at nivået i 2000=100. Kilde: SSB "Eldregruppene" år år 90 år og eldre Ifølge SSB vil tal personer i aldersgruppa år auke relativt kraftig i de neste åra. I aldersgruppa år er det venta ei moderat utvikling i de næraste årene, og ein relativt kraftig vekst etter ca Tal personer i aldersgruppa over 90 år er venta å få ein moderat auke dei neste åra. 17

19 5. Årsbudsjett drift 2016 Fjell kommune 5.1 Innleiing I budsjettet for 2016 er aktivitetsnivået frå hausten 2015 vidareført inn i Lønsoppgjer for 2015 er også innarbeidd med heilårsverknad i Det er ikkje budsjettert med inntekter frå mogleg eigedomsskatt og heller ikkje avkastning frå det langsiktige kapitalfondet. Det er vidare sett av 10 mill til Lokal medisinsk senter (LMS). Til budsjettseminaret på Panorama la rådmannen fram eit budsjettforslag i balanse med bruk av bundne fond (NAV) på 8 mill og avsetjing til fond med 10 mill til LMS. Det er dette framlegget til budsjett som vil bli handsama i det vidare arbeidet. Alle samanlikningar er gjort i høve til revidert budsjett Prisindikatoren for 2016, som er eit vekta snitt av løns- og prisvekst, utgjer 2,7%. Lønsveksten er rekna til 2,7 % i statsbudsjettet. 5.2 Økonomisk oversikt drift Tabellen som følgjer under viser hovudtrekka i driftsbudsjettet for 2015 og 2016 og rekneskapen for 2014: Hovudoversikt Budsjett Budsjett Rekneskap Driftsinntekter Driftsutgifter Brutto driftsresultat Netto finansutgifter Motpost avskrivninger Netto driftsresultat Bruk av avsetjingar Avsetjingar Rekneskapsmessig meir/mindreforbruk

20 Tabellen som følgjer viser ei meir detaljert oversikt over driftsbudsjettet for 2016: Hovudoversikt Budsjett Budsjett Avvik Brukerbetalinger Andre salgs- og leieinntekter Overføringer med krav til motytelse Rammetilskudd Andre statlige overføringer Andre overføringer Skatt på inntekt og formue SUM DRIFTSINNTEKTER Lønnsutgifter Sosiale utgifter Kjøp av varer og tjenester som inngår i komm tjenesteprod Kjøp av varer og tjenester som erstatter komm tjprod Overføringer Avskrivninger SUM DRIFTSUTGIFTER BRUTTO DRIFTSRESULTAT Renteinntekter, utbytte og eieruttak Gevinst på finansielle instrumenter SUM EKSTERNE FINANSINNTEKTER Renteutgifter, provisjoner og andre finansutgifter Avdrag på lån SUM EKSTERNE FINANSUTGIFTER RESULTAT EKSTERNE FINANSIERINGSTRANSAKSJONER Motpost avskrivninger NETTO DRIFTSRESULTAT Bruk av disposisjonsfond Bruk av bundne fond SUM BRUK AV AVSETNINGER Dekning av tidligere års merforbruk Avsetninger til bundne fond SUM AVSETNINGER REGNSKAPSMESSIG MER- MINDREFORBRUK Inntekter Driftsinntektene aukar med totalt 114,3 mill, ei auke på 8,17% i høve til revidert budsjett Dei frie inntektene (skatt og ramme) aukar med 67 mill, ei auke på 5,8%. 19

21 800,00 700,00 Fordeling driftsinntekter budsjett ,00 500,00 400,00 698,79 300,00 515,22 200,00 100,00 150,90 0,00 Skatt på inntekt og formue Rammetilskudd Overføringer med krav til motytelse 54,78 48,61 44,56 Andre salgs- og leieinntekter Brukerbetalinger Andre statlige overføringer 0,30 Andre overføringer Tal i heile mill Brukarbetaling og andre sals- og leigeinntekter Alle gebyr og brukarbetalingar er vedteke auka med 2,7%. For å få samsvar mellom budsjetterte inntekter og faktiske inntekter er ikkje alle budsjettpostar auka tilsvarande. Plansakbehandling er auka med 25% og kostnadsdekningsprosenten frå 70 til 75 prosent. Byggesaksgebyr er vedteke auka med 10%. 20

22 Eigenbetaling Auke %-vis auke Barnehagar (satsar pr. månad) *) 41 timar og meir ,91 % Maks 33 timar ,91 % Maks 25 timar ,91 % Maks 17 timar ,91 % Skulefritidsordninga (satsar pr. månad) Heil plass, frå og med 11 timar pr veke ,70 % Delt plass. Til og med 10 timer pr veke ,70 % Morgonplass ,50 % Ferie SFO (pr veke) ,03 % Fjell kulturskule (satsar pr. år) Pris pr. elev ,70 % Søsken ,70 % Instrumentleige pr år ,70 % Heimehjelp (satsar pr. månad) 2 til 3 G ,70 % 3 til 4 G ,70 % 4 til 5 G ,70 % Over 5 G ,70 % Max timesats ,70 % Betaling for ferdigmat (satsar pr. eining) Suppe/dessert ,70 % Frossen middag pr. porsjon ,70 % Varm middag pr. porsjon ,70 % Institusjonsopphald (satsar pr. dag, jfr statens satsar) Korttidsopphald ,04 % Dagsopphald ,90 % Frokost ,70 % Tryggleiksalarm (satsar pr. månad) Trygleiksalarm lav sats ,70 % Trygleiksalarm høg sats ,70 % Husleige Bu & Servicesenter 40 m2 - pr.mnd ,70 % 45 m2 - pr mnd ,70 % 55 m2 - pr mnd ,70 % Mat Bu & Servicesenter Full pakke ,70 % Feiing og tilsyn Vanleg hus ,70 % Industripipe ,70 % Feiing etter oppdrag ,70 % Andre gebyr og betalingssatsar Plansakbehandling +25% Byggesaksgebyr +10% Oppmålingsgebyr +2,7% Alle andre gebyr og betalingssatsar +2,7% *) Satsane er regjeringa sit framlegg til nye satsar for foreldrebetaling i barnehagar frå 1. Januar Dersom det vert endringar i endeleg statsbudsjett skal Fjell kommune nytta vedteke maksimalpris. Gebyra knytt til plansak, byggesak og kart og oppmåling vil gå fram av Lokale forskrifter om kommunale gebyr. 21

23 5.3.1 Overføringar med krav til motyting Denne posten omfattar refusjonskontoar der Fjell kommune må sende krav for å få refundert sine utlegg, til dømes sjuke- og fødselspengar og meirverdiavgiftskompensasjon. Auken skuldast mellom anna refusjon av lønsutgifter hos Nav knytt til knytt til rus, flyktningar og barnefattigdom. I tillegg 80% refusjon av lønsutgifter over på 9 nye stillingar hos barnevern knytt til einslige mindreårige flyktningar Frie inntekter; rammetilskot og skatt på inntekt og formue Skatt på inntekt og formue og rammetilskot, frie inntekter, er til saman budsjettert med kr , ei auke i høve 2015 på 67 mill eller 5,5%. I dette beløpet er det teke høgd for venta befolkningsvekst frå til Det er i tala innarbeid eit veksttilskot på 13 mill, samt gjort uttrekk for elevar i private skular med brutto 29,9 mill (netto 22,6 mill). I tillegg er midlar til «Øyeblikkelig hjelp» (ØH) innarbeid i rammeoverføringa med 4,3 mill. Skatteanslaget er basert på utrekningar frå KS sin skattemodell Andre statlige overføringar Auken skuldast i hovudsak auka integreringstilskot som følgje av auke i mottak av flyktningar. Det er vedteke at Fjell kommune skal busette 53 nye flykningar i Utgifter Driftsutgiftene aukar med 115,1 mill, ei auke på 8,39% i høve opphavleg budsjett Av denne auken er om lag 84 mill løn og sosiale utgifter. Nedanfor er det gjort greie for utgiftspostane. 900,0 800,0 Fordeling driftsutgifter budsjett ,0 600,0 500,0 400,0 780,5 300,0 200,0 100,0 219,7 226,9 158,4 0,0 Lønnsutgifter Kjøp av varer og tjenester som erstatter komm tjprod Sosiale utgifter Kjøp av varer og tjenester som inngår i komm tjenesteprod 55,0 47,4 Avskrivninger Overføringer Tal i heile mill Lønsutgifter / lønsoppgjer Brutto lønsutgifter aukar med 76,2 mill. I dette beløpet er det mellom anna innarbeid 14 nye stillingar hos Nav mellom anna knytt til rus, flyktningar og barnefattigdom. Dei fleste av desse stillingane er heilt eller delvis finansiert med eksterne midlar (Helsedirektoratet, IMDI og 22

24 Fylkesmannen). I tillegg kjem 9 nye stillingar hos barnevern knytt til einslige mindreårige flyktningar som Fjell kommune får 80% refusjon av samla lønsutgifter over Vidare er lønsoppgjer for 2015 innarbeidd med heilårsverknad i Det er budsjettert med ein lønsavsetnad på 14,4 mill til lønsoppgjeret i 2016 som er eit hovudoppgjer. Stillingsbudsjettet er budsjettert på kvar tenestestad. Introduksjonsstønad er auka med 4,5 mill som følgje 25 fleire brukarar i introduksjonsprogrammet. Lønsutgifter til skule aukar grunna heilårsverknad av 3 nye klasser frå og med haust 2015, samt at rammetimetalet er oppretthaldt. I tillegg er innsparingskrav i skulesektoren på 5,5 mill som vart vedteke i budsjett 2015 teke bort Sosiale utgifter Denne posten omfattar i hovudsak arbeidsgjevaravgift og pensjon. Auken er på 7,7 mill Kjøp av varer og tenester som inngår i tenesteproduksjon Utgiftsauken skuldast mellom anna auka husleige med 4,2 mill (Helsestasjon for ungdom, Straume arbeidssenter, Vaksenopplæring og Mottakssenter), kontingentar og lisensar 2,5 mill (Datalisensar, KS kontingent og OU fond), kjøpte tenester 2,7 mill (av dette 1,5 mill knytt til pålegg frå arbeidstilsynet om uniformer i omsorgssektor). Midlar til opplæring er auka frå 0,77% i 2015 til 1,5% i 2016, ei auke på 2,8 mill Kjøp av varer som erstattar tenesteproduksjon Denne posten omfattar tenester som kommunen kjøper frå andre. Auken skuldast i hovudsak meirutgifter til private barnehagar og ressurskrevjande tenester Overføringar Auken skuldast mellom anna tilskot til bustad med 2,5 mill og flyktningtilskot med 2 mill Avskrivingar Avskrivingar er rekna til 55 mill, ei auke på 0,6 mill i høve Avskrivingar er ein kostnad som ikkje vert betalt, men syner det rekneskapsmessige kapitalslitet kvart år. Effektane av avskrivingar vert sett i 0 i driftsrekneskapen og erstatta av utgiftsposten avdrag Brutto driftsresultat Brutto driftsresultat er positivt med 25,4 mill, noko som er om lag på same nivå som budsjett Finans Renteinntekter, utbytte og eigaruttak Aksjeutbytte frå BKK er vidareført med 7,5 mill i Avkastning frå det langsiktige kapitalfondet er ikkje budsjettert. Andre renteinntekter er auka med om lag 2 mill og er knytt til renter av restbeløp CCB. 23

25 5.2.2 Renteutgifter, provisjonar og andre finansutgifter Renteutgifter er redusert som følgje av lågare rentenivå Avdragsutgifter Avdrag på lån er basert på minimumsmetoden (lånegjeld 01.01/maksimalt ant. år gjeld kan avdras over) og utgjer 41 mill i Avskrivingar utgjer 55 mill i

26 5.3 Sektorane Buds(end) Buds(end) Endring RÅDMANN RÅDMANN PERSONALSJEFEN ØKONOMISJEFEN IKT-SJEFEN SERVICETORGSJEFEN EKS. BARNEHAGE SERVICETORGSJEFEN BARNEHAGE KULTURSJEFEN SKULESJEFEN BARNEHAGESJEFEN SOSIALSJEFEN NAV HELSESJEFEN OMSORGSSJEFEN PLAN- OG UTB.SJEFEN EIGEDOMSSJEFEN Auken utanom generell lønsauke på kvar sektor er kommentert nedanfor Rådmannen 1000 Inntektsveksten hos rådmannen på 101,8 mill kan i hovudsak forklarast med auke i dei frie inntektene (skatt og rammeoverføring) med 67 mill og auke i integreringstilskot med 27,3 mill. Aksjeutbytte frå BKK er vidareført med 7,5 mill i 2016, medan avkastning frå det langsiktige kapitalfondet er satt i 0. Utgiftssida er auka med avdrag og avskrivingar, medan renteutgiftene er redusert med om lag 2 mill. Avdraga er rekna etter minimumsmetoden Rådmannen 1010 Lønsavsetjinga er førebels lagt under rådmannen med 13,9 mill. I tillegg er det lagt 0,45 mill hos barnehagesjefen, totalt 14,35 mill. Lønsoppgjeret for 2016 er eit hovudoppgjer. Sotra brannvern Budsjett for 2016 er i hovudsak vidareført med same nivå som 2015, men er auka med deflator på 2,7% til kr Brannsjefen sitt framlegg til budsjett ligg som vedlegg til saka. 25

27 Kyrkja Tilskot til kyrkja er budsjettert med kr og er auka med deflator på 2,7%. Kyrkja sitt framlegg til budsjett ligg som vedlegg til saka. Gode Sirklar Kjøp av tenestar frå Gode Sirklar er vidareført på same nivå som i 2015 med 1 mill Stabsfunksjonane Personalsjefen, økonomisjefen og IKT sjefen sitt budsjett er i hovudsak vidareført på same nivå som i 2015 med noko auke i driftsutgiftene knytt til opplæring samt vedlikehald av brukarutstyr og auke i programvarevedlikehald hos IKT sjefen Servicetorgsjefen Servicetorgsjefen sitt budsjett eks. barnehage er auka med 2,2 mill i høve Dette skuldast i hovudsak KS-kontingent og OU-fond med til saman 1 mill. I tillegg kjem auka lønsutgifter til politiske verv samt heilårsverknad av lønsoppgjer Servicetorgsjefen sitt budsjett knytt til barnehage er auka med 2,5 mill i høve Dette skuldast i hovudsak auke i tilskot til private barnehagar Kultursjefen Kultursjefen sitt budsjett er auka med om lag 1 mill i høve Dette skuldast mellom anna avsetjing til sykkel VM med 0,5 mill samt auka til bibliotek grunna endring i lov om folkebibliotek. Budsjettet er elles vidareført på om lag same nivå som i Skulesjefen Skulesjefen sitt budsjett er auka med om lag 10,7 mill i høve Dette skuldast i hovudsak heilårsverknad av 3 nye klasser frå hausten I tillegg er tal rammetimer vidareført på same nivå som skuleåret 14/15, jfr. KS vedtak Barnehagesjefen Budsjettet er vidareført frå 2015 med heilårsverknad av lønsoppgjer Sosialsjefen Sosialsjefen sitt budsjett aukar med 4,8 mill i høve Auken skuldast mellom anna 9 nye årsverk til prosjekt «Einslege mindreårige flyktningar». Fjell kommune får refusjon for 80% av dei totale lønsutgiftene ut over I tillegg kjem auka løn fosterheim og kjøp av tenester knytt til sakkunnig utredning og rettleiing NAV NAV sitt budsjett er auka med 6,1 mill i høve I dette beløpet er det mellom anna innarbeid 14 nye stillingar knytt til rus, flyktningar og barnefattigdom. Dei fleste av desse stillingane er heilt eller delvis finansiert med eksterne midlar (Helsedirektoratet, IMDI og Fylkesmannen). Det er oppretta eit bustadkontor under NAV med 5 stillingar. Målgruppa er flyktningar, rus samt andre som treng hjelp til å skaffe seg/behalde bustad. 26

28 Helsesjefen Helsesjefen sitt budsjett aukar med 16,8 mill i høve Auken skuldast i hovudsak utgifter knytt til ressurskrevjande tenester. I tillegg er inntekter knytt til ØH teke ut (lagt i rammetilskot). Det er også sett av 5 mill til LMS og lege- og psykologtenesta er styrka. Løn legevakt har auka med om lag 1,8 mill grunna overgang til heildøgnsdrift Omsorgssjefen Omsorgssjefen sitt budsjett er auka med 23,1 mill i høve Dette skuldast i hovudsak avsetjing til LMS med 5 mill samt at inntekt knytt til ØH er teke ut og lagt inn i rammetilskot. I tillegg er heilårsverknad av 11,6 nye årsverk i 2015 lagt inn. Det er også budsjettert med fleire lærlingar i Plan- og utbyggingssjefen Budsjettet er vidareført utan endring frå Dette skuldast at eit årsverk er flytta frå plan- og utbyggingssjefen til bustadkontor under NAV. Inntektsnivået er vidareført frå 2015 medan gebyrsatsane er føreslege auka med 10% på byggesak, 2,7% på kart og 25% på plansakbehandling. Fond plansak var negativt med 1,6 mill pr Fond byggesak er venta å verte negativt pr Eigedomssjefen Eigedomssjefen sitt budsjett aukar med 7,1 mill i høve Auken skuldast mellom anna at om lag 4 mill i husleigeinntekt er overført til bustadkontor under NAV. I tillegg er husleigeutgifter knytt til flytting av Straume arbeidssenter auke med 1 mill. 6. Hovudprioriteringar investering Nedanfor vert det gjort greie for planlagde investeringar i perioden , samt finansiering av desse. Følgjande premissar er lagt til grunn for utarbeiding og handsaming av investeringsbudsjettet: Alle brutto kostnader ved eit prosjekt skal takast med. Dette omfattar kostnader knytt til tomt, planlegging/prosjektering (inkl. løn), mva, finansiering (byggjelånsrenter), bygging, utsmykking og inventar og utstyr. Det skal budsjetterast brutto for alle prosjekt. Dette inneber at totalkostnaden ved eit prosjekt skal synleggjerast. Bruttoinvesteringa kjem fram i tabellen investeringsprogram Finansieringa av prosjekta med statlege og andre tilskot (t.d. mva-komp, husbankmidlar og tippemidlar), låneopptak og eigen finansiering(t.d. sal av eigedom), kjem fram i oversikta. Prosjekta skal gjennomførast på beste måte i teknisk/økonomisk forstand. Budsjettert sum i eit år skal dekka venta utgifter same året, men ein kan akseptera visse forskyvingar i faktiske utgifter mellom år. Endringar i kostnadsoverslag (budsjett) vert innpassa ved justeringar av summane når langtidsprogrammet vert rullert i dei årlege budsjetta. Kommunestyret skal godkjenne alle kjende kostnadsoverskridingar, anten ved budsjettvedtak eller ved handsaming i eiga sak. Kommunestyret kan delegera til underordna organ å overføra midlar mellom prosjekt dersom utgiftene ved eit prosjekt vert mindre enn forventa og innsparingane vert nytta til å dekka forventa overskridingar ved andre prosjekt. Kommunestyret skal handsama alle investeringsprosjekt. Dette skjer i samband med budsjettopplegget eller ved framlegging av eiga sak. Investeringsramma for Fjell VAR A/S skal avgjerast av kommunestyret, men vil i praksis fastsetjast gjennom avgiftsnivå og garantiordning. 27