S O G N & F J O R D A N E F Y L K E S K O M M U N E K U L T U R A V D E L I N G A R A P P O R T F R Å K U LT U R M I N N E R E G I S T R E R I N G LANDBASERT FISKEOPPDRETTSANLEGG PÅ ORTNESET GNR/BNR 131/ 1,2 M.FL GULEN KOMMUNE Utsyn over planområdet. Mot NV. Foto: Karoline Hareide Breivik.
2 Kommune: Gardsnamn: Gnr/Bnr: Gulen Brekke, ytre 131/ 1,2 m.fl Tiltakshavar: Adresse: Sogn Aqua AS Osland brygge, 5962 Bjordal Namn på sak: Landbasert fiskeoppdrettsanlegg på Ortneset Saksnummer: 15/9100 Prosjektnummer: Registrering utført: 12.10.15-13.10.15 Ved: Karoline Hareide Breivik og Fredrik Solli Rapport utført: 17.11.15 & 18.11.15 Ved Karoline Hareide Breivik Autom. freda kulturminne i området: Lok 1: S1: Dyrkingslag Askeladden id 215648 Nyare tids kulturminne i området: 2 steingardar SAMANDRAG I alt vart det registrert 1 automatisk freda kulturminne innanfor planområdet. Planområdet vart undersøkt ved overflateregistrering supplert med graving av prøvestikk, der det primært vart leita etter aktivitetsstadar frå steinalder. 4 dagsverk vart nytta i felt og 2 dagsverk er nytta på etterarbeid. 1 C14 prøve er sendt inn til datering. Automatisk freda kulturminne er påvist fordelt på 1 lokalitetsflate. Totalt vart 1 førhistorisk struktur påvist i form av eit dyrkingslag. 2 nyare tids kulturminne, i form av steingardar vart påvist. BAKGRUNN FOR PLANEN Sogn og Fjordane fylkeskommune ved Kulturavdelinga gjennomførte ei arkeologisk registrering på Ortneset i perioden 12.10.15-13.10.15. Bakgrunn for registreringa er Sogn Aqua AS sin plan om landbasert fiskeoppdrettsanlegg. Registreringa vart utført for å oppfylle tiltakshavars undersøkingsplikt, jamfør 9 i lov om kulturminne.
3 OMRÅDET Figur 1: Oversiktskart som syner planområdet markert i blått, fylkesatlas.no/khb Planområdet ligg på Ortneset, i nord-vest på gbnr 131/1, 2 m.fl i Gulen kommune. I dag er store delar av området våt myr med innslag av lauvtre. Området er i bruk som beiteområde for kyr. Figur 2: Kart som syner plangrensa.
4 Figur 3: Kart som syner tidlegare registrerte kulturminne i nærleiken av planområdet, askeladden.ra.no/khb Det er tidlegare registrert to aktivitetsområde frå eldre steinalder (ID: 131272 & 131273), sørvest om planområdet. STRATEGI OG METODE DELTAKARAR OG TIDSROM Arkeologane Karoline Hareide Breivik og Fredrik Solli utførte den arkeologiske registreringa på Ortneset i perioden 12.10.15-13.10.15. STRATEGI OG METODE Det vart utført overflateregistrering og prøvestikking på planområdet. Ved overflateregistrering blir området undersøkt etter synlege strukturar i markaoverflata, strukturar som kan tyde på førhistorisk aktivitet. Ved prøvestikking kan det påvisast strukturar og funn som ikkje har synleg markering på marka. Om jordmassane blir sålda i vatn eller sjø med eit såld med 4 mm maskevidde. På Ortneset vart det teke 17 prøvestikk fordelt på to område. Det vart prøvestukke på gunstige område der det var tørrare og på eit høgare nivå enn myra. Dette vart i nord-aust og eit avgrensa område i nord-vest. På området i nord-aust vart det påvist trekollag i 3 prøvestikk. Funnførande område fekk namnet Lok 1.
5 RESULTAT AUTOMATISK FREDA KULTURMINNE Lok 1 Askeladden Id. 215648 Figur 4: Prøvestikk 1, Lok. 1, mot A, foto: KHB Figur 5: Prøvestikk 2, Lok. 1, mot A, foto: KHB
6 Figur 6: Prøvestikk 4, Lok.1, mot A, foto: KHB Figur 7: Kart som syner Lok.1 og dei positive prøvestikka, ArcMap/KHB Lokalitetsflata ligg i den nord-austlege delen av planområdet, på om lag 23 moh på gbnr 131/1. Det er ei høgde som ligg over myrområdet som elles dekkjer planområdet i vest, sør og
7 nord. Det er ein del lave lauvtre i området, både i sør og nord. Det er rydda ein dyretrakk rett nord om dei positive prøvestikka. Området vert i dag nytta til beite for kyr. Kollaget var tydleg i 3 prøvestikk. Laget var mellom 5-10 cm tjukt. Det låg mellom 10-30 cm djupt. Prøvestikka var mellom 45-30 cm djupe, og vart tekne ned til berg eller undergrunn med siltig sand. Datering Trekollaget er 14C-datert til 2 460+/-30 BP (Beta-424733). Med kalibrert datering vil det seie 765-410 år f. Kr., med andre ord overgangen mellom yngre bronsealder og eldre jarnalder. Kulturhistorisk vurdering av dei automatisk freda kulturminna Ortneset ligg på ein gunstig og strategisk stad i samband med fjorden i nord, og fjell i sør og vest. Tidlegare registreringar har funne spor etter busetjing så lang tilbake som eldre steinalder. Her er gode område å dyrke på, og trekollaget er ein dokumentasjon på ekspansjonen i jordbruket som etter kvart viser seg å må ha føregått på denne tida. NYARE TIDS KULTURMINNE Figur 8: Steingard, mot N, NV, foto: KHB Det vart registrert ein steingard som går aust-vest i den austlege delen av planområdet og ein som gjekk nord-sør, i den vestelege delen av planområdet.
8 Figur 9: Kart som syner steingardane markert med blått, fylkesatlast.no/khb KONKLUSJON Det vart gjennomført ei arkeologisk registrering på Ortneset i perioden 12.10.15-13.10.15, grunna Sogn Aqua AS sin plan om landbasert fiskeoppdrettsanlegg. Planområdet vart undersøkt ved både visuell overflateregistrering og prøvestikking. Det vart i alt opna 17 prøvestikk, der 3 var positive for kol i den nord-austlege delen av planområdet på gbnr 131/1. Av nyare tids kulturminne vart 2 steingardar registrert. FØRDE 18.11. 2015...Karoline Hareide Breivik... Feltleiar Vedlegg: Vedlegg 1. Liste over strukturar Vedlegg 2. Liste over trekolprøver Vedlegg 3. Fotoliste Vedlegg 4. Foto Vedlegg 5. Innmålingar Vedlegg 6. Teikningar Vedlegg 7. 14C-dateringar
9 VEDLEGG 1: STRUKTURLISTE Snr Prøvestikk Askeladden id Lok Type struktur Skildring Foto 1 1 215648-1 1 Dyrk.lag Svart lag med kol. Om lag 10 cm djupt. 2 2 1 Dyrk.lag Svart lag med kol. Om lag 5 cm djupt. 3 4 1 Dyrk.lag Svart lag med kol. Om lag 10-15 cm djupt. 8 9 10 VEDLEGG 2: LISTE OVER TREKOLPRØVER KP nr: Struktur Prøvestikk Lok Vekt Beta Type Datering (2 sigma) 1 1 1 1 Dyrk.lag VEDLEGG 3: FOTOLISTE Nr. Motiv Retning Dato Fotograf 1 Steingard N, NV 12.10.15 KHB 2 Utsyn over planområdet N 12.10.15 KHB 3 Utsyn over planområdet V 12.10.15 KHB 4 Utsyn over planområdet N, NV 12.10.15 KHB 5 Utsyn over planområdet V 12.10.15 KHB 6 Utsyn over planområdet N 12.10.15 KHB 7 Utsyn over planområdet A, NA 12.10.15 KHB
10 8 Prøvestikk 1 A 12.10.15 KHB 9 Prøvestikk 2 A 12.10.15 KHB 10 Prøvestikk 4 A 12.10.15 KHB 11 Utsyn over planområdet V 12.10.15 KHB 12 Utsyn over planområdet V 12.10.15 KHB VEDLEGG 4: FOTO
11 VEDLEGG 5: INNMÅLINGAR Kart som syner dei opna prøvestikka på Ortneset, ArcMap/KHB Kart som syner dei opna prøvestikka, samt dei positive, ArcMap/KHB
12 Kart som syner dei positive prøvestikka og Lok1, ArcMap/KHB VEDLEGG 6: TEIKNINGAR
VEDLEGG 7: 14C DATERINGAR 13
14
15