INSTRUKS FOR LOKALT GITT EKSAMEN HARDANGER/VOSS KOMPETANSEREGION Revidert januar 2011 1
Innhald BAKGRUNN... 3 1.1 Lovheimel... 3 1.2 Ansvar... 3 1.3 Eksamensnemnd... 3 1.4 Fastsetjing eksamensdatoar... 3 1.5 Rammer for lokalt gitt eksamen i Hardanger/Voss kompetanseregion... 4 1.6 Omgrepsavklaring... 4 EKSAMENSAVVIKLINGA... 4 1.7 Førebuing og oppmelding til lokalt gitt eksamen... 4 1.8 Førebuing for faglærar og sensor... 7 1.9 Gjennomføring på eksamensdagen... 8 1.10 Kvalitetssikring og etterarbeid... 9 NYTTIGE LENKJER OG SKRIV... 10 VEDLEGG... 10 1.11 Fristar for lokalt gitt eksamen... 10 1.12 Mal fagrapport... 12 2
BAKGRUNN 1.1 Lovheimel Denne instruksen byggjer på Forskrift til opplæringslova, kapittel 3: Individuell vurdering i grunnskolen og vidaregåande opplæring. Heile kap. 3 vart endra ved forskrift 01.07.2009 (i kraft 01.08.2009). I kap. 3 finn ein romartal V: Eksamen. For denne instruksen gjeld då særleg: 3-25: Generelle føresegner, 3-29: Lokalt gitt eksamen i grunnskolen, 3-31: Hjelpemiddel til eksamen og 3-32: Særskild tilrettelegging av eksamen. 1.2 Ansvar Ansvar for gjennomføring av lokalt gitt eksamen er lagt til skuleeigar. For grunnskulen sitt vedkommande er dette kommunen, jf. Forskrift til Opplæringslova, 3-29, Kommunen har ansvaret for gjennomføringa av alle lokale eksamenar. I praksis vil dette seia at kommunen no har heile ansvaret for lokalt gitt eksamen, inkludert fastsetjing av datoar for lokalt gitt eksamen og oppnemning av sensorar.. Skuleansvarlege i Hardanger/Voss kompetanseregion vedtok i sak 32/07 å utarbeida instruks for lokalt gitt eksamen i regionen. Instruksen er utarbeidd på bakgrunn av Forskrift til opplæringslova og rundskriv Udir-1-2010. 1.3 Eksamensnemnd Regionen har oppnemnt eksamensnemnd med 1 representant for kvar kommune. Eksamensnemnda har ansvar for revidering av lokal instruks og arrangerer sensorkurs. Eksamensnemnda kvalitetssikrar og systemet for fagrapportar og oppgåveformuleringar Regionsmøte ved skuleansvarlege stadfester og godkjenner lokal instruks kvart år. 1.4 Fastsetjing eksamensdatoar Regionen fastset datoar, så tidleg som mogleg i haustsemesteret, for lokalt gitt eksamen for medlemskommunane. Datoen skal fastsetjast på grunnlag av statlege føringar for når lokalt gitt eksamen skal gjennomførast knytt til: Brev frå Udir om tidsplan for skriftleg eksamen i grunnskulen. 3
Datoane må fordelast slik at det er mogeleg for lærarar å vera faglærar ved eigen skule, og ekstern sensor ved ein annan skule i regionen. 1.5 Rammer for lokalt gitt eksamen i Hardanger/Voss kompetanseregion Regionen skal nytta eksamensform med følgjande rammer: Eleven får melding om trekkfaget 48 timar før eksamen Skulen ved rektor avgjer kor lang førebuingstid eleven får på den utdelte oppgåva. Førebuingsdelen kan vera på inntil 2 dagar jf. FtO 3-29, 3.ledd. Rektor avgjer kva eksamensmodell elevane skal opp i (enkeltvis eller par). Elevane og lærarane bør vera med på å avgjera kva prøveform som skal nyttast. Elevane har rett på, men ikkje plikt til, rettleiing frå faglærar under førebuinga 1.6 Omgrepsavklaring Lokalt gitt eksamen munnleg eksamen: Omgrepet munnleg eksamen er i FtO, gjeldande frå 01.08.06 erstatta med omgrepet lokalt gitt eksamen. I denne instruksen er difor nemninga lokalt gitt eksamen brukt. Instruksen omhandlar den eksamensforma som tidlegare vart nemnt som munnleg eksamen. Sensor faglærar: FtO seier at det ved lokalt gitt eksamen, skal vera to sensorar, der den eine kan vera faglærar til eleven, jf. 3-29, 5. ledd. Regionen føreset at den eine sensoren til vanleg er faglærar til eleven. Omgrepet ekstern sensor vert i denne instruksen nemninga på den av sensorane som ikkje er faglærar til eleven. EKSAMENSAVVIKLINGA 1.7 Førebuing og oppmelding til lokalt gitt eksamen 1.7.1 Informasjon til elevar og lærarar Elevar og lærarar bør tidleg, og seinast ved oppstart i 10. klasse, gjerast merksame på rammer for lokalt gitt eksamen. Det er eit krav at det i løpet av 10. klasse vert arrangert minst ein prøvesituasjon for elevane som liknar ein lokalt gitt eksamen i gjennomføring. Dette inneber fylgjande: Elevane er kjende med rammer og reglar for eksamen. 4
Elevane har erfaring med aktuelle tema /område. Elevane har erfaring med korleis rettleiing vert gitt. Elevar som går opp i par, må ha fått trening i å fordela oppgåver og arbeida saman om å løysa dei. Elevane har fått informasjon om krav som vert stilte, og kva for kriterium dei vert vurderte etter. Det er kompetansen på eksamen som skal vurderast. Jfr. Fagrapport og lokal instruks. Elevane og dei føresette har fått informasjon om reglar for klagerett i høve lokalt gitt eksamen. 1.7.2 Klagerett Det kan berre klagast på formelle feil som kan ha innverknad på karakteren. Jfr FtO 5.10. Ved klage hentar rektor inn fråsegn frå ekstern sensor og eksaminator/ faglærar. Desse fråsegnene sender rektor saman med si fråsegn til fylkesmannen. Kopi av fråsegnene skal sendast til klagaren. Om klagaren får medhald, skal karakteren annullerast, og klagaren har rett til å gå opp til ny eksamen. Dersom klagaren vel å gå opp til ny eksamen, skal prøvesvaret vurderast av ny sensor. Gjeld klagen trekkfag, skal det trekkjast fag på ny. Eleven skal få melding om faget på same måte som ved ordinær prøve. Døme på formelle feil: For sein beskjed om trekkfag At du blir prøvd i mål som ikkje er relevante for temaet du vert høyrd i Trakasserande framferd frå sensor eller eksaminator At faglærer ikkje har levert fagrapport til sensor i tide Sensor som sovnar eller openbert ikkje følgjer med Sensor som er inhabil (f.eks. nær slekt) At sensor i si grunngjeving trekkjer fram ikkje relevante vurderingskriterium (som innsats, haldning etc.) Eksamensoppgåver som ikkje er innanfor måla i læreplanen (sensor må kontrollera dette) Eleven blir bedt om å leggja bort notata Mobiltelefon som ikkje er slått av. Sensor tek imot eller sender tekstmelding. Avbrot og forstyrringar under eksamen (støy utanfrå/brannbilar, lærar kjem inn og seier: Eg skal bruka dette rommet ) 5
1.7.3 Sensoroppnemning Lokal gitt eksamen krev ekstern vurdering, jf. FtO 3-29, 5. ledd. Kvar kommune/skule må melda inn lærarar som tek på seg sensoroppdrag til regionen ved eksamenskoordinator til fastsett dato. Kommunen må stilla til rådvelde like mange sensorar som ein sjølv treng for å få gjennomført lokalt gitt eksamen, pluss ein reserve for skular med meir enn 5 eksamensgrupper. Talet på sensorar skal reknast ut frå eit gjennomsnitt på 10 elevar pr. gruppe. (Maks 12 elevar pr. gruppe). Regionen nemner opp sensorane. Ved fordeling av sensorane må det takast omsyn til faglærar si rettleiingsrolle i høve eksamen med 48 timar førebuingstid slik at det er mogeleg for lærarane å vera faglærar ei veke og ekstern sensor ei anna veke. 1.7.4 Oppmelding av elevar og trekk av fag Skulen sender inn oppmeldingslistene med inndeling av parti på om lag 10 elevar (maks 12) til kommunen innan fastsett dato. Alle elevane i partiet skal opp til eksamen i same fag. Planlagde par vert sette opp innanfor eksamenspartia i kvart enkelt fag. Skulen sender lister til kommunen over elevar, lærarar og prøveform i dei aktuelle prøvefaga. Kommunen fordeler sensorane på parti og fag. 1.7.5 Klargjering av skulen sine eksamensrutinar Denne instruksen gjeld for gjennomføring av lokalt gitt eksamen i medlemskommunane i Hardanger/Voss kompetanseregion dersom skulen ikkje har søkt om og fått godkjent avvik. Skulen skal i tillegg presisera sine eigne rutinar for gjennomføring av lokalt gitt eksamen, og faglærar må i den samanhengen gjera desse rutinane kjende for ekstern sensor. Rektor ved den skulen der sensorane er disponerte, gjev informasjon til rektor ved den skulen sensorane kjem frå. Informasjonen skal innehalda dei opplysningane som er nødvendige for å førebu gjennomføringa av prøva (prøvefag, prøvemodell, klasse/parti/grupper, talet på elevar, tidspunkt for prøva, fagrapport, namnet på faglærar, tidspunkt for oppmøte). Den enkelte sensoren/faglæraren må gjerast merksam på at alle opplysningar som kan røpa trekkfag ved den enkelte skule, er konfidensielle fram til sperrefristen. Ved sperrefristen får sensor og faglærar vita kva for elevar som er trekte ut til prøva. Rektor må informera dei lærarane ved eigen skule som skal fungera som sensorar, og sjå til at dei får alle relevante opplysningar. Ved sjukdom hos faglærar kan rektor peika ut ein annan lærar ved skulen som kan ta ansvar for at prøva vert gjennomført. Læraren må ha undervist i faget og kjenna elevane. Før sperrefristen for elevane har gått ut, kan ein ved sjukdom hos faglæraren eller sensor eventuelt gjera endringar i trekket. Om det ikkje let seg gjera å gjennomføra prøva på forsvarleg måte, kan kommunen i samarbeid med rektor, avlysa prøva for dei elevane det gjeld. 6
1.8 Førebuing for faglærar og sensor 1.8.1 Tidsrammer Faglærar og ekstern sensor får melding om trekkfag og elevgruppe 1 veke føre ksamensdagen. Dagane fram til tidspunktet elevane får melding om trekkfag og eventuelt får utlevert oppgåvene, står til rådvelde for ekstern sensor og faglærar til å gjera dei nødvendige avklaringane og førebuingane. Det er faglærar som har hovudansvaret for å etablera kontakt med ekstern sensor. Dersom faglærar ikkje tek eit slikt initiativ i løpet av den første dagen, må ekstern sensor ta kontakt med skulen. 1.8.2 Fagrapport Saman med elevane utarbeider faglærar ein fagrapport som presiserer korleis elevgruppa har arbeidt for å nå kompetansemåla i læreplanen for faget. Ein viser til mal for fagrapport bak i instruksen. Fagrapporten skal innehalda opplysningar om kompetansemål, tema, arbeidsmåtar, vurderingskriterium/læringsmål og referansar til læremiddel. Fagrapporten vert gjort kjend for sensor i samband med opplysningane om trekkfag. Kompetansemåla i fagrapporten skal gje eleven høve til å visa breiddekompetanse i faget. Rektor godkjenner fagrapporten. Rektor har eit viktig ansvar når det gjeld å kontrollera at kompetansemåla som er valde ut, gjev breidde nok, og at vurderingskriteria er ein del av fagrapporten. Fagrapporten er grunnlaget for utarbeiding av eksamensoppgåvene. Elevane må ha god kjennskap til rapporten på førehand. Når sperrefristen er ute, må rektor forsikra seg om at kvar elev har eit eksemplar av rapporten i det aktuelle prøvefaget. 1.8.3 Oppgåver Faglæraren har ansvar for å utarbeida oppgåvene til lokalt gitt eksamen. Oppgåvene må stå i forhold til den førebuingstida og dei hjelpemidla elevane har til rådvelde. Ekstern sensor ser til at oppgåvene gjev grunnlag for å vurdera viktige sider ved eleven sin kompetanse slik denne står i kompetansemåla i fagrapporten. Vi presiserer at samtaledelen (ca. 20 min) skal vera noko meir enn ein samtale om presentasjonen og dei kompetansemåla som var knytte til denne. Faglærar kan utforma oppgåvene slik at eleven saman med presentasjonstema, får oppgjeve nokre emne som kan vera aktuelle for samtaledelen. Ekstern sensor og faglærar må og drøfta hovudlinjene for dei kriteria som skal nyttast for vurdering av elevsvara. 1.8.4 Samhandling mellom faglærar og sensor Før prøva skal faglæraren og sensor ha drøfta oppgåvene og opplegget for prøva. Dette må gjerast så tidleg at rett informasjon når fram til eleven når han får utlevert oppgåva. Faglærar og sensor må på førehand bli samde om i kva grad sensor skal vera aktiv samtaledelen. Dersom det oppstår usemje mellom faglærar og sensor, bør rektor tilkallast. Det må setjast av tid etter prøva til oppsummering, drøfting av opplegget og gjennomføringa av prøva. 1.8.5 Utstyr og hjelpemiddel I førebuingstida må elevane få tilgang til dei hjelpemidla skuleeigar har tillate slik at dei får høve til å skaffa seg nødvendig informasjon. Hjelpemidla må vera formålstenlege og relevante for eksamen. Skulen må ha ein plan for tilrettelegging for elevane i førebuingstida. 7
1.8.6 Eleven sine moglegheiter, rettar og plikter Dersom skulen har opna for at elevane kan gå opp i par, skal eleven skal ha innverknad på korleis para vert sette saman, men det er skulen som til slutt avgjer kva elevar som utgjer eit par. Para skal etablerast i god tid før eksamensperioden, og seinast så snart som mogeleg etter at trekkfaget er kjent for elevane. Elevane har rett til å velja å gå opp til eksamen individuelt. Dersom ein elev vel å gå ut av eit oppsett par for å gå opp individuelt, må denne avgjersla takast seinast når trekkfaget vert kunngjort. Dersom ein av elevane i eit par vert sjuk, må den andre eleven vera førebudd på å gå opp individuelt. Elevane skal i heile førebuingsperioden ha tilgang på hjelpemiddel skuleeigar har bestemt kan nyttast. Skulen bør leggja til rette for at elevane får arbeida så uforstyrra av andre aktivitetar på skulen som det er praktisk mogeleg å gjennomføra. Elevar som ynskjer det, kan i førebuingsfasen arbeida andre stader enn på skulen, men skulen bør bidra til at elevane i tilstrekkeleg grad får førebu seg samla. Dersom elevar har krav på spesiell tilrettelegging av eksamen, tek rektor avgjerd i tråd med FtO, 3-32. 1.8.7 Rettleiing Elevane har krav på rettleiing i førebuingsfasen. Rektor må sjå til at faglærar i rimeleg grad er tilgjengeleg for elevane. Skulane kan setja opp ein rulleringsplan for når dei ulike elevgruppene/elevane kan få rettleiing. Rettleiinga har fleire formål: Å presisera prosedyrar for eksamensgjennomføringa Å klargjera oppgåva for elevane Å klargjera vurderingskriteria for elevane Å bidra til like mogelegheiter for alle elevane i gruppa Å bidra til godt samarbeid og gode relasjonar i elevgruppa Rettleiinga må ikkje: Gje elevane instruksjonar om ein bestemt løysingsmåte eller etablera avtalar om korleis elevane skal svara på spørsmål. 1.9 Gjennomføring på eksamensdagen 1.9.1 Tidsramme Det vert sett av inntil 30 min. pr. elev til gjennomføring av lokalt gitt eksamen. Ved eksamen med 48 timar førebuingstid vert eksamenstida, presentasjon og utdjupingssamtale delt i høve 10 min framføring/presentasjon( 30%) og 20 min utdjupingssamtale ( 70%). Faglærar sensor må her bruka fornuft. Elevane vert gjort merksame på tida, til dømes når det står igjen 2 minutt av presentasjonstida. Slik varsling vert avtalt mellom ekstern sensor og faglærar, og elevane vert minna om det ved eksamensstart. 8
1.9.2 Utstyr og hjelpemiddel Det er skuleeigar som bestemmer kva hjelpemiddel som kan nyttast på eksamensdagen. Jf. FtO 3-31, 2. ledd. Skuleeigar har høve til å delegera dette til rektor. Dei tillatne hjelpemidla må ikkje svekkja grunnlaget for å vurdera kompetansen til eleven. Ved avslutning av førebuingsfasen kan elevane klargjera det utstyret dei planlegg å nytta i eksamensrommet. Faglærar kan hjelpa elevane både i førebuingsfasen og ved oppstart på eksamensdagen. Faglærar skal ikkje ha ei aktiv rolle i elevane sin presentasjon. Dersom det under presentasjonen skulle oppstå teknisk svikt ved skulen sitt utstyr eller utstyr elevane har skaffa, må elevane likevel vera budde på å kunna leggja fram arbeidet sitt. 1.9.3 Samhandling mellom faglærar og sensor Ekstern sensor har hovudansvaret for vurdering av eleven, og faglærar har plikt til å delta i vurdering som sensor. Faglærar er eksaminator ved gjennomføring. Ekstern sensor kan delta i samtalen med utdjupande spørsmål, men faglærar kan avgjera at spørsmåla skal stillast gjennom faglærar. Elevane skal få høve til å dokumentera kompetansen sin i høve til måla i fagrapporten og for faget. Dei skal òg få høve til å visa innsikt og forståing, og høve til å setja kunnskapane inn i ein heilskapleg samanheng. Både ekstern sensor og faglærar har plikt til å bidra til god kommunikasjon og til å skapa tryggleik for elevane. 1.9.4 Vurdering og karaktersetjing Elevane skal vurderast individuelt, same kva eksamensmodell som blir vald. FtO 3-3 og 3-4, gir retningslinjer for fastsetjinga av karakter. Det bør nyttast vurderingskriterium utarbeidde av skulen. Vurderingskriteria må vera forankra i læreplanen for faget. Grunnlaget for vurderinga er kompetansemåla i faget. Elevane skal vera kjende med måla for opplæringa og kva som vert vektlagt i vurderinga. Karakteren skal setjast etter kvart, individuelt/par, og skal ikkje endrast. Karakteren skal førast på skjema Utfall av sensur, og underskrivast av sensor og faglærar. Dersom det er usemje om karakteren, avgjer den eksterne sensoren, jf. FtO 3-29, 5. ledd. Det er ekstern sensor som gjer kjent og grunngjev karakteren for eleven. Grunngjevinga er tufta på kompetansemål og kriteria/ kjenneteikn for måloppnåing - jfr. fagrapporten. 1.10Kvalitetssikring og etterarbeid 1.10.1 Dokumentasjon Ekstern sensor skal gjera notat i høve gjennomføringa og elevsvar under gjennomføringa. Notatane må oppbevarast inntil 1 år. Desse notatane kan verta etterspurde i høve klage eller som dokumentasjon i høve formelle feil som kan vera gjort. 1.10.2 Listeføring og avlønning Skulen har ansvar for å administrera listeføring og avlønning i høve lokal gitt eksamen. 9
Ekstern sensor skriv under karakterlistene ved avslutning av eksamensdagen. Rektor godkjenner karakterlistene. Dersom ein eller fleire partar har innvendingar mot gjennomføring av eksamen, skriv rektor protokoll over forholdet, og dei involverte skriv under protokollen. Utdanningsdirektoratet fastset retningslinjer for sensorhonorar ved sentralt gitt eksamen, jfr. brev frå Udir dagsett 08.03.2011 ref. 2011/1073. Det er ikkje sentrale retningslinjer for sensorhonorar ved lokalt gitt eksamen. Hardanger/Voss kompetanseregion nyttar Udir sin sats for nemndsarbeid ved sensur av lokalt gitt eksamen. Sensur av lokal gitt eksamen vert avlønna med 2,5 timar til førebuing, 30 min pr. elev (min avlønning 3 elevar) og 60 min til etterarbeid. Ekstern sensor oppgjev skattedata til skulen. 1.10.3 Evaluering av Instruks for lokal gitt eksamen Instruks for lokal gitt eksamen i Hardanger/Voss kompetanseregion vil verta evaluert og eventuelt justert i høve ny forskrift og elles etter innspel med tanke på forbetring. Instruks for lokal gitt eksamen i Hardanger/Voss kompetanseregion vert evaluert av eksamensnemnda, både i høve til praksis, tilbakemeldingar og evt. nye rundskriv, og endringar skal godkjennast av regionen. NYTTIGE LENKJER OG SKRIV Forskrift til opplæringslova http://www.lovdata.no/cgi-wift/ldles?doc=/sf/sf/sf-20060623-0724.html Sensorrettleiing til munnleg eksamen http://www.fylkesmannen.no/fagom.aspx?m=26065&amid=1250428 Udir sine sider om eksamen i grunnskulen http://www.udir.no/vurdering/eksamen-grunnskolen/ Udir sine satsar for nemdsarbeid (inkl sensoroppdrag) http://www.udir.no/upload/skjema/reise/5/satser-for-nemndarbeid-mm-fra-01052011.pdf VEDLEGG 1.11Fristar for lokalt gitt eksamen HENDING: TIDSPUNKT: ANSVAR: 10
Frist for opplysning om prøvedato 01.11. Eksamensnemda rektor Frist for innmelding av sensorar 15.01 Rektor regionen Frist for oppmelding av elevgrupper, maks 12 pr. gruppe Frist for oppmelding av elevgrupper, maks 12 pr. gruppe 01.02. Rektor melder til skuleeigar. 15.03 Rektor regionen Skuleeigar får tildelt sensorar 15.04 Regionen Skuleeigar fordeler sensorane på parti og fag 25.04. Rektor ved elevskulen sender konfidensiell melding til rektor ved sensorskulen om skule og fag. Rektor ved sensorskulen gjev konfidensiell melding til sensor om skule og fag Faglærar får konfidensiell melding om at han/ho får elevar opp i lokalt gitt eksamen Elevane får melding om trekkfag.faglærar får melding om kva elevar han / ho skal ha opp til eksamen. 2 veker før eksamensdagen 1 veke før eksamensdagen 1 veke før eksamensdagen 48 timar før eksamen Rektor Rektor Rektor Rektor 11
1.12Mal fagrapport FAGRAPPORT SKULE: KOMMUNE: FAG: KOMPETANSEMÅL FRÅ K 06: KJENNETEIKN PÅ MÅLOPPNÅING/ VURDERINGSKRITERIUM: (Legg ved evt skjema) ARBEIDSMÅTAR: KJELDER/LÆRESTOFF/LITTERATUR: STAD/ DATO STAD/ DATO UNDERSKRIFT FAGLÆRAR UNDERSKRIFT REKTOR 12