Sprungulektarkort Rikey Hlin Saevarsdottir Unnie) fyrir Landsvirkjun
ORKUSTOFNUN Vatnamalingar Verknr.: 7-543820 Rikey Hlin Szvarsdottir Sprungulektarkort af Skaftarsvaeainu UnniQ) fyrir Landsvirkjun 0s-2002 I 039 September 2002 ISBN ORKUSTOFNUN - VATNAMELINGAR Reykjavik: Grensasvegi 9, 108 Rvk. - Simi: 569 6000 - Fax: 568 8896 Netfang: os0os.i~ - Veffang: http://www.os.is
ORKUSTOFNUN Vatnam~lingar Lykilsida Skjlrsla nr.: Dags.: Dreifing: 0s-2002 I 039 September 2002 Opin Lokud ti1 Heiti skjlrslu I Abal- og undirtitill: Hofundar: Ri'key Hlin Savarsdbttir Upplag: 35 Fjoldi sibna: 22 Verkefnisstjbri: Freysteinn Sigurdsson Gerb skjlrslu I Verkstig: Lokask9sla Verkniimer: 7-543820 Unnib fyrir: Landsvirkjun Samvinnuabilar: utdrittur: i sk9slunni er lyst smidi sprungulektarkorts I misleitnikorts af Skafthrsvadinu og peim forsendum sem ad baki hennar liggja. Verkid myndar annan hluta vatnajardfiedigrunns pess sem notadur er via gerd vatnafarslikans af svedinu, en pad verk er i hondum Verkfradistofunnar Vatnaskila. Hinn hluti vatnajardfiadigrunnsins var gerd berglektarkorts af sama svadi. Peirri gerd er lyst i skjlslu hofundar nr. 0s-2002 1 035. Samanlogd lektargildi sprungu- og berglektarinnar Bkvarda heildar jardlekt 8 hverjum stad. Svadid sem sprungulektarkortid nar er p6 nokkud starra en vatnasvid SkaftL sjilfrar og nar m.a. vatnasvid Tungufljbts, HblmsBr, Siduvatna, Hverfisfljbts og DjfipBr ad einhverju eda ollu leyti. Matti pvi allt eins kalla pas Stbr-SkaftBrsvadid. Lykilorb: Sprungulekt, berglekt, jardlekt, leidni, SkaftB, Skafthsvadi, misleitni, einsleitni, m6bergshryggir, sprungur, misgengi, sprungureinar, vatnafarslikan, grunnvatn, grunnvatnsstraurnar, eystra gosbeltid, hoggun, EldgjB, Lakagigar, Raudhblar, vensladar sprungur, fyllingarlekt, skurdlekt. ISBN-niimer: Undirskrift verkefnisstj bra: Yfirfarib af: A*.
EFNISYFIRLIT 1. Inngangur 2. Urn j arblektarkort 3. Afmorkun Skafthrsvzaisins 4. Gogn ti1 grundvallar sprungulektarkorti 5. Hoggun Skaftarsvcbisins 6. Uppdrattur sprungulektarkorts 7. Lektar- og leianiflokkaskipting TOFLUSKILA Tafla 1 : Yfirlit DMA-kortblaaa sem sprungulektarkortia af Skafthrsvreainu nrer 13 Tafla 2: Litaflokkun sprungna og misgengja h sprungulektarkorti Skaftarsvzaisins 13 Tafla 3: Lektar- og leibniflokkaskipting sprungu- og misleitnisvzba a SkafiArsvzBinu 13 MYNDAS~ Mynd 1: Gosbelti landsins og skipting bergraba eftir peim KORTASK~ Kort 1 : Yfirlit jarafrrebikortblaaa af Skafthrsvzdinu Kort 2: Sprungulektarkort af Skafthrsvzbinu
SPRUNGULEKTARKORT AF SKAFTARSV~DINU 1. Inngangur Hugmyndir um veitu Skafthr, me8 stiflu- og jardgangnagerd, yfir ti1 TungnaL, badan sern hiin myndi skila sbr i auknu vatnsrennsli og nflingu h virkjanasvredum Tungnahr og Pjbrshr, eru langt frh bvi ad Vera nyjar af nhlinni. Nu hillir, aftur h mbti, undir ad hin fyrirhugada Skafthrveita geti mogulega ordid ad veruleika i nhnustu framtid. Af beim sokum hafa miklar og itarlegar ramsbknir verid fiamkvamdar undanfarid h Skafthrsvredinu h flestum svidum jardvisindama. Eim hluti bessara ranns6kna er gerd vatnafarslikans af vatnasvidum Skafthr og nhlagra vatnsfalla. Pad verk mun Verkfrredistofan Vatnaskil vima h vegum Landsvirkjunar. i skfislu bessari verdur fjallad um gerd sprungulektarkorts bess sern notad verdur vid likangerdina, sern hluti af vatnajardfrredigrumi svredisins. Heildar jardlekt svredisins er bb ekki hregt ad hkvarda tin bess ad taka med inn i myndina lekt bergsins sern sprungumar er ad fima i. Sd umfjollun er, aftur d m6ti, tekin fynr skstaklega og er gerd berglektarkortsins af Skafthrsvredinu ad fima i skfislu hofundar nr. 03-2002/035 (Rikey Hlin Szvarsdbttir, 2002). Verkid var unnid af Rikeyju Hlin Srevarsdbttur, jardfrredinema, en verkefnisstjbri var Freysteinn Sigur6sson, j ardfizdingur 6 Orkustofnun. 2. Urn jarblektarkort Hugtakid jardlekt er notad um samanlagda sprungu- og berglekt jardlaga. Sprungur og misgengi, sern og stefnubundnar bergmyndanir, geta aukid mjog grunnvatnsrennsli samsida rikjandi sprungu-/myndanastefnu og er pvi naudsynlegt er ad leggja pessa tvo bretti saman ti1 Pess ad fh rbtta heildarmynd af grunnvatnsremsli hvers svredis. Pessi rennslisaukning i rikjandi landmbtunarstefnu veldur misleitni i sprungulektinni, sern aftur veldur misleitni i jardlektinni. Pessu sambandi mi lysa me6 misleitnistudli, sern hkvardadur er d eftirfarandi hhtt (Freysteinn Sigurdsson, 1985) og er bvi hrerri sern misleitnin er meiri: Jafna 1: Misleitnistubull (einingarlaus). Par sem: Mu: misleitnistudull jardlektar (-) Kj: jardlektarstudull (ds) Kb: berglektarstudull (ds) Ks: sprungulektarstudull (m/s) : adalstefna (-) b: bverstefna (-) A miklum hluta Skafthrsvadisins er NA-SV sprungu- og bergmyndanastefna rikjandi. Frhik fra pessari einkennandi stefnu em litil og h st6m svcdi i kringum Langasj6 er stefnan nanast alveg sli sama, eda B bilinu N 40-42" V (Elsa G. Vilmundardbttir og Snorri
Pall Snorrason, 1997). Pa5 er ekki fyrr en i S- og SV-hluta svcaisins sem sprungusveimarnir fara ad "beygja af leid" svo einhverju nemi. Par hafa og hinar stefnubundnu gosmyndanir vikid fyrir odrum, eldri og 6reglulegri bergmyndunum (sja kort 2). Vegna pessarar einkennandi sprungustefnu ma styajast via pa einfoldun a raunveruleikanum ad engin sprungulekt sk pvert a rikjandi sprungustefnu; allt grunnvatnsrennslii) i sprungunum eigi skr staa i sprungustefnuna. Ahersla er log5 a a8 hkr er um einfoldun a5 raeda; baa er viss mismunur a sprungustefnunum og sa munur mun alltaf koma ti1 me5 a6 ljka skr i einhverri lekt bvert, eda skahallt, a medaltalsstefnuna. Hlutfallslega ma samt telja Pi lekt mjog litla, midad vid lektina i adal sprungustefnuna, auk bess sem h h er illmaelanleg, og rkttlaetir pa5 bvi einfoldun af pessu tagi (Freysteinn Sigurdsson, 1998). Med sanni ma samt segja ad a Skaftarsvaedinu eigi betta fremur vid en vida annars stailar, sokum skrstakrar jaralagaskipunar pess. Jafhan fyrir misleitnistudulinn (1) breytist einnig, sk gengid dt fia ofangreindum einfoldunum um enga lekt bvert 6 rikjandi sprungustefnu, og verdur (Freysteinn Sigurasson, 1985): I Jafna 2: Einfoldub jafha misleitnistubuls (einingarlaus). I I gegnum tiaina hefur sprungulektin stundum vend skilgreind sem margtkdur misleitnistuaull ofan B berglektina vid gerd vatnafarslikana. Via gera jaralektarkortanna af SkafthrsvaeClinu var sa p611 aftur a m6ti tekinn i haeaina a5 gefa hana fiekar upp i lektar-, og samsvarandi leianigildum, a sama hltt og berglektina. Er sd aafera talin repast betur en hin fyrmefnda og henta einnig vel vid gerd vatnafarslikana (Freysteinn Sigurasson, 1998). 'Ljt frh gildum berg- og sprungulektarinnar ma pa finna baedi misleitnina (2) og heildarjardlektina (3): Kj=Kb+Ks (3) 1 Jafna 3: Samsetning heildarjarblektar (mls). Lekt (e.: 'bermeability '9 er hugtak yfir getu jarbmyndunar ti1 bess ab leiba vatn. Lekt er babi komin undir eiginleikum efnisins (s.s. virku gropi), en ekki sibur undir ebli vokvans sem um er ab raba, seigju hans, hitastigi og bgstingi. Vert er a6 geta pess a3 misleitni getur allt eins gctt i berglekt eins og sprungulekt. A betta skrstaklega via 6 svaedum par sem mbbergshryggi er ad finna, en par getur lektarmunur vend eftir attum i larkttum fleti, og i hraunlagastoflum bar sem mikillar misleitni gaetir oft i lekt i larktta og 16drktta stefnu (Freysteinn Sigurasson, 1985). Par sem st6r hluti Skafthrsvaeaisins er einmitt byggdur upp af slikum bergmyndunum, gefur baa auga lei8 a5 rennslisleiair grunnvatnsins eru mjog fl6knar. Me5 tilliti ti1 beirra markrniaa sem sett voru via gera vatnafarslikansins af svaeainu, var bvi nauasynlegt a5 draga upp nokkua einfaldada mynd af bessum grunnvatnsveitum. Hvad vardar berglektarrnisleitni pii sem m6bergshryggirnir N- og NV-verau Skafthrsvaeainu valda, bii er hennar ekki getia B berglektarkorti svaeaisins (Rikey Hlin Saevarsdbttir, 2002). A bvi korti er pvi litia 6 hryggina sem eins lags, einsleitar (e.: "isotropic") bergmyndanir, b.e. jafn lekar i allar attir. Dess i staa er ofangreind misleitni tekin mea inn i myndina ti sprungulektarkorti bessu. I bvi felst a8 hryggjasvaeaunum er uthlutaa serstoku lektargildi, ti1 vibb6tar via berglektargildia, sem tekur ti1
rennslisaukningar peirrar sern hryggimir valda i rikjandi myndanastefnu. Rkttara vaeri pvi eiginlega ad nefna kort petta misleitnikort, i stad sprungukorts, par sern pad tekur ti1 allrar misleitni svaedisins, en ekki eingongu beirrar sern hlyst af voldum sprungusveimanna sjhlfra. Hraunabreidurnar miklu a svadinu eru annar grunnvatnsveitir sern vidbbi6 er a6 b6 nokkurrar berglektarmisleitni gati i. Par eru samsettar af nokkrum bitturn hraunlogum, me8 hriplekum kargalogum inn milli, og bvi auglj6st ad rennsli i larktta stefnu h mun hagara um vik en rennsli i 16drktta. En bar sern badi skortir d vitneskju um fjolda hraunog kargalaga h hverjum stad og likur voru h ad vidunandi nhkvaemt vatnafarslikan gaeti fengist briitt fyrir nokkra einfoldun a jardlagaskipuninni, var akvedid ad notast vid eins lags likan af hraunasvadunum. i sliku likani er litid a hraunabreidurnar sern eitt samfellt hraunlag, sern jafnframt er einsleitt ad gerd, likt og gert var me6 mbbergshryggina. i lj6si ofangreindra einfaldana reyndist bvi ekki naudsynlegt ad tiltaka hraunasvaedin sern skrstok misleitnisvadi a sprungulektarkortinu. A tveimur afmorkudum svadum iman hraunabreidanna burfti samt sern bdur ad beita tveggja laga likani. Pau svadi eru bar sern stodugt grunnvatnsrennsli er ad finna i lokudum veitum i fornum gljdfrum Skaftiir og Hverfisfljbts auk rennslis i hraunlaginu yfir beim. Athygli er samt vakin a bvi ad b6 svo ad litid sk B Hverfisflj6tsgljbfrin sern lokadan veiti via vatnafarslikangerdina pa eru bau ad ollum likindum ekki eins lokud og Skafthrgljbfrin. Skst pad best a bvi ad bau virdast teygja ti1 sin mikid af akomu A hraunin, sern bau liggja um, enda h st6rum svaedum skorin i eitt hraun (Raudhdlahraun) med annad hraun ofan B og i gljlifi-unum (Eldhraun). Einnig er rktt ad geta pess ad b6 svo ad eins lags likan af hraunasvadunum virdist pj6na markmidurn likanagerdarinnar nagjanlega vel ad pessu sinni, gaeti burft ad beita annars konar likani ef radist verdur i nhnari ranns6knir d vatnshag beirra sidar rneir, skrstaklega hvad vardar laglendishraunin (sja nhnari umfjollun i: Rikey Hlin Saevarsdbttir, 2002). 3. Afmorkun Skaftiirsvaefiisins Svadi bad, sern ii sprungulektarkorti bessu er skilgreint sern Skafiiirsvaedi, afinarkast ekki einungis af vatnasvidum Skafthr og bveraa hennar, heldur er hb um b6 nokkud stmrra svadi ad rada. Tekur bad m.a. einnig yfir. vatnasvid Tungufljbts, H6lmshr, Siduvatna, Hverfisfljbts og DjdpBr, ad einhverju eda ollu leyti. Maetti bvi allt eins nefna bad Stbr- Skafthrsvaedid. A korti 2 skst ad lektaraukningu af voldum sprungusveima og stefnubundinna jardmyndana gatir ekki nema d hluta svaedisins og hefdi bvi i raun rkttri matt draga dtmork kortsins a annan hhtt og lhta pad nh yfir minna landsvaedi. Med samrmmid milli sprungu- og berglektarkortanna (Rikey Hlin Savarsd6ttir, 2002) fyrir augum var aftur h m6ti fallid fra slikum hugmyndum. ~tmork spningulektarkortsins eru bvi hin somu og berglektarkortsins. i nordri eru utmork svadisins lhtin fylgja Tungnah, allt vestur fyrir Faxafit. Sd akvordun var tekin ad draga morkin ekki um vatnaskil Tungnahr og Skaftir vegna mikilvagis alls "Millifljbtalandsins" (landsvaedid milli Skafthr og Tungnaar) vid vatnafarslikangerdina. Vid akvordun Citmarkanna i vestri 18 tvennt fyrir; annars vegar ad skilja h milli beirra vatna sern renna ti1 austurs ti1 Skafthr, Tunguflj6ts og H6lmsar og beirra sern ti1 vesturs renna. Hins vegar ad adgreina bar stefnubundu mbbergsmyndanir, sern og nbtimagosmyndanir,
sern Skaftirsvaeainu tilheyra, fri hinum is6ru og sum, hringlaga innskotsmyndunum sem heyra ti1 jarahitasvaeaanna via Torfa- og M*dalsjokul. Par sern ski1 bessa tvenns fara alls ekki alltaf saman ber a5 varast baa a8 taka utmorkin of hitialega; hkr er hvorki um sonn vatnaskil nk nikvaem bergeiningaskil a5 raeaa. Par a5 auki var einnig horft ti1 streraar bess svaeais sern raunverulega skipti mili fyrir verkefnia og 6tmorkin bvi sums stadar dregin i samraemi via baa. i suari eru 6tmorkin nokkua vel skilgreind, en bau liggja bar sern irkvarteru hraun- og mbbergsmyndanimar, isamt nfitimahraununum, maeta sandflikunum miklu via strondina i suari. Ahr er samt rttt a5 minna a baa ad b6 svo ab niitimahraunin sunnan Skaftiirdals sku tekin me5 inn i likanasvaeaia a6 bessu sinni, bi gaetu nhnari ranns6knir krafist bess a5 beitt vaeri flbknara likani a pau. ~staeaa bessa eru beir brir megin hraunstraumar sern bar liggja ofan ii hver oarum a st6ru svaeai; Botnahraunib neast, Landbrotshraunii) / Eldgiirhraunia bar ofan i (sem jarafiaeainga greinir i um hvort sk nokkur b6sund iira gamalt, eaa fri 10.01d) og Eldhraunid fii 1783 efst (Freysteinn Sigurasson, 1997). Pa8 gefur bvi auga lei5 a6 B sliku svaeai hrekkur eins lags vatnafarslikan skammt ti1 a6 ljrsa bvi mismikla grunnvatnsrennsli sern str staa i gegnum hraunstraumana brjii. St6r hluti NA- og A-jaaars SkaftirsveBisins afmarkast af joklum. Niaurstobur issjiirmaelinga, sern frarnkvaemdar hafa veria af Raunvisindastobun Hiisk6la islands i Tungnaiir-, Skaftiir- og Siaujokli (Helgi Bjomsson og Finnur Pilsson, 66tgefiB kort), sha vel landslagib undir jokulhettunni i st6rum hluta vatnasviba Tungnaiir, Skaftk, Hverfisfljbts og Djiiphr, og mynda grunninn fyrir bvi a6 haegt st a8 framlengja sprungulektarkortia inn undir jokul. Norirurmork issjiirmaelingasvaedisins liggja B N64" 23,33' breiddargriau. Par veraur einnig a5 draga nordurmork Skaftiirsvaaisins undir jokli, jahvel bbtt hluti vatnasviaa fyrrgreindra vatnsfalla liggi ekki innan beirra. Vatnaskil Hverfisfljbts og Djiipiir lr austri, eins og bau eru dregin 6t fii landslaginu undir joklinum, afmarka siaan austurmork bess hluta Skaftiirsvaeaisins sern er hulinn jokli. Par sern joklinum sleppir er ifiam stuast via vatnaskil Djiipir i austri sern 6trnork Skafthsvaeaisins, og eru bau bvi vel skilgreind i bvi svaai. 4. Gogn ti1 grundvallar sprungulektarkorti Nokkur fljrtir var ii gera sprungulektarkortsins og gafst bvi ekki mikill timi ti1 sprungurannsbkna 6t fra loftmyndayfirlegu. Pess i staa var stuast via iiaur 6tgefin jarafraebi- og hoggunarkort af svaedinu og staasetningu sprungna og misgengja sern ii beim var a6 finna. Rttt er samt a5 geta bess a5 nikvaem jar2lfraei)ikortlagning hehr enn ekki veria gerb nema ii hluta SkaftirsvaeBisins, auk bess sern meiri ihersla viraist B sumum jarafraebikortanna Vera log8 i bergeiningaflokkun en sprungukortlagningu. Af beim sokun~ eru gognin, sern ti1 grundvallar sprungulektarkortinu liggja, nokkua misjofn a3 gaebum (sja kort 1): i tengslum via gera hugsanlegrar Skaftarveitu hafa jarafraeaingamir Elsa G. Vilmundardbttir, Skdli Vikingsson og Snorri Pall Snorrason (1 999) tekist i hendur baa vandasama verkefni ad kortleggja berg- og jardgrunninn i nagrenni Langasjavar. Kortlagningarsvaeai beirra nrer yfir stbran hluta DMA-kortblabs nr. 19 13 I1 (Lakagigar) og tengist berggrunnskortlagningunni i Sigoldu-Vei5ivatnasvaeBinu i vestri (kortblaa 3340B) (Elsa G. Vilmundardbttir o.fl., 1988). i norari skarast kortia via kortblaa Tungnairjokuls; 1913 I. Htr er urn ba niikvaemnustu jarafr~aikortlagningu, sern riaist hefur veria i i
Skaftarsvredinu, ad rreba og liggur nu fyrir mjog gott kort i maelikvardanum 1 :50.000 af sv~dinu. Nglega kom dt yfirlitssk~sla um grunnvatnsranns6knir h SkaftlrsvreBinu (Snorri P. Snorrason og Freysteinn Sigurasson, 2002), einnig i tengslum via hina hugsanlegu Skafthrveitu. A fylgikorti me5 henni er a5 finna uppdrhtt af ungum sprungum og misgengjum, auk dtlina giga og gigaraaa, en hvort tveggja hefur verid dregii) upp eftir loftmyndum. Einungis sprungur sern litu dt fyrir ad hafa hreyfst h ndtima (siaastlidin 10.000 hr), og eru liklega lekar, voru dregnar inn h kortid. Kort betta er bvi ekki temandi heimild um sprungufar svabisins. Snoni Z6phdniasson gerl5i a5 BS-verkefni sinu via Hhsk6la islands (1973) kortlagningu hluta Skafthrtunguafrkttar. Kort hans afmarkast af Eldgjh ad austan og Kattarhryggjum ad vestan. NorBurmorkin eru bein lina milli fjallsins Grettis og tindsins Faxa, en sul5urmorkin liggja eftir Strongukvislargili um Tindafjoll og yfir i Grsnafjall. Kort betta er i mslikvariranum 1:50:000 en er barn sins tima og skortir mikid upp h nhkvrernni haurnefnds korts af nhgrenni Langasjhar, sern segja mh ad taki vid ti1 noraausturs bar sern korti Snorra sleppir. Annar jarafrsbinemi, Bjorn Jdnasson, vann h svipuaum tima a5 kortlagningu h svreainu, einnig i tengslum via gera BS-verkefnis via Hhsk6la islands (1974). Sv&i hans nhai allt frh Langasj6 og suaur h SiBuheidar. Innan bess er allur farvegur Skafthr og nlgrennis nil5ur undir Skafthrdal, P6 aaallega austan Skaftir. Kort Bjorns, sern einnig er i mrelikvaraanum 1:50.000, er brennt sama marki ehis og adstaana og kort Snorra; kortlagningin er frekar grdf og aubskl5 ad frekari ranns6kna er borf, eigi ad nh fram nhkvsmari mynd af svadinu. A beim hlutum Skafthrsvredisins, sern ofangreind fjogur kort nh ekki til, er ekki um audugan gar6 a5 gresja hvai) varl5ar jardfraeai- og sprungu- / misgengjakortlagningu. Purfti bvi a5 notast via yfirlitskort af jarafrreai islands (Haukur J6hannesson o.fl., 1990) i mrelikvaraanum 1 :250.000, og hoggunarkort af islandi (Haukur Jdhannesson og Kristj h Samundsson, 1998) i mslikvaraanum 1:500.000, ti1 ad draga upp gr6fa mynd af Peim svsaum sern utan fyrrgreindra korta standa. Par ad auki var stuast via ldurnefnt issjhrmelingakort af Tungnahr-, Skafthr- og SiBujokli (Helgi Bjornsson og Finnur Phlsson, ddtgefid kort) vid uppdrhtt sprungulektarkortsins undir jokli. 5. Hoggun Skaftkrsvsaisins island er staasett yfir heitttm reiti (e.: "hot spotj') l glidnunarsvre~i Mia- Atlantshafshryggj arins, bar sern plotuskil N-Ameriku- og Evrasiuplotunnar er a6 finna. Ploturnar rekur hvor frh annarri me8 hrada sern er pvi nrest 2 cmlhri og orsakar glianunin gosbelti landsins. A gosbeltunum h heitt mottulefni greiaan adgang ti1 yfirboras bar sern glibnunin veikir jardskorpuna, baebi me8 teygingu og bynningu. Mikil skjhlftavirkni er venjulega samfara slikri kvikuuppkomu og er helstu jardskjhlftasvrebi landsins ad finna innan gosbeltanna. Undantekning fkh bessu eru bvergengisbelti landsins, Sudurlands- og Tjornesbrotabeltid, bar sern kroftugir s11ii)gengisskjhlftar eiga upptok sin (>7 h Richterkvarda) en eldvirkni er af skomum skammti (Phll Einarsson og J6n Eiriksson, 1982).
SkafidrsvaBi6 er sta6sett d eystra gosbelti landsins en innan pess beltis er tali6 ad finna megi 9 eldstodvakerfi (megineldstod + sprungusveimur) sern hafa veri6 virk d niitima (Sveinn P. Jakobsson, 1979). Prdtt fyrir pessa miklu ndtimaeldvirkni malast nii nar engar hiiggunarhreyfingar ("tektdniskar hreyfingar'y d sprungusvadinu d milli Mfidalsjokuls og Vatnajokuls, en par verda par ndnast eingongu i tengslum vid eldsumbrot (Sveinbjom Bjomsson og Pill Einarsson, 1981). Vid Skaftdreldana 1783 fundust sterkir skjdlfiar 8 svaeainu og slikt hid sama hefur in efa verid uppi 8 teningnum er hin miklu flaaigos d VeiBivatnasvaBinu (Arid 1477) og iir Eldgjd (Arid 934) gengu yfir. Sidustu Pekktu eldsumbrotin voru i kringum 663 1860 og ma segja a6 sidan hafi allt verid me6 kyrmm kjorum d Skaftdrsva6inu (PA11 Einarsson, 1991). 56 "tekt6niska kyrr6" sern Skafidrsvadinu rikir er samt engan veginn lysandi fyrir eystra gosbeltid i heild. Suman m6ta pess og Sudurlandsbrotabeltisins (nilagt 64"N) verda megineldstoavar rikjandi og glianunarmyndanir hverfandi. Mikill skjdlfia6rbi fylgir eldstodvunum, stodugur i sumum en tima- Cjafnvel drssti6a-) bundinn i oarurn. Somu sogu er a5 segja me6 Grimsvatnaeldstodvarkerfia d NA-enda gosbeltisins undir Vatnajokli; par h6fst miki6 6r6leikatimabil i kringum 1974, sern m.a. hefur veriir tengt Kroflueldunum, og enn sq ekki fyrir endann d (Pdll Einarsson, 1991). Bera eldsumbrotin i Gjdlp Arid 1996 og i Grimsvotnum 1998 pessu gob vitni. Kenningar hafa veria settar fram pess edlis ad vestara gosbelti landsins sc ad deyja dt og mest 011 eldvirkni og glidnun a6 farast yfir ti eystra belti6. Eru par m.a. reistar d peim stoaum ad 611 soguleg sprungugos hafi orhid d eystra gosbeltinu og ad ekkert pvergengisbelti tengi noraurenda vestara gosbeltisins vi6 hi6 eystra, likt og Sudurlandsbrotabeltid gerir i su6ri. ~sta6u pessarar iitkulnunar telja menn Vera pa ad vestara gosbeltid sc komia of langt fra mi6ju mottulstr6ksins undir landinu ("heita reitsins") par sern plotuskilin farist sifellt vestar miaad vid str6kim (Pdll Einarsson, 1991). Slik hryggjarstokk eru talin hafa ordid nokkrum sinnum &Bur a liftima islands. Aukna virkni eystra gosbeltisins md glogglega sji 6t frd edli bess og bergfraai, en belti6 er pa6 sern kallad er frams~kib rekbelti (e.: "propagating rift". i pvi felst a6 glianunin og eldvirknin a beltinu er sifellt ad faerast lengra ti1 su6vesturs me6 hrada sern Baetlaaur er um 3,5-5,O cm/dri (Pdll Einarsson, 1991). Bergfraailegar sannanir pessa ma gloggt sji d mynd 1, en par scst a6 bergrnyndanir gosbeltisins breytast frd pvi a6 tilheyra bbleiisku bergrodinni i nordaustri, si6an millibergro6inni og loks peirri alkalisku d sudvesturenda bess. Astada pessa breytileika er sii ad eystra gosbeltia er enn ekki hllm6ta6 sern rekbelti og gosmyndanir pess pvi enn tiltolulega prbadar. Gera md rd6 fyrir ad frumstabari gosmyndanir dr bbleiisku bergrodinni taki yfirhondina d svadinu, likt og d nydra- og vestara gosbeltinu, eftir pvi sern rekhinn flyst lengra ti1 austurs.
z0 I 24 22 18 16 14 Mynd 1: Gosbelti landsins og skipting bergralla eftir beim. Myndanir fi6 pli6- og pleist6sen (<3,3 millj6nir Bra) en1 sfndar mell skiistigum linum og afmarka virk reksvalli landsins. VGB: Vestara gosbeltill, MGB: ill-islands gosbeltill, EGB: Eystra gosbeltill, NGB: Nyrllra gosbeltill (Sveinn P. Jakobsson, 1979). Eldstodvakerfi er, sem fyrr segir, samsett af megineldstod og sprungusveimi og liklegt er talid ad Eldgjhsprungureinin tilheyri i raun eldstodvakerfi Kotlu og ad Lakagiga- og Raudh6lasprungureinarnar sku hluti af Grimsvatnaeldstodvakerfinu. Hugmyndir hafa einnig verid uppi bess edlis ad gos d ofangreindum sprungureinum hafi ad miklu leyti orsakast af lirtttu kvikufladi fi-6 megineldstodvunum og 6t ti1 sprungusveimanna. Fyrir bessu ma fara *is efna- og bergfriedileg rok, bar 6 medal bau ad upprunatengsl gosmyndana 6r megineldstodvunum og sprungusveimunum sku sterk, en gosefni 6r Kotlukerfinu tilheyra millibergriidinni en bau 6r Grimsvatnakerfinu peirri P6leiisku. Lj6st bykir samt, ad frekari ranns6kna st borf ti1 ad skera 6r um bessi mi1 (Sveinn P. Jakobsson, 1979). Vid samanburd eystra gosbeltisins via onnur gosbelti landsins kemur bersj?lilega i lj6s hversu stutt a veg glidnunin er bar komin. Sigdalir, siggengi og onnur glidnunarfyrirbari skipa bar talsvert lagri sess i landmbtuninni en i hinum gosbeltunum. Fer bvi b6 fjarri ad engin slik st par ad finna, og nagir bar ad nefna Veidivatnasvadid bar sem mikil misgengi hafa myndast vid jardskorpuhreyfingar nutima. Misgengi i Skaftirsvadinu hafa flest hver myndast via tekt6niskar adstadur bar sem lbdrttta bergbungaspennan (0,) er meiri en allar lartttar spennur (02 og os) i hofudisakerfinu, b.e. via glidnun. Pau yngstu og greinilegustu er helst ad finna innan virku spmngureina svadisins; Eldgjir-, Lakagiga- og Raudh61asprung~reinanna~ bar sem gosid hehr i n6tima. Peirra d medal er sigdalurinn vid Uxatinda og Kambahryggi en hann er talinn hafa myndast i gosi ur Kambagigum i tengslum vid Eldgjirgosid i kringum 934. Framhald hans ti1 sudvesturs mi rekja allt ti1 Eldgj ir um Gretti og Gjitind (Bjom Jbnasson, 1974, Elsa G. Vilmundardbttir o.fl., 1999 og Snorri Zbphbniasson, 1973). Einnig ma nefna sigdal mikinn i Laka sem talinn er eiga ratur sinar ad rekja ti1 Lakagigagossins 1783, og Miklafellssigdalinn sen1 tengist gosi ur Raudhblagigarodinni i I
nutima (Bjom J6nasson, 1974). Fleiri eldri og 6greinileg1-i misgengi er einnig a5 finna utan hinna eiginlegu sprungusveima. Er par m.a. haegt ab telja ti1 Varmiirfellssigdalinn og bann mikla fjolda misgengja sern er ail finna i sib- og iirkvartera berggrunninum ii sunnanverau Skaftiirsvaeilinu (Bjom J6nasson, 1974). Snom Z6ph6niasson (1973) hefur ab auki greint nokkur misgengi i suilvesturenda Graenafjallgarils. 0liklegt er samt ail pau teygi sig langt ti1 norilausturs bar sern nii bykir fullsannail ail landib milli Skaftir og Tungnaar sc tiltolulega 6snortiil af hoggun. Hinar longu, einkennandi linur i landslaginu eru bvi fyrst og fremst tilkomnar vegna upphleilslu gosefna, en ekki vegna hoggunar og rofs (Elsa G. Vilmundardbttir og Snorri Piill Snorrason, 1997). Meil sanni mii samt segja ail lega m6bergshryggjanna endurspegli ailal misgengjastefnu svaebisins. Eitt pail fyrsta sern tekiil er eftir begar sprungulektarkortiil (kort 2) er skoilail, er ail stefna misgengjanna er nokkuil vel afmorkuil i NA-SV. Friivik er ail sjilfsogbu viba ail finna, t.d. 6 I~M-Eyrum bar sern misgengjastefnan er hvail austlaegust, allt upp i N60-8O0A, og ii suilvesturenda Eldgjir- og Rauilh6lasprungureinanna bar sern stefnan verilur sifellt norillaegari. Par ail auki verilur aukins stefnubreytileika vart i misgengjum peim sern fimast ii b yggilaheiilunum austan S kaftirdals. Rikj andi stefhu misgengj ama mii samt nokkuil orugglega segja Vera NA-SV. A kortinu er eimig einkennandi sh fjoldi sprungna sern sker ofangreind NA-SV misgengi undir b6 nokkuil breytilegu skurilhorni, sern b6 oftast er ii bilinu 50-70" en getur fariil allt upp i 90". HQ er um svokallailar vensladar spmngur (e.: "conjugate faults'y ail raeila, en slikar sprungur myndast oft samfara oilrum misgengjum viil jarilskorpuhreyfingar ef rctt spennuistand skapast i berggruminum (van der Pluijm, Ben A. og Marshak, Stephen, 1997). Ail ollum likindum er snibgengispiitturinn meira riiilandi i vensluilu sprungunum en i NA-SV misgengjunum, auk pess sern faera mi rok fyrir pvi ail bsr sku mun mimi og prengri en misgengin, bar sern paer sjiist oft mjog illa i landslagi og eru varla greinanlegar nema af loftmyndum. Rennslisleiilir vatnsfalla Skafthrsvailisins taka in efa miil af pessum tveimur rikjandi misgengja- og sprungustefnum i svaeilinu. Naegir par ti1 ail nefna Skaftiina sjiilfa og Geirlandsii, en hvort tveggja vatnsfalliil virilist renna eftir stefhu NA-SV misgengjanna og vensluilu sprungnanna ti1 skiptis allt niilur ii liiglendi. Snorri Z6ph6niasson (1973) t6k eftir bvi viil jarilfrcilikortlagningu sina i SkafttutunguafrCtti ail laekir ii GraenafjallgarBi renna ekki beint 6t frii hryggjariisnum, heldur er stefna beirra b6 nokkua norillaegri, eila sii sama og stefha vensluilu sprungnanna i svaeilinu. Viil nhnari skobun kom siban i lj6s ab stefna jokulrika ii afikttinum er einnig s6 sama og venslubu sprungnanna. ~t fri beirri vitneskju setti Snom fram pi tilgitu a5 hcr geti ail hluta ti1 verib um "skildadar sprungur" ail raeila, b.e.a.s. ail daldir og skurbir eftir siilasta isalda jokul hafi niil ail beina laekjunum i skriilstefnu hans og gilin pvi grafist pannig. Ekki skal fjolyrt um pessa tilgiitu h6r. Gott er samt ail hafa i huga, P6 svo ail litill vafi leiki ii tilveru vensluilu sprungnanna ii Skaftiirsvaeilinu, ail jrrnis linuleg fyrirbaeri sern ii loftmyndum sjiist burfa ekki endilega ail Vera af tekt6niskum uppruna.
6. UppdrPttur sprungulektarkorts Sokum flfiis bess, sem i verkinu var, var6 dr a6 sprungulektarkorti6 afhentist Verkfra6istofunni Vatnaskilum dregi6 upp B DMA-kort Landmalinga islands i malikvar6anum 1:50.000. Si6ar vannst timi ti1 a6 koma bvi B baa tolvutaka form sem ba6 birtist B i skfislu bessari. Pau kortblo6 sem sva6i6 n66i yfir eru eftirfarandi: ( 1912 I I Geirlandshraun 1 1913 1 1 TungnaArjokull I 2012 IV I Brunahraun I 1912 I1 19 12 I11 - -- - Eldhraun HofOabrekkujokull 1913 I1 19 13 I11 Lakagigar Snjbalda 2013 I 20 13 I11 HBabunga Sii3ujokull 1912 IV HBbarrnur 2012 I11 Mhvabbt Tafla 1: DMA-kortbloi3 (i malikvari3anurn 1 :50.000) sem sprungulektarkortii3 af SkaftArsvabinu nar yfir Sem fyrr segir eru sprungur bar og misgengi, sem 6 sprungulektarkortinu sjhst, dregnar upp af i6ur dtgefnum jarbfra6i- og hoggunarkortum af sva6inu. Sum beirra eru hnitsett en onnur ekki og gefur pa6 bvi auga lei6 a6 illgerlegt var a6 sta6setja hverja sprungu og misgengi nhkvarnlega. A6 ofansogau var bvi sast B bi vinnutilhogun a6 gera uppdrittim Mhendis bar sem afmorkun sprungusveimanna i heild simi var talin vega byngra en n&vam staasetning hverrar sprungu I misgengis. Ber bvi a6 varast a6 taka legu hverrar sprungu b6kstaflega; staasetningin getur veri6 litillega hlibru6 b6 svo a6 eftir fi-emsta megni hafi veri6 reynt a6 sty6jast via legu ha6arlina og ba, auk hnitanets beirra korta sem slik hof6u. Ekki var ger6ur greinarmunur 6 sprungum og misgengjum via uppdrhttinn. A sprungulektarkortinu sbst a6 sprungumar eru i mismunandi litum, eftir bvi af hva6a jar6fi-a6ikorti bar eru teknar. Litaflokkunin er sem hbr segir: 1 Bninn I Yfirlitskort af jari3frai3i islands, 1 :250.000 1 Haukur Jbhannesson o.fl., 1990 1 BlBr Skafthrsvabi, jar6frabisk*sla Bjorn Jbnasson, 1974 I RauBur ( Skaftbeita, grunnvatnsrannsbknir fiam ti1 2001 ( Snorri P. Snorrason o.fl., 2002 1 I Grann I Skafthrveita, berggrunnur - jardgrunnur I Elsa G. Vilmundardbttir o.fl., 1999 Grhr Jarafraai SkafthnguafrCtts Snorri Zbphbniasson, 1973 Tafla 2: Litaflokkun sprungna og misgengja B sprungulektarkorti Skafthrsvaebisins A koflum purfti nokkurrar samramingar via B morkum jar6fi-a6i- og hoggunarkortanna (sji kort 1). Olli misjofn n6kvamni beirra bar helst, en lega og fjoldi merktra sprungna stbast ekki alltaf 6. Reynt var eftir bestu getu a6 komast fynr bsamrami6 og ni sem bestri heild B milli allra kortanna. ~tlinur sprungureina og misleitnisva6a Skaft6rsvreBisins voru afmarkaaar dt fri legu sprungna og misgengja auk gosmyndana B landi, svo sem giga og mbbergshryggja. Liti6 var ti1 aldurs og e6lis sprungnanna i bessu tilviki og bess hvort bar tilheyr6u i raun sprungureinum sem hefdu veri6 virkar B ndtima, e6a stre6u utan beirra. Jahstyrktarkort klbri6s og siilfats (Snorri P. Snorrason og Freysteinn Sigurasson, 2002) komu og hbr i gb6ar barfir bar sem styrktardreifing bessara eha segir miki6 ti1 um rennslisleiair grunnvatnsins, m.a. i spnmgureinunum. MisleitnisvaBi Pa6 sem mbbergshryggimir B N- og NV-ver6u svreainu valda var afmarkad og dtmork pess i vestri 16th liggia par sem vatnaskil Skaftir og Tungna6r er a6 finna. Via athugun a korti 2 kemur i lj6s a6 strerd svredisins er slik ad innan pess falla mun fleiri
jaramyndanir en eingongu m6bergshryggimir. ~r var6 a6 draga mork bess a bennan hitt, og lita bad umlykja ba6i Eldgjhr- og Lakagigasprungureinina, bar sern einhvers konar "ja6arsvabi" er liklega a6 finna sitt hvorum megin sprungureinanna. A beim getur veri6 a6 finna einhverja lektarmisleitni af voldum sprungna, misgengja e6a stefnubundinna jardmyndana, jafnvel P6 bau standi utan midju sprungureinanna sjiilfra. Af beim sokum barf a6 hnafna jabarsva6unum lektargildi ti1 vi6botar via berglektargildi beirra. Afmorkun Rau6h6lasprungureinarinnar f6r fram B sama hiitt. Vi6 uppdriitt sprungulektarkortsins undir jokli var via fatt anna6 a6 sty6jast en landslags6tlinur bar sern issjirmalingar hafa leitt i lj6s (Helgi Bjomsson og Finnur Piilsson, 66tgefi6 kort). Sprungureinamar voru bvi framlengdar eins langt og linulegir kttir i landslaginu leyfbu, auk pess sern reynt var ai) skilja d milli beirra sva6a sern megineldsto6vum tengdust og peirra sern tilheyr6u sprungureinunum. Af skiljanlegum BstaBum er htr um mjog @fan uppdrhtt a6 raaa, me6 morgum 6vissubiittum, en gogn og a6stabur bj66a einfaldlega ekki upp ii niikvamari allgreiningu em um sinn. 7. Lektar- og 1eiBniflokkaskipting Vi6 iikvor6un sprungulektarflokka Skaft5rsvabisins voru ti1 hlibsj6nar hof6 lektargildi sern ikvor6ub hafa veri6 fyrir utanver6an Reykjanesskaga (Freysteinn Sigur6sso11, 1985), P6risvatnssvabiB (VerkfiaBistofan Vatnaskil, 1988) og vatnasvi6 Blondu og Jokulsar vestari (Freysteinn Sigurdsson, 1998). Ef undan er skilib P6risvatnssva6ib bd ber jar6fia6i og tekt6nisku umhverfi bessara svada ekki miki6 saman via Skafthrsvadib. Af beim sokum var ekki hagt a6 stydjast beint vi6 h6umefnd gildi, heldur einungis hagt a6 hafa bau ti1 hli6sj6nar. Misleitnisva6um var skipt upp i 3 lektarflokka, sern sjht B toflu 3. Foldarranns6knir hafa leitt i lj6s a6 mun vatnsmeiri lindir spretta upp ii NA-hluta Eldgjbrsprungureinarinnar en B SV-hlutanum. A Lakagigasprungureininni er betta vi6sn6i6. Hva6 var6ar RauBh6lareinina er i SV-enda hennar a6 finna lindir af mun meira vatnsmegini en findist hafa annars sta6ar d sprungureininni (m.a. vi6 RauBh6l og Bunuh61). Pessum bremur svabum var bvi hnafna6 hasta lektargildinu (10'~ ds), en liklegt er a6 sprungur beirra sku opnari en annars sta6ar ii sprungureinunum og bar me6 vatnsgcfari. dnnur sva6i innan sprungureinanna briggja fkllu i nasta lektarflokk fyrir ne6an (10" rn/s). P6 svo a6 hq sk enn um a6 ra6a sva6i par sem ungar sprungur eru r66andi bii gefa lindauppkomur ti1 kynna aukna bkttingu, af 6bekktum orsokum, mi6ab vi6 d6umefhda hluta reinanna. Ja6arsvadi sprungureinanna og misleitnisvaai af voldum mbbergshryggja skipuilu sidan flokk minnstu lektar, eda lo4 ds.
I Litak6i)i I i korti Sprungulektarkort af SkaftArsvdinu Lektar- og 1eii)niflokkasldpting Sprungu- og misleitnisvaei)i Tafla 3: Lektar- og leidniflokkaskipting sprungu- og misleilnisv&a a SkdtiksvEBainu Nhlwaemar sprunguranndknir a Skafthsvz6inu eru miklum vandkvae6um bundnar bar sem liti6 er um opnar sprungur og bvi erfitt a6 greina bzr a foldinni. Madingar tengdar sprunguviddum og -vikkunum eru bvi hartnaer ogeranlegar. Af beim sokum eru lektar- og leibnigildi bau sem gefin eru upp a sprungulektarkortinu ekki "sprungulektar-" og "sprungulei6nigildi" i sjilh s6, heldur mebalgildi alls berghlotsins sem sprungurnar er a6 finna i, oha6 fjolda beirra, vidd og astandi. P6 ma sla bvi fdstu a6 mdalgildin gefi fiekar &ZZingarZekt en skurdlekt sprungnanna ti1 kynna (Freysteinn Sigur6sson, 1985), af ofangreindum orsokum. A6 sama skapi er liti6 sem ekkert vita6 um dqpt sprungnanna, og bar me6 tali6 ba dht sem er virk fjrir grunnvatnsrennsli. Vib ikvor6un me6alleii)nigilda misleitnisvz6anna botti bvi vznlegast a6 mi6a vi6 50 m bykkt berghlotanna ti1 bess a6 vi6halda sammi vi6 berglektarkort svaeaisins (Rikey Hlin Saevarsdottir, 2002).
Bjom Jbnasson, 1974: Skafthrsvsdi, iardfraedisk.irsla. Ritgerd ti1 BS-prbfs i jardfraedi frh Verkfaerdi- og raunvisindadeild Hhskbla islands, Reykjavik, 69 bls. + kort og myndir. Elsa G. Vilmundardbttir, Snorri Phll Snorrason, Guddn Larsen og ~giist Gubmundsson, 1988: Beragrunnskort Sigalda-Veidivotn, 3340B. Orkustofnun, Vatnsorkudeild og Landsvirkjun, Reykjavik, 1 kortblad. Elsa G. Vilmundardbttir og Snom Pall Snorrason, 1997: Skafthrveita, berggrunnur vid Lanpasib. Jardfriedikortlagning 1996. Orkustofnun, 0s-97067, unnid fyir Audlindadeild Orkustofnunar, Reykjavik, 24 bls. + kort. Elsa G. Vilmunardbttir, Skiili Vikingsson og Snom Pall Snorrason, 1999: Skaftarveita, beramnnur-iardgrunnur. Orkustohun, 0s-99045, unnid fyrir Landsvirkjun, Reykjavik, 41 bls. + kort. Freysteinn Sigurdsson, 1985: Jardvatn og vatnaiardfiaedi h utanverdum Reykjanesskaga, 111. hluti: Vidauki um hoggun. Orkustofnun, 0s-85075NOD-06, Reykjavik. Unnid fyrir Hitaveitu Sudumesj a, 43 bls. Freysteinn Sigurdsson, 1997: Lindir i Landbroti og Medallandi. Uppruni lindavatnsins. Orkustofnun, 08-9702 1, Reykjavik. Unnid fyir Vegagerdina, Landgraedslu rikisins og SkaftSuhrepp, 126 bls. Freysteinn Sigurdsson, 1998: Um jardlektarkort af vatnasvidum Blondu og Jokulshr Vestari. Orkustofnun, greinargerd FS-98/04, Reykjavik, 2 bls. Haukur Jbhannesson, Sveinn P. Jakobsson og Kristjhn Saemundsson, 1990: Jardfraedikort af islandi. blad 6. Mi6sudurland. hriqia fitgiifa. NhMirufraedistohun islands og Landmslingar islands, 1 kortblad. Haukur Jbhannesson og Kristjan Siemundsson, 1998: Jardfraedikort af islandi. 1 :500.000. Hoamn. Nhtt5rufraedistofnun islands, Reykjavik, 1 dtgafa, 1 kortblad. Helgi Bjornsson og Finnur Palsson, bdtgefid kort: 0iitgefid kort af nidurstodum issjirmaelinga h Tungnahr-. - Skafthr- op Siduiokli: landslag og vatnaskil undir jokulhettunni (ekki rttt heiti). Raunvisindastofnun Hhskbla islands, Reykjavik, 1 kortblad. Phll Einarsson, 199 1 : Earthquakes and present-day tectonism in Iceland. Techtonophysics, 189. Elsevier Science Publishers B.V., Amsterdam, bls. 261-279. Phll Einarsson og J6n Eiriksson, 1982: Jardskihlftasprunrmr a Landi og Ranghrvollum. Eldur er i nordri, afmaelisrit helgad Sigurdi ~brarinssyni &tugurn, 8. jan. 1982. Sogufklag, Reykjavik, 16 bls. Rikey Hlin Saevarsdbttir, 2002: Berrlektarkort af Skaftarsv~dinu. Orkustofnun, 0s- 2002/035, unnid fyrir Landsvirkjun. Orkustofnun, Vatnamzlingar, Reykjavik, 22 bls.
Snorri P. Snorrason og Freysteinn Sigurdsson, 2002: Skaftirveita. Grunnvatnsrannsoknir fram ti1 2001. LV-20021056, unnid fyrir Landsvirkjun, 87 bls. Snoni Zbphbniasson, 1973: Jardfrsdi Skaftartunguafrktts. Ritgerd ti1 BS-pr6fs i jardfrsdi fri Verkfrsdi- og raunvisindadeild Hask6la islands, Reykjavik, 5 1 bls. + kort. Sveinbjom B~omsson og Pall Einarsson, 1981 : Jardskjilftar; "-iordin skalf ok pipradi af 6tta". Nitthra islands, Almenna bbkafklagid, Reykjavik, bls. 121-155. Sveinn P. Jakobsson, 1979: Petrology of Recent basalts of the Eastern Volcanic Zone, Iceland. Acta Naturalia Islandica, 26. Nattiirufr~distofnun islands, Reykjavik, 103 bls. + myndir og kort. Van der Pluijm, Ben A. og Marshak, Stephen, 1997: Earth Structure. an Introduction to Structural Geology and Tectonics. WCB / McGraw-Hill, USA, bls. 98-120. Verkfrzdistofan Vatnaskil, 1988: P6risvatn. Rennsli og munnvatnshzd 6 vatnasvidi Koldukvislar og Tunmair: myndir. UnniB fyrir Landsvirkjun, Reykjavik, 27 myndir.