PÅSKA 2007 3. årgang Pris kr. 40.- Gründaren av trelastlageret berga båt ved Falklandsøyane Det var Tørris Sveinsen Myklebust (1894/1967) som i 1929 starta ein av Uskedalens mest livskraftige handelsverksemder - Uskedal Trælastlager. Men i dag er det ikkje så mange som kjenner til at han før den tid var ein framifrå sjøkaptein, som to år tidlegare berga ein annan norsk båt under stor dramatikk ved Falklandsøyane langt sør i Atlanterhavet. Til høgre er han fotografert i New York. Til venstre står tre krumtappar i firmaet i dag: Terje Myklebust, Berit Guddal og Finn Guddal. (Foto: Ola Matti Mathisen) Side 7-10. Fjelly - hytta som har gjeve ly i 90 år. Side 14-16 Multikunstnar midt i Uskedalen Side 4 og 5. Herskapeleg i Uskedalen Kapteinsgården, den einaste verkeleg herskapelege bygning i bygda, er 232 år. Gjennom tre artiklar vil vi fortelja historia om huset og dei som har budd der. Dette biletet er eit fotografisk klenodium, truleg frå omkring 1865. Fotograf: Johan Koren Dahl (d.e.) Side 23-25.
USKEDALSPOSTEN Side 2 Leiar Dalen med dei mange mogelegheiter Børnes er eit framifrå område det har til og med ei djupvasskai som er lite nytta. Den kunne også vore nytta til cruisebåtar, men no ser det ut som Halsnøy stikk av med den godbiten (Foto Ola Matti Mathisen) I fjor skreiv eg på denne plassen om magasinet Båtliv som hadde nytta orda Et herlig stykke Norge som ein karakteristikk av Uskedalen. Etter møtet som Bygdeutviklingsprosjektet heldt på Solheim Turiststasjon for stutt tid sidan, vil eg leggja til Dalen med dei mange mogelegheiter. Orda er ikkje mine, det var ein sentral person i næringsutviklinga i Kvinnherad som kom med dei under møtet: Knut Førland var raus med rosen til bygda vår og det potensiale som ligg her, men som vi bør bli meir offensive til å marknadsføra. Ikkje minst viktig er det å understreka det Førland sa om Børnes næringsområde. Kvinnherad saknar sårt slike område for å halda på ein industri som trugar med å dra frå kommunen og det er all mogeleg grunn til å stille dette spørsmålet: Kvifor har ikkje kommunen gjort meir for å leggja til rette for industrien og kvifor har dei ikkje då teke i bruk slike område som allereie ligg der? Ja, korleis det eigentleg står til med kommunen sin tiltaksfunksjon bør bli eit svært aktuelt tema i valkampen. Eit anna prosjekt som Knut Førland kom inn på under møtet var Uskedalen som arena for fjellklatring. Han hadde hatt bortimot ei ahaoppleving på nettet då han såg kor kjent vår dal er for for sine mogelegheiter i så måte rundt om i verda. No er vel ikkje fjellklatrarar kjente for å leggja så altfor mykje pengar att etter seg i dei lokalsamfunn dei frekventerar. Men det bor bør gå an å få til ringverknader rundt klatringa og klatringa som ein PR-vimpel for Uskedalen er klår nok. Førland kom naturleg nok også inn på det som kan kallast det maritime miljø. Han streka under at båt-turisme er eit svært godt produkt og at Uskedalen er ein perle i denne samanhengen. Vertshuset er ein svært viktig brikke i denne turist-pakka og den nye eigar av Vertshuset, Mats Røssland, er vaken for dei mogelegheiter som ligg her. Han lanserer til dømes eit data-tilbod for båtfolket og skal byggja minigolfbane. Men det er viktig å se på heile tilbodet i dette området som ein heilskap. Når reguleringsplanen om stutt tid blir lagt ut vil eg vona at den kan tilfredsstilla alle aktørar slik at gamle stridsemne ikkje set stengsel for det som bør skje framover. For å stjela ei anna setning frå det Knut Førland sa under møtet: Skal vi oppnå noko må vi stå skulder ved skulder. Ola Matti Mathisen Redaksjonen: Hanna Kjærland ( 15år ) Ann-Mari Kristoffersen (15 år ) Ola Matti Mathisen (leiar) Tore Mathiesen (leiar) Britt Torill M. Mathiesen (leiar) Kontakt: Hobbyklubben v/tore Mathiesen Musland 2, 5463 Uskedalen Tlf: 53 48 66 24/93 83 94 45 Ola Matti Mathisen Tlf: 99 37 13 25 E-mail: olamatti.mathisen@knett.no
USKEDALSPOSTEN Side 3 Rettvis, trufast og audmjuk Av Ole D. Hagesæther, biskop Biskop Ole D. Hagesæther. Då Uskedalsposten bad meg skrive andakt til påskenummeret, måtte eg berre svare ja. Minnet frå opninga av barnekyrkja i desember 2004 har eg med meg som ei glad hending. Vi var så mange. Vi var så nær kvarandre. Og så var det alle englane som skuleborna hadde forma med streng og vliselin. Ein av dei var tom i hovudet, slik eg sjølv er mange gonger. Men eg veit kvar eg kan finne hjelp og rettleiing. Tidleg kom eg til at eg måtte ha eit program for livet. Eit livsmotto ville eg ha, ord som kunne sette retning og mål. Eg fann det i studietida hjå profeten Mika, kapittel 6 vers 8: Herren har då sagt deg, menneske, kva godt er, og kva han krev av deg: At du skal gjera rett, visa trufast kjærleik og ferdast audmjukt med din Gud (Mika 6,8). Av bibelordet ser eg først korleis eg skal leve i verda som samfunnsborgar og medmenneske: Eg skal gjere det som er rett. Derfor blir det så viktig for meg at Guds vilje blir mi lov. Så eit ord om dei nære relasjonane som ven og son og ektemann og far: Trufast kjærleik skal vere rettesnora. Og så til sist: Gud, han som skapte meg og som gjev meg livet, han har gjeve seg på vandring saman med meg. Takksam og audmjuk skal den vere som har fått så godt eit reisefylgje. Går det godt, så skal han ha æra!
USKEDALSPOSTEN Side 4 Multikunstnar midt i Uskedalen Av Ola Matti Mathisen Turid Hellås Lakselv og Tor Jan Lakselv heime i Uskedalen med eit måleri og eit relieff. (Foto: Ola Matti Mathisen) Det bur ein multikunstnar med eit frodig og mangfoldig talent midt i Uskedalen. Men det er nok ikkje alle uskedelingar som veit det, for tromsøværingen Tor Jan Lakselv (67) er heller smålåten og har halde ein relativt låg profil sidan han og kona Turid Hellås Lakselv (frå Sandvoll) busette seg her i 1998. Dei bur rett i mot bensinstasjonen, saman med dottera Tove Lill og svigersonen Ronny. - Eg er nok meir kjend i Hallingdalen enn her, seier Tor, som no har vore fast ansatt sidan i 1998 for å gje det namngjetne Hermon Høyfjellssenter i Sudndalen i Hol kommune ein heilt spesiell og fascinerande profil. Han hadde aldri før prøvd teknikken murpuss i relieff som han har nytta der, men han har og synt sine evner som treskjærar ved senteret. Eigarane Ruth og Arne Håtveit har gjeve kunstnaren heilt frie hender og angrar slett ikkje på det. - Eg har sagt at dei kanskje burde skifta kunstnar, men dei vil ikkje ha nokon andre. Eg formar relieff i pussen og fargesetter etterpå, forklarar Tor når han er heime att i Uskedalen etter ei lang arbeidsøkt på Hermon. Han har også hatt utsmykkingsoppdrag på Bergsjøstølen som ligg i Ålsfjellet. Ellers har han sett spor etter seg mange stader i landet og dette er nokre døme på det: Ved Saga Maritim Hotell i Haugesund løyste han ei stor utsmykkingsoppgåve og det same gjorde han ved Fjordhotellet i Rosendal. Oslo Lysverker fekk ein spesiell modell av nettet sitt ved å engasjera Tor og det same fekk Ullevål Stadion då fotballforbundet ville illustrera kvar det blir spela fotball i landet. Men aller høgst av modellkarta sine set nok Tor det han laga for Norsk Hydro for omkring 25 år sidan, som rokk frå golv til tak og som viste konsernet sitt aktivitetsområde offshore.
USKEDALSPOSTEN Side 5 Sidan 1998 har Tor hatt fast jobb ved Hermon Høyfjellssenter i Hallingdal og gjeve det eit særpreg som ein knapt finn maken til nokon annan stad. (Foto: Ronny Lakselv). Tor er ein svært allsidig kunstnar! (Foto: Ronny Lakselv) Tor har sett spor etter seg så mange stader mellom anna i resepsjonen på Fjordhotellet i Rosendal. Koparrelieffet av Kvinnherad har imponert mange. (Foto: Ola Matti Mathisen) Oppdraget krevde mykje arbeid, ikkje minst på førehand, og folk i konsernet uttala at dei aldri før hadde sett eit så presist arbeid. Hydro-kartet vart laga til oljemessa i Stavanger, men har sidan vandra verda rundt. Apropos modellar: Tor har laga ein modell av gruvesamfunnet Litlabø på Stord slik det tok seg ut på 1930-talet. Han er også målar, teiknar og skulptør. - Han får til alt mulig, seier ei stolt Turid. Ho er den største inspirasjonskjelda hans. Tor har no vore kunstnar på heiltid i rundt 35 år og stort sett tent til livets opphald på det. Han er ein kunstnar av natur og har gåvene frå faren, som var svært interessert i teiking, måling og treskjering. Mulitikunstnaren er sjølvlærd, men har hatt nytte av eit ikkje fullført studium i konstruksjons- og projeksjonsteikning. - Og så har eg hatt mye nytte av mi tid som offiser i Frelsesarmeen, legg han til og opnar for historia om livet sitt: Han har farsrøtene frå Laksefjord på Helgelandskysten medan ein kjem til Finland viss ein skal leita etter røtene på bestemorsida. Men han vart født i Bremanger i Ytre Sogn og var der til familien i 1943 måtte flykte nordover frå tyskarane etter at faren hadde fått eit vink i tide. Ferda gjekk til familiebruket på Kvaløya i Troms. Etter konfirmasjonen arbeidde Tor først ved ein mekanisk verkstad i Tromsø og deretter ved Helly Hansen i Moss. Så gjekk han inn i Frelsesarmeen og møtte ho som skulle bli kona hans begge var kadettar og vart assistentar på offisersskulen. Seinare vart Tor feltoffiser i Bergen medan kona vart sendt til Trondheim. Det vart 10 år i Frelsesarmeen for begge. Dei slutta i Frelsesarmeen 15. juni 1966 og gifta seg 10 dagar etterpå! At Tor er ein god trekkspelar, songar og talar seier seg nesten sjølv. - Eg trudde eg skulle bli i Frelsesarmeen livet ut. At eg i staden hamna i kunsten var nok rett, seier Tor når han summerar opp livet sitt. Paret bygde hus og flytta til Sandvoll etter tida i Frelsesarmeen. Der budde dei til i 1995 og så vart det tre år i Tromsø før Uskedalen vart neste stopp. Og her blir dei. - Du akter ikkje å pensjonera deg? - Slett ikkje, men eg ynskjer å avvikla dei tunge oppdraga etterkvart og satsa meir på å halda kurs i treskjæring, Eg har hatt slike kurs i Tromsø, Skien og på Stord og trivs med det.
USKEDALSPOSTEN Side 6 10 på gata! Av Ann-Mari Kristoffersen (15 år) og Hanna Kjærland (15 år) Spørsmål: 1: Kva skal du gjera i påsken? 2:Har du påskeegg, og kva har du i det? Martin H. Arnesen - Eg skal gå på ski. - Ja, men trur ikkje det er noko oppi. Aslaug Hjelmeland - Då skal eg stå på ski, vera i fjellet og vera med venner. - Ja, det har eg. Eg får eit påskeegg av mammo mi. Cathrine Haugland - I påsken skal eg vel opp til Mannsvatnet, viss det er snø. - Ja, der har eg mykje snop. Aslaug Lyse -Då skal eg vera heima i Uskedal. - Der har eg mykje godt snop. Michael Røssland - Då skal eg ha det kjekt saman med familien min. - Der har eg mykje snop. Sigurd Børve - Då skal eg gå på ski. - Der har eg mykje smågodt. Marit Hauge - Heima - Nei, det har eg ikkje. Lovise Sunde - Det veit eg ikkje enno. - Eit svært egg med mykje forskjellig godt. Jorun Lise Feet - Vera heima, skal få besøk av mange ungar. - Ja, marsipan. Og mykje anna snop i eit stort påskeegg til ungane. Karoline Neset - Då skal eg vera heima og gå på tur. - Eg har mange, med mykje snop. FLYFOTO AV USKEDALEN Kun få flyfoto av Uskedalen att til sals. Bileta er teke av Erlend Moen. Bilda er lagt ut for sal hos: Kunst og Ramme Uskedalen (Byggeriet) Tlf. 41 50 41 15 / 53 48 75 23 Pris 20x30 95,- Pris 30x45 145,- Pluss innramming. -20% på innramming av flyfoto.
USKEDALSPOSTEN Side 7 Gründaren av trelastlageret berga båt ved Falklandsøyane Av Ola Matti Mathisen Terje Myklebust, Berit Guddal og Finn Guddal har sin daglege arbeidsplass i Beinavikjo. (Foto: Ola Matti Mathisen). Tørris Sveinsen Myklebust grunnla trelastlageret. Her er han fotografert i USA i tida då han var til sjøs. (Arkivfoto: Terje Myklebust) Det var Tørris Sveinsen Myklebust (1894/1967) som i 1929 starta ein av Uskedalens mest livskraftige handelsverksemder - Uskedal Trælastlager. Men i dag er det ikkje så mange som kjenner til at han før den tid var ein framifrå sjøkaptein, som to år tidlegare berga ein annan norsk båt under stor dramatikk ved Falklandsøyane langt sør i Atlanterhavet. - Eg har gode minner om bestefar. Vi bodde saman på Endregard han nede og vi oppe og vi hadde god kontakt. Eg minnast han som ein gamal, snill mann og hugsar spesielt ein gong han hadde fått ein globus, Då fortalde han med stor innleving kvar han hadde vore på kloden, seier sonesonen Terje (født 1950) som er dagleg leiar av trelastlageret i dag. Tørrris fekk slag i sine seinare år og var ikkje så mykje med i drifta frå byrjinga av 1960-talet. Då gjekk sonen hans og Terje sin far Torolf (født 1927) for ålvor inn og tok ansvaret. Men aller først skal det forteljast meir om Tørris som sjømann og om bergingsbragden langt frå Hardangerfjordens strender. Det skjer med støtte i avskrift av radiokorrespondansen og referat frå sjøforklåringa, som den historisk interesserte Terje kan visa Uskedalsposten. Tørris var berre 21 år då han avla styrmannseksamen i 1915 og berre 27 då han tok skipsførareksamen i 1921. Han må ha vore ein svært dugande sjømann, noko han til fulle synte då han som førar av DS Augvald av Haugesund berga DS Ullstad av Arendal i heftig uvær utanfor Falklandsøyane. Det skjedde medan Augvald, med 38 mann ombord, var undervegs frå Buenos Aires i Argentina til Taalatal i Chile i ballast. Om kvelden 29. desember 1927 ba Ullstad om assistanse då båten hadde brukke rorstamma og dreiv hjelpelaus i sterk vind og høg sjø. Båten var lasta med stykkgods og kol og var undervegs til Sørshetland. Augvald nådde fram til havaristen tidleg neste morgon (30. desember) etter at naudmeldinga var sendt og båten låg og dreiv med vinden. Det vart fylt vatn i romma på Augvald for å gjera båten betre skikka til oppgåva. Slepinga inn til Port Williams, som må ha vore ein svært krevjande operasjon i det heftige veret, starta midt på dagen og var vellukka gjennomført seint om kvelden
USKEDALSPOSTEN Side 8 Dette er Augvald, som Tørris var kaptein på då det vart dramatisk langt sør i Atlanteren. (Arkivfoto: Terje Myklebust) den 1. januar. Under sjøforklaringa i Rotterdam 26. juli 1928 vart Tørris spurd om slepingen var forbundet med livsfare. Det nekta han for: Direkte livsfare kan jeg ikke si, men vel stor risiko seet i det hele. Men han sa vidare at det var svært stor risiko då han andre gongen freista å manøvrera Augvald opp mot Ullstad og ikkje ynskte å setja båt på vatnet fordi livbåten til Ullstad hade vorte knust ved første freistnad. Arendal-båten låg då og slingra og tok vatn over dekket. Om natta mellom 31. desember og 1. januar måtte slepet stoppa då dei ikkje makta å halde styring på dei to båtane. Då var det svært problematisk å halda dei frå kvarandre. Styringa av Ullstad var i det heile ikkje lett. Under siste fase av bergingsoperasjonen var også ein kvalbåt som heitte Hauken med, men det vart sagt under sjøforklåringa at dette ikkje hadde vore naudsynt. Medan denne dramatikken utfalda seg, hadde Tørris familie med tre små born heime i Uskedalen. Han var gift med Margit (født Mathisen, frå Skånevik). Dei hadde tvillingjentene Karen og Else, som var født i 1921 og Torolf, som var født i 1927. Det var nok ikkje minst omsynet til familien som fekk han til å gå på land og bli trelasthandlar i 1929. Det var ingen som dreiv i den bransjen i Uskedalen og den næraste konkurrenten var i Herøysund. Tørris slo seg ned på Eikelandet, der han kjøpte nokre gamle sjøbuer som han bygde på etterkvart. Startkapitalen trur Terje var bergingslønna frå Falklandsøyane og nokre pengar på bok etter åra til sjøs. Den nye trelasthandlaren hadde ikkje mykje å hjelpa seg med. Han hadde ikke eingong råd til ei trillebår, fortalde sonen Torolf. Men det var ikkje Far og son Myklebust: Torolf og Terje. (Arkivfoto: Terje Myklebust) enkelt å tjena pengar i dei harde trettiåra. Ei pakke med fire toms spikar kosta kr. 1.80, men det var mykje den gongen. No kostar den same pakka 110-120 kronar. Tørris hadde ikkje store staben. Han tok inn folk frå tid til annan og ein av dei trufaste var Nils Myklebust. Den tidlegare sjøkapteinen hadde også eit tilbakefall og det knytte seg til den mykje omtala båten Solfjell, som vart gjort ferdig like etter krigen. Tørris bygde den i Eidsvik Skipsbyggeri for 90.000 kroner og var partseigar i den saman med mellom andre Konrad Sekkingstad og Endre Dyrøy. Dette var den første store båten som gjekk ut frå skipsbyggeriet. Tørris var i starten også mannskap på han. Mannskap på Solfjell var også den unge sonen. Torolf var lærling hos Wickmann på Bømlo før han gifta seg i 1950 og han stilte frå tid til annan opp som maskinist på Solfjell. Torolf var mellom anna med då det vart transportert material og anna nordover til gjenreisinga av Finnmark etter krigen. Rekneskapsboka til Solfjell fortel også om vellukka deltaking i Islandsfiske. - Far var ikkje så mykje med på trelastlageret før 1950. fortel Terje. Firmaet var heller ikkje stort på denne tida. - Viss ikkje utbyggjinga av SØRAL hadde kome og gjeve store ringverknader i lokalsamfunnet frå starten av 1960-talet, ville det stått dårleg til med Uskedal Trelastlager og lokalsamfunnet i det heile. Denne storsatsinga gjorde det travlare for alle, seier Terje. No har han for sin del vore i firmaet i 42 år. Han starta som 15-åring i 1965 og minnast at konkurransen ikkje var så hard på 1960-talet,
USKEDALSPOSTEN Side 9 Uskedalen Eigedomsutvikling kjøpte det gamle trelastlageret og reiv det. (Arkivfoto: Terje Myklebust) Over: Uskedal Trelastlager starta på Eiklandet, men sommaren 2006 vart dei siste restar av bygningane der reve. Her skal det reisast bustadhus. (Foto: Ola Matti Mathisen) Venstre: Denne notaen frå trettitalet fortel om eit anna prisnivå enn i dag. (Arkiv: Terje Myklebust) Gravdal Skipsbyggeri på Sunde var den største konkurrenten. Men så byrja ferdighusfabrikkane å gjera seg gjeldande og Uskedalsbedrifta kasta seg naturleg nok med i dansen. Trelastlageret byrja med ferdighus i 1968/69 etter å ha kjøpt teikningar frå arkitekt Arne Sviland på Sandnes. - Husa var lettseljelege og transaksjonane gjekk ofte kvikt føre seg. Det vart skreve under kontraktar utan eit einaste tal, fordi dei skulle førast på etter kontakt med Husbanken, minnast Terje. Trelastlageret gjorde det godt med ferdighus. I fleire år var dei oppe i leveransar av 35-40 hus i året og husa vart leverte til heile Kvinnherad og også til Skånevik. Det vart ei travel tid og lageret på Eikelandet vart for lite. I 1971 vart storbygget i Beinavikjo reist etter at tomta var kjøpt av den siste sjefen for den nedbrente hermetikkfabrikken Gunnar Flatebø. Dei hadde sjølve ein stab som kunne variera mellom 10 og 15 og leigde ellers inn snikkarar. Ferdighusproduksjonen heldt seg oppe til rundt midten av 1980-talet, men konkurransen vart etter kvart hardare og leveransane gjekk ned. Terje fortel: - Det var fleire og fleire som skulle dele ein marknad som minka og det vart mykje vanskelegare å tjena pengar. Ei nedskjæring og tilpasssing vart naudsynt. Vi kutta ut lagerhaldet på Eikelandet og butikken i Uskedalen og femseks personar vart oppsagde. Men vi heldt fram med butikken på Husnes, som var starta i 1976 og som gjekk godt. Den opphøyrde først for nokre få år sidan. I 2001 starta vi butikk att i Uskedalen i tillegg til lageret i Beinavikjo. No har vi sju årsverk og ni på lønningslista.
USKEDALSPOSTEN Side 10 Kåre Guddal utanfor butikken i 2007. (Foto: Ola Matti Mathisen) Akkurat no har vi tre tømrarar og byggjer eit hus på Valen for Byggpartner Kvinnherad. Det er lenge sidan sist vi bygde hus og vi vil helst ikkje inn i huskarusellen att. Vi satsar heller på rehabilitering, garasjar, golvleggjing, måling og tapetsering ved sida av salet av alle slag byggjevarar. Å byggja eit nytt hus i dag er ein tidkrevjande, svært byråkratisk og krevjande prosess. Det blir stutt sagt for mykje styr og tidsspille. Men viss vi ynskjer det kan vi levera både Mesterhus og Systemhus dei er ei del av Byggeriet. - Kva er konsekvensen av at dykk er tilnytta denne kjeden? - Stort sett gjer vi framleis som vi vil, men vi har store fordelar av samla innkjøp og felles marknadsføring. Dette har i det heile vore ein svært vellukka operasjon. Vi bestemmer vareutvalet sjølv. Det nye anlegget i Beinavikjo vart reist i 1971 og dette biletet vart teke like etterpå. (Arkivfoto: Terje Myklebust). - Kva skjer så med Uskedal Trelastlager? Vil generasjon nummer fire ta over? - Jau, det er arvtakarar, svarar Terje Mykebust. Sundagstur til Flatholm i 1955. Kindt-hytta var under byggjing og frå venstre står Berit, Terje, Tørres, Anton, Erling og Tor alle med etternamnet Myklebust! (Arkivfoto: Terje Myklebust) Dette ferdighuset bygde Uskedal Trelastlager i Halsane i 1980 for veterinær Karl Johannes Hellestveit. Bedrifta dreiv også ein periode med produksjon av betong-element på Sunde og denne ekspedisjonsbygningen for HSD i Rosendal var eit av resultata. Bygningen er seinare flytta frå kaien til Kvinnherad Elektro. (Arkivfoto: Terje Myklebust)
USKEDALSPOSTEN Side 11
USKEDALSPOSTEN Side 12 TUNET I DET BLÅ på Skorpo Av Olaf Agnar Gausvik Over: Herbrand Lavik skreiv Tunet i det blå under krigen Venstre: Skorpo i dag i fugleperspektiv. (Foto: Erlend Moen) Godtskalk på Hatt giftet seg tre ganger. Første gangen giftet han seg for pengene. Andre gangen giftet han seg for ætten. Men tredje gangen, da han fikk Bol Eiriksdatter heim, da mente folk at det måtte være lysten som dreiv. Slik innleier Herbrand Lavik romanen Tunet i det blå som kom ut på John Griegs Forlag i 1945. Lavik hadde då budd i Uskedalen og på Skorpo ei tid og var blitt godt kjend med bygda og folket der. Og vi skal ikkje ha lese mange sidene før vi kjenner oss att både på øya Hatt og i fjorden, bygdene og på gardane rundt omkring. Snilstveitøya er blitt til Segeløy, Ulvanåso til Svanetind og Tysnes til Frøysnes. men geografien er ikkje til å ta feil av. Når Bol ser over sundet mot Hatt, er biletet slik: Der lå den, smal og svart og kvass, halve milen lang, med veldige ufser og mørke sva. Den var som et knivsblad, rusten etter sidene, skåret i eggen. Men enda skar den seg byrg og bratt fri av sjøen og landet. En vill og styrløs linje tversover himlingen. Bare innerst seig den noe utover, den krøkte ryggen og spente veldige, svarte knær mot folket i dalgapet. Handlinga er lagt til dei harde åra heilt i byrjinga av 1800-talet. Napoleon herjar ute i Europa og engelske krigsskip prøver å isolera Noreg frå Danmark og resten av verda. Livet og levekåra til folket i den vesle fjordbygda blir skildra så realistisk og detaljrikt at ein blir storleg imponert over all den kunnskap Lavik må ha site inne med og som han greier å formidla på ein svært realistisk og truverdig måte. Vi møter bønder, husmannsfolk, tauser og drengjer, offiserar og handelsmenn i kvardag og høgtid, får leva med i deira tru og overtru, og får klår forståing for kor avhengige dei var av naturtilhøva og dei avlingane dei kunne pina ut av jorda, og dei skattane som futane til ein krigsglad konge pinte ut av folk. Dette åleine gjer boka svært lesverdig og interessant som rein lokalhistorie. Likevel er det lagnaden til den sterke og rakryggja ungjenta Bol frå Ørrust som er det berande temaet i boka, og som gjer sterkast inntrykk. Draumen hennar om å bli gardkone på Hatt, går i oppfylling, men det visste hun, at det var ikke Gotskalk hun giftet seg med. Det var det trolske riket hans på Hatt, dette tunet i det blå. Men denne draumen kjem til å kosta henne dyrt i form av beinhardt slit. Møtet hennar med husdyra på Hatt, skildrar Lavik slik: Det var verre enn hun hadde trodd. Vrålet stod under taket, og stanken tok om strupen på henne. Kyrne skramlet og kavet for å komme seg på føtter, no det kom folk, men to av dem greidde ikke å sette klauv under seg. Skrinne som hesjer var de, en kunde se kalven i dem, uflidde og bustete, møken lå i skover på dem. Møken hadde de bare hatt bortover mot gluggen, den borterste kvigen stod i møk til hasene, det
USKEDALSPOSTEN Side 13 Skorpo er eit fristande turmål. (Foto: Ola Matti Mathisen) hadde vært sleipt og vått på båsgolvet hennes, så hun hadde skamfert seg mot fjøl og stokk, når hun glidde. Juret var bare skorper, og på den ene lenden hadde hun et stygt sår aom aulte av makk. Men med klokskap og hardt arbeid får Bol garden på fote. Det var makt i ønskene til Bol. Det gikk dem godt. En stor sommer var den andre sommeren på Hatt. Det var som det blømte under hendene hennes. Forholdet til Gotskalk er det tyngre å gjera noko med. Hatt-bonden er ein godlynt mann, men for alt det han ellers vilde henne, kunne han like godt ha ligget ovenpå fellen som en annen lørdagsfrier. Men så tek handlinga ei ny, men kanskje ikkje heilt uventa retning. Fjorden gikk svart og litt hyfsen, det var ingen fartøyer å se uten en råseiler som kom ut av Nauasund, den lå mot Nordøyane og skulde inn fjorden. Det dømte fartøyet kom med slikt mot og slik ofse. No kunde de se folk om bord. Men bare en mann. Han stod ved rorkulten og peikte fartøyet sitt rett mot den smale sandfjøren i botnen av vågen, han vilde strandsette skuten. Og mannen som her strandset ein slupp med ei god kornlast, er Heine Vargås, sjømann og bjørnejeger som har fått skote av seg eit par fingrar under tenesta som kongeleg gardist i København. I spenning fylgjer vi så det dramatiske livet til folket på Hatt gjennom personlege og sterke opplevingar, med Norges-historia som bakteppe. Boka til Lavik er det framleis mogeleg å få fat i. Med litt søking på Internett og kontroll av listene til ulike antikvariat, fann eg i alle høve eit eksemplar for utrulege 60 kr pluss frakt. Det beste bokkjøpet eg har gjort på lenge. Som sitata ovanfor syner, er språket i boka spesielt. Det er i utgangspunktet eit korrekt riksmål, men med eit ordval og innlagde vendingar som gjev det både ein tidsrett stil og eit fint dialektpreg. Eg har høyrt fortalt at ein uskedeling som hadde lese boka, ein gong spurde Herbrand Lavik om det var slik at det var gjennom sine mange samtalar med gamle Haktor på Skorpo at han hadde funne fram til nokre av dei spesielle orda. Lavik skal ha sagt at svaret var å finna ved å slå opp i Riksmålsordboken.
USKEDALSPOSTEN Side 14 Fjelly - hytta som har gjeve ly i 90 år! Av Hanna Kjærland (15 år )og Ann-Mari Kristoffersen (15 år). Haust ved Fjelly. (Foto:Audun Eik). Dei fleste uskedelingar har eit nært forhold til heimen sin, men og mange set stor pris på vår felles hytte på Hauglandsfjellet, Fjelly. Den har vore ein populær valfardsstad i heile 90 år, både for gamal og ung. Mange har nok hatt mange flotte naturopplevelsar rundt Ungdomsslaget si hytte ved Mannsvatnet. Dette er ei hytte som byr seg fram til sosialt fellesskap. Den kan gje ly til mange, både store og små. Det var Dagny Tyse som først hadde ideen om hytta. Ho var lærar her i Uskedalen. Ideen var at dei som gjekk i fjellet skulle ha ly når dei var på fjellet. Det blei valt ei nemd som skulle arbeida vidare med saka, dette var Jonas Våge(formann), Sigurd Dønhaug, Harald Myklebust, Peder Musland og formann i ungdomslaget Karl Eik. Nemda gjorde eit godt arbeid, eit arbeid som det står vyrdnad av, og som ho har æra av i dag og. Jonas Våge var arbeidsformann på hermetikkfabrikken i Beinavikjo. Han fekk mellom anna alle på fabrikken til å gje ei dagslønn kvar til hyttebygginga. Det var 5,- kr og mange gav sjølvsagt meir. Den største gåva kom likevel frå Sjurd Lote i Haugesund. Lote kjende til Uskedalen då mange jobba hjå han på sildearbeid om vinteren. Han var og ein stor avtakar av sauekjøt frå Uskedalen. frivillige. Fire Andreasar ( A. Haugland,T. Haugland, Dønhaug og Musland ) bar opp ramma. Gutar og jenter møtte fram til Kjeldhaug, alle bar opp det dei klarte av material. Og dei kom heilt fram til Storhaug den fyrste kvelden. Nemda, saman med mange andre, brukte mange laurdagar den sommaren til å få alt på plass. På Mannsvatnet vart alt lagd på flåter og drege etter liner langs stranda. Johannes Wang stod for oppreising av hytta, kledning og sutak med papp. Så vart resten av arbeidet gjort av frivillige på dugnadar. I 1918 kom skifertaket opp. Dei som skulle opp til hytta, fekk beskjed om å ta med seg ei hella opp. Det blei ganske mykje bæring. Inne i hytta var det bare nokre køyer. Madrassene var av halm og lyng. Det var tregolv der. Men den var ikkje skikkelig isolert, dei prøvde på noko men det blei ikkje gjort ferdig. Det var røyr til vedomnen. På 50-talet var hytta ganske til nedfalls, hytta stod open og dyra brukte den som ly. Omnen var nedrusta og hytta var ikkje noko triveleg. Då vart Arne Terje Haugland valt til formann i hyttestyret, og ei storstilt oppussing av hytta blei starta. Thor H.Myklebust vart kontakta, og han gjekk over hytta og la ein plan for kor arbeidet skulle starte. Oppussinga kosta sjølvsagt pengar, men dei slapp å ta opp eit lån. Dette unngjekk dei Bygginga av hytta starta i 1917 med mange
USKEDALSPOSTEN Side 15 grunna gode inntekter på dans og kakelotteri. Det var ikkje sjeldent at 5-600 billettar vart selde på ein dans. Blautekakene forsvant som ein røyk! Sentrale personar i ungdomslaget: Hytteveteranane Arne Terje Haugland og Audun Eik og formann Thomas F. Eide. (Foto: Ann-Mari Kristoffersen) Hytta blei ikkje berre pussa opp, men dei fekk og båten opp, dette er den same båten som ligg der oppe i dag. Den vart bygd av Alfred Eidsvik, han som starta Eidsvik Skipsbyggeri. Dei starta med å bera båten opp ein laurdag. Då folk kikka ut på søndag morgon, var det allereie tjukt i folk som bar båten saman oppover lia mot hytta. Dugnadsånda var stor! Når hytta sto ferdig oppussa på midten av 60- talet, vart ho svært mykje nytta. Arne Terje Haugland fortel at fleire hundre var oppe fleire dagar i påsken. Det var både slalom og hopprenn. Bruken av Uskedalsfjella dabba kraftig av etter at vegen til Blådalen vart opna for allmenn ferdsel. Over: Naustet er bygt for om lag 30 år sidan. (Foto: Kristian Bringedal) Under: Dugnad på Fjelly omkring 1970. Trygve Fredheim i dørglytten (Foto: Mari Haugland) Naustet kom opp på 70-talet. Byggmester var Bjørn Ove Sunde. Båten er fortsatt godt brukande, men den må fiksast litt. Det er ein liten lekkasje i båten. Naustet har fått nytt tak ein gong. Ellers er det berre småting som har blitt fiksa, nye naustdører og den slags. I 1998 vart hytta pussa opp til slik ho er i dag. Tak, veggar og golv vart isolert. Det var ikkje råd å byggja det nye saman med det gamle då hytta var blitt så skeiv. Edvin Kjærland var med og gjorde mykje godt arbeid. Solcellepanelet kom i 2000, dette gjev lys i hytta. Ellers er det vedomn og gass til oppvarming og koking.
USKEDALSPOSTEN Side 16 Då Gerhard Skaala eigde Fonnafly vart fly mykje nytta til materialtransport til Mannsvatnet for ein rimeleg penge. Dette bildet er teke omkring 1975 og framfor flyet står brørne Atle og Stig Fredheim. (Foto: Mari Haugland) Fjelly like etter at hytta var reist i 1917. Skifertaket er enno ikkje på plass. Dei som sit foran er ikkje identifisert. I den nye delen er det liggeplass til heile ni stykk, inkludert hemsen. Men, dei fire gamle sengene gjev liggeplass til åtte, viss dei er gode vener. Det er klart at det i alle år har vore ei storstilt dugnadsånd, når det gjeld Fjelly. Framleis er mange av dei eldre ildsjelene like viljuge til innsats. Kva tid kom utedoen til hytta? Og kva hadde dei til do før? - Utedoen kom vel i ca 1993/94. Då var det stor opning av doen! Før hadde dei bare frisk luft, kan du sei. Dei hadde murt ein ring som dei hadde sett ein planke over, seier Arne Terje Haugland. - Når det gjeld proviant og liknande, tar vi som regel med oss proviant opp når vi er på dugnadar, seier formann i hyttestyret, Audun Eik - Men veden skaffar vi oss der oppe. Før så var det slik at du skulle kløyve like mykje ved som ein hadde nytta. Det kan vel vere ein god regel også idag, seier Audun. - Det er ikkje nokon plass å ha veden, slik at den held seg tørr, men det skal nok koma ein gong, legg Audun til. - Det kunne ha vore betre, men som sagt så er det vel hyttestyret som har halde på med dette. Dei som lånar hytta er ikkje pålagd til å gjera det. - Kva tid på året er hytta mest brukt? - På ettersommaren er hytta mest brukt. I 2006 var det tidlig i mai månad og, men helst på etter sommaren/hausten. Hytta har vore lite brukt på våren / påsken no. Før var det nesten ikkje mulig å få plass på hytta om påsken. Hytta blei mykje meir brukt før i tida enn kva den blir no, seier Audun og Arne Terje. Det kan ikkje vera prisen det står på, for den er ikkje avskrekkande. Døgnleige er kr. 75.-, pluss kr. 25.- pr. person. Kontaktperson er Audun Eik og Tor Jarle Kjærland. Vi vonar at 90-årsjubileumet vil føra til at endå fleire vil ta turen opp i åra som kjem, og få inspirasjon til å nytta fjellet endå meir. Det gjev energi til nye tak i kvardagen. - Er folk flinke med å vedlikehalda hytta/ta inn ved til nestemann? Har de fått mange klager på at folk ikkje er flinke nok?
USKEDALSPOSTEN Side 17 Daltræk for 100 år sidan Av Ola Matti Mathisen kulturhistorisk klenodium som vi skal bringa utdrag frå både her og i seinare nummer av Uskedalsposten. Men det er ikkje mykje opplysning ein får om det som hender i bygda når ein les dei første numra av Daltræk (senere Daltrekk). Heller ikkje er det mykje stoff som attspeglar dei nasjonale spørsmåla ungdomslaget var så prega av på eit høgare organisatorisk nivå. Desse spørsmåla trengde truleg i mindre grad ned til grunnplanet. Til dømes kan ein ikkje spora i avisa at 1905 var eit svært viktig historisk år. Men fråhaldssaka er det skreve mykje om, særleg med referanse til aktuelle observasjonar og hendingar i Uskedalen. Helgheim vart Vonheim, I dette huset vart dei første årgangane av Daltræk lese opp om sundagskveldane. (Foto: Ola Matti Mathisen) Det er nu om vort ungdomslag et ord jeg sige vil, hvis I vil laane øre og lytte lidt hertil. Hva skal vi nu vel gjøre med denne sløvhedsaand, som nu for tiden indvikler vort lag med sine bond?. Denne meldinga på rim stod å lesa i den handskrive avisa Daltræk søndag den 1. desember 1907. Og det var all grunn til å vera ottefull, for det førre nummer av avisa kom kom ut så tidleg som 27. januar det same året. Ungdomslaget var tydeleg inne i ei djup krise. Styret vart beden om å manna seg opp og få fart på laget, for alternativet var at det blir omstyrtet og huset auksjonert som psevdonymet Frk. Anna formulerte det.. Men det gjekk altså bra Uskedal Ungdomslag levde vidare og gjer det framleis. No er laget 119 år gamalt! Daltræk med undertittelen Upolitisk blad for Uskedals Ungdomslag vart starta 13 år etter stiftinga - i 1901 - og ungdomslagshistorikar Kristian Bringedal har presentert for oss avisa frå 1902 til 1907. Den er eit interessant Sjølvsagt er det også ofra spalteplass på det faktum at ungdomslaget fekk sitt eige hus innunder jul i 1902 (det som seinare vart flytt oppi dalen og vart til Vonheim). Pastor Andersen heldt innvigningstale, det vart sunge ein sang som Andreas Bjelland hadde laga og Lars Wang deklamerte sitt eige dikt. Begge disse gjorde stor succes d`estime, kommenterer redaktøren og svingar seg altså inn i det franske. Redaktøren må ha vore den same Wang! Her er eit av versa i diktet hans: Lad Helgheim leve med søndagsfred og aldrig legge sit virke ned, lad altid ungdommen hånd i hånd gå freidig fremad med fredens ånd, da vil vor fremtid lysne mer og ungdomslaget bli os kjær, da vil vi engang samlet stå i kampen for vort mål at nå Dei handskrive blada har lange tradisjonar her i landet og i dei frilynde ungdomslaga og andre lag kom dei til å verta fast innslag på festar og møte. Og lesinga av Daltræk var utan tvil eit høgdepunkt under møta på Helgheim, som truleg alltid vart halde på sundagar. Lars Wang var den fyrste bladstyraren. Den neste var Anders Bjelland, og han overtok frå l. januar 1904. I hundreårsboka skriv Kristian Bringedal at Daltrekk gjev eit godt innsyn i kva ungdomslaget stod for, kva medlemene tenkte og meinte og ikkje minst kva dei tykte var underhaldande og morosamt. Mykje av stoffet var henta frå ulike kjelder, men mykje var også skrive av ungdomslagsmedlemmene sjølve.
USKEDALSPOSTEN Side 18 Nogle ord til ungdommen og for ungdommen. Han spurde: Hvorledes skal man vække interessen for ungdomsarbeidet? Det går ikke an at sperre ungdommen inde og stænge alle veie for den. Skal ungdommen trives, bli sterk og optage kampen efter vore fædre, må veiene ligge åbne for dem, de må få anledning til at samle sig et fond, nyttig for livet. De må få lov at hente kræfter af egen erfaring, skreiv Wang, Det var ofte store sprang i stoffvalet Den samme Wang (då redaktør) hadde ein lang, filosoferande og høgst alvorleg artikkel ved nyårsskiftet 1902/1903, men like etterpå slapp han til ein sprelsk og i høgste grad munter artikkel av Knut Møklebøst under titelen Når man falder i klørne på sinte kvinnfolk. Vitsespalte var også eit fast innslag.. Så vakkert innleia redaktøren året 1903. Hovudvekta låg på det enkle, kjende og heimlege, Daltræk/Daltrekk var oftast det vissaste programinnslaget på møta. Når alt anna svikta, kunne dei lita på avisa. Skriveføre ungdommar hadde der sine første journalistiske produkt. Bringedal nemner Bjørn E. Myklebust, Wilhelm Bjelland, Sigrid Eik og Engel Steinsletten. Men slett ikkje alle ville sette namnet sitt under artiklane dei skreiv under ofte merkverdige namn som Tobias, Pengelens og Hoffmann.og mange nytta initialar. Mykje av innhaldet i avisa hadde ei alvorleg, idealistisk målsetjing. Likevel var ikkje alt som stod i Daltræk like positivt, det hende og at lagsbladet skapte eller skildra strid og misstemning. Ei delikat sak dei fyrste åra var tydelegvis at formannen leigde ut Helgheim til notbøting. Da var innlegga skarpe og den same formann fekk unngjelda. Av og til vart innlegga i skarpaste laget. Ein gong kom det ei presisering frå redaktøren om at dei som skreiv måtte oppgje namnet sitt til han: Fleire modtagne inserater uden navn har også vært i den grad harselerende at optagelser af samme ikke har været forenlig med den gode ånd og samarbeide, som er nødvendig inden et evneverdigt ungdomslag. I eit anna tilfelle sette redaktøren sjølv punktum for at bryte alt vrøvl. Palmesundag 27. mars 1904 hadde Lars Wang ein lang og tankevekkjande artikkel under titelen Utvandringen til Amerika var naturlig nok framleis eit aktuelt tema og Bjelland hadde ein artikkel i 1903 med bakgrunn i at utvandringen ofte fortolkes som en nationaløkonomisk skade for vort land og som et evis på liden fædrelandskjærlighed og nationalfølelse hos vort folk. Her peika han mellom anna på at det i 1902 kom 3,75 millioner kroner attende til Noreg frå utvandrarane og at det hadde kome over 23 millionar frå Amerika i dei siste ti åra. Ein protest Naar nogen siger at ungdomslaget er skyld i de udsjeielser og lasaronstreger som undertiden kan finde sted i dalen, da protesterer vi og siger at sligt er løgn og sludder. For det første saa kan det bevises at de som har særmerkt sig ved sin lasaronagtige optræden de besøger ikke ungdomslaget andre tider end naar de har fest og de da kan fa lure sig ind uden at betale. Og selv om medlemmer af laget gjør sig skyldig i noget tatermæssigt saa har man ikke større grund til at skylde laget derfor end for eksempel man vilde have til at skylde prester og lægpredikanter for at her er saa mange syndere i blant oss. Redaktionen. (Daltræk søndag 7. februar 1904)
USKEDALSPOSTEN Side 19 Førehandstinging: 150 sider med underfundige skjemtevers, viser og meir alvorsame dikt. Kr. 150,- med dedikasjon. Kjem i mai Kontakt: Thor Inge Døssland 93288237/ 53486575 A1 grafiske LISES BRUKT Mykje fint i gamalt og antikk: Golvsymaskin Golvrulle Bord Stoler Senger Bilder Steintøy Radioer Båtkoøyer Lykter Vaskeservant Nattbord - Kister Alle bøker ½ pris. Ope: mån., ons. og tors. 10.30-16.30. Fre. 10.30-15.30, Laurd. 10.30-15.30. Tysdager Stengt. Tlf. 53 48 63 46 / 48 02 16 29 RH RACING DIN KVALITETS RC LEVERANDØR 5463 Uskedalen Tlf. 53 48 25 00 / Fax 53 48 25 01 E-mail:firmapost@eidsvik.no www.eidsvik.no GOD PÅSKE! RH Racing er forhandlar av kvalitets merke som: Modell Racing Fuel - Futaba radio utstyr -Arc fly Super tiger flymotorer - Traxxas biler som T-Maxx og REVO Vi skaffer det meste til ein lavere pris ein dei fleste!! Uskedalsvegen 685 5463 Uskedalen E-post: Rune@rh-racing.no Tlf: 416 13 880
USKEDALSPOSTEN Side 20 Fredagsforum Av Britt Torill M. Mathiesen Pianoet er alltid populært. Kaia, Marte og Eirin Etter å ha vore med på Fredagsforum ein kveld i februar, er det tydeleg at dette er ein aktivitet ungane frå 4. klasse og oppover set pris på. Kvelden byrjar klokka sju, men mange ungar er allereie på plass når eg kjem kvart på sju. Denne kvelden er det 28 stykker som møtter opp, og det ligg på rundt dette, seier Mari Ann Myklebust, som saman med Jan Tvedt er dei trufaste leiarane på Fredagsforum. Denne kveld er fyrste samlinga etter at Fredagsforum/Unge Røyster var på felles leirtur til Solgry i januar. På grunn av dette er dei som er yngre enn 4. klasse, og som var med på leirtur, invitert. Alle benker seg for bildeframvising, og bilda blir livlig kommentert av dei som var med. Det er tydeleg at det var ein vellykka tur! Etter bildeframvisning, er det fleire av dei som ikkje var med som kjem og spør kva tid det er leir neste gong, og om det er fleire leirprogram. Eg tippar det blir minst like mange med neste gong det arrangeres fellestur, og fleire fellesturar blir det, lovar Mari Ann. Det er tid for andakt, og i kveld trekkjer Mari Ann fram den lille Bibelen, Johannes 3.16. For så elska Gud verda, at han gav Sonen sin den einbårne, så kvar den som trur på han ikkje skal gå fortapt, men ha evig liv. Det er nokre spørsmål undervegs frå ungane, og det synest Mari Ann er heilt greit, så alle får svar før ho fortset. Ein tjuvstart på laurdagskvelden! Etter andakten, syng dei, og det er lett å høyra at ungane faktisk likar å syngje. Det er god trøkk i dei når dei set i med songen Bli kjent med Jesus. Fast innslag på Fredagsforum, er loddtrekkning, gratis lodd - eit til kvar. Johannes Haugland er den heldige vinnaren i kveld, og jammen er det mykje spennande i presangen. Plutseleg blir det stor uro i salen, og på ein, to, tre, er det danna seg to sirlige rekkjer foran Jan, som står og sel snacks. Brus, sjokolade og chips. Fast stykk-pris på kroner 10. Når handelen er unnagjort, samlar nokre seg i sofagruppa i veslesalen. Praten går livlig. Andre spelar biljard, bordtennis eller prøver pianoet. Gutar spring etter jenter og jenter spring etter gutar. Det er fredagskveld og ungane kosar seg saman på bedehuset etter ei travel veke. Vi synest det er fint at ungane kan samlast på denne måten på bedehuset, seier Mari Ann. Vi har eit avslappa opplegg når det gjeld ro i salen. Det er kun under andakten at vi krev ro, så dei kan få med seg det vi vil fortelja dei. Klokka går mot ni, og enkelte foreldre som kjem for å henta med bil, kjem innom og slår av ein prat. Ungar som kom på sykkel, tek fatt på heimvegen, etter nok ein fin kveld på Fredagsforum. Har du lyst å vera med neste gong, så er det berre å møta opp fredag 13. april klokka 19.00!
USKEDALSPOSTEN Side 21 Også Uskedalen har fått sitt Fløyen! Av Ola Matti Mathisen Over: Aud Myklebust har allereie skreve mange dikt på Fløyen. Dette er eit av dei stuttaste ho har skreve: Den som ikke har sett en høne spankulere rundt i grønt gress en varm sommerdag, vet lite om hva verdighet er. Venstre: Det nye atelieret ber preg av at det er ein allsidig kunstnar som held til der. Her sit Aud ved veven. (Foto: Ola Matti Mathisen). Bergen er ikkje lenger åleine om å ha eitt Fløyen. Også Uskedalen har no fått sitt, for det er namnet på atelieret til den allsidige kunstnar Aud Myklebust. Fløyen ligg i lauvskogkrullen like ovanfor det som ho og mannen Arne har hatt som feriehus sidan 1977 og som dei har døypt Lyshuset. Men uskedelingane nyttar helst namnet Myro om staden. Aud (født Sørheim) og Arne er fanastrilar, men Arne har djupe røter i Uskedalen og dei er båe sterkt knytta til bygda vår. Rundt om i Kvinnherad finn ein fleire vevnader som Aud har laga og sist påske kom vevnaden Kom til meg på plass i det nye bårehuset. Aud har i mange år kombinert vevnad og måling med husmoryrket og overfor Uskedalsposten avslørar ho enda ei side av det kunstnarlege talentet sitt, nemlig diktskrivaren! - Eg har skreve samstundes med målinga men eg har halde ein lav profil som diktskrivar. Eg starta med diktskrivinga for 30 år sidan då eg vart sjuk og sengeliggjande. Eg klara ikkje å skriva, men eg las dikta inn på band. Det hjalp meg til å bli frisk att, men eg vart ikkje det før etter 15 år, fortel Aud. I det siste har ho dikta meir enn ho har vevd og måla og etter siste julehelg hadde ho 30 dikt på PC-en som ho enno ikkje hadde skreve ut. Kanskje kjem ho snart ut med ei diktsamling? Ho har fått oppmodingar frå fleire om å ta kontakt med eit forlag. Og arbeidsplassen heretter, anten det er dikt, måleri eller vevnader det handlar om, er Fløyen. - Når eg skal arbeida no, går eg opp på Fløyen, fortel Aud. - Og der får du vera i fred? - Det hendar at Arne kjem etter, men då sit han i ro med kryssordet sitt! Det sjarmerande, vesle huset er bygt av familien frå botn til topp og vart ferdig sist sommar. Eigentleg har planen til Aud vore å få eit atelier også heime på Nordås i Bergen. - Eg ser ikkje bort frå at det framleis kan bli reist eit lite hus der og, men plassbehovet her i Uskedalen måtte løysast først. Her opplevde eg at alle romma vart opptekne og eg var litt i vegen med målarsakene mine. Dessuten vart det ei viss luktplage frå desse, oppsummerar Aud. Atelieret Fløyen er det ein kan kalle ein reinvestering, ho har bygt det for pengar ho har tent på vevnader. I Uskedalen arbeider Aud best, for her har ho ikkje så mange rundt seg som ventar noko av henne. Og på Fløyen stortrivs ho. Med panoramaet frå dalen og Ulvanåso til Gavlen framfor seg blir ho lett inspirert.
USKEDALSPOSTEN Side 22 Aud og Arne Myklebust ved Fløyen, som dei med rette er stolte av. (Foto: Ola Matti Mathisen) - Fløyen er svært viktig for meg. Når familien nede i Lyshuset blir stor og kanskje litt støyande, kan eg finne stilla her. Det er det beste ved denne satsinga, seier Aud, som no har ei god tid som kunstnar. Ho har ei bestilling inne på ein biletvev til Birkeland Menighetshus på Nesttun og ofte er ho og Arne ute i lag og foreiningar med eit program som er ein kombinasjon av dikt og bilete av hennar vevnader og måleri. Bankmannen har vore kordirigent i 50 år og nokre gongar har han med seg eit heilt kor i tillegg til at han spelar til songane! Dikta til Aud er i stor grad bygt på eigne opplevingar, ikkje minst frå barndommen. - Det er noko som treff folk, er hennar erfaring. GOD PÅSKE
USKEDALSPOSTEN Side 23 Den lange slektlina på Kapteinsgården Av Ola Matti Mathisen Historia om Kapteinsgården byrja i 1775, men slektslinene knytta til det herskapelege huset går mykje lenger attende. Mellom desse bileta skiljer det truleg 142 år. Det gamle biletet er truleg teke rundt 1865 og må reknast som eit fotografisk klenodium. Fotograf er Johan Koren Dahl (d.e.). Han var både gullsmed og fotograf og den første i landet som fotograferte på papir. Det nye biletet er teke sommaren 2006. (Foto: Ola Matti Mathisen). Det er, ærleg tala, ikkje så mange hus i bygda vår som kan kallast fiin gammel, for å stjela eit omgrep frå ein annan sektor. Men det er ingen tvil om at Kapteinsgården på Nedre Feet, som fekk namnet etter militærkaptein Christian Lerche Dahl (1798/1871), kan kallast det, herskapeleg som han er i sin bergenske empirestil. Så vart han då også freda så tidleg som i 1923. Uskedalsposten skal i fleire artiklar framover sjå nærare på denne særprega eigedommen. Først kjem turen til slektlina på Kapteinsgarden, som i seg sjølv er imponerande nok. I neste nummer held vi fram med denne lina. Vi må heilt attende til det 17. hundreåret for å nøsta opp starten på den lange lina. Der finn vi sjøkaptein Niels Dahl, som truleg var ein av dei første byborgarane i Kristiansand. Niels var truleg gift med en Maren, og Mathias Dahl (1695/1764) var truleg den eldste av fire barn. Truleg var familien fattig, men Mathias må ha hatt noko skulegong ettersom han var høgst skrivefør. Han må også ha lært noko hollandsk, for ei tid fekk han hollandske aviser frå Bergen. Kammertenaren som vart forvaltar Det vart fortald at faren Niels leid skipbrot på Jyllands-kysten og omkom. Truleg var også Mathias sjømann ei tid. Ein gong han var i København og leita etter arbeid, fekk han veta at den norske adelsmannen, statthaldar i Norge Ditlef Vibe søkte etter ein tenar. Mathias gjekk til byslottet der Vibe budde og bar fram ærendet sitt til ei tenestejente. Ho stilte seg tvilande, for langt finare og meir anselege søkjarar var avvist. Men Mathias lot seg ikkje skrema. Han melde seg for Vibe og fekk jobben. I 1723 døydde baron Axel Rosenkranz til Rosendal utan å ha mannlege etterkommarar. Difor vart godset i samsvar med vilkåra attendeført til Kongen. Han selde det vidare til Ditlef Vibe for 20.000 riksdalar. Kammertenar Mathias Dahl må ha vunne tillit hjå Vibe, for i 1725 vart han tilsett som forvaltar på godset. Allereie året etter gifte Mathias Dahl seg med Marie Füiren Frimann (1700/1778), dottera til soknepresten i Kvinnherad, Wilhelm Frimann (1668/1749), som var gift med Maren Koren fødd Arentz. Mor hennar hadde først vore gift med presten Claus Koren og slik kom Koren-namnet inn i Dahlslekta. Mathias var Rosendal-forvaltar i 20 år. Etter få år overdrog Vibe godset til svogeren sin, geheimråd Vincent Lerche, men Mathias heldt likevel fram som forvaltar. I 1745 vart godset imidlertid selt til biskop Londemann, som var sokneprest i Fana, men som seinare vart adla under namnet Rosenkrone. Londemann sa opp Mathias og ansette i staden sin tenar Søren Elkjær som forvaltar. Som arbeidslaus og med stor familie måtte Mathias flytte frå Rosendal. Svigerfaren i Omvikdalen, sokneprest Willum Frimann, var rik. Han vart også den gamle Willumen og han var svært populær.
USKEDALSPOSTEN Side 24 Wilhelm Frimann (1668/1749) Maren Koren født Arentz (1665/1728) Men ein kunne ikkje venta at han skulle forsørgje den tallrike Dahl-familien. I sitt 38 år lange ekteskap fekk Mathias og Marie 11 barn og av dei åtte søner. Sokneprest Willum Frimann åtte Indre Fet i Omvikdalen og den garden fekk Mathias bu på så lenge han levde. Han var framleis i sin beste alder, reiste til København og kjøpte seg eit krigskommisariat. Frimann etterlet seg ein stor formue som døtrene Marie Dahl og Johanne Marie Schmidt ervde. Mathias vart då ein rik mann, heilt uavhengig av andre. Då Frimann hadde gått bort, vart Indre Fet delt mellom sokneprest Wilhelm Schmidt og Mathias Dahl, dei to svigersønene til Frimann. Seinare vart garden ved ei odelssak løyst av sonesonen Henrik Miltzov Dahl og far hans, Johan Koren Dahl. Mathias døydde i 1764 og kista vart sett ned under kyrkjegolvet i Kvinnherad kyrkje, rett ut for forvaltarstolen. Med parykk og majoruniform Dei tre døtrene og tre av sønene til Mathias og Marie døydde ugifte og av dei andre fem var det to som busette seg i Omvikdalen og Uskedalen. Niels Dahl slo seg ned på farsgarden Indre Fet og Johan Koren Dahl overtok Nedre Fet. Johan bygde Kapteinsgården i 1775 av tømmer frå familieeigedommen på Valen, og han og Else flytta inn til bryllupet. Løytnant Wilhelm Frimann Dahl hadde fått Handeland, mens Henning Frimann Dahl enda på Tysnes og Christian Lerche Dahl vart sivil embetsmann. Niels Dahl (1734/1815) budde ei tid på øvre Sandvik og seinare på Indre Fet. Han var først gift med Inger Worm Fürstenberg (1727/1807) og seinare med Mathilde Fleischer. Niels var løytnant ved Søndre Søndhorlenske Kompagnie, men tok avskil på grunn av sjukdom, med kapteins grad. Seinare fekk han majorsgrad. Han hadde ingen barn etter seg. Niels var ein original, blir det fortald. Sjølv etter at han hadde slutta i det militære gjekk han alltid i den raude majoruniforma si og hadde i tillegg ein veldig parykk. Barna hadde mykje moro då han slapp seg laus, for han var full av morosame historiar. Han kunne også store stykke av Holberg utanåt. Niels fekk oppleve det sjeldne at den første kona hans, vart svigermor til to av brørne hans. Døtrene hennar frå eit ekteskap med Niels Griis Alstrup, Else og Inger, gifte seg med Johan Koren Dahl (Nedre Fet) og Henning Dahl (Onarheim på Tysnes). Dette var eit av mange resultat av at embetsmannsfamiliane hang i hop. Dei vitja kvarandre og gifta seg med kvarandre. Innan Dahl-slekta på desse traktene får ein inntrykk av at viss dei ikkje fann seg ein ektemake innan søskenbarnflokken, levde dei heller som ugifte. Fekk ikkje kjøpa seg offisersgrad Johan (1743/1831) som var åtte år yngre enn broren og altså kom til Uskedalen, hadde gode evner og valde også militærvegen. Men han prøvde seg først som kontorist, etter å ha reist frå heimen med 20 riksdalar i lomma. I eit brev til faren i 1763 bad han faren om eit pengebidrag slik at han kunne kjøpa seg ein offisersgrad, men faren sa nei. Då Johan omsider vart løytnant, vart