Til rapporten FolkOrg vil dette høyringsinnspelet først og fremst ha fokus på del IV Kultur og kulturminnevern.

Transkript

1 Kommunal- og moderniseringsdepartementet Postboks 8112 Dep 0032 OSLO Kopi: Kulturdepartementet Høyringsinnspel til rapporten frå ekspertutvalet om desentralisering av oppgåver frå staten til fylkeskommunane. FolkOrg Organisasjon for folkemusikk og folkedans, har som føremål å arbeide for folkemusikken og folkedansen i Noreg ved å styrke deira rolle og vilkår i samfunnet. Organisasjonen har i dag om lag 4500 medlemmer og 162 medlemslag. Blant våre medlemmer er både profesjonelle musikarar og dansarar, amatørar, spel- og danselag, arrangørar, instrumentmakarar og pedagogar. Vi vil engasjere medlemmer og publikum gjennom å vise mangfald, eigenart, aktivitet, musikkglede, danseglede, og vil vere ein livskraftig, moderne kulturorganisasjon med røter i tradisjon. FolkOrg har eit breitt arbeidsfelt. Vi arbeider med utøvarutvikling, lokallagsutvikling og arrangørutvikling. Her er nokre av prosjekta våre: Magasinet Folkemusikk er det einaste landsomfattande folkemusikkmagasinet i landet, og har i tillegg nettsida Landskappleiken årleg samling og Noregsmeisterskap i folkemusikk. Landsfestivalen i gammaldansmusikk årleg samling og Noregsmeisterskap i gammaldans. Folkelarm bransjetreff for nordisk folkemusikk og verdsmusikk. INTRO-folk talentkonkurranse for folkemusikarar og folkedansarar. Rekrutteringsprosjekt i samarbeid med Dextra Musica. Til rapporten FolkOrg vil dette høyringsinnspelet først og fremst ha fokus på del IV Kultur og kulturminnevern. Når regjeringa skal sette ned eit ekspertutval til å vurdere desentralisering av oppgåver frå staten til fylkeskommunane, er det sjølvsagt mange omsyn å ta når det gjeld kva desse personane skal vere ekspertar i. Gruppa ser ut til å ha høg kompetanse på mykje, men frå

2 eit kulturperspektiv, kan vi ikkje sjå at det er kompetansen om kultur som har vore prioritert. Det er også delen om kultur og kulturminnevern prega av. FolkOrg er opptekne av at det skal vere eit godt og variert kulturtilbod i heile landet, i by og i bygd. Kulturarven skal bli tatt godt vare på, slik at dei lokale dialektene av til dømes folkemusikk og folkedans, skal leve vidare og bidra til mangfaldet i verda og lokal identitet. Men kva for oppgåveforelding sikrar det best? Noreg er eit lite land, og kulturlivet er enda mindre. Fordelinga av oppgåver på kulturfeltet må vere styrt av kva som er best for kulturlivet, og ikkje styrt av eit ønskje om fleire oppgåver og pengar til fylkeskommunane. Det er då viktig at kulturpengane vert brukt så effektivt og så lite byråkratisk som mogleg, både forvaltninga av dei frå det offentlege og for kulturlivet som skal nytte desse tenestene, anten det no er snakk om å søke tilskot eller skaffe seg jobbar. Nokre gonger er det då mest effektiv å ligge så nært geografisk som mogleg, andre gonger er det best om det er nokon som kan sjå landet under eitt og at ein har eitt sterkt fagmiljø i staden for mange små. Tredelinga mellom stat, fylke og kommune fungerer. Det gjev ei gjensidig forplikting, og moglegheit for langsiktig planlegging og satsing. Både for staten, fylkeskommunane, kommunane, og ikkje minst for institusjonane som har denne typen finansiering. Å ha tre forvaltningsorgan å halde seg til, gjer også positivt større mogelegheit for å lukkast med ei finansiering. Å få statleg stønad utløyser kommunal- og fylkeskommunal stønad. Har ein kommunen og fylkeskommunen med seg, er det lettare å lukkast hos Regjeringa og Stortinget. Nokon skrik høgare enn andre, og slik fungerer det. Det er bra for demokratiet og for kulturlivet som heile. Ved å redusere den statlege påverknaden kan det bli vanskelegare å få finansiert nye tiltak. Verre er det at vi misser eit tredje sett med augo som ser institusjonen/organisasjonen også i ein nasjonal dimensjon. FolkOrg er opptekne av å ta vare på folkemusikken og folkedansen i Noreg, og bidra til at vi har ein levande tradisjon. I dag arbeider vi med å skape forståing for det arbeidet i møter med politikarar på nasjonalt nivå, i tillegg til Kulturdepartementet og Norsk kulturråd. Vi ser der som krevjande og lite effektivt å skulle gjere same jobben i regionar for kvar sak vi arbeider for. Det same vil gjelder for andre nasjonale kulturorganisasjonar. Kultur: Om tilskot til kulturinstitusjonar, Kulturrådet og tilskotsordningar over Kulturdepartementets budsjett Utvalet ser ut til å ha den oppfatning at det nesten berre institusjonar i hovudstaden som har nasjonal verdi. Det viser i beste fall mangel på forståing av kulturfeltet, i verste fall

3 hovudstadsarroganse. Dansekompaniet Carte Blanche har helt klar nasjonal rolle, sjølv om dei har adresse i Bergen og ikkje i Oslo. På same måte har Førde Internasjonale Folkemusikkfestval både ei nasjonal og internasjonal rolle. Dei har i snart 30 år vore sentrale for å både bringe norske folkemusikarar ut i verda, og å bringe internasjonale folkemusikarar til Noreg. Dei har sett Noreg på musikk-kartet internasjonalt, og er ein nasjonal institusjon for folkemusikken i Noreg. Ole Bull Akademiet har vore eit kurs- og kompetansesenter for folkemusikk og folkedans sidan 1976, og har hatt utøvarstudium i folkemusikk i samarbeid med Griegakademiet og Universitetet i Bergen sidan Studentane kjem frå heile landet, både dei som tar utøvarstudium og dei som kjem på vekeskurs i innføring av norsk folkemusikk og folkedans frå universitet og høgskular. Ole Bull Akademiet er finansiert både av Kulturdepartementet og Kunnskapsdepertementet (via Universitetet i Bergen). Dette er berre nokre få døme på institusjonar utanfor hovudstaden, som har ei nasjonal rolle og som må ha statleg finansiering. Retningslinene for oppgåvefordeling seier noko om kostnadseffektiv oppgåveløysing, kor viktig det er å ha eit fagmiljø for å ha ansvaret og fatte avgjerder, og at ein ønskjer å redusere dobbeltkompetanse og dobbeltarbeid og skape eit heilskapleg tilbod. Det står vidare at staten bør ha ansvaret for oppgåver som treng eit nasjonalt heilskapsgrep for god oppgåveløysing. Vi meiner at å splitte opp det fagmiljøet som finst i Norsk Kulturråd for å fordele det rundt om i alle fylker, vil bli mindre kostnadseffektivt, svekke eit samla fagmiljø, føre til meir enn dobbeltkompetanse og dobbeltarbeid, og ikkje minst så vil vi miste nokon som kan sjå kulturlivet under eitt. Det betyr ikkje at det ikkje finst folk med god kompetanse rundt om i landet, men at det er eit så lite felt at vi treng å samle det. Løysinga med fagfellevurdering i dei ulike utvala i Kulturrådet, der utvala er sett saman med tanke på representativitet når det gjeld geografi, kompetanse og kjønn, fungerer godt på prosjekt der kunst- og kulturfagleg vurdering skal ligge til grunn for avgjerslene. Dei blir i tillegg bytta ut ved jamne mellomrom. Vi kan sjå utfordringane i at fylkeskommunane opplever at dei mistar sitt handlingsrom ved krav om 70/30 fordeling, men då må det løysast på annan måte enn å pulverisere eit fagmiljø. Utvalet presiserer at «en overføring av tilskuddsansvaret til fylkeskommunene ikke skal innebære politisk innblanding i de berørte institusjonenes eller arrangementenes kunstneriske tilbud». Ja, vi trur ikkje at politikarane vil blande seg inn i og meine konkret kva band ein festival skal booke, men vi trur det er naivt å tru at ikkje lett kan bli slik at om ein festival bookar «for smalt», så kan dei risikere å få mindre tilskot over tid. Vi trur at breidde og kvalitet kan svekkast som følge av dette.

4 Forvaltning av spelemidlar Den sittande regjeringa har dei siste åra overført stadig fleire tiltak til spelemidlane. Det er uheldig av mange grunnar; lite føreseieleg, det blir mindre pengar til kulturen, pengar til fordeling er ikkje klart før om våren og finansieringa er avhengig av at folk driv med pengespel. Utvalet foreslår no at desse ordningane i tillegg skal splittast opp. Gjennom opprettinga av Kulturtanken har vi sett ei slik oppsplitting av Rikskonsertane og DKS til fylka. Gjennom det har vi mista viktig produksjonskompetanse, nokon som sikrar breidde i tilbodet, føreseielege lønsvilkår og meir byråkrati for t.d. musikarane som no må selje seg inn til kvart fylke. La oss ikkje gjere det med fleire fagmiljø no. Det same gjeld Musikkutstyrsordninga. Dersom den skal splittast opp til alle fylker, vil det føre til at ein mister nokon som ser heilskapleg på og har oversikten over øvings- og framføringsarenaer. Ordninga er no meir fleksibel, slik at eitt år så kan ein gjere større løft nokre stader og eit anna år andre stader. Om ein deler opp desse relativt små midla, mistar ein den fleksibiliteten. Tilstanden til øvings- og framføringsarenaer ligg langt tilbake samanlikna med idrettsanlegg, og på musikkfeltet har vi også no langt mindre ressursar til å jobbe for å betre dette. Ei slik oppsplitting forverrar situasjonen. Generelt Fylkeskommunane har mange andre oppgåver enn kultur, som t.d. vidaregåande opplæring, fagskular, tannhelseteneste og samferdsel. Vi fryktar at kulturen vil tape i kampen om midlane. Vi har følgjande råd til den vidare prosessen: 1. Lat tre-delinga i norsk kulturliv halde fram. De gjev god kultur i heile landet å ha eit statleg, eit regionalt og eit lokalt nivå. Det gjev også meir demokratisk påverknad på alle nivåa. Men nytt høvet til å rydde i kva for institusjonar og organisasjonar som er best egna til å få driftstilskot gjennom Kulturdepartementet og kven som passar best i Kulturrådet. 2. Lat Norsk kulturråd fungere som eit kulturråd for heile landet med den fagkompetansen som rådet har i dag. Sjølv om ein kan vere einig eller ueinig i avgjerdene, er det høg kunstnarleg kompetanse i rådet, og det treng kulturlivet i Noreg. 3. Styrk det regionale nivået med kulturmidlar som har klare regionale effektar. Opprett t.d. tilskotsordningar for små og raske midlar til konsertar, utstillingar mm, som kan avgjerast administrativt. Stønadar til konsertar og utstillingar som krev lite byråkratisk søknadsprosess og påfølgande rapporteringar, vil bli ein vitaminpille for lokalt og regional kulturliv. Sørg difor for å forenkle desse prosessane.

5 4. Sett som krav at dei nye fylkeskommunane skal ha utarbeida grundige kulturplaner med omsyn til både amatør og profesjonell, breidde i og kvalitet på tilbodet, og ha Kulturloven som grunnlag. Det må vere tydeleg frå staten kva regionane skal ha ansvar for. 5. Når det gjeld fordelinga av tippemidlar må også der heilskapsvurdering for landet ligge til grunn, og ordningar som Musikkutstyrsordninga må ikkje splittast opp og pulveriserast. 6. Ikkje øydelegg den ein har og som fungerer. Det er betre å gjere gode, framsynte justeringar. Å ertstatte Rikskonsertane, først med overføring av nokre av midlane frå offentlege konsertane til Kulturrådet, deretter med Kulturtanken, har til no vore eit byråkratisk, kunstnarleg og kulturpolitisk feilgrep. Vi treng ikkje meir av slike tilfeldige tiltak. Vi håpar difor at regjeringa vel å hegne om tredelinga av norsk kulturpolitikk. Det gjev tryggleik for ei vidare satsing på folkemusikken som uttrykk, og trygge arbeidsvilkår for organisasjonane som arbeider for feltet. Med venleg helsing Linda Dyrnes (sign) Dagleg leiar

6 Vedlegg: Oppsummering frå vårt innspel om oppgåvefordelinga til kulturmeldinga: Oppgåve- og ansvarsfordeling mellom stat, fylkeskommunar og kommunar Kva er statens rolle og ansvar? Noreg er eit lite land, og det er difor viktig at det er nokon som kan sjå heilskapleg på kulturpolitikken og strategiar for kulturen i landet. Det gjeld også tilskotsordningar. Vi bør difor vere forsiktige med å flytte for mange tiltak ut til regionalt og lokalt nivå. Dersom det meste blir regionalisert, som t.d. i Sverige, kan det bli vanskeleg å få til prosjekt som gjeld heile landet og prosjekt der vi samarbeider med andre land. Statens rolle og ansvar bør vere: Lage ein heilskapleg kulturpolitikk gjennom god dialog med kulturfeltet, Gi tilskot til landsomfattande organisasjonar (via kulturdepartementets budsjett). Oppretthalde eit sterkt Kulturråd som gir tilskot til ulike kulturprosjekt i heile landet. Syte for gode tilskotsordningar til det frivillige kulturlivet gjennom m.a. Frifond, momskompensasjon, studieforbunda og KOMP. Følge opp ratifiseringa av Unescos konvensjon om immateriell kulturarv på eit overordna nivå. Syte for at folkemusikk og folkedans blir nytta i samfunnet, som i media, i skolen, av regjering og Storting og når verda ser til Noreg. Hjelpe norsk kultur ut i verda ved hjelp av ressursane og tilskotsordningane i Utanriksdepartementet. Å syte for at Den kulturelle skolesekken har ei breidde i musikktilbodet, og sikrar høg kvalitet og høg kompetanse på produksjon og rette lønnsnivå. Å syte for at det også i framtida blir barnehagekonsertar i heile landet. Gi driftstilskot til regionale musikksentra generelt og folkemusikksenter spesielt. Kva ansvar og oppgåver bør ligge til fylkeskommunane? Fylkeskommunane har moglegheit til å sjå sine regionar under eitt, og vere med på å stø opp om viktige prosjekt både i enkeltkommunar og på tvers av kommunar. Deira ansvar må mellom anna vere: Kulturminnevern, inkludert den immaterielle kulturarven. Ta vare på folkemusikk- og folkedanstradisjonane i sine fylke, og med det ta ansvar for Unescos konvensjon om immateriell kulturarv. Det kan gjerast mellom anna ved å syte for gode folkemusikkarkiv og at ingen av desse vert lagt ned, tilskot til arrangørar og festivalar innan folkemusikk, fylkesmusikarar og fylkesdansarar, tilskot til regionalledda i kulturorganisasjonane og forankring av arbeidet i forpliktande planer. Gi tilskot til festivalar og arrangørar saman med stat og kommunar.

7 Syte for gode og profesjonelle tilbod gjennom den kulturelle skulesekken, der breidda og kvaliteten i tilbodet er godt ivareteke. Bidra til barnehagekonsertar og Den kulturelle spaserstokken. Stø opp om regionale musikksentra generelt og folkemusikksentra spesielt. Kva ansvar og oppgåver bør ligge til kommunane? Kommunane har eit særskilt ansvar når det gjeld grasrota i kulturlivet. Deira ansvar må mellom anna vere å syte for: gode tilskotsordningar for lag og foreiningar, både for born, unge og vaksne amatørar. gode og tilpassa øvings- og framføringsarenaer for kultur. godt samarbeid mellom kommunale kulturtilbod, frivillig kulturliv og profesjonelt kulturliv, og tilskot som sikrar det. gode kulturskolar med eit breitt tilbod der mellom anna dei lokale kulturtradisjonane blir tekne vare på. tilskot til arrangørar og festivalar saman med stat og fylkeskommune. tilrettelegging gode arbeidsvilkår for profesjonelle utøvarar i kommunen. at det blir gitt undervisning i folkemusikk og folkedans i grunnskolen. barnehagekonsertar og tilskipingar finansiert av Den kulturelle spaserstokken.