HØGSKOLEN I BERGEN Inndalsveien 28, Bergen Samlokalisering Nr 716/2014

HØGSKOLEN I BERGEN Inndalsveien 28, Bergen Samlokalisering Nr 716/2014

Ferdigmelding nr. 716/2014 Prosjektnr. 10568 INNHOLD Statsbygg... 3 Historikk... 4 Gangen i byggjesaka... 8 Bygningsbeskriving... 10 Landskap... 18 Kunstprosjektet... 20 Byggjeteknikk... 26 VVS-tekniske anlegg... 28 Elektrotekniske anlegg... 32 Prosjektadministrasjon... 35 FAKTA OM PROSJEKTET Kostnadsramme 2,56 mrd. kr (prisnivå august 2014) Nybygg 43 250 m 2 Rehabilitert 7750 m 2 02 Ferdigmelding nr. 716/2014

STATSBYGG Statsbygg er staten sin sentrale rådgivar i byggje- og eigedomssaker, byggherre, eigedomsforvaltar og eigedomsutviklar. Statsbygg er ei forvaltningsbedrift underlagd Fornyings-, administrasjons- og kyrkjedepartementet og organisert med eit hovudkontor i Oslo og regionkontor i Oslo, Porsgrunn, Bergen, Trondheim og Tromsø. Statsbygg yter hjelp til departement og andre sivile statlege organ når dei har endra eller nye behov for lokale. Lokalbehova skal dekkjast på ein kostnadseffektiv måte. I verksemda til Statsbygg er omsynet til dei totale interessene til staten overordna eigne forretningsmessige interesser. Statsbygg skal vere ein aktiv reiskap for å gjennomføre politiske målsetjingar innanfor miljø, arkitektur, estetikk, nyskapande brukarløysingar og helse, miljø og tryggleik på arbeidsplassar, med bakgrunn i prioriteringane departementa gjer. Rådgiving og byggherreverksemd Behova staten har for lokale, kan dekkjast ved innleige, kjøp eller nybygg. Statsbygg gir råd til statlege etatar ved innleige i den private marknaden eller tilbyr leige i Statsbyggs eigne lokale. I dei tilfella lokalbehovet krev nybygg, er Statsbygg rådgivar for dei statlege leigetakarane når bygga blir reiste i privat regi, eller utøvande byggherre for departementa når staten sjølv skal eige nybygget. Eigedomsforvaltning Totalt forvaltar Statsbygg cirka to millionar kvadratmeter i inn- og utland. Eigedomsmassen består av sentrale kontorbygningar, høgskolar, spesialbygningar og nasjonaleigedommar over heile landet i tillegg til ambassadar og bustader i utlandet. Statsbyggs eigedomsforvaltning skal medverke til at brukarane våre alltid har funksjonelle lokale tilpassa behova sine. Statsbygg legg vekt på å ta vare på verdien til bygningane gjennom eit høgt vedlikehaldsnivå. Samtidig skal Statsbygg bevare det kulturelle særpreget og den arkitektoniske verdien til dei historiske bygningane. Utviklingsprosjekt Statsbygg skal spele ei aktiv rolle i samordninga av statlege interesser innanfor eigedomsutvikling og byplanlegging. Avklaring av statlege premissar skal leggje til rette for eit godt samspel med lokale styresmakter i slike saker. Arbeidet omfattar planlegging for ny bruk av statlege eigedommar som blir flytta frå. For å nå dei miljøpolitiske måla skal Statsbygg drive ein omfattande innsats innanfor forsking og utvikling (FoU). FoU-verksemda omfattar òg prosjekt som skal betre gjeldande standardar, forskrifter og regelverk i byggje-, anleggs- og eigedomsbransjen.

HISTORIKK Høgskolen i Bergen (HiB) vart etablert 1. august 1994. Høgskulen er eit resultat av dei store endringane innanfor høgare utdanning i åra før. HiB var frå starten ein fusjon av seks høgskular i Bergen. Kvar av desse hadde ei viktig historie og ein rik kultur, som både var til glede og utfordring i fusjonsprosessen. HiB har etter 1994 hatt omfattande utvikling og vekst. Høgskulen har i dag tilbod om dei viktigaste velferdsutdanningane i Noreg (mellom anna ingeniør-, lærar- og sjukepleiarutdanning), har utvikla mange mastergradsutdanningar, fått godkjent doktorgradsutdanning og har fleire faglege senter. I Bergen er HiB i 2014 lokalisert på tre studiestader, organisert i tre store faglege avdelingar, og har 7000 studentar og 700 tilsette. I planlegginga av nybygget tok departementet og Statsbygg utgangspunkt i eit studenttal på 4400 og 470 tilsette. Studiestadene er Skålevik (dykkarutdanning), Møllendalsveien og Kronstad. Arbeidet for nytt bygg Alt før 1994 vart det arbeidt med nytt felles høgskulebygg. Det galdt eit bygg for helse- og sosialfag-utdanningane, som i 1980- og tidleg i 1990-åra var gjennom store endringar og samanslåingar. Det var fleire alternativ, og Statens byggje- og eigedomsdirektorat (SBED), seinare Statsbygg, hadde ei sentral rolle. Det mest interessante alternativet var Årstadvollen (PKI-bygget til UiB). Her var det også tenkt på byggbehovet til den framtidige Høgskolen i Bergen. Etter etableringa av HiB kom arbeidet med eit nytt felles bygg i gang for alvor. Statsråd Gudmund Hernes opna høgskulen i Grieghallen 22. august 1994. Rektor Kari Blom og høgskuledirektør Nils Mæhle nytta høvet til å be om nytt bygg. Rektor sa til Hernes: - No har du samla dei seks høgskulane i Bergen. Når skal vi få eit felles bygg? Etter 1994 vart det mange brev til og møte med statsrådar, departe +mentet, Hordalandsbenken, Bergen kommune og ei rekkje andre aktørar. Første runde Statsbygg kom med tidleg i 1996. Det heiter slik i brev 11. mars 1996 frå Statsbygg til HiB: «Statsbygg er gitt i oppdrag av KUF å utrede mulige lokaliseringsalternativer med angivelse av investeringsbehov og tempoplaner for tomteerverv.» Til sist i brevet vart det invitert til oppstartsmøte ei veke etter den 18. mars. Det vart etablert brukarutval og underbrukarutval, og lagt ned eit omfattande arbeid av tilsette og studentar. Departementet fastsette rammeprogram. På grunnlag av dette dokumentet utarbeidde Statsbygg og høgskulen romprogram og funksjonsprogram. Men to avgjerande spørsmål stod att: 1. Kvar skal nybygget liggja. 2. Finansiering. Striden om lokalisering HiB ønskte heile tida Kronstad, medan andre instansar var sterkt imot, først og fremst verts-kommunen vår Bergen. Dei aktuelle statsrådane høyrde derimot på høgskulen. Jon Lilletun i oktober 1998 og Trond Giske i desember 2000 gjekk begge inn for Kronstad. Bystyret i Bergen kommune ville primært ha Damsgård. Etter ein lang og omfattande prosess snudde bystyret, og gjorde i september 2001 vedtak om Kronstad. 04 Ferdigmelding nr. 716/2014

Andre runde Etter fastsettinga av lokalisering var det no klart for ny start på prosjektet. Formelt vart dette gjort i oppdragsbrev 2. mai 2001 frå KUF til Statsbygg. Oppstartsmøtet var 31. mai 2001. Men framleis var ikkje tomta sikra. Stortinget avklara tomtekjøpet under behandlinga av revidert nasjonalbudsjett 2002. I september same året kjøpte Statsbygg tomta (ca. 72 dekar) for kr 165 millionar kroner. Seljar var Rom Eiendom AS (eigedomsselskapet til NSB). Gjennombrot Etter den nye oppstarten vart det etter kvart etablert hovudbrukarutval og brukarutval. Nett som første gongen i prosjektet deltok tilsette og studentar med iver og stor innsikt. Det vart utarbeidt funksjons- og byggjeprogram i nært og godt samarbeid med Statsbygg. Hausten 2003 vart det arrangert ein avgrensa plan- og designkonkurranse. Evalueringsutvalet valde Kobling. Bak stod HLM arkitektur & plan og Cubo Arkitekter, Århus. Dei neste stega i byggjesaka, forprosjekt, detaljprosjekt og klargjering for bygging, gjekk etter planen. No mangla berre pengane.

06 Ferdigmelding nr. 716/2014

Desse åra arbeidde styret, leiinga og Studentparlamentet ved HiB intenst for å få plass den første løyvinga til nybygget. Sidan lokaliseringa var på plass, hadde høgskulen heilhjarta og varm støtte frå mange eksterne aktørar i arbeidet med finansiering. All førebuing og planlegging av nybygget vart krona med hell 26. januar 2009. Då kom statsråd Anne-Grete Strøm-Erichsen, ein tidlegare student, til høgskulen og fastslo at HiB hadde fått midlar til nybygget, i første omgang kr 65 mill. Dei operative åra No kunne det konkrete arbeidet med nybygget starta. Statsråd Tora Aasland la 22. september 2010 ned grunnsteinen for nybygget, 16 år etter dei første kontaktane med departementet. at alle partar har vore involverte i vesentlege utfordringar i tilknyting til prosjektet. Kronstad nord Høgskolen i Bergen ser fram til snarast mogeleg å kunna utvikla heile Kronstad-tomta til høgskuleføremål. Dette var intensjonen då høgskulen i 1994 starta arbeidet med eit nytt felles bygg for alle studentar og tilsette. HiB har i samarbeid med Statsbygg lagt planar for Kronstad nord. Vi er sikre på at Statsbygg vil ta denne utfordringa vidare, slik at vi saman kan oppfylla draumen frå 1994. HiB var etter gjennombrotet i januar 2009 godt førebudd for byggjeprosessen med styringsgruppe, koordineringsgruppe og temagrupper. Høgskoledirektør Audun Rivedal har vore prosjekteigar ved høgskulen med prosjektdirektør Endre Laastad som prosjektleiar. Statsbygg har hatt ansvar for den overordna prosjektorganiseringa. Eit prosjektråd, oppnemnt av Kunnskapsdepartementet, har sikra Ole-Gunnar Søgnen Rektor Høgskolen i Bergen Audun Rivedal Høgskoledirektør Høgskolen i Bergen

GANGEN I BYGGJESAKA Statsbygg har vore byggherre for Høgskolen i Bergen (HiB) og står som eigar og utleigar. Høgskolen i Bergen har sidan samlinga i 1994 jobba for samlokalisering av dei tre avdelingane til høgskolen (ingeniørfag, lærarutdanning og sosial- og helsefag), som var lokaliserte på sju stader i Bergen i til dels ueigna lokale. Tomtevalet blei vedteke i 2001 av bystyret til Bergen kommune, og ei gammal NSB-tomt på Kronstad blei vald, 3,4 km sør for Bergen sentrum. Høgskoletomta på cirka 40 mål er ein del av ei 70 mål stor tomt som Statsbygg erverva seg i 2002. Ho har omfatta NSB sitt tidlegare verkstadområ de med verdifulle kulturminne i form av verkstadhallar og jernbanespor. Som eit formålsbygg skal høgskolen tilpassast spesielt til brukar, men samtidig opne for fleksibilitet med tanke på mogleg framtidig endring av fagprofilen. Rundt 30 prosent av romprogrammet er spesialrom og laboratorium, og rundt 20 prosent er auditorium og seminarrom. Statsbygg fekk i brev den 17. september 2002 i oppdrag frå Utdannings- og forskingsdepartementet (no Kunnskapsdepartementet) å starte planlegging av nybygg og ombygging for Høgskolen i Bergen. Samlokaliseringa skulle romme 4400 studentar og 500 lærarar samtidig. Læringsmiljøet skulle kjenneteiknast ved bruk av fleksible og varierte arbeidsformer som er tilpassa det faglege innhaldet i studiet og behova i yrkeslivet. Dei allsidige studentaktivitetane skulle føresetje eit mangfald av læringsmiljø med areal for gruppearbeid, sjølvstudium, lærarrettleiing og faglege diskusjonar i tillegg til tradisjonell seminar- og auditoriumsundervisning. I eit større tidsperspektiv er det naturleg å tenkje seg at fagprofilen vil kunne endrast. Arbeidet med å lage eit funksjonsog byggjeprogram for den nye høgskolen blei sett i gang hausten 2002 og var ferdig i august 2003. I samarbeid med Bergen kommune blei planprogrammet utarbeidd og godkjent av byrådet i juli 2003. Planprogrammet blei lagt til grunn for ein avgrensa plan- og designkonkurranse og i samband med laging av reguleringsplan for tomta. Oppstart av reguleringsplanarbeid blei kunngjord første gongen i januar 2003. Forslag til reguleringsplan for området blei lagt ut til offentleg ettersyn i tida 9. mars 11. april 2005. Reguleringsplanen, som blei vedteken den 12. desember 2005, la til rette for eit bygg på 52 000 m 2 på ei tomt på 40,65 daa. I 2003 inviterte Statsbygg til ein internasjonal arkitektkonkurranse. Det var fem konkurrerande team som deltok. Vinnaren var 08 Ferdigmelding nr. 716/2014

arbeidsfellesskapet Kobling som bestod av arkitektane HLM Arkitektur Bergen i samarbeid med CUBO Arkitekter AS frå Århus, landskapsarkitektane Asplan Viak Bergen AS, rådgivande ingeniørar Monstad AS, Opticonsult AS (som sidan blei Sweco Bergen) og prosjektgruppekoordinator Erstad & Lekven AS. Arbeidsfellesskapet Kobling utarbeidde eit skisse- og forprosjekt som var ferdig i september 2005. I 2006 blei det gjennomført ei ekstern kvalitetssikring av prosjektet, og kostnads- og styringsramma blei godkjend av Finansdepartementet i april 2006. I samband med krisepakken blei det i St.prp. nr. 37 gitt ei oppstartsløyving for prosjektet, og Statsbygg starta opp igjen i 2009 med detaljprosjekteringa av bygget. Statsbygg tok ein revisjon av kostnadskalkylen og fremja forslag til oppdatering av styrings- og kostnadsramma. Prosjektet er gjennomført som byggherrestyrte sideentreprisar som i hovudsak har omfatta separate entreprisar for riving, grunnarbeid, betongarbeid, tetthus, bygningsmessige innvendige arbeid, VVS-arbeid og elektrotekniske arbeid i tillegg til utomhusarbeid. Det har totalt vore 25 utføringsentreprisar. Byggjefasen starta i 2010, med grunnentreprisen og betongentreprisen. Statsråd Tora Aasland la ned grunnsteinen for bygget 20. september 2010. I 2011 starta tetthusentreprisen, mens innreiingsentreprisane og utomhusentreprisen starta i 2012. Bygget var ferdig i april 2014, og høgskolen starta innflyttinga si 1. mai 2014. Dei tilsette tok bygget i bruk 4. august 2014. Semesterstart var 25. august 2014. Prosjektet har i detalj- og byggjefasen rapportert jamleg til eit eksternt prosjektråd som bestod av representantar frå høgskolen, Kunnskapsdepartementet, Kommunal- og moderniseringsdepartementet og Statsbygg. Det har vore eit særs godt samarbeid mellom partane.

BYGNINGSBESKRIVING Statsbygg bestilte eit nøkternt signalbygg som kunne tole bergensklimaet. Dei 50 000 m 2 bygg på høgskolen på Kron stad skulle fungere som ein byutviklingsmotor. Statsbygg hadde òg sett opp radikale miljømål for høgskolen. Intensjon og hovudgrep Vinnarprosjektet til prosjektgruppa hadde følgjande konsept: kopling av byen og høgskolen kopling av gammalt og nytt kopling av tre skolar i éin Det samla anlegget skulle vere ein undervisningsarena samtidig som det enormt store og innhaldsrike anlegget skulle vere oversiktleg og inntakande. Måla er nådde ved at høgskolen har éin hovudtilkomst og fleire lokale inngangar. Hovudtilkomsten ligg under tårnet som står på Kronstad plass. Den store plassen er eit viktig svar på målet om kopling av byen og høgskolen. På plassen kan alle møtast. Skolen profilerer seg mot Inndalsveien og ønskjer nabolag og andre velkomne i eit raust plassrom. Forbindelsar aust vest og nord sør er tekne vare på, og anlegget markerer seg lokalt samtidig som det er lågt og ønskjer brukarar velkomne inn frå alle verdshjørne. På Kronstad låg fire gamle verkstadhallar som i si tid høyrde til NSB. Desse er inkluderte i anlegget med nye funksjonar. Studenthus, kantine, bibliotek og idrettsbygg er plasserte i desse nye hallane. Det historiske anlegget inneheldt òg spor, traversvogn og dreieskive. Dei fortel saman med verkstadhallane ei heil transporthistorie. Høgskolen er utforma som ei stor form som slyngjer seg rundt og mellom fire gamle verkstadhallar. Den store forma er todelt horisontalt. Dei to nedste etasjane består av åtte nye og fire gamle teglbygg. På dei åtte nye teglvoluma ligg det ein metallkledd bygning i to etasjar. Denne metallbygningen reiser seg opp i eit sju etasjar høgt tårn mot Kronstadplassen. Funksjonsorganiseringa følgjer forma. Fellesareala ligg på dei to nedste plana i teglvoluma, og mellom dei i innglasa areal ligg studentarbeidsplassar, grupperom og møteplassar. Over dette ligg spesialrom. I fem hattar på taket ligg lærararbeidsplassar og ventilasjonsrom. I tårnet frå plan 5 til 9 ligg administrasjon og fellesmøterom på toppen. I underetasjen ligg delar av ingeniørfagsavdelinga saman med varemottak for drift og parkeringsanlegg. Mellom gamle og nye bygg er tre hagar plasserte. Oppe i metallbygget er det seks atrium som fungerer som utvidingar av det innvendige arealet. Fellesareala er konsentrerte primært til plan 1 og 2. I møtet mellom spesialromma til to ulike fagområde på plan 3 og 4 er det lagt inn fuger med fellesareal. 010 Ferdigmelding nr. 716/2014

Form Høgskolen blei utforma med integrert energidesign. I prosjektkonkurransen deltok ingeniørar og arkitektar. Det blei lagt vekt på at utforminga, volumet og overflata til bygget blei optimaliserte med tanke på energimåla. Dagslyset skal komme langt inn i bygningskroppen og fordelast på så mange kontor som mogleg. Atria i plan 3 og 4 skaffar lys inn til alle desse cellekontora. Låge brystningshøgder på vindauga gjer at alle rom held forskriftskrava til dagslys. Fugene «luftar ut» med lys frå to himmelretningar. I utforminga av fasadane til høgskolen, klimaskalet, er det laga detaljar som toler vestlandsklima. Fasadane er skalerte ned slik at høgskoleanlegget blir handterbart i dialog med nabolaget, og at det òg er imøtekommande. Verkemidla som er brukte, er å byggje opp ei enkel stor form som ein lett kan sjå for seg: slangen kvilande på teglvolum som slyngjer seg inn mellom og rundt dei fire gamle teglbygga. Nybygget er skalert ned i gradvis mindre einingar. Deretter er overflatene på metallslangen og på teglvoluma skalerte ned. Teglet har eit lite format. Vindaugsflatene er delte opp i større format med store vertikale striper. Desse lagar format som er større enn vindaugshòla. Talet på oppdelingar blir færre, og storleiken på høghuset blir redusert visuelt. Materiale og overflater Materiale og fargar følgjer opp hovudinndelinga til konseptet. Fasadane på fellesareala er bygde opp av tegl i mørk brun / raud tegl. Mellom dette ligg eit glasfelt i mørk grå aluminium. Dei gamle bygga har fått påbygg med tre yttervegger i forstørra vestlandskledning. Metallslangen er kledd med sjøvassbestandig aluminium og har to fasadesjikt. Det ytre sjiktet, gavlar i retning aust og vest, er arbeidd kunstnarisk med av tekstilkunstar Anne Gry Løland. Sjiktet innanfor er alle vindaugsfelta inkludert solavskjerming oppdelt i eit mønster som tek opp i seg ein mogleg fleksibilitet og ei skalering som reduserer storleiken på flatene. Innvendig har golva i fellesareala i første etasje lyse fliser i den same fargetonen som det utvendige bygolvet. I første etasje har golvet fått lys vinyl på plan 2. Desse plana har store innslag av materialfargar, mykje tegl og treverk. Fargar er brukte inne i romma og inne i trappekjernane. På plan 3 og oppover er det grå vinyl på alle golva og bruk av fargar i gangaksane. I fugene blir dette brote med mørkare golv der lyset kjem inn frå fleire sider.

Dei gamle bygga har fått ei lett slemming av eksisterande kompakte yttervegger. Dei har brettskura betonggolv og gråtonar på konstruksjonar og installasjonar. Rekkverk i dei gamle bygga er av glas, og himlingar er av gips og treullsement. Det er i hovudsak systemhimlingar i alle dei nye areala. Tårnet og plan 0 følgjer spesialromma, og «hattane» følgjer logikken til dei nye fellesareala. Utover gips, vinyl og systemhimlingar har interiøra blitt tilførte sju ulike fargar i tillegg til ein svart-kvitskala. Fargane er inspirerte av containerfargar sette på transporttog på Bergensbanen. Dei gir anlegget ein eigen atmosfære. Dei er ikkje valde tilfeldig, men er brukte i ulike rekkjefølgjer. Alle etasjane har sitjenisjer kledde med eik. Første etasje har lyst flisegolv med tydelege leielinjer til alle trappetårna. Alle trappetårna er knytte til heis. Trappetårna har kvar sin unike farge inne og er merkte svarte utanpå. Dei utgjer hovudelementa i rørslemønsteret i høgskolen. På plan 0 er dei supplerte av korridor på tvers under tverrgang. Over denne er det ein stor forbindelse mellom fellesareala i vest og aust. Denne er supplert av ein gjennomgåande kulturakse på plan 2, 90 gradar på tverraksen. Denne knyter saman alle dei gamle bygga og dei nye bygga frå nord til sør. 12 Ferdigmelding nr. 716/2014

D V 4_5 2.07 2.08 2.06 2.05 2.09 2.04 2.03 2.10 2.00 KJØKKEN 2.02 2.01 2.11 1.08 1.07 1.06 1.05 3.01 3.11 1.04 3.10 3.02 3.11 3.03 1.00 LAGER 1.03 3.12 3.00 BAR 1.02 3.04 3 3.13 3.05 3.06 3.11 3.12 3.07 3.07 3.08 1.01 3.11 3.09 3.10 1 300 6 5-1- 02 B DU2 01-I 164 26d- x D D 2 4 $$ 8 390 815 527 813A 812 811 809A 810 520 526 11 716A 813 811A 812A 522 523 525 804 814 711 708D 2200 708C 501 717 805 SLUK HER 716 611 612 610 605 601 601B 615 616 613 609 518 809 810A 390 820 808 815A 519 507 711 533 606 514 604 513 506 515 806 603 2200 532 602 508A 606A 531 708B 508 4 510A 504 503 502 _ 510 1533 2541 708E 708A 13 301B 703B 313 2000 314 404 304 749 306 1566 _ 705 RO ICO USCITA 444,5 SCARI 310 309 ACQUA 703C 317 318 264 308 ACQUA 749 564 316 310A CO CO QUAD ELETTR RO ICO 704 1566 USCITA 703A 406 305 488 SCARI 803 315 311 264 564 QUAD ELETTR 5160 312 304A 2100 301A 1200 444,5 301 USCITA 488 SCARI CO ACQUA 703C 106A 106 1800 2100 802 109 107A 108A 2000 1900 108 107 801 E 220 222 218 201 702 217 105A 205 202 105 8 213 170 203/204 104A 104 205 104A 201 104A 212 208 209 211 206 102A 102 101 1 2 10 11 9 1.14 1.15 Utlånsautomat 750x500 1.10 1.12 1.11 kj øl e ma s ki n +f a t un de r d is ke n 1.16 650 1000 1.10A 1000 1077 1.17 ta pp e tå r n o g r ac k by tt e t p la s s Avlastning 1.03 750 1.13 1200 Over hyl le/ skap 1.09 1.08 gla ss ra ck un d. d is k 2896 lag er kop pe r/ gl as s un d. d is k 1.18 1.21 1.21A 1.19 gr ut sk uf f 1.20 Åpning 1.07 1.01 1.04 1.05 1.06A 1.22 Kal dt vann 11 Utlånsautomat 750x500 Utlånsautomat 750x500 11 Sorteringsvogn 900x600 Bokhylle på hjul 4500x600 Garderobeskap 300x550 1.06 Sorteringsbånd Infoskranke 1.02 Polstret stol med armlener 700x800 1.03A Bokvogn 12 Sorteringsvogn 900x600 7 Bokvogn Åpen hylle Bokvogn infoskranke veil edning 1180x900 Hylle vegghengt 30x60x90 Skap med dør 600x600 9 Bokhylle på hjul 4500x600 Skap med dør 600x600 Hylle vegghengt 30x60x90 infoskranke veil edning 1580x900 Bokvogn Søketerminal 3700x600 5 Bord 400x500 Lerret Benk pol stret 6620 15 Bokvogn 14 Bokvogn Bokvogn Søketerminal 3700x600 KopimaskinKopimaskin 500x700 500x700 Hylle vegghengt 30x60x90 Skap med dør 600x600 Bokvogn Bokylle på hjul 9900x600 Bokylle på hjul 9900x600 Åpen hylle 500x700 Scanner Skap med dør Skap med dør 600x600 600x600 Kopimaskin 500x700 Hylle vegghengt 30x60x90 Polstret stol med armlener 600x700 Bokvogn 2 Polstret stol med armlener 600x700 2 Bokvogn Bokvogn Renholdstralle 8 Bokylle på hjul 9900x600 Bokylle på hjul 9900x600 Hyll e vegg D300 Åpen hylle Garderobeskap 300x550 Søketerminal 3700x600 Utlånsautomat 750x500 8 Utlånsautomat 750x500 11 Utlånsautomat 750x500 8 Bokvogn 11 11 8 2 8 8 9 høyde på nisje 2100 6 2450 høyde på nisje 2100 høyde på nisje 2100 300 2000 UP 300 Plan 1. etasje VV 14 Ferdigmelding nr. 716/2014 2 8

UP 01-E28-1 LID1-001 IDRETT SHALL 450.53 m² 02-E30-1 TA-010 TEKNISK AREAL 203.81 m² 01-E26-1 KO-11 6 KORRIDOR 85.29 m² 02-J32-1 KO-21 7 KORRIDOR 96.63 m² 1000 02-K26-1 KL2-020 SEMINARROM 62.95 m² Whiteboard 02-J30-5 R-206 RWC 5.33 m² 02-J30-3 W-217 WC 2.97 m² 02-J30-2 W-218 WC 2.89 m² 01-J27-3 SJ-P SJAKT P 0.93 m² 01-J28-1 H12 Avl astni ngsbord HEIS 4.40 m² 1200x700 Hyll e vegg D300 02-J28-3 KU9-202 02-J28-2 ARK IV GR-0 0 1 10.81 m² GA RD 6.07 m² 02-J32-4 VEL12-001 HVILEROM 8.60 m² 1. 01 1. 08 1. 07 1. 06 1. 05 DRIKKESTASJON 1. 04 1. 03 1. 02 1. 02 1. 01 2926 02-J27-1 GR1-040 GRUPPEROM 12.80 m² Flatskjerm 02-J28-1 GR1-041 FOKUSROM 10.87 m² Whiteboard 02-J29-1 K1-006 TEKJØKKEN / OPPHOLD Overskap 300x1550 19.69 m² Kjøl /frys 600x600 6500x600 600x600 Åpen hylle 800x300 Whiteboard 02-J32-3 KU2-037 KONT OR 9.13 m² Flatskjerm Flatskjerm Whiteboard Kopimaskin 02-J30-6 KU8-203 KOP I 8.58 m² Avl astni ngsbord 1200x700 02-J31-1 GR1-043 GRUPPEROM 15.06 m² Whiteboard Flatskjerm Whiteboard Flatskjerm Whiteboard Flatskjerm Whiteboard Flatskjerm Whiteboard Flatskjerm Whiteboard Flatskjerm Flatskjerm Whiteboard Whiteboard Flatskjerm Hyll e vegg D300 Arbei dsbenk 6500x600 Hyll e vegg D300 02-J30-4 BDR9-203 DISPONI BE LT 7.50 m² 02-J30-1 GR1-042 FOKUSROM 14.33 m² Flatskjerm 1000 1. 09 1. 09 ekstra vogn Elektronisk tavle 02-J32-2 KO-22 1 KORRIDOR 75.06 m² 02-K27-1 KU2-043 KONT OR 8.51 m² 02-K27-2 KU2-042 KONT OR 7.53 m² 02-K28-1 KU2-041 KONT OR 7.53 m² 02-K28-2 KU2-040 KONT OR 7.53 m² 02-K28-3 KU2-039 KONT OR 7.50 m² 02-K29-1 KU2-038 KONT OR 7.50 m² 02-K29-2 BDR9-204 DISPONIBELT 7.53 m² 02-K29-3 KU2-036 KONT OR 7.53 m² 02-K30-1 KU2-035 KONT OR 7.53 m² 02-K30-2 KU2-006 KONT OR 7.53 m² 02-K30-3 KU2-005 KONT OR 7.53 m² 02-K31-1 KU2-004 KONT OR 7.53 m² 02-K31-2 KU2-003 KONT OR 7.53 m² 02-K31-3 KU2-002 KONT OR 7.53 m² 02-K32-1 KU2-001 KONT OR 7.53 m² Garderobeskap 300x550 Bokvogn Arbei dsbenk Kopimaskin D600 Åpne hyller 500x700 800x300 Bokvogn Bokvogn Bokvogn Garderobeskap 300x550 Whiteboard Flatskjerm Whiteboard Flatskjerm Whiteboard Flatskjerm Whiteboard Flatskjerm Whiteboard Flatskjerm Whiteboard Fl atskj er m TEGNINGER: hlm arkitektur AS, Bergen, Cubo Arkitekter AS, Århus Målestokk: 20 m Plan 1 og 2 16 3 1 Hovedinngang 2 Inngang 3 Studentbygg 4 Kantine 5 Bibliotek 6 Idrettsbygg 7 Kultursal 8 Auditorium 9 Seminarrom 10 Bokhandel 11 Fellesareal/studieplasser 12 Økonomigård 13 Kafehage 14 Bibliotekhage 15 Foajehage 16 Åpent ned 17 Fellesareal 16 16 16 16 4 16 17 16 9 7 5 9 17 9 8 16 16 16 16 9 9 6 Plan 2. etasje

SH4V BS SH4H LH4-22 BS SH4H SH6V LH6-4 SH6V LH6-4 LH6-4 SH6H LH6-4 SH6H BS LH6-4 SH6H BS 2420/7 ÖST 12 SH4V ÖST 12 SH4V BS 2420/7 ÖST 12 ÖST 12 BS 2420/7 SH4V BS 2420/7 BS 2420/7 SH4V BS 820/7 BS 24/7 SH4V SH4V BS 820/7 BS 24/7 BS 8/6 ÖSG 6 BS 2420/7 SH4V SH4V BS 820/7 BS 24/7 BS7/6 IK608 BS7/6 IK608 BS7/6 IK608 IK608 BS VF IK608 VF BS7/6 BS7/6 LH4-22 BS 10/6 KV BS 14/6 VV BS2020/14 BS2020/14 HP 8/3 6 PLAN BS2000/14 HP 8/3 6 PLAN BS2000/14 BS 14/6 PANEL FÖR BS 14/6 BS 13/6 HP 8/3 6 PLAN BS1620/6 BS1620/6 BS1620/6 BS 16/7 LSH4V BS 1620/7 LSH4V BS 16/7 LSH4V BS 1620/7 LSH4V HP 8/3 BS 8/6 BS 1020/7 LSH4V LSH4V BS 1020/7 HST 12/6 BS1020/14 BS 1020/7 BS 1020/7 BS 16/7 BS 16/7 BS 8/6 BS 1620/7 BS 1620/7 HP 18/4 6 PLAN BS 12/6 HP 8/3 BS 1820/7 BS 1820/7 BS 14/6 LH4-22 BS BS 18/7 BS 18/7 IK615 BS 1820/7 IK615 IK615 BS6,7/6 BS 1820/7 BS 14/6KV VV LH4-3 BS 10/7 LH4-3 BS 10/7 BS 10/7 HSG 10/4.5 HSG 10/4.5 HSG 10/4.5 HSG6/3HSG6/3HSG6/3HSG6/3HSG6/3HSG6/3HSG6/3HSG6/3HSG6/3 BS 1370/7 BS 1370/7 HSG 12/4 BS 1350/7 BS 1350/7 BS 1350/7 BS 1350/7 HSG 12/4 BS 1370/7 BS 1370/7 HST6/6 BS 1020/7 BS 16/7 BS 1620/7 HST 12/6 BS 14/6 BS 14/6 HP 7/3 HP 7/3 LH4-3 ÖSG 6 BS 16/6 KYL BS 11/6 BS1020/14 STADIGT HP 20/4 6 PLAN HP 20/4 6 PLAN RB 10/6 BS 820/7 BS 24/7 BS640/6 BS 11/6 BS1620/6 BS1620/6 BS 20/8 ÖST 12 BS 820/7 BS 820/7 BS 1020/7 HP 18/6 6 PLAN VF ÖST 12 HP 10/6 6 PLAN SH4V BS 2420/7 ÖST 12 BS 820/7 SH4H BS1020/7 BS1020/7 BS1020/7 BS1020/7 BS1020/7 BS 20/8 BS 20/7 BS 20/8 ÖST 12 BS 2420/7 ÖSG 6 SH4H BS1620/6 BS1620/6 BS1620/6 BS1620/6 BS1620/6 HP 10/6 6 PLAN BS 11/6 BS 24/6 BS 24/7 HP 18/6 6 PLAN BS 14/6 BS 2420/7 SH4H BS 14/6 BS 820/7 SH4H BS 24/7 BS 24/7 BS 2020/7 BS 24/7 BS 2420/7 BS 2420/7 BS 2420/7 BS1020/7 BS1020/7 BS1020/7 BS1020/7 BS1020/7 SH4H BS 24/6 LH4-22 SH4V LH4-22 BS 1620/7 BS 20/4.5 SH4H SH4V LH4-22 LH4-22 BS 1020/7 BS 16/7 BS 1020/7 BS 20/4.5 BS BS 20/4.5 VF BS 16/7 BS1770/4.5 HP 6/3 BS 1620/7 BS12/6 BS 16/6 BS 1620/7 BS 1020/7 BS 16/7 BS14/6 SH4H BS 1020/7 BS 1020/7 BS 20/4.5 BS 12/6 BS 13/6 SH4V LH4-22 LH4-22 BS 16/7 BS 20/4.5 LH4-22 BS 16/7 BS 20/4.5 BS 1020/7 BS 1620/7 BS17/4.5 BS 16/7 BS 16/7 BS 1020/7 BS 1620/7 BS 1620/7 BS 1020/7 BS 1620/7 BS 20/4.5 SH4H LSH4V PLATS FÖR KYL BS 16/7 ÖSG 6 LH4-22 SH4V LH4-22 LSH4V PLATS FÖR BS 8/6 HP 8/3 BS 1620/7 BS 20/4.5 2 HP 8/3 LSH4V BS 16/6 BS 20/4.5 4 BS 1020/7 PLATS FÖR KYL FRI TT 920 UNDER BÄNK BS21/6 Plan 3. etasje VF LH4-3 VF VF VF VF VF LSH4V BS 1 1 FRISTÅENDE HYLLOR BS 16/7 BS H=750mm H=750mm KYL UNDER BENK SAMTLIGA BENKPLATTER UTFÖRDA AV EPOXI FÖRUTOM FÖNSTERBENKAR SAMTLIGA BENKPLATTER PÅ MITTBORD UTFÖRDA AV EPOXI BS 8/6 BS 24/6 LSH4V PLATS FÖR KYL BS 20/4.5 IK1315 BS 14/6 BS 10/7 IK615 PLATS FÖR 600 3 HP 16/6 6 PLAN LH4-3 LH4-3 LH4-3 BS 10/7 BS 10/7 PANEL FÖR IK615 PLATS FÖR PLATS FÖR RENVATTEN DISKMASKIN SAMTLIGA BENKPLATTER PÅ MITTBORD UTFÖRDA AV EPOXI DISKMASKIN F 2006 ÖSG 6 LÅS BS 13/6 HP 6/3 IK615 BS 1650/6 BS 24/6 BS 16/6 ÖSG 6 LH6-4 LH6-4 HST 12/6 HST 12/6 BS 1820/7 BS 1620/7 BS 20/4.5 PLATS FÖR LSH4V BS16/4.5 IK1315 Ferdigmelding nr. 716/2014 16 BS 14/6 DISKMASKIN BS 12/6 6 BS 1820/7 HP 8/3 RENVATTEN 1210 BS 18/7 BS 1820/7 SH4H SH4H LH4-22 LH4-22SH4V BS BS 18/7 BS 1820/7 5 3 Lengdesnitt 6 2 HSG 10/4.5 HSG 10/4.5 HSG 10/4.5 HSG 10/4.5 HSG 10/4.5 6 BS 10/6 600 BS 1370/7 BS 1350/7 BS 1350/7 BS 1370/7 VF PLATS FÖR PLATS FÖR KYL RB 10/6 HST 12/6 HST 12/6 LH6-22 LH6-22 LH6-22 LH6-22 PLATS FÖR KYL SH8 BS 8/6 LH4-22 BS21/4.5 RB 10/6 3 HSG 12/4,5 HSG 12/4,5 RB 10/6 PLATS FÖR KOKEPLATTEER PLATS FÖR 600 BS 1370/7 BS 1350/7 BS 1350/7 BS 1370/7 BS 1220/7 BS 1220/7 HSG 12/4,5 HSG 12/4,5 HSG 12/4,5 BS 1220/7 BS 1220/7 KYL SH8 BS20/7,5 2 BS 13/6 PLATS FÖR KYL BS20/7,5 BS 1220/7 BS 1220/7 5 6 6 HST 12/6 HST 12/6 1 LH6-22 LH6-22 BS 1220/7 BS 1220/7 SH4V 4 6 4 KOKEPLATTEER ÖSG 6 BS 17/7 BS 8/6 BS 10/6 HSG 12/4 ÖSG 6 BS 13/6 LH4-3 BS

SH6H SH6H BS SH6H SH6H SH6H SH6H SH6H SH6H SH6H BS BS 14/6 BS 12/6 BS 16/8 BS 12/6 BS 12/6 BS 16/8 BS 16/8 BS 1520/8 BS 1520/8 BS 1520/8 BS 16/8 BS 16/8 BS 16/8 SH6H BS 14/6 SH6H BS 12/6 BS 16/8 BS 16/8 BS 14/6 BS 20/8 BS 1520/8 BS 1520/8 BS 1520/8 BS 16/8 BS 16/8 BS 16/8 SH6H BS SH6H LH6-4 SH6H LH6-4 BS 16/8 3 SH6H BS 12/6 BS 12/6 BS 14/6 BS 14/6 BS 12/6 BS 14/6 BS 12/6 H=750mm BS 12/6 h=750mm BS 23/6 LH6-4 RB 10/6 UNDERHYLLA SH6H HP 8/3 HP 13/3 RB 15/8 BS 9/6 HP 9/3 Tverrsnitt 3 2 1 Drama 2 Kultursal 3 Parkering 4 Administrasjon 5 Bibliotek 6 Økonomigård h=750mm 2 LH6-4 Administrasjon Avdeling for lærerutdanning Avdeling for ingeniør- og økonomifag Avdeling for helse- og sosialfag Fuge Atrium 1 2 3 4 5 6 Plan 3 og 4 4 4 1 2 3 BS BS 12/6 Plan 4. etasje Snitt 1 5 6

LANDSKAP Uteanlegget ved den nye høgskolen på Kronstad skal vere eit anlegg for studentar og tilsette, for naboar, bydelen og for Bergen. Høgskoletomta er totalt på cirka 40,5 daa, og uteområdet utgjer cirka 26,9 daa. Det vil seie at uteanlegget er omtrent halvparten så stort som bruksarealet til høgskolen på 52 000 m2. Utfordringa var å lage eitt raust, kompakt, allsidig uteområde for ulike brukarar, til ulike aktivitetar og til ulike tider i løpet av døgnet. Den historiske bruken av området som verkstadhallar for jernbanen har vore viktig for hovudgrepet i høgskoleanlegget. Mange av dei gamle verkstadbygningane er bevarte og dannar ei fin ramme rundt uteromma. Utearealet er organisert rundt den gjennomgåande nord sørstrukturen basert på jernbaneskjenene mellom dei gamle teglsteinsbygningane. Traversen, dreieskiva og somme av hovudspora er tekne vare på og innarbeidde i anlegget for å fortelje om den kulturhistoriske samanhengen som verkstadanlegget har inngått i. Eføy er brukt som botndekke i stor grad for å skape opphavleg vegetasjonsbruk om att på anlegget. Krokus er planta i delar av dei gamle jernbanetraseane og vil antyde kvar linjene har gått. Det er lagt vekt på å skape eit anlegg som er universelt utforma, robust og toler høg bruksfrekvens, samtidig som det blir laga gode og solfylte rom med varierte opphaldssoner utvendig. Det blir etablert eit «offentleg» aust vest- og eit nord sør-gangsamband over uteområdet. Hovudtilkomsten til høgskolen er frå Inndalsveien, via det nye store byrommet, Kronstadplassen. Plassen er på cirka 4600 m 2 og er gitt ei raus opparbeiding med sentrale ganglinjer, tre, primære og sekundære sitjeplassar, sykkelparkering, flaggstenger og plass til juletre. Plassen har tilkomst for drosje og HC-bilar. Den gamle traversvogna, som blei brukt til sidevegs flytting av jern banevogner som skulle reparerast, er eitt viktig element på plassen. Ho er restaurert og integrert i området for uteserveringa ved kantina. Tilkomsten til dei ulike avdelingane er tydeleg markerte og tilrettelagde med både opphaldsareal og nødvendige funksjonar som sykkelparkering og HC-parkering. Tre hagerom mellom bygga med ulike tema/innhald dannar indre, skjerma opphaldssoner. Langs aust- og nordsida til høgskolen er det etablert rause soner med fast dekke for mjuke trafikantar og for nødvendig køyring til økonomigarden. Det er store område til sykkelparkering, med og utan takoverbygg. Det er i tillegg plassar for HC-parkering nær dei sentrale inngangane. Mot naboane i aust er det etablert ei grøn buffersone. Idrettsparken i sør utgjer eitt funksjonsretta uterom, med eit lite og kompakt friidrettsanlegg og ein liten fotballbane. Anlegget er 18 Ferdigmelding nr. 716/2014

bygd opp med gode, slitesterke idrettsdekke som gir mange bruksmoglegheiter og brukstimar. Sør for idrettsbygget er den gamle dreieskiva restaurert slik at ho er ein integrert del av anlegget. Dreieskiva ligg i parkområdet i forlenginga av det urbane uterommet ved idrettsbygget. Uterommet er opparbeidd med gode sitjeplassar og raus sykkelparkering. Området vil vere solfylt og attraktivt for opphald gjennom heile dagen. Kommunikasjonen til og frå høgskolen vil primært skje kollektivt, med bybane, buss og med sykkel. Det er sett av plass til 900 syklar, fordelt på inngangane. Den køyrbare tilkomsten til MC-/mopedparkering og parkeringskjellar for bil skjer via den søre avkøyrselen til anlegget frå Inndalsveien. All ordinær motorisert trafikk blir stoppa ved idrettsbygget (og nedkøyringa til p-kjellaren). Berre varelevering, drosjar og HC kan køyre rundt bygget og langs austsida av anlegget. Foajéhagen er eitt stort ope hagerom, med moglegheit for å samle mange menneske på eitt avgrensa og lydskjerma område. Dei restaurerte jernbanespora er eit viktig element i hagen, og det er lagt opp til mange og uformelle sitjeplassar. Bibliotekshagen er frodig, og vegetasjonen er brukt for å skape mindre rom som gir plass og ro til å ta studiearbeidet utandørs i skjerma omgivnader. Rommet er møblert med tanke på samarbeid og samhandling. Kaféhagen er open, med nokre tre og botnvegetasjon. Han ligg ved kantina og gir sitjeplass til omtrent 240 brukarar samtidig.

KUNSTPROSJEKTET Kunstutvalet ved Høgskolen i Bergen har i utviklinga og realiseringa av kunstplanen lagt følgjande nøkkelord til grunn: Tid til å tenkje Mot til å våge Evne til forankring. Utvalet ønskte at kunstprosjekta skulle famne desse ideane: kunst som er visuelt slitesterk, som går djupare inn i rolla høgskolen har som skapar av meining og samanhengar, kunst som produserer tankar, kritikk og motstand, kunst som vågestykke, kunst som kunnskap. Utvalet har vore oppteke av å forankre kunsten i det som må reknast som den grunnleggjande verksemda til høgskolen: forsking, læring og formidling og utveksling av kunnskap. Utvalet meinte at utdanning og forsking er ein undersøkjande prosess der omgrep som undring, tvil og usikkerheit har kvalitet. Dette ønskte utvalet at kunsten skal reflektere. Vidare ønskte det at kunsten skal reise spørsmål om sjølvbiletet til institusjonen og evna til å gå djupare inn i rolla høgskolen har som skapar av meining og samanhengar. Tenkje, utfordre, med-skape dette kan beskrive den kognitive plassen kunsten skal ta. At kunsten tek plass, visuelt og/ eller kognitivt, har vore eit mål for utvalet. Men plassen han tek, vil òg vere den plassen som er i dagleg bruk. Dette er eit dilemma som kunst i offentlege rom ofte møter, han skal vere der og gjere forskjell samtidig som den daglege aktiviteten òg skal utfalde seg. Kunsten må dermed justerast og tilpassast aktiviteten og bruken i området elles utan å miste eigenarten sin. Kunnskap er lik kunsten ikkje avslutta, verken som handling eller erfaring når han blir sett i sirkulasjon. Erkjenninga den enkelte har i møte med kunst, kan kommuniserast gjennom felles referansar, men opplevinga vil likevel vere individuell. Enkelt beskrive tek vi kunsten inn i fellesromma som subjektive erfaringar, der vi bruker desse erfaringane til å utvikle felles samtalar og forståing oss imellom. Område Det er i alt elleve ulike område for kunst på høgskolen. Desse er organiserte etter tid, frå lang tidshorisont til kort, og strekkjer seg mellom faste, stabile område som Fasade, Foajé, Kantine og Korridor, der kunstverka er tett bundne saman med arkitekturen, til dei meir flyktige, flyttbare og kanskje mindre synlege. I den siste gruppa finn vi det utvalet har kalla Gliper og mellomrom og dei Tidsavgrensede. Lang tidshorisont beskriv uttrykk som har visuell slitestyrke over lang tid, og som samhandlar med arkitekturen og funksjonen til bygget. Kort tidshorisont beskriv uttrykk som har evna til å «slå kilar inn i dagleglivet» i form av fagleg relaterte, sosiale eller politiske undersøkjande prosjekt og hendingar, teknologisk utfordrande eksperiment, forskingsbaserte kunstprosjekt og/eller performative arbeid og markante visuelle verk. Dette er vågestykke som kan aktivisere heile høgskoleområdet, også ikkje-fysiske rom og eksterne stader. 20 Ferdigmelding nr. 716/2014

Kunstutvalet valde å halde kunsten utanom det travle golvarealet og heller ta i bruk veggflater eller volum. Teikning har med alle sine formale problemstillingar som romleg komponent, men knytt til flata, eit stort vokabular å ause frå. Utvalet inviterte derfor kunstnarar som arbeider med dette mediet. Verk med lang tidshorisont Fasade På fasaden finn vi Kobling av Anne-Gry Løland, eit integrert verk uløyseleg knytt til det arkitektoniske språket i bygget. Kunstverket aktiviserer det ytste laget av høgskolen, som består av perforerte aluminiumsplater med ei mørk vêrhud under. Desse er monterte på alle sidene av bygningen: administrasjonstårnet på ni etasjar, gavlane rundt bygningen og endeveggen mot plassen. Kobling er basert på tre lag historiske referansar: barokke mønsterførelegg, arkitektoniske element som takstolar og flate geometriske element. Sjølve teikningane blir framstilte av hòl i tre ulike storleikar stansa ut av aluminiumsplatene som dekkjer fasaden. Her og der, særleg synleg langs trappetårnet, er det glas bak aluminiumsplatene. Då kan ein på innsida komme tett på det perforerte mønsteret, og opplevinga av motiv ein kan kjenne att, blir løyst opp i eit filigransarbeid ikkje ulikt blondegardiner. Dette er eit verk som er berekna på å skulle sjåast både frå fjern og nær, som eit nesten leseleg motiv frå avstand og som eit flimrande filter av lys og skugge tett på. Ein viktig del av kunstverket er at motivet bryt med den stramme forma til bygningane. Foajé Foajeen kan beskrivast som høgskolen sitt «torg». Han er samlingsstaden til skolen og slusa dei fleste går gjennom for å nå avdelingane sine eller ulike fellesareal. Området inneheld ein resepsjon, ein kafé og mindre sitjegrupper, og den største salen i bygget ligg ved foajeen. Rommet er luftig, dominert av store glasflater, breie trapper og skjermar for informasjon. Etter konkurranse blei forslaget frå Lutz-Rainer Müller og Stian Ådlandsvik valt. Dei beskriv det sjølve som eit prosjekt basert på «verden som et fascinerende sted hvor poetiske, underfundige og tilsynelatende magiske resultater og sammenhenger kommer fra naturen, og at de kan reproduseres». Kunstverket er tredelt: 60 22 8,8 S 175 20 59,83 W, ei projisert sol basert på banen til sola på det nøyaktig motsette punktet på jordkloden, Loop, ei linse som snur den synlege verda på hovudet, og ei såpeboblemaskin med tittelen I Forget at Once or I Never Forget.

Banen til sola er lettast å sjå om vinteren. Sidan årstidene er motsette av her, står denne sola tidleg opp og går seint ned i dei mørkaste månadene våre. Det motsette prinsippet gjeld òg banen sola følgjer, ho startar høgt på veggen, mot taket, og skifter høgd, storleik og farge avhengig av både tid på døgnet og årstid. Vald passering for sola er på den høge veggen i rommet som vender mot Inndalsveien. Linsa, som teknisk sett blir utført som prisme, fyller eit sentralt vindauge mellom foajeen og hagen. Når ein nærmar seg vindaugsrekkja, anten ute i hagen eller inne i foajeen, vil Loop snu det ein ser, opp ned. Såpeboblemaskina er eit sinnrikt konstruert apparat som krev kontinuerleg drift for å produsere nesten ingenting: ei såpeboble som kvart femte minutt svever ut over det store rommet, av kunstnarane beskrive slik: «En målrettet og planlagt produksjon av et tilsynelatende ubrukelig produkt som vil sprekke i løpet av svært kort tid bærer en rekke poetiske assosiasjoner angående økonomi, effektivitet og verdi generelt.» Kantine Ein vegg i den delen av kantina som ligg nærast studenthuset, er avsett til ei veggteikning av Leonard Rickhard. Veggflata er over 11 m lang og 3,8 m høg, ligg i andre etasje og utgjer eit svært synleg felt, både frå gangbrua, frå sjølve kantinerommet og frå passasjen ute som koplar høgskolen med bustadene som ligg rundt. Teikninga, med tittelen 40 figurasjoner etter solnedgang, er delt i ruter med ulike framstillingar av bygningar, maskiner og køyretøy. Motiva vil vere kjende frå resten av produksjonen til Leonard Rickhard, men dette er første gongen han arbeider på ei stor veggflate med teikning. Arbeidet er utført rett på veggen med akryltusj i hovudfargane oker, raud, grå og svart. Rickhard er oppteken av ornamentikken til flata, han understrekar korleis det gode ornamentet vil til flata og samtidig tek med seg rommet. Korridor Korridoren i underetasjen er 60 meter lang. Han er både svært offentleg før eller seinare vil han bli brukt av nesten alle som er innom skolen og bortgøymd på same tid. Ingen vil opphalde seg der over lang tid, men mange vil vandre langs korridoren. Nirmal Singh Dhunsi har på heile denne veggen utført kunstverket Koblingen mellom Østen, Vesten og Resten, eit veggmåleri der det under og mellom ei lang rekkje av tre utfaldar seg åtte scener med figurar henta frå både norsk, amerikansk og indisk litteratur og mytologi. Trea, som fyller veggflata frå golv til tak, er teikna med enkle strekar. Figurane, haldne i eit avgrensa tal på sterke fargar, gøymer seg mellom stammane og dannar ein serie med tablå langs heile veggen. I den tronge korridoren vil det vere vanskeleg å sjå heile kunstverket på ein gong. Som tilnærming kan veggen sjåast som ein visuell bokrull eller frise som kan lesast begge vegar, men der den konkrete lengda sprengjer formatet til boka. For kunstnaren er denne skogen òg ein metafor for verda som ein global jungel, der det kjende møter det ukjende, og der overraskande ting skjer, ei verd vi alle må ta stilling til og gjere opp eigne meiningar om før vi kan komme vidare inn i henne. Lesesal Dette rommet er luftig og høgt under taket, med karakteristiske vegger der både den gamle bygningsmassen og nye materiale får dominere. Lesesalen er meint for individuell fordjuping, men har samtidig plass for gjennomgang og innsyn. Den eine veggflata, dekt med svarte akustiske plater, kan opplevast frå biblioteket, frå kulturaksen som passerer i andreetasjen, og gjennom vindauga frå ei sosial sone i andreetasjen. På denne veggen har Kim Hiorthøy montert over hundre ulike figurar, skorne ut i kryssfiner og måla. Verket har tittelen Liste og kan sjåast som nettopp det: ei liste over alt ein har bruk for, alle vala ein må ta, alle dei tinga vi kan oppleve, hugse eller gløyme, menneske vi møter ei form for inventaroversikt over livet. Tilsvarande som hos Rickhard og Dhunsi er verket òg ei formal undersøking, der teikninga utspeler seg mellom rom, flate og ornamentikk. Fuge Päivi Laakso blei invitert til å utfalde seg på ein av dei sosiale stadene på Kronstad: eit rom i tredje etasje med dobbel høgd, mellom avdelingane for lærarutdanning og ingeniørfag. Ho er kjend for eit fantasirikt, figurativt eggjande og ofte fargesterkt språk. Heile rommet, alle tilgjengelege veggflater og vindaugskarmar og korridoren ved sida av er tekne i bruk. Teikningane er utførte med pensel i ulike fargar på vegger i to grå valørar og i tillegg sterke fargar i korridoren. Figurane rører seg fritt over flatene og dannar rytmiske figurar mellom seg og arkitekturen, det er òg fleire lag av mindre figurasjonar på hovudfigurane. Laakso har basert teikningane på ein serie av skisser utførte i raskt tempo ho seier sjølv at figurane nærast strøymde ut og overraska henne med den intense vitaliteten sin. Kunstverket har tittelen The Way We Move. Glipar og mellomrom Kunstutvalet ønskte seg, i tillegg til dei store og markante verka, nokre som var nesten usynlege, verk ein kanskje etter fleire år i same bygget plutseleg legg merke til, eller som er tydelege nok, men samtidig gåtefulle, gjerne humoristiske og med ein viss innbygd skrøpelegdom. Snorre Ytterstad blei invitert til å fylle denne sekkeposten. Han har, etter fleire synfaringar, komme med fram- 22 Ferdigmelding nr. 716/2014

legg til i alt fire verk. To av desse er monterte i kantina, lett skjulte: Target Sculpture #2 & #4. Eitt verk er integrert i bygningskroppen gjennom å kutte i overflata: Cut #6, med undertittelen Armlengdes avstand, eit verk der eit kronestykke transformert til sagblad kuttar eit sirkulært spor i veggen før krona utsliten av påkjenninga blir sett fast i sporet. Det vil komme eit verk til som ein del av dei temporære prosjekta. Samlinga Høgskolen eig ei ganske stor samling kunst frå før. Delar av denne har kunstutvalet teke ansvar for. I alt 160 verk er organiserte og monterte i nokre av dei offentlege områda på skolen. Formålet er å ta vare på det som òg har vore målet til høgskolen med samlinga: å formidle kunst og kunstnariske teknikkar, særleg innan grafikk og måleri, til studentane ved skolen. Utvalet har valt å hengje samlinga i blokker eller klyngjer med fleire verk. Somme av desse blokkene er store, som den 20 meter lange veggen i idrettsbygget, der store delar av grafikken i svart/kvitt er samla med vekt på kronologi og motivkrets. Dei fleste av måleria er hengde samla i ei sosial sone med ein vegg i dobbel høgd, der verka både kan sjåast tett på og som eit felt frå avstand. Samlinga med kart og eldre prospekt er òg montert samla. I tillegg til å sjå korleis Bergen har utvikla seg over hundreåra, kan ein studere korleis perspektiv og metodar for å skildre landskap har endra seg. I samlinga er det enkelte sentrale verk som har fått ei godt synleg plassering i nokre av dei mest offentlege romma på skolen. Andre verk smyg seg inn mellom kontor og trappekjernar. Det er òg gjort innkjøp av 31 nye verk som supplerer den eksisterande samlinga, i tillegg til at skolen har overteke skisser og arbeidsteikningar frå Dhunsi og Rickhard. Verk med kort tidshorisont Tidsavgrenset Tidsavgrenset skal engasjere. Kunstutvalet ser her etter kunst som evnar å «slå kilar inn i dagleglivet» i form av fagleg relaterte, sosiale eller politiske undersøkjande prosjekt og hendingar, teknologisk utfordrande eksperiment, performative, auditive og markante visuelle arbeid. Ikkje alt i eitt verk, men som ein overbygning for heile kunstprosjektet. Kunstprosjektet startar først opp hausten 2015, eit år etter at høgskolen opnar, og strekkjer seg tre skoleår fram, ut våren 2018. Verk blir i hovudsak valde etter ein open idékonkurranse. Ambisjonen med kunstprosjekt innanfor ramma Tidsavgrenset er å aktivisere den daglege verksemda, samfunnsoppdraget og ambisjonane til skolen. PROSJEKTADMINISTRASJON KUNSTPROSJEKTET Kunst i offentlige rom (KORO) Mari Aarre (2010-2013) Harald Fenn (2013-2014) Stine Arnet Høyem (2014) Kunstutvalet Kunstkonsulentar Sissel Lillebostad (leiar) Trond Hugo Haugen Brukar Eli Bergsvik, Høgskolen i Bergen Victoria Mohn, student Einar Goksøyr Åsen, student Eduardo Lillo, student Arkitekt Gudrun Molden, hlm arkitektur Byggherre Kari Høvik Kunstverk Fasade: Kobling (integrert kunstverk) Anne-Gry Løland Foajé: Lutz-Rainer Müller og Stian Ådlandsvik: 60 22 8,8 S 175 20 59,83 W (projisert sol) Loop (prisme) I Forget at Once or I Never Forget (såpeboblemaskin) Kantine: 40 figurasjoner etter solnedgang (teikningar på vegg) Leonard Rickhard Korridor: Koblingen mellom Østen, Vesten og Resten (veggmåleri) Nirmal Singh Dhunsi Lesesal: Liste (figurar monterte på vegg) Kim Hiorthøy Fuge: The Way We Move (teikningar på vegg) Päivi Laakso Glipar og mellomrom: Target Sculpture #2 & #4 Cut #6 (armlengdes avstand) (integrerte i bygningskroppen) Snorre Ytterstad

BYGGJETEKNIKK Beresystemet i bygget er i all hovudsak utført med plasstøypte betongsøyler, stålbjelkar og prefabrikkerte betongelement som dekkekonstruksjon. Kjellaretasjen er utført med plasstøypte vegger. Grunn og fundament Tomta har tidlegare vore brukt til industriverksemd, opphavleg verkstadverksemd for NSB. Dei siste åra før byggjearbeida starta opp, har ulike verksemder nytta tomta, mellom anna til diverse biloppretting, lakkeringsverkstader osv. Ein stor del av lausmassane på tomta blei derfor karakteriserte som forureina masse og blei leverte til godkjent mottak. Eit hovudgrep frå arkitekten har vore å behalde totalt fire av dei opphavlege teglbygga som tidlegare blei brukte som verkstader av NSB. Sidan nybygget skulle byggjast med kjellaretasje, var det behov for graving og sprenging inntil 5 meter lågare enn golvnivået i teglbygga. For å hindre setningsskadar på eksisterande teglfasadar blei det derfor brukt diverse former for bjelkestengsel og spuntvegger for å sikre bygga. Det blei i tillegg etablert vasstette spuntvegger søraust på tomta for å ha kontroll på vassinntrenging frå nabotomter. Utsprengde fjellmassar frå tomta blei i all hovudsak vidareforedla til knuste massar på tomta, ved bruk av mobilt knuseverk. Plasstøypte fundament for søyler for enkelte delar av bygget blei kontaktstøypte til fjell. Alle heis- og trappesjakter er kontaktstøypte til fjell. I tillegg er desse forankra til fjell ved bruk av stagforankring. Lokalt på tomta, mellom anna i samband med enkelte teglbygg, er det òg nytta stålkjernepålar i samband med fundamentering. Beresystem hovudbygg Kjellarvegger og kulvertar under golvet er utførte som plasstøypt betong. Golva i kjellaren varierer mellom isolerte golv på grunnkonstruksjon i betong og drensasfalt i parkeringsareala. Beresystemet i bygget består generelt av plasstøypte betongsøyler, stålbjelkar type hatteprofil / prefabrikkerte betongbjelkar og prefabrikkerte hòldekke med varierande tjukkleik. Hatteprofil er hole stålbjelkar som blir støypte ut med betong i samband med montasje av prefabrikkerte betongelement. Desse blei valde for å forenkle føring av teknisk utstyr, sidan hatteprofil byggjer lite under underkant dekke. I areal med mindre tekniske føringar er det brukt tradisjonelle prefabrikkerte betongbjelkar. Etter utstøyping 26 Ferdigmelding nr. 716/2014

av hatteprofil er det ikkje behov for brannisolering av synleg stål. I knutepunkt mellom søyler og bjelkar er det nytta innstøypte skjulte konsollar av stål. Det er i stor grad brukt prefabrikkerte hòldekke som dekkekonstruksjon. I dekke over kjellar er det isolasjon og påstøyp, mens det høgare i konstruksjonen i all hovudsak er sumavretting. Unnataket frå dette er spesialrom med spesielle lydkrav, der det er bygd opp eit lydisolerande golv. Alle heis- og trappesjakter er utførte som plasstøypt betong. Det er montert på stålvinklar for opplegg og kraftoverføring frå dekkekonstruksjonen. All avstiving av bygget går via dekkekonstruksjonen til dei vertikale sjaktene. Beresystem teglbygg Teglbygga består av tre teglfasadar mot sør, vest og nord og eitt nytt tilbygg mot aust. Teglfasadane er i all hovudsak haldne uendra, men nokre utbetringar er gjennomførte. Alle golva i teglbygga er utførte som isolert golv på grunnkonstruksjon i betong med innstøypte varmerøyr for oppvarming. Montering av varmerøyr blei ved utføringa tilpassa fugeinndelinga på golva. Ved oppstart var det ein føresetnad at takkonstruksjonen skulle bestå. For bygg 2, 3 og 4 blei dette sørgd for i detalj- og utføringsfasen. For bygg 1, idrettsbygget, var det lite føremålstenleg å bruke det eksisterande taket på grunn av dårleg kvalitet og krav til oppheng av idrettsutstyr. Taket blei derfor endra i prosessen, og nye stålkonstruksjonar blei etablerte. Det er gitt dispensasjon frå krav til ytre laster for bygg med eksisterande takkonstruksjonar. Andre konstruksjonar Økonomigard er utført som plasstøypt betongkonstruksjon. Det er i tillegg utført dekkekonstruksjon i betong for økonomigard og garasjenedkøyrsel. I alle teglbygga er det innført messanindekke utførte som plasstøypt betong. Beresystem for messanindekke varierer mellom plasstøypte betongsøyler og stålsøyler. Tilsvarande konstruksjonar er brukte i samband med forlenging av bygga mot aust.