Avvika og merknadene er nærare omtalt frå side 4 og utover i rapporten.

Sakshandsamar, innvalstelefon Magne Nesse, 55 57 23 35 Vår dato 17.11.2014 Dykkar dato Vår referanse 2014/12318 472 Dykkar referanse Los Marine AS Hollundsdalen Industrifelt 5430 Bremnes Rapport frå tilsyn ved Los Marine AS 17. oktober 2014 Rapportnummer: 2014.134. I.FMHO Kontaktpersonar ved tilsynet: Frå verksemda: Magne Olav Østensen, dagleg leiar Jarle Grønås, formann transport & dokk Ann-Kristin D. Fylkesnes, HMS Frå Fylkesmannen i Hordaland: Britt Solheim Magne Nesse Resultat frå tilsynet Denne rapporten omhandlar avvik og merknader frå tilsynet. Dersom vi ikkje får melding om faktiske feil i rapporten innan to veker etter at rapporten er motteken, er rapporten endeleg. Fylkesmannen i Hordaland fann 6 avvik og har ikkje gitt merknader under tilsynet innan følgjande tema: internkontroll utslepp av miljøskadelege stoff handtering av farleg avfall utsleppskontroll Avvika og merknadene er nærare omtalt frå side 4 og utover i rapporten. Los Marine AS må innan 2. februar 2015 sende ei skriftleg stadfesting på at avvika er retta. Oppfølginga etter inspeksjonen er nærare omtalt på side 2. Med helsing Sissel Storebø senioringeniør Magne Nesse senioringeniør Rapporten er godkjent elektronisk og har derfor inga underskrift Kopi til: Bømlo kommune Statens hus Kaigaten 9, 5020 Bergen Telefon: 55 57 20 00 Telefaks: 55 57 28 51 Miljøvern- og klimaavdelinga Postboks 7310, 5020 Bergen Org.nr: 974760665 E-post: postmottak@fmho.no Internett: www.fylkesmannen.no/hordaland

1. Informasjon om verksemda Namn: Los Marine AS Kontrollklasse: 3 Besøksadresse: Wichmannvegen 1, 5420 Rubbestadneset Postadresse: Hollundsdalen Industrifelt, 5430 Bremnes Telefon: 974 70010 E-post: firmapost@los-marine.no Organisasjonsnr.: 913 837 800 Kommune: Bømlo Eigar (org.nr.): 913 771 672 Bransjenr. (NACE-kode): 30.150 Siste tilsyn: 7.9.2006 (Wärtsilä Norway AS) 2. Bakgrunnen for tilsynet Tilsynet vart gjennomført for å kontrollere om gjeldande krav fastsett i eller i medhald av forureiningslova med forskrifter blir haldne. Tilsynet er en del av ein nasjonal kontrollaksjon med skipsverfta i landet. Aksjonen vert gjennomført i oktober 2014. Følgjande hovudtema vart kontrollert: Internkontroll, medrekna risikovurdering, skriftlege rutinar Utslepp til sjø Utsleppskontroll Støy Handtering av næringsavfall og farleg avfall Lagring og handtering av kjemikaliar 3. Oppfølging etter tilsynet Verksemda pliktar så snart som mogeleg å rette opp avvika som er omtalt i denne rapporten. For at Fylkesmannen skal kunne avslutte saka, må de innan 2. februar 2015 sende ei skriftleg tilbakemelding med dokumentasjon som viser korleis avvik er retta, gjerne med bildedokumentasjon. Vi ser alvorleg på avvika som vart funne under inspeksjonen. Gjennomføringa av tiltaka kan derfor bli følgt opp med nytt tilsyn utanom ordinær tilsynsfrekvens. Varsel om tvangsmulkt Dersom vi ikkje får tilbakemelding med dokumentasjon på at avvika er retta innan 2. februar 2015, vil Fylkesmannen vurdere å fatte vedtak om tvangsmulkt, jf. forureiningslova 73. I vedtaket om tvangsmulkt blir det sett ein ny frist for å sende inn dokumentasjon. Dersom denne fristen ikkje blir heldt, må verksemda betale tvangsmulkta. Ei eventuell tvangsmulkt vil vere på 50 000 kroner. Verksemda kan kommentere dette varselet. Eventuelle kommentarar må sendast til Fylkesmannen innan to veker etter at denne rapporten er motteken, jf. forvaltningslova 16. 2

4. Kontrollgebyr Fylkesmannen varsla i e-post 13. oktober 2014 at Los Marine AS vil få eit gebyr på 15 200 kroner for kontrollen, jf. forureiningsforskrifta 39-7. Dette er gebyrsats 2. Gebyret skal dekkje kostnadar i samband med førebuing, gjennomføring og oppfølging av kontrollen. Faktura blir ettersendt frå Miljødirektoratet. De har rett til å klage på valet av gebyrsats innan tre veker etter at de har fått denne rapporten, jf. forvaltningslova 28. Klagen må innehalde den eller dei endringane de ønskjer. Den bør vere grunngjeven og skal sendast til Fylkesmannen. 5. Offentleggjering Denne rapporten vil vere tilgjengeleg for ålmenta via Fylkesmannen i Hordaland sin postjournal på www.fylkesmannen.no/hordaland, jf. offentleglova. 6. Dokumentunderlag forureiningslova produktkontrollova forureiningsforskrifta kap. 29 om skipsverft forureiningsforskrifta kapittel 20 om avfall og lasterester frå skip avfallsforskrifta kapittel 11 om farleg avfall internkontrollforskrifta Informasjon om regelverket finn de på www.miljodirektoratet.no og www.regelhjelp.no. Vi viser og til Norsk Industri sin rapport "Beste praksis for miljøarbeid i skipsverft utslipp og avfall". Definisjonar Avvik: brot på krav fastsett i eller i medhald av helse-, miljø- og sikkerheitslovgjevnaden (til dømes brot på krav i forureiningslova, produktkontrollova og forskrifter heimla i desse lovene eller krav og vilkår fastsett i løyve eller dispensasjonar). Merknad: eit forhold som miljøvernstyresmaktene meiner det er nødvendig å påpeike for å ivareta helse og miljø og som ikkje er omfatta av definisjonen for avvik. 7. Avvik Vi fann følgjande avvik under tilsynet: Avvik 1: Internkontrollen har manglar Avvik frå: Internkontrollforskrifta 5 nr. 1-7 Verksemda skal sørgje for at lover og forskrifter i helse-, miljø- og tryggleikslovgjevnaden som gjelder for verksemda er tilgjengeleg. (IK 5 punkt 1). Verksemda skal kartlegge farar 3

og vurdere risiko, samt utarbeide planer for å redusere risiko (IK 5 punkt 6). Verksemda skal setja i verk rutinar for å førebyggje brot på krav gitt i løyver/lover/forskrifter og handtere avvik (IK 5 punkt 7). Verksemda skal ha system for overvaking og gjennomgang av internkontrollen (IK 5 punkt 8). IK 5 punkt 6, 7 og 8 må dokumenterast skriftleg. Den 1. juli 2014 overtok Los Marine AS drifta som omfattar vedlikehald av skip frå Wärtsilä AS på Rubbestadneset. Verksemda skal utarbeide eigen internkontroll basert på internkontrollen til Wärtsilä AS. Los Marine AS er i gang med å implementera prosedyrar, miljørisikovurdering, avvikshandsaming med meir for ytre miljø. Wärtsilä AS sine prosedyrar omfattar handtering av avfall, spillolje, oljehaldig vatn og arbeid med spyling og maling av skip i dokk og slipp. Dei fleste arbeidarane som jobba med skipsvedlikehald hos Wärtsilä AS jobbar i dag hos Los Marine AS. Arbeidsstokken er derfor kjend med prosedyrane frå før. Avvik 2: Reinsing av sloppvatn (kjølvatn) frå skip skjer utan løyve etter forureiningslova Avvik frå: Avfallsforskrifta 11-6 og 11-7 bokstav d) Forureiningsforskrifta kapittel 20 Sloppvatn frå skip er vatn som er forureina med olje og kanskje andre miljøskadelege stoff. Sloppvatn er definert som farleg avfall, jf. avfallsforskrifta 11-3. Verksemda kan ta imot sloppvatn og levere det vidare til godkjent avfallsverksemd etter reglane i forureiningsforskrifta kapittel 20. Å reinse sloppvatn frå skip er å betrakte som behandling av farleg avfall og det krev løyve frå Miljødirektoratet, jfr. avfallsforskrifta 11-6. Fylkesmannen har avklart dette særskilt med Miljødirektoratet. Dette gjelder også sloppvatn som oppstår som ein del av oppdraget til skipsverftet, til dømes ved spyling av maskinrom i skip. Wärtsilä AS eig eit reinseanlegg for oljehaldig vatn. Anlegget vert drifta av Los Marine AS. Verksemda opplyste at sloppvatn (kjølvatn) frå maskinrom eller kjøl i båtar ved kai eller i dokk/slipp vart reinsa i dette reinseanlegget. Etter reinsing vert oljefasen levert inn som farleg avfall. Vatnet frå reinseanlegget vert sloppe til sjø. For å rette avviket må verksemda stanse reinsing av sloppvatn frå skip i eige reinseanlegg. Sloppvatnet må leverast som farleg avfall til godkjent mottakar. Dersom verksemda ynskjer å reinse sloppvatn må det søkast om løyve til dette hjå Miljødirektoratet. Reinseanlegget kan nyttast for reinsing av oljehaldig vatn som oppstår på verksemda. Avvik 3: Verksemda har ikkje utarbeidd måleprogram Avvik frå: Forureiningsforskrifta 29-9 d) 4

Verksemda skal ha eit måleprogram for dokumentasjon av utslepp til luft, vatn og støy som skal inngå i verksemda sin dokumenterte internkontroll. Formålet med målingane er å dokumentere at gitte krav vert følgde. Måleprogram skulle ha vore utarbeidd seinast 1. januar 2013. Vi viser til Miljødirektoratets faktaark TA-2748/2010 om kva som er forventa av eit måleprogram for dokumentasjon av utslepp. Verksemda har ikkje laga eit slikt måleprogram. Avvik 4: Verksemda kan ikkje dokumentera innhald av miljøskadelege stoff i spylevatnet som vert sloppe til sjø Avvik frå: Forureiningsforskrifta 29-9 b) Vatn som vert nytta til reingjering av skip i flytedokk og slipp kan innehalde miljøskadelege stoff som oppløyst stoff og/eller som partiklar. Kva slags miljøskadelege stoff dette kan vera, avheng av kva type bunnstoff som er på skipa som vert reingjort. Kor mykje partiklar/malingsflak som hamnar i sjøen med spylevatnet, avheng av kva slags tiltak verksemda har iverksett for oppsamling av avverka materiale, før vatnet når sjøen. Verksemda skal dokumentere korleis utslepp av miljøskadelege stoff til vatn vært målt/kontrollert og kva tiltak som er gjort for å redusera utsleppa. Krav om slik dokumentasjon vart iverksett gjennom forureiningsforskrifta kapittel 29 frå 1. januar 2012. Verksemda må dokumentera utslepp av miljøskadelege stoff på ein måte som er representativ for totalmengde spylevatn som vert slept ut over ett år, slik at ein fangar opp variasjonar i utsleppa. Årleg mengde spylevatn som vert sloppe til sjø må inngå i dokumentasjonen. Prøvar av spylevatnet, bør som minimum analyserst for parametrane kadmium, kvikksølv, kobbar, bly, arsen, krom og tinnorganiske sambindingar (TBT). Vi visar til Miljødirektoratets faktaark om forureiningar frå skipsverft. Wärtsilä AS som dreiv reperasjonsverftet inntil 1. juli 2014 tok ulike prøvar av spylevatnet frå spyling av eitt skip i 2009. Los Marine AS har sendt analyserapport for desse prøvane til Fylkesmannen i etterkant av tilsynet. Ut frå rapporten aleine, kan ikkje Fylkesmannen vurdera årleg utslepp av miljøskadelege stoff frå verksemda. Vi veit ikkje om arbeidet som er utført på dette skipet (Tide ferje) er representativt for dagens drift eller korleis prøvane er tekne. For å dokumentere utsleppet kan verftet for eksempel analysere spylevassprøvar frå eit representativt utval båtar. Kjemiske analysar må supplerast med andre opplysningar som kan gi informasjonen om utslepp frå verftet. Dette kan vere opplysningar frå malingssertifikat frå behandla båtar, innhald i botnstoff og maling jf. sikkerheitsdatablad, verftet sine rutinar for fjerning av avverka materiale og mengde og type slikt avfall som vert levert. 5

Avvik 5: Verksemda har ikkje dokumentert støy ved mest støyutsette nabo Avvik frå: forureiningsforskrifta 29-9 bokstav c) Verksemda skal dokumentera at støy frå verksemda ikkje overskrid støygrensene gitt i forureiningsforskrifta 29-7 og 29-8. Det er gitt ulike støygrenser for dag, kveld, helg og nattarbeid. Dokumentasjon av støy og støyvurderingar skal inngå i eit måleprogram som skal inngå i verksemda sin internkontroll. Wärtsilä AS har utført to støymålingar, i 2011 1 og 2013 2. Begge målingane viser støynivå på dagtid. I begge rapportane står det klart at målingane ikkje kan nyttast som ein fullverdig støykartlegging, men gjev berre ein indikasjon på støynivået "der og da". Målingane kan ikkje nyttast for å vurdera om verksemda held støygrensene som er gitt i forureiningsforskrifta. Når verksemda arbeider kveld, helg og natt, må støyen dokumenterast for dei tidspunkta som har dei strengaste støygrensene. Verksemda bør nytta støyberekning som metode for å dokumentera støy frå verksemda, då målingar over fleire døgn normalt er kostbart og kan ha mange feilkjelder. Støyberekning kan gjerast ved å nytta konsulentar med akustisk kompetanse og som kan leggje inn utgangsstøy (emisjonsnivå) frå dei ulike støyande aktivitetane ut frå opplysningar gjeve frå verksemda. Når fleire verksemder ligg i same område, er det samla støy frå alle verksemdene som bør inngå i berekninga. Avvik 6: Handtering av lysstoffrøyr er ikkje tilfredsstillande Avvik frå: Avfallsforskrifta 11-5 Lagring av farleg avfall, 11-5 Farleg avfall skal mellomlagrast forsvarleg. Avfallsbesittar har ansvar for at farleg avfall ikkje førar til forureining. Avfallet sitt farepotensial set krav til lagringsplassen som skal vere verna mot ytre påverknad og sikra mot uvedkomande. Ulike typar farleg avfall skal ikkje blandast dersom dette kan medføre fare for forureining, eller skape problem for den vidare handteringa av avfallet. Verksemda har fleire avfallsstasjonar for levering og sortering av ulike avfallsfraksjonar. Avfallsstasjonane på djupvasskaia, ved slipp og ved verkstad mangla det eining for lagring av 1 "Støymåling Wärtsilä Rubbestadnes 15 og 13.3 2011" HMS Senter Bømlo, datert 24.3.2011. 2 "Olvondo Industries AS 7.6.2013" HMS Senter Bømlo, datert 12.6.2011 6

brukte lysstoffrøyr. Lysstoffrøyr blei lagt i ein felles eining for EE-avfall. Dette medførte at anna avfall blei kasta oppå lysstoffrøyra og at dei knuste. Når lysstoffrøyr blir knust vert damp frå kvikksølvrestar frigjeven. Dette er helse- og miljøskadeleg. 8. Merknader Vi har ikkje gitt merknader under tilsynet. 9. Andre forhold Om verksemda Det har vore slipp på lokaliteten sidan tidleg på 1900 talet. Flytedokka blei etablert i 1991. Det er ca. 35 tilsette på verksemda. Drifta er heilårleg med to skift pr. dag frå kl. 07:00 til kl. 22:00. For nokre oppdrag er det drift heile døgnet på kvardagar (tre skift). Arbeid vert også utført nokre laurdagar og sundagar frå 07:00-15:00. På bakgrunn av Wärtsilä AS sin tidlegare verksemd kan omfang av nattarbeid utreknast til maksimalt åtte arbeidsveker pr. år (40 netter pr. år). Omfang av helgearbeid er utrekna til maksimalt 30 helgedagar pr. år (15 laurdagar og 15 søndagar). Verksemda tilbyr ulike servicetjenester for større skip, inkludert tørrsetting av skip og reingjering av areal under vatnlinja primært i flytedokk. Verksemda sin slipp er ikkje mykje i bruk. Flytedokka har kapasitet til å ta imot skip med opp til 116 meters lengde, 21 meters bredde og vekt på 4 500 tonn. Slippen har kapasitet til å ta opp skip opp til 60 meters lengde og 12 meters bredde og vekt 800 tonn. Wärtsilä AS handterer mellom 30 og 40 båtar kvart år som blei høgtrykkspylt og bunnsmurt. Los Marine AS reknar med same omfang. Gjennomsnittleg våt flate pr. båt er estimert til 1 000 m 2. Dette tilseier ei årleg mengde våt flate på 30 000 40 000 m 2. For båtar som skal spylast til "bart stål" blir det nytta underleverandør med høgtrykkspylar med vakuumsugar (Spiderjet), der alt avverka materiale blir samla opp i tank og levert som farleg avfall. For normal reingjering blir manuell høgtrykkspylar med 300 400 bar nytta. Ein gjennomsnittleg båt tar ca. 14 15 timar å reingjera med høgtrykkspyling. Krav til mottak av avfall frå båtar og avfallsplan for hamner Verksemda tek imot avfall frå båtar som kjem inn til verftet. Forureiningsforskrifta 20-5 set krav om at alle hamner, også private kaier som Los Marine AS, skal ha ei ordning for mottak av avfall frå båtar. Mottak av avfall og lasterestar som er farleg avfall skal skje i tråd med standardiserte krav i vedlegg III til forskrifta. Forureiningsforskrifta 20-6 set også krav om at alle hamner skal utarbeide ein avfallsplan. Krav til innhald i planen er gitt i vedlegg 1 til kap. 20. Planen skal godkjennast av Fylkesmannen. Miljødirektoratet har utarbeidd ein rettleiar for arbeidet med avfallsplanar; M-147/2014. Rettleiaren fortel korleis avfallsplanar bør utarbeidast for å oppfylle krava i forskrifta, sjå http://www.miljodirektoratet.no/no/publikasjoner/2014/april-2014/veileder-til-utarbeidelseoggodkjenning-av-avfallsplaner-i-havner/ 7

Vi har ikkje mottatt avfallsplan for hamner frå Los Marine AS. Frist for innsending var 1. juli 2014. Vi ber om at oppdatert avfallsplan vert sendt Fylkesmannen for godkjenning saman med tilbakemeldinga etter tilsynet. 8