Til: Norges Bondelag v/ole Nicolai Skulberg Kopi til: AnalyCen v/bjoner og SLF v/håvard Gulliksen Fra: Seksjon Gårdskart Dato: 05.12.08 Saksnr: 08/227/kdf/350 Samanlikning av arealtal frå Analycen og gardskart Det er funne avvik i arealtal mellom gardskart frå Skog og landskap og målingar utført av firmaet Analycen. Etter førespurnad frå Norges Bondelag har Skog og landskap gjort samanlikningar av grenser og areal oppmålt av Analycen mot markslagsgrensene som ligg til grunn for gardskartet. Bakgrunn Analycen er eit laboratoriefirma som mellom anna tilbyr jordprøvetaking med GPS. I tillegg til resultat frå jordprøvetakinga leverer også firmaet kart med arealtal for kvart skifte. Prøvetaking og oppmåling skjer ved hjelp av minitraktor som er påmontert GPS. Denne skal ha ca 50 cm nøyaktighet. GPS-mottakaren er montert midt i traktoren. For å få målt ytterkant på jordet er det lagt inn 1,5 m sideforskyvning av signalet. Markslag vart kartlagt fyrste gong i felt i perioden 1965-1985, etter instruks for markslagsklassifikasjon i Økonomisk kartverk. I samband med gardskartprosessen gjennomfører Skog og landskap fyrst ei periodisk ajourføring av markslagsinformasjonen, basert på nye flyfoto. Deretter vert det produsert jordregister og gardskart som vert distribuert til kommunane. Kvar kommune sender så kart til eigarane av landbrukseigedomar i kommunen. Grunneigar får på denne måten høve til å gje kommunen beskjed om eventuelle feil i kartet. Kommunen retter deretter feila. Arealtal frå oppdaterte kart skal i neste omgang vere grunnlag for utbetaling av arealtilskot i jordbruket. Enkelte gardbrukere som har fått arealtal både frå Analycen i samband med jordprøvar og gjennom gardskart finn ulike arealtal, og det har blitt stilt spørsmål om årsak til avviket, og om kva som er riktig. Metode og kontrollmåling i felt Skog og landskap er bedne om å sjå nærare på dette og har gjennom Analycen fått kontakt med ein grunneigar på Hadeland. Det avviket som grunneigaren har meldt om er avvik mellom grenser for ytterkant av jordet, målt av Analycen i 2008 og markslagsgrenser på gardskart. Desse markslagsgrensene er oppdatert frå flyfoto av Skog og landskap i 2005, og deretter kvalitetssikra gjennom gardskartprosess i kommunen i 2006-2007. Skog og landskap har fått tilsendt grenser oppmålt av Analycen slik at vi kan samanlikne desse mot markslagsgrensene i gardskartet. (1)
I tillegg har vi utført kontrollmålingar av nokre utvalde areal, med GPS utlånt frå UMB. Denne GPS-mottakaren har nøyaktighet ned mot 1 dm. Kontrollmålinga skjedde med minitraktor der antenna var montert i bæresele og i posisjon ca 30 cm til side for hjula på traktoren. Dette har gjort det mulig å plassere målingane nøyaktig i posisjon langs yttergrensene av jordbruksarealet. Vi har på denne måten kunna samanlikne: Markslagsgrensene i gardskartet, kvalitetsikra gjennom gardskartprosess. Grenser målt inn av Analysen i samband med jordprøvetaking. Kontrollmåling i felt i samsvar med markslagsintruks, utført av Skog og landskap. Gjennom kontrollmålinga har vi fått validert markslagsgrensene i felt. I tillegg føreligg det no nye flyfoto frå 2007, som også kan gje ekstra informasjon når dei vert vist som bakgrunn samman med dei ulike grensene. Fig.1: Kontrollåling av markslagsgrenser Oppsummering Ved samanlikning av arealoppmålingane er det to forhold som verker inn. 1. Nøyaktigheten på målingane i seg sjølv, og 2. Kva instruks ein bruker som grunnlag for avgrensing av jordbruksareal. Resultatet viser at avvika i hovudsak skuldast at det er brukt ulikt grunnlag for avgrensing av jordbruksareal som skal målast opp. Markslagsgrensene fylgjer kjente definisjonar og krav i markslagsinstruksen. Analycen sine avgrenseinger fylgjer ikkje samme instruks, og har eit anna formål. Grunnlaget for arealberegningane er ikkje det samme, difor kan heller ikkje arealtala utan vidare samanliknast. (2)
Spørsmål om kva arealttall som er riktig må svarast på ut i frå formål; riktig i høve til til kva. Når det gjeld arealtal til tilskotsforvaltning så skal det oppgjevast i samsvar med definisjonar i markslagsinstruksen. Samanlikning Grunneigar på eigedommen som er undersøkt viste til at arealet målt opp av Analycen er om lag 10 % større enn arealet på gardskartet. Samanlikning av kartdata frå desse to kjeldene stadfester for så vidt dette. Men samanlikninga viser også at avviket i hovudsak skuldast at det er forskjellige areal som er tatt med i beregninga. Dette vert tydeleg når ein kan sjå begge datasetta i same kartbilete. I Analycen sine målingar er t.d åkerholmar og areal som på gardskartet er klassifisert som skog, inkludert i jordbruksarealet. Vi ser også at flyfotoet som er nytta som bakgrunn stemmer bra med kontrollmålingane. Fig.2: Målingar frå Analycen er vist med lilla, og markslagsgrenser frå gardskart er vist med gult. Enkelte stader er gardskartet ikkje à jour i høve til endringar som grunneigar har gjort på areala i seinare tid. Der bør markslagsgrensene endrast slik at dei er i samsvar med dagens situasjon. I slike tilfelle kan data frå Analycen vere til hjelp for å få lagt inn endringane i markslagskartet, men kommunen må uansett verifisere at avgrensinga er gjort i samsvar med markslagsklassifikasjonen. (3)
Resultat frå kontrollmålinga Samanlikning av kontrollmålingane gjort av Skog og landskap og målingane frå Analycen viser at grensene frå Analycen generelt er trekt noko lengre ut enn grensene frå kontrollmålingane. Til kontrollmåling vart det m.a. valgt ut eit jorde med klart definerte og tydelege markslagsgrenser. Dette jordet har på gardskartet eit areal på 301,4 daa. Målingane frå Analycen viser 304,4 daa, altså eit avvik på ca + 1 % i høve til gardskartet. Kontrollmålinga viser eit areal på 299,8 daa, altså eit avvik på - 0,5 % i høve til gardskartet. Fig.3: Gardskartet (gult) og målingane frå Analycen (lilla) viser høveleg godt samsvar. Avviket mellom desse er på 1 %. Vi beregna gjennomsnittleg avvik mellom kontrollmålinga og høvesvis målinga frå Analycen og markslagsgrensene på dette jordet. Resultatet viser at målingane frå Analycen i snitt ligg 1,7 m frå kontrollmålinga, medan markslagsgrensene ligg 1,3 m frå. I tillegg går det fram at tyngden av målingane frå Analycen ligg i overkant av 1 m. frå kontrollmålinga, medan tyngden av markslagsgrensa på gardskartet ligg rundt 0,5 m. frå kontrollmålinga. (4)
Fig.4: Avstand mellom målingane frå Analycen og kontrollmåling utført av Skog og landskap. Gjennomsnittleg avstand er 1,7 m, og tyngden av målingane ligg i overkant av 1 m frå kontrollmålinga. Fig.5: Avstand mellom markslagsgrensa på gardskartet og kontrollmåling utført av Skog og landskap. Gjennomsnittleg avstand er 1,3 m, og tyngden av målingane ligg rundt 0,5 m frå kontrollmålinga. Fig.6: Utsnitt som viser markslagsgrense frå gardskartet (gult) og målingane frå Analycen (lilla) saman med kotrollmålinga (turkis). Linja frå Analycen ligg om lag 2 m utanfor markslagsgrensa og kontrollmålinga. Utsnittet viser også at det er godt samsvar mellom flyfotoet og kontrollmålinga. (5)
Nøyaktighet på markslagsgrenser Skog og landskap oppgir nøyaktigheten på markslagsgrensene i gardskartet til å vere ± 2m. Tidlegare undersøkingar viser at der markslagsgrensene er tydelege på flyfoto er nøyaktigheten kring ± 0,5m. Avvik på yttergrense på 0,5 m. på eit kvadratisk jorde som er 100 daa, vil gje 0,3 % avvik i arealet. Ved 1 m. avvik på yttergrensa vil arealavviket vere 0,6 %, og ved 2 m. 1,3 %. Arealavviket vil variere etter forma på arealet. Med den nøyaktigheten som ligg i datasettet vil det vere rimeleg å tolerere eit arealavvik på 1-2 %. Avvik ut over dette bør kunne påvisast på kartet. Definisjonar av jordbruksareal I veiledningshefte for produksjonstilskot i jordbruket frå SLF står det at definisjonen av jordbruksareal bygger på markslagsinstruksen frå Skog og landskap. Der er jordbruksareal definert slik: Fulldyrka jord: Jordbruksareal som er dyrka til vanleg pløyedjupn, og som kan nyttast til åkervekstar eller eng. Arealet skal kunne fornyast ved pløying. Overflatedyrka jord: Jordbruksareal som for det meste er rydda og jamna i overflata, slik at maskinell hausting er mogeleg. Innmarksbeite: Jordbruksareal som kan nyttast som beite, men som ikkje kan haustast maskinelt. Minst 50 % av arealet skal vere dekka av grasartar og/eller beitetålande urter Ajourhold av markslagskart Skog og landskap har det faglege ansvaret for markslagskartet og ansvar for det periodiske ajourhaldet. Etter at Skog og landskap har gjennomført periodisk ajourhald av markslagskartet og sendt gardskart til kommunen, er det vanleg at kommunen tar ansvar for kontinuerleg ajourhald av markslagskartet. Det er difor kommunen som må ta stilling til kva areal som skal godkjennast som jordbruksareal i samsvar med markslagsinstruksen. Ansvar for kontunuerleg ajourhald er regulert gjennom avtalar i Geovekstsamarbeidet. Målingar frå Analycen kan ikkje brukast direkte som grunnlag for arealtal i tilskotsforvaltninga. Målingane må fyrst godkjennast av kommunen og leggast inn i markslagskartet. For å få til dette i praksis må Analycen kunne levere data som kommunen kan legge inn i sitt kartsystem. Dette stiller krav både til format og teknisk kvalitet på leveranse frå Analycen. For at målingane frå Analycen skal kunne brukast som grunnlag for oppdatering av markslagskartet bør også dei som er ute og måler for Analycen kjenne til markslagsinstruksen og dei definisjonane som ligg til grunn. (6)
Nokre døme som illustrerer forskjell i oppmålingane Fig.7: På målinga til Analycen er holmen med skog på dette innmarksbeitet ikkje trekt frå, og skiftet er målt til 28,4 daa. Gardskartet viser 25,8 daa. Jmf. markslagsinstruksen skal slike holmar skiljast ut frå innmarksbeite når dei er større enn 1 daa. På overflatedyrka jord er denne grensa 0,5 daa, og på fulldyrka 0,2 daa. Fig.8: På målinga til Analycen er holmane med skog på innmarksbeitet ikkje trekt frå, samt at store delar av skogen i nord også er inkludert i innmarksbeitet. Skiftet er målt til 104,2 daa. Gardskartet viser 66,7 daa (7)
Fig.9: På målinga til Analycen ser det ut til at heile arealet som på gardskartet er klassifisert som skog er tatt med som jordbruksareal. Skiftet er målt til 12,4 daa. På gardskartet er det ei lita åpning i skogen som er tatt ut som innmarksbeite. Dette måler 2,4 daa. Fig.10: På målinga til Analycen er eit større areal som på gardskartet er klassifisert som skog, tatt med som jordbruksareal. Skiftet er målt til 77,0 daa. På gardskartet er berre alpinbakken tatt ut som innmarksbeite, med eit areal på 5,1 daa. Alpinbakken er ikkje med på arealet frå Analycen. (8)
Fig.11: Heile arealet ned til bekken er tatt med i målinga til Analycen. Skiftet er målt til 13 daa. På gardskartet er arealet delt i to figurar med jordbruksareal på høvesvis 6,8 og 1,0 daa. Fig.12: Heile arealet ned til bekken er tatt med i målinga til Analycen. Begge skifta er målt til 6,2 daa kvar. På gardskartet er det kun den øvre delen som er klassifisert som jordbruksareal, med areal på høvesvis 3,8 og 3,2 daa. (9)
Døme der markslagsgrensa ikkje er ajour Fig.13: Markslagsgrensa i gardskartet er ikkje à jour etter at gardbrukaren har dyrka opp areal ned mot bekken. Dette er tydeleg på nye flybilete. Dei flybilda Skog og landskap brukte ved ajourføring var tatt før arealet vart dyrka opp. Kommunen må oppdatere markslagskartet slik at det er i samsvar med dagens situasjon. Døme på teknisk feil i datasett frå Analycen Fig.14: Denne løkka på grenselinja er døme på feil som bør fjernast før Analycen kan levere data til kommunen sitt kartsystem (10)