Preike Molde Domkirke 11.10.2015 20.s i treeiningstida Dei harde hjarta Det e ikkje alltid det går, sånn som du hadde tenkt Slik startar ein av Kari Bremnes sine songar. Songen heiter «Nord i landet», og eg synest akkurat denne songen ligg ganske nær når vi har høyrt evangelieteksten for denne søndagen. Om dei harde hjarta. Om korleis det var tenkt, og korleis det vart. Men lat oss byrje i rett ende. Med byrjinga. Edens hage. Bibelen si andre skapingsforteljing. Den første er kanskje den mest kjende, der Gud skaper verda på seks dagar og kviler den sjuande. Eit kunstverk av ein tekst som heilt klart må ha blitt til i ein kultur med ein lang skrifttradisjon. Den andre derimot, er eldre og har meir mytologiske trekk, og minner meir om skapingsmyter frå andre kulturar. Det var frå denne forteljinga vi høyrde lese. Herren Gud planta i gammal tid ein hage i Eden. Slik startar Edenforteljinga. Ein får nesten frysningar. For ein start. Gud som går rundt og plantar ein hage. Og denne hagen var full av frodige frukttre, forlokkande å sjå på og gode å ete av, som forteljinga seier. Og ei elv gjekk ut frå Eden og vatna heile hagen. Mennesket i Paradis som har alt det har bruk for. Eller har det det? Det er noko som manglar. Mennesket er einsamt. Gud ser at det ikkje er godt for mennesket å vere åleine, seier forteljinga. Og dette er den store fordelen med denne på mange måtar mytiske forteljinga frå ein stad utanfor tida. Med ei setning kan den seie noko som filosofien og psykologien og teologien har uendeleg mange hyllemeter med faglitteratur på.
Mennesket sin «ubotliga ensamhet», som svensken Pär Lagerkvist uttrykkjer det. Vår lengsel etter og vår avhengigheit av kvarandre. Gud såg at det ikkje var godt for mennesket å vere åleine. Så han skaper dyra. Men mennesket finn ikkje nokon som er sin like blant dyra. Då skaper Gud eit menneske til. Og viss nokon på dette punktet har innvendignar, så er det berre å kome med dei. Eg er berre litt usikker på kvar klagene eigentleg skal rettast. For Gud lagar altså kvinna medan mannen søv, og han lagar henne frå eit av mannen sine ribbein. Vi må vel berre forvente eit spark attende frå feministisk hald. Mange har vel høyrt vitsen om at Gud skaper mannen først fordi ein kunstnar alltid lagar ei litt uferdig grovskisse før han lagar det endelege og fullkomne verket. Uansett - det er i alle fall tydeleg at denne forteljinga er blitt til i ei anna tid enn vår. Og likevel sjå bak det og sjå kor vakkert det er, det biletet forteljinga teiknar av desse to: Mannen og kvinna. Adam og Eva. Skapte av jorda dei går på, men annleis enn alle andre skapningar. To som liknar kvarandre, som høyrer saman og som skal vere til hjelp for kvarandre. Og det er nesten som dei i forteljinga er meir likeverdige enn det den kulturen som har skapt forteljinga hadde føresetnad for å gjere dei. * * * Vi har halde oss i Edenforteljinga. Ei vakker forteljing. Men det er ein utfordrande søndag dette her. Og eigentleg ikkje mest på grunn av edenforteljinga og biletet den teiknar av dei to. Forteljinga har heilt klart mytiske trekk og skal få vere nettopp myte, ikkje pensum i naturfag. Og som mytisk grunnforteljing uttrykkjer den noko heilt grunnleggjande om mennesket; om vår einsemd og om vår lengsel etter kvarandre. Grunnen til at søndagen er utfordrande, er kanskje meir støyen dette Edenbiletet skaper i så mange. I dei som valde å leve åleine. Dei som leitar utan å finne. Dei som er annleis. Dei samlivet gjekk i stykke for. Dei som brukte alle kreftene sine på å prøve å halde saman og så gjekk det ikkje likevel. Dei som umerkeleg glei frå kvarandre. Og all denne støyen må vel nettopp kome fordi
dette ligg så nært for så mange av oss. Fordi det rører ved nokre av våre djupaste lengslar og behov. Det e ikkje alltid det går sånn som du hadde tenkt, syng Kari Bremnes. * Og med all respekt, det verkar ikkje som det alltid går sånn som Gud hadde tenkt heller. Har ein mann lov til å skilje seg frå kona si, spør dei lovlærde Jesus i preiketeksten i dag. Og Jesus svarar: Fordi hjarta dykkar er så harde, har Moses gjeve dykk lov til det. Men frå opphavet var det ikkje tenkt slik. Og det er nesten som vi i dette svaret hans høyrer eit fjernt ekko frå nettopp Edens hage, den dagen menneska et frå det forbodne treet, og Gud går rundt i hagen i kveldinga og spør: Kva er det de har gjort? Har de rota det til allereie no? Og det er vel nettopp det vi gjer. Vi rotar det til. For å leve saman er noko vakkert, slik det er i Edenforteljinga. Men det er også noko svært menneskeleg. Alle følelsar kjem til å oppstå når ein lever heilt tett på eit anna menneske. Vi kjem til å vere flaue over den andre, vi kjem til å vere dårlege utgåver av oss sjølve, og vi kjem til å tenkje på flukt. Har ein mann lov til å skilje seg frå kona si? Sjølvsagt er spørsmålet stilt i ei anna tid. Som om mannen skulle ha større rett til dette enn kvinna. Men Jesu svar, derimot, er tidlaust. Fordi hjarta dykkar er så harde, er det slik. Han anerkjenner røyndomen slik den er. Nokre samliv døyr fordi hjarta er blitt for harde. Nokre samliv bør ein bryte ut av fordi dei er skadelege. Slik er det. Men Jesus stoggar ikkje der. Han gjer noko modig. Han løftar opp dette gamle Edenbiletet. Det som for så mange er knust. Og han held det opp så lyset får falle på det. Vi ser det slik det var det tenkt. Uendeleg vakkert. To som er ein kropp. To som tilhøyrer kvarandre. Og det som Gud har bunde saman, skal ikkje menneske skilje. * * * Eg starta med ei strofe av Kari Bremnes. Og det er på tide de får høyre heile verset. Det e ikkje alltid det går, sånn som du hadde tenkt.
Det e ikkje alltid du når den ferja du kunne ha trengt. Du ser berre lysan der ute, på veg til et anna sted og du som va fire minutter ifra en ny begynnelse. E du nord i landet da. Ska du berre la mørket råde. Førr en kveld, en kveld trekkes teppet ifra og det kommer et lys av Guds nåde. E du nord i landet da. Eg har sagt det før. Men skapinga skjer i mørkret. I puppa. I grava. I vår uro. I vår forvirring. På sorga sine aude vidder. Den tjukke haustskodda kan ligge tett nedover fjella. Det kan vere sleipt å gå, fargane kan vere berre nyansar av grått - og plutseleg ein kveld klarnar det. Og vi har sikkert sett det alle saman, for det er akkurat som eit teppe blir trekt ifrå. Og det kommer et lys av Guds nåde. Nordlyset som dansar over himmelen. For lyset kjem verkeleg utanfor vår kontroll. Slik Guds nåde er utanfor vår kontroll. * Vi vil nok alltid streve med samliva våra. Det nære i ein relasjon er noko ein kjem til å finne og miste. Og finne og miste. Orda kom frå ei svært klok kvinne, og eg trur ho har rett. Men kanskje skal vi ikkje vere så redde for at det svingar. Det er noko sant i det, noko menneskeleg. Og kanskje til og med noko vakkert. Då veit vi i alle fall at det er ekte. Og korleis Gud skaper oss, vil alltid vere løynt for oss. Av og til må noko døy. Av og til kan det som verkar så stengt, plutseleg opne seg og bli vakrare enn nokon gong. Og vi veit ikkje kva som er kva. Men en kveld, en kveld, trekkes teppet ifra. Og det kommer et lys av Guds nåde.
Ære være Faderen og Sonen og Den Heilage Ande, som var, er og blir, ein sann Gud, frå æve og til æve. Amen.