Stord kommune. kommunedelplan

Stord kommune kommunedelplan Trafikksikringsplan 2004-2007

FORORD Fylkestinget vedtok 17.02.98 Handlingsplan for trafikksikringsarbeidet i Hordaland 1998-2007. I tiltaksdelen for 1998-2001, pkt. 10.3, vart det her lagt til grunn at alle kommunar i Hordaland skal utarbeida ein eigen trafikksikringsplan innan år 2001. Med Trafikksikringsrapport frå 1996, har Stord kommune allereie hatt ein slik plan å arbeida etter. Det er likevel no behov for å oppdatera og fornya denne. Arbeidet med å revidera trafikksikringsplanen vart starta opp hausten 2001, med kunngjering av planoppstart 11.10.2001. Arbeidet har av ulike årsaker teke lenger tid enn planlagt, og planperioden er difor sett til 2004-2007. Føreliggjande rapport er såleis Stord kommune sin trafikksikringsplan med status som kommunedelplan etter føresegnene i Plan- og bygningslova. Planen er utarbeidd etter Statens vegvesen si Handbok 209, Kommunale trafikksikringsplaner. Norconsult Bergen har vore knytt til prosjektet som konsulent. Det viktigaste med trafikksikringsplanen er at han skal samanfatta og oppsummera problema med ulukker og utryggleik i Stord og vera eit handlingsretta verkty med prioriterte tiltak det skal satsast på i åra framover. Hovudeltakarar i arbeidsgruppa for trafikksikringsplanen har vore: Stord kommune: Ove Kvalnes, leiar regulering, byggjesak, oppmåling Geir Lorens Jørgensen, regulering Gunnar Saxvig, fagleg samordning Lars Helge Sørheim, kommunelege Odd Magne Agdestein, utbygging og eigedom Marta Haugsgjerd, utbygging og eigedom (teke over for Odd Magne Agdestein) Stord vegstasjon: Magne Heggland Solfrid Agdestein (teke over for Magne Heggland) Andre: Kurt Hauge, HSD Olav Lofthus, Norconsult Bergen I tillegg har desse vore involvert deler av tida: Arne Aase, Trygg Trafikk Mikael Bjønnvik, Stord lensmannskontor Johannes Belsvik, fellesutv. velforeiningar Nærare opplysingar om trafikksikringsarbeidet i kommunen og om denne planen kan ein få ved å venda seg til: Stord kommune Regulering, byggesak og oppmåling v/leiar Ove Kvalnes, tlf. 53 49 68 25 eller internett: www.stord.kommune.no Stord, november 2003

INNHALD Forord Innhald 1. Trafikksikringsplan 2004-2007... 1 1.1 Innleiing... 1 1.2 Ny trafikksikringsplan... 2 1.3 Oppbygging av planen... 2 1.4 Trafikksikringsvisjon for Stord... 3 2. Stord kommune... 5 2.1 Regionsenter i Sunnhordland... 5 2.2 Busetting og folketal... 5 2.3 Vegnett og trafikkmønster... 7 2.4 Køyrety... 8 2.5 Skular og barnehagar... 8 2.6 Trafikksikringsarbeid i dag... 9 3. Analyse og grunnlag... 11 3.1 Innleiing... 11 3.2 Definisjonar... 11 3.3 Personskadeulukker... 12 3.4 Trafikkuhell - materielle skadar... 18 3.5 Utryggleik... 20 Oppsummeringskart - problemområde "faktisk" risiko... 21 Glimt frå nokre problemområde på hovudvegnettet...22 4. Dei "ikkje-fysiske" tiltaka... 23 4.1 Inndeling av tiltak... 23 4.2 Ikkje-fysiske tiltak... 23 4.3 Opplæring og informasjon... 24 4.4 Planlegging, forvalting, kontroll... 29 4.5 Vite meir om slike tiltak?... 30

5. Mål... 31 5.1 Steg for steg mot visjonen... 31 5.2 Hovudmål... 31 5.3 Delmål... 32 6. Tiltak - handlingsplan... 33 6.1 Kort oppsummering... 33 6.2 Om tiltaka i planen... 34 6.3 Prioriteringskriteriar... 34 6.4 Ikkje-fysiske tiltak... 35 6.5 Fysiske tiltak: Store tiltak/strakstiltak... 36 6.6 Tiltak retta spesielt mot skulen... 45 6.7 Kriteriar for ulike tiltak... 46 Vedlegg og kart... 53 7.1 Detaljerte kart over registrerte ulukker, uhell og utryggleik 7.2 Oversikt over innkomne merknader

1. TRAFIKKSIKRINGSPLAN 2004-2007 1.1 Innleiing Dette gjeld oss alle... Trafikkulukker og -uhell er noko vi alle høyrer og les om. Dagleg er det meldingar om små og store uhell og ulukker med meir eller mindre alvorleg utfall, uansvarleg framferd i trafikken osb. Dette gjeld også her i Stord kommune. Vi har likevel alle litt lett for å gøyme oss bak haldningar om at "dette gjeld ikkje meg eller "ein må berre godta at trafikkulukker skjer og det er ikkje så mykje å gjere med. I eit samfunnsperspektiv viser statistikken at nærare 12.000 menneske vert skadde eller drepne i trafikken i Noreg per år. I tillegg må ein rekna med nokså store mørketal som aldri vert registrert. Talet på dødsulukker har variert, men dei siste åra har talet på trafikkdrepne vore kring 300. I Hordaland må ein kvart år rekne med mellom 15 og 20 drepne. Stord har hatt sin del av desse dødsulukkene. Lokale løysingar... I Nasjonal transportplan 2002-2011 har trafikksikring vore fremja som ein av dei absolutt viktigaste utfordringane i norsk transport. Det er likevel viktig å presisera at løysingane ligg lokalt. Sentral satsing og finansiering er viktig, men ein kjem ikkje langt utan lokale tiltak og vilje til å gjere noko. Det er ulukkene her i Stord vi kan påverke, og det er her problema må løysast. Denne trafikksikringsplanen er såleis Stord kommune og Statens vegvesen sin arbeidsreidskap i vidareføringa av trafikksikringsarbeidet i kommunen. Ikkje berre fysiske tiltak... Ei vanleg oppfatting er gjerne at trafikksikring er noko vegvesenet og/eller kommunen har ansvaret for, og at dette handlar om å byggja noko. Dette er berre dels riktig. Fysiske tiltak som vegutviding, gangvegar, fartshumpar og vegljos er sjølvsagt sentrale, men trafikksikringsarbeid må også handla om brukarane, haldningar og åtferd i trafikken, kommunal arealplanlegging og ei rekkje andre ikkjefysiske tiltak. Mange gode tiltak kan gjerast med forholdsvis enkle midlar. Reell risiko og utryggleik Utryggleik er ei side ved trafikksikring som er vanskeleg. I mange kommunar, også her i Stord, er det ofte ikkje samsvar mellom stadene folk føler seg utrygge og der det faktisk skjer ulukker. Generelt er det slik at dei reelle ulukkespunkta og strekningane er viktigast for å få redusert talet på ulukker og alvorsgrad for dei ulukkene som skjer. Ein kjem ikkje vekk ifrå at det er talet på drepne og 1

skadde som utgjer hovudkriteriet på om ein har lukkast. Samstundes må trafikksikringsarbeidet også fange opp og vektleggje tryggleik og trivnad for innbyggjarane i sine nærområde. arbeidast etter i perioden 2004-2007. Visjon og målsettingar må likevel sjåast i eit noko lenger perspektiv, og ein har valt å knyte desse til ein tiårsperiode. Kva må gjerast fyrst? I tid handlar trafikksikring både om mindre strakstiltak, og om større tiltak som ofte kan ta lengre tid å få gjennomført. Alt kan ikkje gjerast på ein gong, og prioriteringar av tiltak må her gjerast utfrå ei rekkje omsyn. Dette er nærare omtala i tiltaksdelen av planen. Det er også viktig å arbeida etter langsiktige planar på tiltak som opplæring og haldningsskaping der effekten ikkje kan målast med ein gong. Vidare er det og truleg ein del å henta på lang sikt ved at trafikksikring i enda større grad vert premissgjevar og tankegang i kommunal arealplanlegging og utbyggingspolitikk. Kommunedelplan... Trafikksikringsplanen 2004-2007 har status som kommunedelplan, og vert utarbeidd etter retningsliner for kommunale trafikksikringsplanar gitt i Statens vegvesen si Handbok 109. Årleg evaluering, prioritering og tildeling av midlar... Oppfølgjing og evaluering av ulukkesutviklinga og måloppnåing bør ein gong i året rapporterast til kommunestyret i samband med handsaminga av årsbudsjett og økonomiplanen. Rullering kvart fjerde år... Hovedrullering av planen og prioriterte tiltakslister skal skje kvart fjerde år. Planen bør leggja tilrette for eit kostnadseffektivt rulleringssystem der det viktigaste vert oppjustering av handlingsplanen med nye tiltakslister. For å prioritera tiltak må ein likevel i nødvendig grad også oppdatera analysegrunnlaget. 1.2 Ny trafikksikringsplan Vidareføring av forrige plan Stord kommune sitt arbeid med trafikksikring har dei siste åra vorte styrt etter Trafikksikringsrapport for Stord kommune frå 1996. Det er i denne perioden gjennomført eller igangsett ei rekkje tiltak utfrå dei prioriteringslistene som den gong vart vedtekne. Trafikksikring er likevel ein kontinuerleg prosess, og det er framleis svært mange uløyste og nye trafikksikringsoppgåver i kommunen. Denne nye planen skal difor følgja opp den forrige, og konkludere med nye prioriteringslister det skal Foto: Håvard Hystad, Bladet Sunnhordland 2

1.3 Oppbygging av planen I tillegg til dette innleiingskapittelet er Trafikksikringsplanen delt opp i desse hovudkapitla: Kap.2 Stord kommune er ein kort presentasjon av Stord kommune, med dei viktigaste fakta om vegnett, trafikktal og liknande. I tillegg vert gitt eit kort oversyn over kva trafikksikringsarbeid som foregår i dag. Kap.3 Analyse og grunnlag innheld analysegrunnlaget for tiltaka i planen. Her vert det ma. synleggjort kvar trafikksikringsproblema er ved å kartleggja: Politirapporterte personskadeulukker Forsikringsuhell (materiell skade) Utryggleik Samla vurderingar av dette materialet er viktige i høve til prioritering av tiltak. For vidare sakshandsaming av søknader og merknader, i første rekkje knytt til sekundærvegnettet, er det også sett opp kriteriar for ulike typar tiltak. Vedlegg I vedlegg finn ein: Detaljerte kart over registrerte ulukker, uhell og utryggleik Oversikt over innkomne merknader/utryggleik Trafikksikring er ei blanding av: fysiske og ikkje-fysiske tiltak tiltak med kort og langt tidsperspektiv tiltak retta mot faktisk og følt risiko offentleg og privat ansvar og innsats Kap.4 Dei "ikkje-fysiske" tiltaka presenterer ulike former for ikkje-fysiske tiltak som kan vera aktuelle å satsa på i Stord. Kap.5 Mål inneheld konkrete målsettingar for å betra trafikktryggleiken i Stord med bakgrunn i dei problema som er avdekka i analysearbeidet. Kap.6 Tiltak - handlingsplan er den aktive delen av trafikksikringsplanen, med ein handlingsplan for perioden 2004-2007. Med bakgrunn i det analysearbeidet som er gjort, er det her sett opp tiltaksforslag i tre kategoriar: Ikkje-fysiske tiltak Større fysiske tiltak (fordelt på vegtype) Mindre strakstiltak (fordelt på vegtype) Det er også trekt ut ein eigen "skule-handlingsplan" for tiltak som i hovudsak gjeld trafikksikring ved skule/skuleveg. Trafikksikring - retta både mot trafikant og vegnett... 3

1.4 Trafikksikringsvisjon for Stord Stord skal vera ein god og trygg kommune å leva i, og sikring av alle trafikantar er eit viktig element i å oppnå dette. Stord kommune ynskjer å leggja nullvisjonen som grunnlag i trafikksikringsarbeidet. I korte trekk går denne ut på at ingen skal verta varig skadde eller drepne i trafikken. Ein trafikksikringsvisjon som dette kan virka noko luftig og urealistisk i nær framtid. Likevel kan det kanskje vera lurt å formulera ein idealtilstand vi bør nærme oss på sikt. Alle har ein "nullvisjon" for seg sjølv og familien. Om vi berre kunne utvida denne til å gjelda heile Stord... Visjon: Stord skal vere ein god og trygg kommune å leva i, med trygge nærområde og skulevegar. Ulukkesnivået skal verte så lågt at talet på drepne og varig skadde er For å nærma oss nullvisjonen må innsatsen særleg rettast mot: talet på trafikkulukker alvorsgraden for dei ulukkene som skjer talet på trafikkulukker alvorsgraden for dei ulukkene som skjer Klingenbergvegen ved Rommetveit skule 4

2. STORD KOMMUNE 2.1 Regionsenter i Sunnhordland Stord kommune Stord kommune ligg i Sunnhordland. Kommunen dekkjer den sørlege halvdelen av Stordøy, i tillegg til øyane Huglo og Føyno og nokre andre mindre øyar. Samla areal er omlag 144 km2. Nabokommunane er Fitjar i nord, Tysnes og Kvinnherad i aust, Sveio i sør, og Bømlo i vest. Kommunen fekk bystatus i 1997. Kommunesenteret er Leirvik som og er regionsenter for Sunnhordland. Kommunikasjonar Stord er no knytt til fastlandet (Sveio) og Bømlo med Trekantsambandet som vart opna i 2001. Ferjesamband finn ein mot Os/Bergen og Austevoll i nord, og mot Tysnes og Kvinnherad i aust. Stord har eigen regionflyplass på Sørstokken. Gjennomgåande ekspressbussar går langs hovudåra E39. Elles utgjer ferje- og hurtigbåttrafikken (Leirvik) ein viktig del av transporttilbodet til og frå kommunen. 2.2 Busetting og folketal Jamn auke i folketalet Ved årsskiftet 2003 var det i alt 16.310 innbyggjarar i kommunen. Dette er 91 fleire enn året før, og Stord har hatt ein forholdsvis sterk og jamn vekst i folketalet det siste tiåret. Figur 2.1 Alderssamansetjing 2001 (kjelde SSB) 5

Ungdommeleg kommune Stord kommune har markert fleire innbyggjarar under 25 år enn landsgjennomsnittet, og tilsvarande færre i aldersgruppene frå 30 år og oppover. Det bur litt fleire menn enn kvinner i kommunen. Som naturleg er dominerer menn aldersgruppene opp til 55 år og kvinner frå 55 år og oppover. Konsentrert busetnad Busettingsmønsteret i kommunen er forholdsvis konsentrert. Flest menneske bur kring regionsenteret Leirvik, men også Sagvåg og Rommetveit er folkerike område. Langs europa-, riks- og fylkesvegane er det elles ein del spreidd busetnad. Ev39 2.3 Vegnett og trafikkmønster Stort og samansett offentleg vegnett... Hovudstamme og gjennomfartsåre nord-sør gjennom heile kommunen, er Ev39 Kyststamvegen. Denne er særs viktig både for lokal- og gjennomgangstrafikk. Vidare er hovudvegnettet sett saman av Rv545 på vestsida av Stordøy, og Rv544 som knyter Leirvik sentrum til Ev39 frå to kantar. Ei rekkje ulike fylkesvegar (med lengd tilsaman over 34 km), og kommunale vegar, knyter dei ulike delane av kommunen til hovudvegnettet. Innbyggjartal og busettingsmønster gjer at Stord har ein relativt stor andel kommunale (bustad)vegar samanlikna med ein del andre kommunar utanfor Bergensområdet. Ialt er det omlag 123 km kommunal veg. 20 km (16,4%) av desse har fartsgrense 40 km/t eller lågare, noko som er ein litt mindre andel enn fylkesgjennomsnittet. Omlag 80 km av det kommunale vegnettet har vegljos. Stord kommune har i dag ansvar for omlag 54 km gang- og sykkelveg (KOSTRA, SSB). Rv545 Rv544 Ev39 Figur 2.2 Busettingsmønster Næringsliv Industri- og serviceverksemd er viktige næringar i kommunen. Verksemdene Aker Stord, Aker Elektro og Leirvik Sveis er dei største industriarbeidsplassane. Næringslivet i kommunen består elles av ei rekkje produksjons- og serviceverksemder som i hovudsak er lokaliserte i Leirvik, Sagvåg og Heiane industriområde. Veg Km Strekning Ev 39 32,8 Fitjar grense Sveio grense Rv544 3,0 Ådland-Leirvik sentr-vabakkjen Rv545 12,9 Heiane-Sagvåg- Fitjar grense Rv542 1,6 Føyno- Bømlo grense Fv56 8,7 Huglo Fv57 6,8 Leirvik-Rommetveit-Førlandskr. Fv58 1,6 Vestlivegen Fv59 1,5 Verftsvegen Fv65 1,3 Saghaugen - Kjøtteinsvegen Fv66 0,7 Sagvåg sentr - Sagvåg kai Fv67 6,3 Nysætervegen - Litlabøvegen Fv68 1,0 Ådlandsvegen-Tysevegen Fv70 2,0 Jensanesvegen - Vikanesvegen Fv71 2,4 Flyplassvegen Fv72 1,3 Dåfjordsvegen Kv 123,3 Alle kommunale vegar Pv 110,0 Alle private vegar over 50m 6

Vegnett/trafikk i Stord kommune 1670 Tal Tal Tal = Årsdøgntrafikk (ÅDT) - tal frå 1993 = Årsdøgntrafikk (ÅDT) - tal frå 1999/2000 Statens vegvesen = Årsdøgntrafikk (ÅDT) - stipulert Trafikkmønsteret i kommunen er prega av ein relativt betydeleg gjennomgangstrafikk på E39. Etter at Trekantsambandet erstatta ferjesambandet sørover er det likevel mindre "puljekøyring" enn før. Nedlegging av ferjesambandet Sagvåg-Siggjarvåg (Bømlo) har truleg også overført noko av trafikken som tidlegare gjekk via Fitjar på vestsida av Stord. Likevel er det lokaltrafikken i og rundt Leirvik, samt mellom Leirvik og Sagvåg som dominerer 1170 2200 2000 2470 6200 1250 2300 6600 1000 5200 11000 7800 5300 11700 7000 10000 3100 Figur 2.3 Vegnettet i Stord kommune. Trafikktal er i hovudsak frå 1993 der ein har tal for større deler av vegnettet (henta frå trafikksikringsrapport 1996) Tala er supplert med nokre nyare målingar og ein stipulert verdi for Fv70 Jensanesvegen. 7

Andre fakta om vegnettet i Stord (år 2002) Komm. vegar/gater med vegljos 80 km - kommunalt ansvar Vegljoskostnader - komm.veg/gate 1,53 mill.kr - kommunalt ansvar Riks-/fylkesvegar med vegljos 50 km - kommunalt ansvar Vegljoskostnader - riks-/fylkesveg 0,95 mill.kr - kommunalt ansvar Gang- og sykkelvegar 54 km - kommunalt ansvar Kommunale vegar/gater med 20 km fartsgrense 40 km/t eller lågare 2.4 Køyrety Særleg auke i talet på tohjulingar... Køyretyparken i Stord kommune har auka jamnt og trutt, både som følgje av auka folketal og auka bilhald. Det siste tiåret har det særleg vore ein kraftig vekst i talet på motorsyklar og dels mopedar. Stord har no 5,2% av alle motoriserte tohjulingar i fylket, noko som er ein klar overrepresentasjon i høve til folketalet. Type Køyrety pr. Auke frå 1/1 2002 1/1 1994 Personbil 5.808 10% Varebil 491 7% Lastebil 107-24% Kombibil 327 32% Buss 111 26% Traktor 255 21% Motorsykkel 313 110% Moped 582 34% 2.5 Skular og barnehagar Gjeld mange... Skular og barnehagar er viktige i høve til trafikksikring og utryggleik. Særleg dei yngste borna er ofte usikre i trafikken. Erfaringsmessig veit ein at mange av dei problema folk er opptekne av nettopp er knytt til skuleveg og tryggleik for borna. Rett til kommunal skuletransport følgjer standard reglar (2/4km avstand), eller spesielle vedtak om "farleg skuleveg" (td. Jensanesvegen og Hornelandsvegen vinterstid). Ved skuleskyss er tilhøva for av-og påstiging ofte eit problem. Utfordringane gjeld ikkje minst også bringing og henting av elevar med privatbil. Ideelt sett har borna kanskje best av å gå til skulen, men der biltransport likevel er naudsynt, bør av- og påstiging skje eit stykke frå skuleområdet. Kommunen har her eit ansvar for tilrettelegging, men foreldre må også bli flinkare til å følgje dei reglane som gjeld. Ligg nokså spreidt... Kommunen har ein nokså spreidd og desentralisert skulestruktur for grunnskulen. Det er idag 8 barneskular i kommunen. Det er vedteke at skulen i Sagvåg skal flyttast til Rukjen. Barnehagane er også fordelt rundt i kommunen. Mange born har difor gang- eller sykkelavstand til skule/ barnehage. Ungdomstrinnet er fordelt på to ungdomsskular. I tillegg har ein vidaregåande skule og høgskule. Huglo - den minste skulen i kommunen Skulen på Huglo ULEYSS - FARLEGE ULEVEGAR Skulevegar med stor gjennomgangstrafikk og som følgjer/ kryssar E 39 eller riksveg 545 på strekningar utan fysisk skjerming av mjuke trafikantar, kan etter vedtak i Levekårskomiteen definerast som farlege i skyss-samanheng. Elles gjeld standard reglar for skuleskyss (2/4 km avstand) 8

Skular og barnehagar Huglo skule Sagvåg skule skal flyttast til Rukjen Figur 2.4 2.6 Trafikksikringsarbeid i dag Mange etatar og organisasjonar er involvert i trafikksikringsarbeidet i Stord. Desse vil sjølvsagt også framover ha eit hovudansvar for betra trafikktryggleik i kommunen. Med denne trafikksikringsplanen ynskjer ein likevel også å understreka at kvar enkelt innbyggjar har eit ansvar og kan vere viktige støttespelarar i arbeidet for ein tryggare kommune. Stord kommune Einingane innan teknisk sektor står ansvarleg for tryggleik på det kommunale vegnettet gjennom planlegging, bygging og vedlikehald av dei kommunale vegane. Oppsetting og drift av vegljos langs vegnettet vert i hovudsak kosta av kommunen. Kommunen utarbeider kommuneplan, kommunedelplanar og reguleringsplanar, og legg såleis også viktige langsiktige føringar for utviklinga når det gjeld trafikksikring. Skuleverket og kommunale barnehagar har ansvaret for førebyggjande trafikksikringsarbeid som til dømes opplæring og haldningsskapande tiltak. I barneskulen får elevane opplæring i trafikkåtferd, sykkelbruk, hjelmbruk, refleks ol. I dag er det litt opp til den enkelte skule/lærar korleis dette vert gjort. I ungdomsskulen er trafikkopplæringa meir organisert med eige valfag i 10.klasse ("trafikk og moped") Ved Stord ungdomsskule underviser ein køyreskulelærar årleg 80-90 elevar i teoretisk trafikkunnskap (24-30 timar). Same opplegg vert gjennomført med ein klasse på Nysæter ungdomsskule. Praktisk øvingskøyring for mopedførarbevis 9

må elevane i dag sjølve betale/gjennomføre ved køyreskule. Ved Stord vidaregåande skule og Stord yrkesskule har elevane tilbod om eit nasjonalt valfag "trafikk og bilføraropplæring" (72t/år, teori og prosjektarbeid). Kring 100 elevar tek dette. Lensmannen i Stord Lensmannskontoret har ei tredelt rolle i trafikksikringsarbeidet: 1. Førebyggjande arbeid Omfattar besøk i barnehagar, undervising i skulen, deltaking på foreldremøte, besøk i ungdomsklubbar og ulike fora. 2. Trafikkontrollar Politiet gjennomfører kontrollar på fart, rus, åtferd og sikringsutstyr. 3. Etterforsking Politiet etterforskar lovbrot i trafikken og trafikkulukker med personskade. Statens vegvesen Langeland skule Statens vegvesen planlegg, byggjer og vedlikeheld riksvegar, fylkesvegar og gang- og sykkelvegar, langs desse, samt regulerer avkøyrsler. Vedlikehald gjeld til dømes brøyting, strøing, salting, siktrydding, rekkverk, skilt mv. Vegvesenet har såleis ansvar for trygg ferdsel for alle trafikantgrupper på riks- og fylkesvegar. I Hordaland har arbeidet med trafikksikring og kompetanse på ulike typar tiltak, til no i stor grad vore sentralisert til ein seksjon i Bergen. Etaten er no under omorganisering, og noko av ansvaret vert nok framover i større grad flytta ut til dei nye distrikta og trafikkstasjonane. Etaten har ansvar for ulukkesregisteret STRAKS der alle personskadeulukker på vegnettet vert registrert. Trygg Trafikk Trygg Trafikk har eit særskilt ansvar for å formidla ynskje frå publikum, skular og frivillige organisasjonar når det gjeld gjennomføring av trafikksikringstiltak. I Hordaland er det ein fylkessekretær og fleire distriktssekretærar frå lensmannsetaten som tek seg av dette arbeidet. Dei driv også oppsøkjande verksemd ovanfor skulane med hovudvekt på haldningsskapande opplæringstiltak. Trygg Trafikk har utvikla mykje undervisingsmateriell retta mot skuleverket og frivillige lag og organisasjonar. Andre Velforeiningar, private barnehagar, og ulike lag og organisasjonar er viktige støttespelarar i trafikksikringsarbeidet i kommunen. God kjennskap til nærområda og "kvar skoen trykkjer" er avgjerande for å få kartlagt problema. Eigeninnsats og merksemd kring trafikksikring rundtom i bustadområda utfyller også tiltak frå kommune og vegvesen. Andre organisasjonar som er viktige i trafikksikringsarbeidet er til dømes HSD (skuletransport), køyreskulane, Stord brannvesen (ma. årleg opplegg med yrkesskulen med foredrag/demonstrasjon av redningsaksjon) forsikringsselskap, og lokalpressa (informasjon). I vidaregåande skule er dessutan russen ein svært viktig medspelar og målgruppe for tiltak. Stord trafikkstasjon har det daglege ansvaret for vegnett og trafikktryggleik i kommunen. Saman med politi/lensmann gjennomfører ein kontrollar av køyrety i hall og på veg. Oppkøyring til førarkort og elles andre lokale avkøyrselssaker, skiltsaker ol. er andre oppgåver for trafikkstasjonen. Russen - medspelar og målgruppe 10

3. ANALYSE OG GRUNNLAG 3.1 Innleiing 3.2 Definisjonar Som grunnlag for prioriteringar og tiltak i planen, er det viktig å ha eit best mogleg bilete av trafikksikringssituasjonen og -problema i Stord kommune. Skal ein nærma seg visjonen er det viktig å ta fatt i problema i ei fornuftig rekkefylgje. Ved å sjå nærare på det som er den faktiske ulukkessituasjonen og dei opplevde problema, kan ein trekkje ut tendensar som kan vera viktige ved val og prioritering av tiltak. Analysen i dette kapittelet er basert på: Politirapporterte personskadeulukker Trafikkuhell (forsikringskadar) Utryggleik i trafikken Data om ulukker og uhell er henta data frå Statens vegvesen sitt ulukkesregister (STRAKS), politiet sine ulukkesrapportar, og frå kopiar av skademeldingar frå forsikringsselskapa. For utryggleik er det gjennomført eit større opplegg mot skular, lag og velforeiningar som har kome med innspel til planarbeidet. Viktig er også sjølvsagt lokal kunnskap om problem hjå Stord kommune, Stord vegstasjon mfl. For å sjå utviklinga over tid er det også gjort nokre tilbakeblikk mot den forrige trafikksikringsrapporten til kommunen (mars 1996) Trafikkulukke Politiregistrert personskadeulukke i trafikken (STRAKS-registeret) Skadekategoriane er drepne, svært alvorleg skadde, alvorleg skadde og lettare skadde. Trafikkuhell Uhell utan personskade men med materielle skadar på køyrety slik at det vert registrert med skademelding i TRAST-registeret (Norges Forsikringsforbund). ÅDT (årsdøgntrafikk) Samla tal på køyrety som passerer (begge retningar) eit snitt på vegen i løpet av eit år, dividert med 365 Ulukkesfrekvens Mål som fortel noko om ulukkesrisiko på ei vegstrekning (eller i eit kryss). For ei strekning er dette vanlegvis talet på ulukker per 1 million vognkilometer: U f = U x 10 6 ÅDT x 365 x L x t U = ulukkestalet i registreringsperioden L = lengde på strekninga t = registreringsperioden i heile år 11

3.3 Personskadeulukker Femårs-utval 1996-2000 Data frå femårsperioden 1996-2000 er brukt i dei fleste figurar vist i dette delkapittelet. Enkelte studiar er likevel gjort med eit materiale frå perioden 1995-1999. Der det er gjort samanlikningar med fylket, er dette fylkesdata for perioden 1995-1999. Ulukkene er vist på eige kartvedlegg Feil og underrapportering? Ved lesing av dette kapittelet må ein vera merksam på følgjande: Vanlegvis må ein rekne med ei vesentleg underrapportering av trafikkulukker. I snitt reknar ein med at rapporteringsgraden kan liggje heilt ned mot 30 prosent for alle ulukker totalt (høgare for alvorlege ulukker) Spesielt reknar ein med store mørketal for eineulukker med moped og sykkel. Samanlikningar med resten av fylket (utanom Bergen) må lesast som tendensar og ikkje som prov. Det statistiske utvalet er (heldigvis) lite til å trekkja bastante konklusjonar. Ulukkesnivået i Stord kommune har auka... I tiårsperioden 1991-2000 er det i alt registrert 136 personskadulukker i Stord kommune, herav åtte dødsulukker. Medan ulukkesnivået i siste halvdel av 80-talet var i gjennomsnitt 11 personskadeulukker pr. år, er snittet den siste tiårsperioden altså auka til kring 14 ulukker per år. Dette er ikkje dramatisk, men viser at ulukkesnivået har stabilisert seg på eit høgare nivå. Altfor mange dødsulukker dei siste åra...! Av dei åtte dødsulukkene i tiårsperioden er heile seks skjedd dei tre åra 1998-2000. Verst var år 2000 med tre dødsulukker i kommunen. Seinare tal viser at 1 person (fotgjengar) vart drepen i 2001 (25 skadde). Førebelse tal for 2002 viser at ingen vart drepne dette året. Dei mange dødsulukkene dei siste åra er likevel ein stygg tendens som må stoppast. Figur 3.1 Utviklinga i tiårsperioden 1991-2000 (Data 1991-1995: SSB regionalstatistikk) Ulukkesnivået likevel lågare enn snittet Det er gjort ei grov vurdering av ulukkesnivået i Stord samanlikna med fylket (eks. Bergen) og heile landet. Den enkle samanlikninga som er gjort er å sjå ulukkestalet i perioden 1996-2000 i høve til folketal og kilometer offentleg veg (eks. kommunal veg). Som ein ser av tabellen under er tendensen at Stord har relativt få ulukker og skadde i høve til folketal, men like mange drepne. Stord har forholdsvis få kilometer med europa-,riks- og fylkesveg og kjem difor dårlegare ut når det gjeld ulukkesnivå i høve til veglengde. Ein må likevel hugse at ein del av dei 71 ulukkene har skjedd på kommunal veg. 12

Figur 3.2 Ulukkespunkt i Stord kommune 1996-2000 Merk at enkelte punkt her har fleire ulukker. Sjå elles vedleggskart der ulukkene er klassifisert og vist i detalj 13

Fire av ti ulukker på Ev39... 44 av dei 71 ulukkene i perioden har skjedd på europa- eller riksveg, 11 på fylkesveg, 14 på kommunal veg og 2 på privat veg. I høve til fylket elles har Stord altså omlag 10% mindre andel på europa- og riksveg og tilsvarande større andel for kommunalt vegnett. Denne fordelinga er likevel ikkje unaturleg i og med at kommunen har over 123 km kommunalt vegnett og forholdsvis mindre riksveg (50 km). Materialet understrekar likevel at reell ulukkesrisiko også i Stord helst er knytt til riksvegane. Dei 71 ulukkene i perioden fordeler seg slik på dei ulike vegane i kommunen: Ev39 (Fitjar Skjersholm.): 27 ulukker Rv544 (Vabakkj Ådl.bru ): 10 ulukker Rv545 (Heiane-Fitjar): 7 ulukker Fv57: (Sentr-Rommetveit) 4 ulukker Fv65: (Saghaugen) 3 ulukker Fv67: (Litlabøvegen) 2 ulukker Fv59: (Verftsvegen) 1 ulukke Komm/Priv: 16 ulukker Riksvegulukker... Også på Stord er det ulukkene på riks- og fylkesveg som dominerer. Kommunen har likevel eit relativt omfattande kommunalt vegnett, og difor ein høgare andel enn fyllket elles her. FOTO... Til slutt i dette kapittelet vert enkelte strekningar og punkt nærare oppsummert. Sjå elles vedleggskart for meir detaljert oversikt over alle ulukkene. Ev39...Vabakkjen-Ådland... Dei fleste ulukkene skjer på Ev39, og det er sett nærare på ulukkesfrekvensar for eit par strekningar. Forventa verdi på tofeltsveg utanfor tettbygd strøk er Uf=0,17. Det må påpeikast at trafikktala (ÅDT) er noko usikre (gamle), men dette gir likevel ein indikasjon på ulukkesnivået på strekningane. Ev39 Vabakkjen-Ådland: Uf=0,39 Dette er ein del høgare enn forventa verdi. Det har særleg vore ein del ulukker i kryss, td. ved Fv67. Ev39 Ådland-Sandvikvåg (inkl. Fitjar): Uf=0,20 Ulukkesfrekvensen er omlag som forventa. Her har det likevel vore fleire dødsulukker og tendensen er alvorleg utfall på dei ulukkene som har skjedd. ik E39... Frå Sandvikvåg (Fitjar) og sørover mot Leirvik finn ein i dag nokre av dei dårlegaste strekningane på E39 Kyststamvegen. To reguleringsplanar legg no opp til utbetring her. Foto: BT Ulukkesfrekvensar Ev39: Ev39 Vabakkjen (xrv544) Ådland (xfv58): Uf=0,39 Lengde: 3,1 km, ÅDT=5500, Ulukker 1996-2000: 12 stk. Ev39 Ådland (xfv58) Sandvikvåg (inkl Fitjar): Uf=0,20 Lengde: 21,5 km, ÅDT=1700, Ulukker 1995-1999: 13 stk. 14

For mange alvorlege ulukker! Stord har ein markert høgare andel alvorlege ulukker enn det som er normalt. Dette var også tilfelle i forrige periode. I femårsperioden 1996-2000 er seks personar drepne, ein er svært alvorleg skadd og 20 personar er alvorleg skadde. I snitt vil det altså seie at Stord må rekne med minst ein drepen og fire alvorleg skadde kvart år. Ei hovudutfordring i høve til å nærma seg visjonen må difor vera å få ned alvorsgraden på dei ulukkene som skjer.. Definisjonar på alvorsgrad: Lettare skadd: skade krev berre kortare medisinsk behandling, og gjev ingen varige mein. Alvorleg skadd: ikkje livstrugande, men gjev varige mein, 0-30 prosent invaliditet. Svært alvorleg skadd: skade som trugar liv eller gjev meir enn 30 prosent varig invaliditet Drepne: død innan 30 dagar etter ulukkestidspunkt som følgje av trafikkulukka. Stord har for mange ulukker med alvorleg utfall... Kryssulukker dominerer... Stord har ei spesiell fordeling på ulukkestype i og med at ein tredel av ulukkene er kryss- og avsvingingsulukker. Dette er langt over fylkesgjennomsnittet, og andelen samsvarar med funna i forrige trafikksikringsrapport. Stord har også noko større andel fotgjengarulukker. Stord har færre utforkøyrings- og møteulukker enn fylket elles. Ni av dei 27 ulukkene på Ev39 er skjedd i eller i nærleiken av kryss. Flest ulukker der fartsgrensa er 50 km/t... Dei fleste ulukkene i perioden 1996-2000 har skjedd på strekningar der fartsgrensa er 50 km/t eller lågare. Dette har samanheng med at større deler av Rv544 og Rv545 går i tettbygd strøk der fartsgrensa er låg. 13 av 35 ulukker i 50-sone har meir enn lettare skade. Ulukkene i 80-sone er stort sett dei på Ev39. Åtte av 28 ulukker i 80-sone har meir enn lettare skade, tre av desse er dødsulukker. Delar av Ev39 har no fått nedsett fartsgrense til 70 km/t, og det vert interessant å sjå framover i kva grad dette vil redusere ulukkestal og alvorsgrad. Kryssulukker eit markert hovudproblem i Stord... Saman med registreringane for forsikringsuhell, viser ulukkesstatistikken at spesielt kryss- og avsvingingsulukker utgjer eit markert hovudproblem i Stord. 15