Støy frå Bergheim grustak, Nes kommune

RAPPORT Støy frå Bergheim grustak, Nes kommune Kunde: Prosjekt: Nesbyen Pukk og Betong as Bergheim grustak, Nes. Støyvurdering Prosjektnummer: 10211859 Dokumentnummer: RIAKU01 Rev.: 0

Rapporteringsstatus: Endeleg Oversending for kommentar Utkast Utarbeida av: Sign.: Frode Atterås Kontrollert av: Sign.: Tormod Utne Kvåle Prosjektleiar: Frode Atterås Prosjekteigar: Bjarne Vangsnes Revisjonshistorikk: 0 5.6.2019 Fyrste revisjon Frode Atterås Tormod Utne Kvåle Rev. Dato Beskriving Utarbeida av Kontrollert av S w e co Tvildesvegen 16D NO-5705 Voss, Norge Telefon +47 55 27 50 00 www.sweco.no S we c o No r g e A S 967032271 Hovedkontor: Oslo F r od e At ter å s Leiar Sweco Voss Seniorrådgjevar akustikk Mobil +47 924 07 688 frode.atteras@sweco.no

Innhald 1 Innleiing... 4 2 Føresetnadar og metode... 6 2.1 Planområdet... 6 2.2 Drift... 6 2.3 Metode... 6 2.4 Støyømfintleg busetnad... 7 3 Støygrenser... 7 3.1 Forureiningsforskrifta... 7 3.2 Støysoner... 8 4 Støy frå massetak - berekningar og vurderingar... 8 4.1 RU3 og RU4... 8 4.2 RU5... 8 4.3 RU3-RU5... 8 4.4 Vegtrafikk... 9 5 Konklusjon... 9 6 Referansar... 9 Vedlegg: Støykotekart RU1.. Vedlegg 1 Støykotekart RU2.. Vedlegg 2 Støykotekart RU3.. Vedlegg 3 Støykotekart RUALLE... Vedlegg 4 Lyduttrykk... Vedlegg 5 RAPPORT SIDE 3 AV 9 P:\35192\10211859_Bergheim_grustak_Nes_Støy\000\10 Eget arbeid\rapport\10211859_riaku01_ Rev 0_Bergheim grustak, Nes kommune. Støyvurdering_A.docx

1 Innleiing Sweco Norge AS har fått i oppdrag av Jon Rudningen i Nesbyen Pukk og Betong AS, via HallingKonsult AS og plankonsulent Torger Kolsrud, å berekna og vurdera støy frå Bergheim Grustak på gards/bruksnr. 101/1, 101/18, 1007/1 med fleire i Nes kommune. Støyrapporten er del av underlaget for regulering av utvida område til råstoffutvinning. Figur 1 viser oversiktskart og Figur 2 viser utkast til planområdet. Vedlegg 5 forklarar faguttrykk som er brukt i rapporten. Planområdet Figur 1 Oversiktskart (Kartverket, www.seeiendom.no) RAPPORT SIDE 4 AV 9 P:\35192\10211859_Bergheim_grustak_Nes_Støy\000\10 Eget arbeid\rapport\10211859_riaku01_ Rev 0_Bergheim grustak, Nes kommune. Støyvurdering_A.docx

Figur 2. Utkast til etappevis uttak. RAPPORT SIDE 5 AV 9 P:\35192\10211859_Bergheim_grustak_Nes_Støy\000\10 Eget arbeid\rapport\10211859_riaku01_ Rev 0_Bergheim grustak, Nes kommune. Støyvurdering_A.docx

2 Føresetnadar og metode Opplysningar om drifta er henta frå dialog med tiltakshavar Jon Rudningen og plankonsulent Torger Kolsrud. 2.1 Planområdet 2.2 Drift Planområdet for masseuttak strekkjer seg ca. 800 m i nord-sør retning og typisk 50-100 m i austvest retning. Planområdet er delt inn i fem område for råstoffutvinning, RU1-RU5, der RU1 er lengst nord. RU1 og RU2 er under avslutning og skal tilbakeførast til landbruk, støy vert derfor berre berekna og vurdert for RU3-RU5. RU3 er ca. 230 m i nord-sør og 0-80 m i aust-vest. Ein vil ta ut massar ned til kote 164,5 i vest og kote 162 i aust, og sorteringsverket vil alltid stå på desse kotehøgdene. Høgaste nivå er i dag på kote 175. Uttaksretninga vil vera frå nord til sør før ein til slutt tek ut området heilt i aust. RU4 er ca. 200 m i nord-sør og 0-60 m i aust-vest. Ein vil ta ut massar ned til kote 162, og sorteringsverket vil alltid stå på denne kotehøgda. Høgaste nivå er i dag på kote 176. Uttaksretninga vil vera frå nord til sør før ein til slutt tek ut området heilt i aust. RU5 er ca. 120 m i nord-sør og 0-50 m i aust-vest. Ein vil ta ut massar ned til kote 163, og sorteringsverket vil alltid stå på denne kotehøgda. Høgaste nivå er i dag på kote 173. Uttaksretninga vil vera frå nord til sør. Planarbeidet søkjer å opna eit nytt område for uttak av massar. Det er eit reint grusuttak der gravemaskin, hjullastar og sorteringsverk er i bruk. Årleg uttak er typisk 15 000 m 3. Det er aktivitet typisk 7 månadar i året. Det vert drift i uttaket i dagperioden (kl. 07:00 16:00) kvardagar. Opplasting og utkøyring kan skje utanom dette. Støydata og effektiv driftsandel for dei ulike maskinene er vist i tabell 1. Tala er bestemt på fagleg skjønn etter målingar og erfaringar frå andre liknande norske prosjekt 1. Valet er konservativt, det vil sei slik at støyen ikkje vert undervurdert. Det er lagt til grunn ein støyande driftsdag der alle maskinane er i bruk. Tabell 1: Støydata og skjønnsmessig anslått andel drift i driftsperioden for maskinene. Maskin Antatt lydeffekt LWA (db) Effektiv driftsandel i driftstid Hjullastar 106 70 Gravemaskin 103 70 Sorteringsverk 114 70 (%) 2.3 Metode Støyen frå drift i uttaksområdet er rekna ved den standardiserte nordiske metoden for ekstern industristøy 2. Metoden reknar at støyen brer seg som i svak medvind, der lyddempinga frå vegetasjon og terreng vert lita. Utrekningane er gjort med programvara CadnaA 2019. Støysonekart er rekna i høgde 4 m over terreng, representativt for vindauga i ein låg 2. etasje. Det er brukt digitalt kartunderlag i SOSI-format med 1 m koter. RAPPORT SIDE 6 AV 9 P:\35192\10211859_Bergheim_grustak_Nes_Støy\000\10 Eget arbeid\rapport\10211859_riaku01_ Rev 0_Bergheim grustak, Nes kommune. Støyvurdering_A.docx

2.4 Støyømfintleg busetnad Nærmaste støyfølsame bygg er: 1. Fritidsbustad med adresse Hallingdalsvegen 3973 som ligg ca. 30 m aust for RU2 og RU3. Fritidsbustaden ligg på typisk kote 159 og er dermed lågare enn uttaksområdet og godt skjerma for støyen. 2. Gardsbruk med to bustadar med adresse Hallingdalsvegen 3957 og 3959 som ligg ca. 30 og 50 m vest for RU2 og RU3. Grunneigar av uttaksområdet eig bustadane, men bur her ikkje anna enn nokre helger innimellom. Grunneigar har fast bustad ein anna plass. 3. Gardsbruk med to bustadar med adresse Hallingdalsvegen 3949 og 3951 som ligg ca. 30 og 50 m sørvest for RU5. Bustadane er i bruk. Bustadane ligg på kote 170-171, og ligg dermed høgare oppe enn sorteringsverket når det er i RU5 (kote 163). 4. På austre sida av Hallingdalselva, ca. 450 m unna, er det bustadar. Omtalte støyfølsame bygg er vist som brune bygningar i vedlegg 1-4. 3 Støygrenser 3.1 Forureiningsforskrifta Kapittel 30 i Forureiningsforskrifta har talfesta krav til støy frå knuseverk og siktestasjonar som produserer pukk, grus, sand, og singel, sjå tabell 2. Støykrava er tilsvarande som for industri utan heilkontinuerleg drift i planretningslinja T-1442 3, grenseverdi gul støysone. Stasjonære anlegg skal anleggjast slik at terrenget og brotkanten samt vegetasjon i størst mogleg grad vil skjerme aktivitetane i brotet og hindre direkte innsyn frå naboar. Tabell 2: Grenser for støy frå knuseverk ved bustadar, fritidsbustadar, utdanningsinstitusjonar, barnehagar mv etter kapittel 30 i Forureiningsforskrifta. Mest støyutsette fasade. Frittfeltverdiar. Måndag-fredag Laurdag Kveld måndagfredag Søn- /heilagdagar Natt (kl. 23-07) Natt (kl. 23-07) L den = 55 db L evening = 50 db L den = 50 db L den = 45 db L night= 45 db L AFmax= 60 db Lden er her tolka som eit døgnmiddel for dei mest støyande døgna. Med impulsstøy eller reintonelyd er grensa 5 db lågare. For at impulsar skal vurderast 4 må dei vera: 1. av rett type det vil sei skarpe nok, 2. kraftig nok i forhold til støy som ikkje er impulsiv, og 3. mange nok Støy frå til dømes pigghammar er typisk ei impulslydkjede, og vil ha fleire enn 10 impulsar per time. Om støyen er av typen impuls, dvs. skarpe nok, vert vurdert på fagleg skjønn eller med støtte i målingar etter NT ACOU 112. For at impulsane skal vera kraftige nok må støynivået frå ein impuls, angitt i LAF, vera meir enn 10 db høgare enn tidsmidla støynivå frå all anna støy ved mottakarpunktet i dei mest støyande driftstimane. Støygrensene er ei avveging mellom omsyn til at ein skal kunne drive næringsverksemd på realistiske vilkår og omsynet til dei som kan bli råka av støy. Støygrensene skal sikre eit rimeleg grad av vern for dei som er råka. Når støybelastninga ligg nær gjeldande grenser, vil eit mindretal oppfatte støyen som sjenerande medan dei resterande vil sjå belastninga som akseptabel. Det er altså store individuelle forskjellar. RAPPORT SIDE 7 AV 9 P:\35192\10211859_Bergheim_grustak_Nes_Støy\000\10 Eget arbeid\rapport\10211859_riaku01_ Rev 0_Bergheim grustak, Nes kommune. Støyvurdering_A.docx

3.2 Støysoner Drift, vollar, plassering av maskiner og i kva grad terrenget vil skjerme for støykjeldene vil variere gjennom heile perioden med uttak. Det er difor ikkje mogleg å berekne eksakt den støybelastninga som drifta vil påføre omgjevnadene. Det er teke høgde for dette ved å gjere såkalla konservative utrekningar som ikkje skal underestimere støyen. Med omsyn til detaljnivået i berekningane ser me ikkje verdien av å rekna både gul og raud støysone. Intensjonen til T-1442 vert tilfredsstilt med ei gul støysone (omsynssone). Alle støyfølsame tiltak innanfor denne støysona må vurderast spesielt. 4 Støy frå massetak - berekningar og vurderingar Støyen frå Bergheim grustak er vurdert til ikkje å vera impulsiv, og dimensjonerande støygrense vert dermed Lden = 55 db sidan det berre er drift på dagtid på kvardagar. Ved uskjerma drift vil støykota Lden = 55 db strekkja seg ca. 130 m når sorteringsverk, hjullastar og gravemaskin er i drift kl. 7-16. Maskinane står i botn av uttaksområdet, og for dei aller fleste situasjonar vil skjerming frå kantane og vollar gjera at støykota strekkjer seg vesentleg kortare enn dette. Støysituasjonen ved Hallingdalsvegen 3957 og 3959 er i samråd med oppdragsgjevar ikkje vurdert eller teke omsyn til då det ikkje bur folk fast her, og bustaden ikkje er i bruk medan det er drift i massetaket. Dersom dette skulle endra seg, må dette takast omsyn til ved drift i RU3 og RU4. Støygrensene let seg tilfredsstilla ved bruk av vollar eller terreng ved maskinane. Alle støykotane er rekna 4 m over terreng. Støykotane er ei omhyllingskurve for «verste situasjonane», det vil seia når maskinane står i posisjonar som gjev lita eller ingen skjerming. 4.1 RU3 og RU4 4.2 RU5 Støykote for Lden = 55 db for RU3 og RU4 er vist i vedlegg 1 og 2. Ingen av dei vurderte støyfølsame bygga overskrid støygrensa Lden = 55 db. Støykote for Lden = 55 db for RU5 er vist i vedlegg 3, det er lagt til grunn støyavbøtande tiltak som beskrive under. Når maskinane står heilt i nord (nord for raud strek) får alle dei støyfølsame bygga tilfredsstillande støynivå uavhengig av skjerming. Når maskinane står i den midtre delen (mellom dei to raud strekane) vert støynivået ved uskjerma drift Lden = 56-59 db ved Hallingsvegen 3951. Det er derfor naudsynt med vollar eller terreng som bryt siktlinja mellom den støyande delen av sorteringsverket og bustadane i sør for å tilfredsstilla støygrensa Lden = 55 db. Uttaksretninga vil vera frå nord til sør så for dei aller fleste situasjonane vil det vera naturleg terrengskjerming. Når maskinane står i den sørlege delen (sør for raud strek) vert støynivået ved uskjerma drift Lden = 60-64 db ved Hallingsvegen 3951. Det er derfor naudsynt med vollar eller terreng (ved sorteringsverket) som bryt siktlinja mellom 2 meter over den støyande delen av sorteringsverket og bustadane i sør for å tilfredsstilla støygrensa Lden = 55 db. Uttaksretninga vil vera frå nord til sør så for dei aller fleste situasjonane vil det vera naturleg terrengskjerming. 4.3 RU3-RU5 Vedlegg 4 syner omhyllinga av støykotene for uttaksområde RU3-RU5. RAPPORT SIDE 8 AV 9 P:\35192\10211859_Bergheim_grustak_Nes_Støy\000\10 Eget arbeid\rapport\10211859_riaku01_ Rev 0_Bergheim grustak, Nes kommune. Støyvurdering_A.docx

4.4 Vegtrafikk Det er ingen signifikante endringar i støynivået Lden frå vegtrafikk på RV7 ved Hallingdalsvegen 3949, 3951, 3957 og 3959 før og etter uttak av massar. Det vil etter uttak av massar framleis vera like mykje stigande terreng rett ved RV7 som gjev skjerming av vegtrafikkstøyen. 5 Konklusjon Grenseverdiane i Forureiningsforskrifta vert tilfredsstilt for alle vurderte støyfølsame bygg, gitt dei føresetnadane som er lagt til grunn i denne rapporten angåande drift og driftstider. For RU3, RU4 og heilt i nord for RU5 er det ingen spesielle tiltak. For midtre og søre delen av RU 5 er det naudsynt med skjerming med terreng eller vollar som beskrive i kapittel 4.2. Uttaksretninga i RU5 vil vera frå nord til sør så for dei aller fleste situasjonane vil det vera naturleg terrengskjerming. Vedlagte støykotekart er konservative og syner dei mest støyande situasjonane gjennom heile uttaksperioden, for uttak RU5 er støyskjerming medrekna.. 6 Referansar 1 NoMeS inkl. databaser for støykilder. KILDE Akustikk AS, 2010 2 Environmental noise from industrial plants, General prediction method, report nr 32, Lydteknisk Lab. Lyngby,1982 3 Retningslinje for behandling av støy i arealplanlegging, T-1442, Miljøverndepartementet, 2016. 4 M-128. Veileder til retningslinje for behandling av støy i arealplanlegging. Miljødirektoratet. 2016 RAPPORT SIDE 9 AV 9 P:\35192\10211859_Bergheim_grustak_Nes_Støy\000\10 Eget arbeid\rapport\10211859_riaku01_ Rev 0_Bergheim grustak, Nes kommune. Støyvurdering_A.docx

512050 512150 512250 512350 512450 512550 Vedlegg 1 6704950 Hallingdalsvegen 3973 Fritidsbustad 6704950 Støyvurdering: Bergheim Grustak Område RU3 6704900 RU2 6704900 Sweco prosjektnummer: 10211859 RU3 6704750 Hallingdalsvegen 3957 og 3959 Grunneigar. Ikkje fast bustad. 6704750 6704650 6704650 RU4 6704550 6704550 6704800 6704800 6704850 6704850 Omhyllingskurve for mest støyutsatte posisjoner ("verste situasjon") Ekvidistanse: 1 m A3 = 1:2500 Gul linje er støykote for Lden = 55 db Brune bygninger er støyømfintlig bebyggelse 512050 512150 512250 512350 512450 512550

512150 512250 512350 512450 512550 512600 Vedlegg 2 6704800 RU3 6704800 Støyvurdering: Bergheim Grustak Område RU4 6704750 6704750 Sweco prosjektnummer: 10211859 Hallingdalsvegen 3957 og 3959 Grunneigar. Ikkje fast bustad. RU4 6704550 6704550 6704500 RU5 6704500 6704650 6704650 Omhyllingskurve for mest støyutsatte posisjoner ("verste situasjon") Ekvidistanse: 1 m A3 = 1:2500 6704450 6704450 Gul linje er støykote for Lden = 55 db 6704400 6704400 Brune bygninger er støyømfintlig bebyggelse Hallingdalsvegen 3949 og 3951 Einebustadar 512150 512250 512350 512450 512550 512600

512150 512250 512350 512450 512550 512600 Vedlegg 3 Hallingdalsvegen 3957 og 3959 Grunneigar. Ikkje fast bustad. Støyvurdering: Bergheim Grustak Område RU5 6704650 6704650 Sweco prosjektnummer: 10211859 RU4 6704450 6704500 RU5 6704450 6704500 6704400 Hallingdalsvegen 3949 og 3951 Einebustadar 6704300 6704300 6704550 6704550 Omhyllingskurve for mest støyutsatte posisjoner ("verste situasjon") Ekvidistanse: 1 m 6704400 A3 = 1:2500 6704350 6704350 Gul linje er støykote for Lden = 55 db Brune bygninger er støyømfintlig bebyggelse 512150 512250 512350 512450 512550 512600

512000 512600 512700 Vedlegg 4 6705000 RU1 6705000 Støyvurdering: Bergheim Grustak Område RUALLE Hallingdalsvegen 3973 Fritidsbustad 6704900 RU2 6704900 Sweco prosjektnummer: 10211859 RU3 Hallingdalsvegen 3957 og 3959 Grunneigar. Ikkje fast bustad. RU4 6704800 6704500 6704800 Omhyllingskurve for mest støyutsatte posisjoner ("verste situasjon") Ekvidistanse: 1 m A3 = 1:3666 RU5 6704500 Gul linje er støykote for Lden = 55 db Brune bygninger er støyømfintlig bebyggelse 6704400 Hallingdalsvegen 3949 og 3951 6704400 Einebustadar 512000 512600 512700

VEDLEGG 5: LYDUTTRYKK Begrep Notasjon Forklaring A-veid lydtrykknivå LA Lydtrykknivå (lydens styrke) målt eller vurdert med veiekurve A. Ofte brukes betegnelsen lydnivå med måleenheten dba. A-veid lydtrykknivå "Day-Evening- Night" Desibel (db) Ekvivalent lydtrykknivå Lden (LADEN) A-veid ekvivalent lydtrykknivå med 10 db tillegg for lyd som opptrer om natten (kl 23-07) og 5 db tillegg lyd som opptrer om kvelden (kl 19-23). Beskrivelsen er vedtatt som generell indikator ved vurdering og kontroll av ekstern støy i EU. Til prognoseformål skal Lden beskrives som frittfeltverdi, normalt med mottakerhøyde +4 m over terreng. Angir logaritmisk forhold mellom to verdier. I akustikk brukes desibel på to måter: 1) For å angi forholdet mellom to størrelser, og 2) For å angi absoluttstørrelse ved at man angir forholdet til en referanseverdi. For lydtrykknivå (L) er definisjonen i desibel slik: L = 10 log (P/P0), der P er lydtrykket (Pa) og P0 referanselydtrykket 0,00002 Pa.( P0 er - pr. def. - det laveste lydtrykket øret kan oppfatte) Lekv,T Gjennomsnittlig (energimidlet) lydnivå over et visst tidsintervall (T), f.eks. 1 minutt, 30 minutt, 1 time, 8 timer eller 24 timer. Fritt felt Lydutbredelse uten refleksjon fra vertikale flater (dvs. nærliggende bygninger/fasader). En mottaker i lydfeltet mottar lyd bare i en retning i direkte linje fra lydkilden. Lydnivået fra en punktkilde reduseres med 6 db for hver dobling av avstand. Vi snakker ofte om frittfelt i motsetning til Ved fasade eller På fasade. Lydnivå LA Veid Lydtrykknivå. Angis da med måleenhet dba. Et mål for opplevd lydstyrke i desibel. Lydeffektnivå Lw Mål for totalt avstrålt lydenergi fra en lydkilde. Angis i desibel i forhold til en referanseverdi på 10-12 W. Når lydeffektnivået er kjent kan man beregne lydnivået i en ønsket avstand fra kilden, f.eks. i nabobebyggelsen eller inne i et rom. For en lydkilde som står på hard mark og fordeler lyden likt i all retninger, kan lydeffektnivået (Lw) omregnes til lydtrykknivået (Lp) målt i en bestemt avstand (R) ved å bruke uttrykket: Lw = Lp + 20 log R + 8 db der R = avstand i meter. Ofte brukes A-veid lydeffektnivå, LWA. Lydtrykknivå Lp Lydtrykket (P) angitt i desibel som er en logaritmisk beskrivelse i forhold til en referanseverdi på 0.00002 Pa. Beskrivelsen i desibel er introdusert delvis av praktiske hensyn: ellers hadde en fått et upraktisk stort spenn i verdier, og delvis fordi det samsvarer godt med ørets følsomhet. Høreterskelen 0.00002 Pa tilsvarer 0 db, smerteterskelen 20 Pa tilsvarer 120 db. Maksimalt lydtrykknivå Lmax (LAmax) Beskrivelse av høyeste lydtrykknivå for lyd med varierende styrke. Lmax er svært følsomt for hvordan det defineres: hvilken tidskonstant (Impulse, Fast, Slow) som skal brukes og hvilke topper som skal medtas. L5AF A-veid nivå med tidskonstanten Fast på 125 ms som overskrides av 5 % av hendelsene i løpet av en nærmere angitt periode, dvs. et statistisk maksimalnivå i forhold til antall hendelser. Støy Støynivå Uønsket lyd. Mer omfattende: lyd som har negativ virkning på menneskets velvære og lyd som forstyrrer eller hindrer ønsket informasjon (signal). Populært fellesuttrykk for ulike beskrivelser av lyd (som maksimalt og ekvivalent lydnivå) når lyden er uønsket. Veiekurve A A Standardisert kurve (IEC 60651) som etterlikner ørets følsomhet for ulike frekvenser ved lavere og midlere lydtrykknivå. Brukes ved de fleste vurderinger av støy. A-kurven framhever frekvensområdet 2000-4000 Hz og demper basslyd.