Hjorterapport for Etne kommune Alle foto: Roar Bævre Data frå Hjorteviltregisteret av Naturdata AS Tema Info frå kommunen Bestandstorleik Avskyting Jakttrykk Produktivitet Kjønnssamansetjing Slaktevekter Fallvilt Vårteljingar Viktige datoar
Info frå kommunen Etne kommune består av eit totalareal på 78,4 km2 og av dette er 244,1 km2 godkjent som teljande hjorteareal. I var det felt 311 hjort i Etne. Kommunen er delt inn i 62 aktive hjorteviltvald med teljande areal frå 152 dekar til 14584 dekar. Kommunen si målsetting Hovudmål for hjorteforvaltninga i Etne, som vart vedtatt i, er følgjande: Hjortebestanden i Etne kommune er stor nok. Skade på innmark og skog skal ikkje auke. Hjorten i Etne skal vera sunn og livskraftig. Høg produksjon til beste for hausting og ein bestand av hjort som er innanfor bæreevna til vinterbeitet er ønskjeleg. Viltforvaltninga i Etne kommune Viltnemnd 219 Medlemer Varamedlemer John Kåre Opheim, leiar Per E. Rullestad Alf Ove Birkenes Einar K. Sævareid Jens Birger Gjerde Torbjørn Åsheim Nils Rullestad Albert Inge Rafdal Torbjørn Grønstad Ingelin Stålesen Møteplan og saksdokument finn du på Etne kommune si heimeside. Etne kommune er medlem av Det Interkommunale Hjorteviltutvalet for Karmøy, Bokn, Haugesund, Tysvær, Vindafjord, Sauda, Suldal, Etne og Sveio. Hjorteviltutvalet har tilbod om sporhund og utfører også jaktoppsyn. Sporhundsentralen si hovudoppgave er å organisere og gjennomføre ettersøk etter skada vilt for vald både i samband med jakt og påkjørslar, samt å driva opplysningsarbeid i området. Vakttelefonar: Olav Matre: 99 66 796 (Vindafjord og innover) 9 64 352 (Tysvær og utover) Får du ikkje kontakt på telefonnummeret for din kommune, prøver du berre det andre nummeret. E-post: John Kåre Opheim: jok-op@online.no Annbjørg Bue: annbjorg.bue@etne.kommune.no Bestandsstorleik Se/ hjort pr. jegerdag 3, 2,5 2, 1,5 1,,5 Hordaland Etne Sett hjort pr. jegerdag er gjennomsnittleg tal hjort sett pr. jeger pr. dag. Indeksen syner den relative utviklinga storleiken av bestandane, men seier ikkje noko om det faktiske talet på hjort. Forsking syner at sett hjort pr. jegerdag gjev ein god indikasjon på om bestanden aukar eller minkar. Indeksen viser utviklinga i bestandtettleiken over tid, men seier ikkje noko om det fakstiske talet hjort i bestanden. Ei dobling i sett hjort pr. jegerdag syner ikkje ei dobling av bestanden. I ein høg bestandsstorleik vil ein ikkje klare å registrere den veksten som faktisk skjer i bestanden. I ein bestand i vekst vil kvoten utgjere lite i forhold til bestanden, og jakta blir avslutta raskt. I ein redusert bestand vil det vere vanskeleg å finne dei rette dyra på slutten av jakta. Dette fører til at indeksen sett hjort pr. jegerdag har ein tendens til å undervurdere bestandar i vekst og overvurdere ein nedgang i bestandane. Samanlikning av verdiar frå år til år bør vera utrekna for same geografiske område, sidan same verdi for sett hjort pr. jegerdag kan tilsvara ulike tettleiker i ulike områder som følgje av variasjonar i habitat og jaktmetode.
Avskyting Kommunetekst under avskyting: Tal felte hjort har minka i forhold til tidlegare år. I vert det felt 44 hjort, medan det i vert felt 311 hjort. Felt tot. Se4 hjort pr. jegerdag 3, 2,5 2, 1,5 1,,5 Se# hjort pr. jegerdag 5 45 4 35 3 2 15 1 5 Jaktuttaket gjev ofte eit forsinka bilete av bestandtettleiken, fordi det er jakta som driv endringane i bestandane. Det tyder at jaktuttaket ofte vil halde seg høgt i eitt til to år etter at bestanden har teke til å minke (det er difor bestanden minkar) og tilsvarande halde seg lågt i eitt til to år etter at bestanden har teke til å auka (det er difor bestanden aukar). Forvaltinga sine målsettingar om utflating eller reduksjon av bestanden krev sers merksemd frå forvaltinga. Data frå sett hjort-skjema vil vera eit nyttig tilleggsverktøy. Tal felt hjort Sett hjort pr. jegerdag i høve til felt hjort seier noko om endringar i storleiken av bestandane., Tabell over fellingsprosent, tildelte og felte dyr. Dersom fellingsprosenten aukar når kvoten aukar, tyder det på at bestanden framleis veks. År Felt tot. 279 316 333 341 383 333 347 419 44 394 41 435 388 322 311 Tildelt tot. 379 393 46 4 447 455 464 534 557 554 569 579 541 451 5 Fellings% 74 8 82 8 86 73 75 78 79 71 72 75 72 71 62 Dei dyra vi vel å felle bestemmer samansetjinga av den resterande bestanden, som igjen vil utgjera utviklingspotensialet til bestanden på sikt. Lik prosentvis avskyting i ulike bestandar kan på sikt gi ulik samansetjing av bestanden avhengig av om bestanden er i vekst eller reduksjon. 9 % 22 22 21 27 28 2 24 24 22 2 24 27 8 % 7 % 6 % 5 % 4 % % Eldre kolle 28 24 29 22 9 12 9 11 19 2 19 3 % 19 2 % 1 % % 11 11 1 12 27 11 19 8 27 11 18 22 24 22 23 23 19 11 13 11 13 13 15 13 12 12 11 1 19 16 12 1 17 19 2 18 1 19 13 11 13 15 16 15 14 14 16 1 18 16 11 12 11 9 7 9 14 15 15 13 16 15 14 Felte hjort fordelt på kjønn- og alder -. Felt hjort fordelt på kjønn og alder 1 % % Eldre bukk % Kolle 1 ½ år % Bukk 1 ½ år % Hokalv % Hannkalv
Jakttrykk Felt hjort av se- hjort % 3 2 15 1 5 Prosent bukkar felt av se7e Prosent koller felt av se7e Prosent kalvar felt av se7e Felt hjort av sett hjort syner kor hardt jakttrykket er og har vore på ulike kategoriar dyr. Er det liten prosent felte av sette dyr viser det at jegerane ofte lar desse dyra passere for kvart individ dei feller. Motsett syner ein høg prosent felte av sette at fleire av desse dyra felles. Dette avspeglar ofte avskytingsmønsteret. Kjønnssamansetjing Sett kolle pr. bukk syner kjønnssamansetjinga av dyr eitt år og eldre. Se# kolle pr. bukk 2,6 2,4 2,2 2, 1,8 1,6 1,4 1,2 1, Kjønnssamansetjinga er viktig for bestanden sin samla produktivitet. Undersøkingar syner at ei svært skeiv kjønnssamansetjing med få eldre bukkar kan føre til lågare produktivitet. Få og unge bukkar klarer ikkje bedekke alle kollene til riktig tid, med påfølgande utsatt tidspunkt for kalving og reduserte kalvevekter. I verste fall kan andelen koller som blir bedekte bli redusert. Sett kolle pr. bukk bør samanliknast med felt av sett bukk. Vert kolle pr. bukk-indeksen betra samstundes som felt av sett bukk går ned, tyder det på at jegerane faktisk sparer på bukkane. Er ikkje dette tilfelle, kan det vera at bestanden er i vekst. Ein tommelfingerregel er at eit kolle/bukktilhøve på 1,5 2 er eit sunt kjønnsforhold. gjennomsni)lege slaktvekt i kg Slaktevekter 55 5 45 4 35 3 2 Bukk 1½ år Hannkalv Kolle 1½ år Hokalv Utviklinga i slaktevekter gir eit gidt bilete på endringar av kondisjonen i bestanden. Fylkestal for slaktvekter til høgre. I ein hjortebestand er det tre viktige faktorar som kan påverka bestandkondisjonen over tid; klima, bestandtettleik og jakt. Vektutvikling vert nytta som eit mål på kondisjon, og er rekna for å vera ein god indeks på overlevingsutsiktene og produktivitet. Vektvariasjon hos kalv og halvannaåringar gjev truleg det beste bilete på straksendringane i bestandkondisjonen. Vektutvikling hos eldre dyr er ikkje presentert fordi utviklinga her vert påverka av kva årsklassar som er presentert i slaktevektmaterialet det einskilde året. Nokre område har naturleg låge slaktevekter, medan andre har naturleg høge slaktevekter. Dette varierer med området sine habitatkvalitetar. Det viktige er likevel å sjå på utviklinga i gjennomsnittsvekt over fleire år. Hugs også at slaktevekt vert påverka av fellingstidpunktet. År Hanndyr 1½ år Hodyr 1½ år Hannkalv Hokalv 45 42 26 24 46 42 26 24 47 44 27
Produktivitet Indeksane sett kalv pr. kolle og kalv i prosent av totalbestanden seier noko om produktiviteten i bestanden. Sett kalv pr. kolle syner korleis produksjonen i hjortebestanden utviklar seg.,65,6,55,5 Kalv i % av totalbestanden,4,45 3 28 26 24 22 2 18 Sett kalv pr. kolle fortel oss om endringar i kalveproduksjonen. Verdien får vi ved å dele summen av alle observerte kalvar på talet observerte koller (inkludert 1 ½ år). Om kalv sett pr. kolle endrar seg over tid, kan det vera eit signal om at kvaliteten på produksjonsdyra er i endring. Indeksen er likevel sårbar i høve til avskytinga. Ei høg kalveavskyting i høve til kolleavskyting kan føre til at kalv pr. kolle som vert observert under jakta vert redusert, sjølv om dette ikkje avspeglar ein reduksjon i kalveproduksjonen. Delar kalv av totalbestanden (%) syner utviklinga i delen kalv på observerte dyr i totalbestanden. 32 Se# kalv pr. kolle,7 Beitegrunnlaget og andelen vaksne koller er dei to viktigaste faktorane når det gjeld kalveproduksjonen i ein hjortebestand. Beitegrunnlaget kan berre haldast i hevd ved at hjortebestanden vert halde under berekraftig nivå. Sjølv om beitegrunnlaget er bra, må det leggjast vinn på ein høg gjennomsnittleg alder og gjennomsnittleg storleik på kollene i bestanden for å oppnå god kalveproduksjon. Denne vert sikra ved å skyte unge og små dyr.
Fallvilt Fallvilt er nemning på skadde eller drepne dyr som følgje av andre årsaker enn ordinær jakt. Tal fallvilt av hjort de siste 15 år fordelt på årsaker 5 45 4 35 3 Felt som skadedyr Felt i nødverge 2 15 1 Felt ulovlig Påkjøyrd av bil 5 Omkome av andre årsaker 2- - - - - - - - - - - - - - - Dyr i alt Jaktår (1.4.-31.3) 9 8 7 6 5 4 3 2 1 Tal hjortepåkøyrsler fra motorkjøretøy Påkjøyrd av motorkjøretøy, drepe Påkjøyrd av motorkjøretøy, ikkje drepe Hjorteviltregisteret har lagt til rette for kartfesta registrering av fallvilt. Det er kommunane som er ansvarlege for å legge inn data, men ettersøkjarane kan få tilgang til å registrere hendingar fortløpande dersom det er ønskeleg. Kommunane skal rapportere dyr som er bekrefta daude vidare til SSB ved jaktåret si slutt (31. mars). Nøyaktig kartfesta registrering av fallvilt hjelper til å auka kunnskap som kan brukast til å avgjera kor førebyggjande tiltak bør setjast inn på veg og jarnbane. Vidare gjev nøyaktig registrering av tidpunkt kunnskap om når risikoen for ulukke er størst. Det er også sjansar for å registrere hendingar kor dyret vert friskmeldt eller ikkje vert funne. Slike registreringar er interessante med tanke på kor påkøyrsla skjer. Desse hendingane kjem ikkje med i den offisielle statistikken som vert publisert av SSB. Hjorteviltregisteret har ei innsynsløysing som syner fallvilthendingane i kart. I innsynsløysinga kan ein velje ulike kombinasjonar av data, mellom anna kan ein velje å sjå på data frå ein eller fleire kommunar på utvalde arter, årsak og utfall. Det er også mogleg å få ut ulike rapportar basert på utvalskriteria. Sjå meir på www.hjorteviltregisteret.no under fana fallvilt. Hjorteviltregisteret Hjorteviltregisteret (www.hjorteviltregisteret.no) er ein nasjonal database som lagrar data frå jakt på hjortevilt og opplysningar om fallvilt av utvalde artar. Hjorteviltregisteret er eit forvaltingsverktøy for kommunar og jaktrettshavarar. Etter forskrift om forvalting av hjortevilt av 8.1.216 skal kommunane bruke Hjorteviltregisteret til lagring og rapportering av data. Informasjonen i Hjorteviltregisteret er tilgjengeleg for alle. Sett hjort er eit relativt nytt hjelpemiddel i hjorteforvaltinga og vart teke i bruk på starten av 2-talet. Elgforvaltinga har med suksess registrert sett elg-skjema sidan 1985 og metoden vert i dag rekna som ein berebjelke innan elgforvaltinga. Jegerane si registrering og rapportering av sett hjort dannar grunnlaget for å beskriva storleiken av bestandane, kjønnssamansettinga og produktiviteten i hjortebestanden. Datagrunnlaget er viktig når konsekvensar av ulike avskytingstrategiar skal vurderast. Avgjerder som vert teke skal vera i tråd med kommunale
målsettingar, samstundes som dei tek omsyn til regionale og nasjonale målsettingar i hjorteforvaltinga. Ut over det som er presentert i denne rapporten bør følgjande tilhøve takast med i vurderingane og avgjerdene: Tilgjengeleg beite sommar og vinter, sers viktige vinterbeiteområder og trekkvegar for hjort, skadeproblematikk knyta til beite på innmark/utmark, kunnskap frå forsking samt prognoser for bestandsstorleik dersom dette er utarbeidd for gjeldande område. Datagrunnlaget 35 Jak/elt som har levert skjema Tal jegerdagar 12 Datagrunnlaget syner oppslutninga om innsamling av sett hjort data frå dei einskilde jaktfelta og talet på jegerdagar kvart år. Tal se+ hjort-skjema 3 2 15 1 5 1 8 6 4 2 Tal jegerdagar Store variasjonar frå år til år i oppslutninga kan føre til større uvisse i dei verdiane som er utleda frå materialet. Ei god oppslutning og kvalitetssikring av data gjev eit sikrare grunnlag for avgjerder. Alle indeksar basert på sett hjort og gjennomsnittlege slaktevekter bør regnes ut for eit tilstrekkeleg stort materiale ( >1 jegerdagar/ 5 observasjonar) for å minske betydinga av tilfall. Alle grafar og tabellar er basert på talmateriale frå Hjorteviltregisteret, www.hjorteviltregisteret.no. Nokre avgrensingar i tolkinga av sett hjort er: Data tolka på mindre områder er meir sårbare for slump og gjev mindre presisjon i tolkinga (til dømes jaktfelt versus fylke). Endringar i jaktform, endra jakttid, omorganisering av jaktfelt og vald og varierande jaktpraksis vil påverka datagrunnlaget. Andre faktorar som kan gje utslag på dataa er vêrtilhøve som tidleg snøfall og eventuelt tidleg utløysing av trekk. Effekt av ut- og innvandring, samt død utanom jakt, til dømes påkøyrsler, må også takast med i tolkinga av data. Ved tolking og bruk av datagrunnlaget i forvaltinga er det viktig at dei som tolkar materialet har god lokalkunnskap og kjenner historikken. Ein bør gjera seg kjent med svake og sterke sider i datagrunnlaget og måten data vert samla inn på, slik at ein kan ta høgde for dette under tolkinga. Vårteljing av hjort på innmark År Km Sett/ km Bukk Spissb Kalv Ukjent SUM Bukk Kolle Totalt Kolle Spissb Kalv % Ukjent 1999 931 1,7 76 51 75 264 9 645 157 8 55 8 29 41 42,5 2 957 1,6 47 524 87 283 941 555 1496 5 56 9 3 37 41,4 576 2,1 77 43 56 35 868 358 1226 9 5 6 35 29 18,3 816 2,2 131 687 16 434 1358 42 176 1 51 8 32 23 46,6 819 2,3 115 736 127 477 1455 415 187 8 51 9 33 22 49,6 792 2,1 79 647 63 436 12 443 1668 6 53 5 36 27 49,6 763 2,4 123 748 19 436 1416 433 1849 9 53 8 31 23 62,8 792 2,4 1 717 83 44 134 565 195 7 54 6 33 3 87,11 8 2,5 92 86 85 466 1449 516 1965 6 56 6 32 26 87,11 826 2,2 119 84 57 416 1396 452 1848 9 58 4 3 24 48,6 796 1,7 91 597 87 314 189 296 1385 8 55 8 29 21 31,4 822 1,9 11 675 82 35 128 322 153 8 56 7 29 21 88,11 844 1,6 76 568 47 38 999 326 13 8 57 5 31 64,8 846 2,1 149 765 6 383 1357 439 1796 11 56 4 28 24 73,9 72 1,5 75 494 49 23 848 215 163 9 58 6 27 2 46,6 74 1,4 61 421 33 176 691 265 956 9 61 5 28 58,8 882 2,5 228 893 96 498 1715 452 2167 13 52 6 29 21 86,1 1, Sett Pr km 2 15 1 3, 2,5 2, 1,5 5 1999 1999 Se# pr. km Teljingar
Naturdata er en privat bedrift med kontor i Røyrvik. Firmaet har ansatte med bakgrunn innen grønn sektor. Våre viktigste produkter og tjenester Drift, utvikling og support knyttet til det nasjonale Hjorteviltregisteret Drift, utvikling og support knyttet til den digitale innleveringstjenesten av sett elg og sett hjort skjema, www.settogskutt.no Kurs i bruk av Hjorteviltregisteret Bearbeiding og tilrettelegging av data for ulike aktører Innlegging og kvalitetssikring av sett elg-/sett hjort-data i Hjorteviltregisteret Foredrag om Hjorteviltregisteret og relaterte tema Hjorteviltplaner på kommunalt, regionalt eller fylkesplan Brosjyrer med Elgdata og Hjortedata Arrangerer årlig Naturdatas viltkonferanse på Værnes, første torsdag og fredag i november. Hjorteviltregisteret www.hjorteviltregisteret.no Sett og skutt www.settogskutt.no Naturdata as www.naturdata.no Hjorteviltportalen www.hjortevilt.no Statistisk sentralbyrå www.ssb.no Miljødirektoratet www.miljodirektoratet.no Norsk institutt for naturforskning www.nina.no Lovdata www.lovdata.no Viktige datoar Postboks 7 7898 Limingen tlf. 74 33 53 www.naturdata.no naturdataas firmapost@naturdata.no Design og trykk av sentrumshandel.royrvik@gmail.com