TILSYNSRAPPORT. Luster kommune Rådhusvegen Gaupne. Skulens aktivitetsplikt og plikt til å førebygge, informere og involvere

Luster kommune Rådhusvegen 1 6868 Gaupne TILSYNSRAPPORT Skulens aktivitetsplikt og plikt til å førebygge, informere og involvere Luster kommune Hafslo barne- og ungdomsskule Sak 2017/4312

Innhald Samandrag... 4 1. Innleiing... 6 2. Om tilsynet med Luster kommune Hafslo barne- og ungdomsskule... 7 2.1 Fylkesmannen fører tilsyn med offentlege skular... 7 2.2 Tema for tilsyn... 7 2.3 Rektor skal sikre og sørge for... 7 2.4 Om gjennomføringa av tilsynet... 8 3. Skulens aktivitetsplikt for å sikre at elevane har eit trygt og godt skulemiljø... 9 3.1 Rettslege krav... 9 3.1.1 Plikta til å følgje med og gripe inn, varsle, undersøkje og setje inn tiltak ved mistanke eller kjennskap til at ein elev ikkje har eit trygt og godt skulemiljø... 9 3.1.2 Plikta til å gjennomføre, evaluere og tilpasse tiltak...13 3.1.3 Skuleeigaren skal ha eit forsvarleg system for å vurdere om og følgje opp at skulen oppfyller aktivitetsplikta...14 3.2 Fylkesmannens undersøkingar...15 3.2.1 Plikta til å følgje med og gripe inn, varsle, undersøkje og setje inn tiltak ved mistanke eller kjennskap til at ein elev ikkje har eit trygt og godt skulemiljø...16 3.2.2 Plikta til å straks å varsle, undersøkje og setje inn tiltak dersom ein som jobbar på skulen, krenkjer ein eller fleire elevar...23 3.2.3 Plikta til å gjennomføre, evaluere og tilpasse tiltak...26 3.2.4 Skuleeigaren skal ha eit forsvarleg system for å vurdere og følgje opp at skulen oppfyller aktivitetsplikta...28 3.3 Fylkesmannens vurderingar og konklusjon...30 4. Skulens plikt til å arbeide førebyggjande og informere og involvere elever og foreldre...35 4.1 Rettslege krav...35 4.1.1 Plikta til å arbeide førebyggjande, kontinuerleg og systematisk for å fremje eit trygt og godt skulemiljø...35 4.1.2 Plikta til å informere og involvere elevar og foreldre...35 4.1.3 Skuleeigaren skal ha eit forsvarleg system for å vurdere om og følgje opp at skulen oppfyller krava...36 4.2 Fylkesmannens undersøkingar...37 4.2.1 Plikta til å arbeide førebyggjande, kontinuerleg og systematisk for å fremje eit trygt og godt skulemiljø...37 4.2.2 Plikta til å informere og involvere elevar og foreldre...41 4.2.3 Skuleeigaren skal ha eit forsvarleg system for å vurdere og følgje opp at skulen arbeider førebyggjande, og for å vurdere og følgje opp at skulen informerer og involverer elevar og foreldre...43 2

4.3 Fylkesmannens vurderingar og konklusjon...44 5. Førehandsvarsel om vedtak...48 8. Kommunen sin frist til å rette...50 Vedlegg: Dokumentasjonsgrunnlaget...51 3

Samandrag Tilsynsrapporten gir ikkje ei heilskapsvurdering av skuleeigaren og skulen. Rapporten omhandlar berre resultat knytt til temaet som er valt og på det tidspunktet tilsynet er gjennomført. Når det gjeld metode for tilsyn etter opplæringslova, har Utdanningsdirektoratet utarbeidd eiga handbok som Fylkesmannen skal nytte. Handboka 1 ligg på Utdanningsdirektoratets nettsider. Tema og føremål Temaet for tilsynet er retta mot skulens aktivitetsplikt for å sikre at elevane har eit trygt og godt skulemiljø og skulens plikt til å arbeide førebyggjande og informere og involvere elever og foreldre. Det overordna formålet med tilsynet er å medverke til at alle elevar har rett til eit trygt og godt skolemiljø som fremjar helse, trivsel og læring. Hovudpunkta i tilsynet er: Plikta til å følgje med og gripe inn, varsle, undersøkje og setje inn tiltak ved mistanke eller kjennskap til at ein elev ikkje har eit trygt og godt skulemiljø. Skulens plikt til å arbeide førebyggjande, kontinuerleg og systematisk for å fremme et trygt og godt skolemiljø. Skuleeigars forsvarlege system. Gjennomføring Tilsynet med Hafslo barne- og ungdomsskule i Luster kommune vart opna gjennom varselbrev 18.12.2017. Det vart gjennomført tilsyn på staden 11.04., 12.04. og 13.04.2018 med intervju av representantar for foreldra 2, elevane 3, skuleleiinga, tre lærargrupper, tilsette med oppgåver på leksehjelp eller SFO og skuleeigars representant. 12.04.2018 gjennomførte vi opningsmøte med skuleleiinga og med dei tilsette som skulle intervjuast. Målet med møtet var å informere om tema for tilsynet og gjennomføring av tilsynet. Brot på regelverket og varsel om ev. pålegg Vi varslar kommunen om pålegg som gjeld: Skulens aktivitetsplikt for å sikre at elevane har eit trygt og godt skulemiljø Skulens plikt til å arbeide førebyggjande og informere og involvere elever og foreldre 1 Metodehåndbok for tilsyn - en håndbok for tilsyn i metode for tilsyn etter barnehageloven og opplæringsloven. 2 Ti representantar for FAU og tre foreldrekontaktar 3 Fire representantar for elevrådet, ein representant for SU/SMU 4

Status på rapporten og vegen vidare Luster kommune fekk tilsendt førebels tilsynsrapport 13.06.2018 og fekk frist til 05.07.2018 med å kommentere rapporten. Vi gav kommunen tilbod om eit sluttmøte 20.06.2018 der våre funn, vurderingar og konklusjonar i tilsynet ville vært tema. Kommunen gjorde ei vurdering og såg ikkje trong sluttmøte. Vi har ikkje motteke skriftlege kommentarar frå kommunen innan fristen. Fylkesmannen har i kapitla 3 og 4 konstatert regelverksbrot. Det er kommunen som har det overordna ansvaret for at krava i opplæringslova blir etterlevde, jf. opplæringslova 13-10 første ledd. Kommunen er derfor adressat for tilsynsrapporten. Luster kommune får ein frist til å rette regelverksbrota, jf. kommunelova 60 d. Frist for retting er 15.11.2018. Kommunen må innan denne datoen sende Fylkesmannen ei erklæring om at det ulovlege forholdet er retta. Dersom regelverksbrot ikkje er retta innan den fastsette fristen, vil Fylkesmannen vedta pålegg om retting. Eit eventuelt pålegg om retting vil ha status som enkeltvedtak og kan klagast på, jf. forvaltningslova kapittel VI. 5

1. Innleiing Fylkesmannen opna tilsynet med varselbrev til Luster kommune 18.12.2018. I brevet informerte vi om tema for tilsynet. Dette felles nasjonale tilsynet 2018-22 handlar om tre tilsynsområde: Skulens plikt til å følgje med og gripe inn, varsle, undersøkje og setje inn tiltak ved mistanke eller kjennskap til at ein elev ikkje har eit trygt og godt skulemiljø. Skulens plikt til å arbeide førebyggjande, kontinuerleg og systematisk for å fremme et trygt og godt skolemiljø. Skuleeigars forsvarlege system i forhold til dei to tilsynsområda. Utdanningsdirektoratet har utarbeidd rettleiingsmateriell knytt til tilsynet gjennom RefLex 4. Hausten 2018 har Fylkesmannen tilbydd og gjennomført informasjons- og rettleiingssamlingar knytt til nytt regelverk i kapittel 9A i opplæringslova som gjeld frå 01.08.2017. Det er kommunen som har det overordna ansvaret for at krava i opplæringslova blir etterlevde, jf. opplæringslova 13-10 første ledd. Kommunen er derfor adressat for denne tilsynsrapporten. Tilsynet har avdekt regelverksbrot knytt til to deltema i rapporten. Kommunes frist for å rette er 15.11.2018. 4 RefLex er et verktøy for alle som jobber med barnehage og skole. RefLex gir ei hjelp til å vurdere om eigen praksis er i samsvar med barnehagelova og opplæringslova 6

2. Om tilsynet med Luster kommune Hafslo barne- og ungdomsskule 2.1 Fylkesmannen fører tilsyn med offentlege skular Fylkesmannen fører tilsyn med kommunen som offentlege skular, jf. opplæringslova 14-1 første ledd. Fylkesmannens tilsyn på opplæringsområdet er tilsyn med det lovpålagde, jf. kommunelova 60 b. Fylkesmannens tilsyn med offentlege skular er utøving av mynde og skjer i samsvar med reglane for dette i forvaltningsretten. I dei tilfella der Fylkesmannen konkluderer med at eit rettsleg krav ikkje er oppfylt, blir dette sett på som regelverksbrot, uavhengig av om det er opplæringslova eller forskrifter fastsett i medhald av denne lova som er brotne. 2.2 Tema for tilsyn Temaet for tilsynet er retta mot skulemiljøet ved skulen og det er elevens eiga subjektive oppleving av skulemiljøet som avgjer om elevens rett til eit trygt og godt skulemiljø er oppfylt. For at de skal kunne oppfylle aktivitetsplikta, må alle ta utgangspunkt i korleis eleven sjølv opplever at skulemiljøet verkar på eiga helse, trivsel og læring. Hovudtema i tilsynet vil vere: Skulens plikt til å følgje med og gripe inn, varsle, undersøkje og setje inn tiltak ved mistanke eller kjennskap til at ein elev ikkje har eit trygt og godt skulemiljø. Skulens plikt til å arbeide førebyggjande, kontinuerleg og systematisk for å fremme et trygt og godt skolemiljø. I tillegg undersøker vi om Luster kommune som skuleeigar har eit forsvarleg system i forhold til dei to hovudtema. Tilsynet skal medverke til at kommunen som skuleeigar syter for at alle elevar får eit trygt og godt skulemiljø. Manglande etterleving av regelverket kan føre til at elevane opplever eit skulemiljø som verkar negativt inn på helse, trivsel og læring. 2.3 Rektor skal sikre og sørge for I fleire av kontrollspørsmåla er det stilt spørsmål om rektor «sikrar», «syter for» og «følger opp». Krava om at rektor skal sikre, følge opp eller sørge for, viser til rektors plikt til å arbeide systematisk slik at krava i lova blir oppfylte. Rektor skal sikre At rektor skal sikre at skulen oppfyller eit krav i regelverket, betyr at vi undersøker om rektor har bestemt ein fast framgangsmåte for korleis skulen skal oppfylle kravet. Dette er nødvendig der regelverket gir skulen eit handlingsrom for korleis dei skal oppfylle kravet, slik at skulen sjølv må operasjonalisere korleis den enkelte skal gå fram i kvar enkelt sak. Det er ikkje eit krav at framgangsmåten er skriftleg, men den må vere eigna til å sikre at kravet i lova blir oppfylt i alle saker på den aktuelle skulen. Rektor må i tillegg følgje opp at dei som jobbar på skulen bruker framgangsmåten i praksis. Dersom 7

skulen ikkje har hatt saker der det har vore nødvendig å bruke framgangsmåten, undersøker vi om rektor har gjort det som er nødvendig for at framgangsmåten vil bli følgd, når skulen får ei slik sak. I nokre tilfelle har ikkje skulen eit handlingsrom for korleis han skal oppfylle kravet, fordi framgangsmåten er gitt. At rektor skal følge opp at skulen oppfyller eit krav i regelverket, betyr at rektor må forsikre seg om at den bestemte framgangsmåten blir oppfylt i praksis på skulen. Døme: «Følgjer rektor opp at skulen gjennomfører tiltak i samsvar med aktivitetsplanen?» Her er det aktivitetsplanen som viser framgangsmåten, men rektor må følge opp at det som står i aktivitetsplanen blir gjennomført. Rektor skal sørge for At rektor skal sørge for at eit krav blir oppfylt, betyr at oppgåva er av ein slik art at det ikkje er nødvendig med ein fast framgangsmåte. Dette kan gjelde mindre oppgåver eller aktivitetar. Døme: «Sørger rektor for at skulen vurderer informasjonen om korleis tiltaka har verka, og tilpassar tiltaka basert på vurderinga og elevens syn?» Det kan i tillegg gjelde større oppgåver der det er unaturleg med ein fast framgangsmåte. Døme: «Jobbar rektor for at skulen skal praktisere haldningar og verdiar som bidreg til eit inkluderande og trygt skulemiljø?» Ikkje krav Når kontrollspørsmålet ikkje inneheld krav om at rektor skal «sikre», «følgje opp» eller «sørge for», betyr det at vi ikkje vurderer det systematiske arbeidet til rektor, men her vil vi berre vurdere om skulen oppfyller kravet i praksis. Døme: «Dokumenterer skulen kva som blir gjort for å oppfylle plikta til å følgje med og gripe inn, varsle og undersøkje?» 2.4 Om gjennomføringa av tilsynet Luster kommune vart i varselbrevet datert 18.12.2018 bedt om å legge fram dokumentasjon med heimel i kommunelova 60 c. I brevet er det informert om at Luster kommune og Hafslo barne- og ungdomsskule er vald ut på bakgrunn av kor sannsynleg det er at krava i regelverket ikkje er oppfylte, og kva for konsekvensar det kan få for elevane. Risikovurderinga byggjer på informasjon vi har frå ulike kjelder. Den 12.04.2018 gjennomførte vi opningsmøte med skuleleiinga og lærarane som skulle intervjuast. Den 11.04., 12.04. og 13.04.2018 gjennomførte vi intervju med foreldrepresentantar 5, elevrepresentantar 6, skuleleiing, tre lærargrupper, og skuleeigars representant. Fylkesmannens vurderingar og konklusjonar er baserte på skriftleg dokumentasjon og opplysningar frå intervju, sjå vedlegg. 5 Ti representantar for FAU og tre foreldrekontaktar 6 Fire representantar for elevrådet, ein representant for SU/SMU 8

3. Skulens aktivitetsplikt for å sikre at elevane har eit trygt og godt skulemiljø 3.1 Rettslege krav 3.1.1 Plikta til å følgje med og gripe inn, varsle, undersøkje og setje inn tiltak ved mistanke eller kjennskap til at ein elev ikkje har eit trygt og godt skulemiljø Alle som jobbar på skulen, skal ha kunnskap om at det er elevens eiga oppleving som avgjer om eleven har eit trygt og godt skulemiljø Det er elevens eiga subjektive oppleving av skulemiljøet som avgjer om elevens rett til eit trygt og godt skulemiljø er oppfylt. For at skulen skal kunne oppfylle aktivitetsplikta, må alle ta utgangspunkt i korleis eleven sjølv opplever at skulemiljøet verkar på eiga helse, trivsel og læring, jf. opplæringslova 9 A-2 og 9 A-3 andre ledd. Alle som jobbar på skulen, skal følgje med på om elevane har eit trygt og godt skulemiljø Plikta til å følgje med varierer ut frå kva for rolle, oppgåver og posisjon den vaksne har på skulen, jf. opplæringslova 9 A-4 første ledd. Alle som jobbar på skulen, må kjenne til korleis dei i sin arbeidskvardag skal vere årvakne for forhold eller oppførsel som kan tyde på at ein elev ikkje har eit trygt og godt skulemiljø. Skulen skal følgje spesielt godt med på korleis elevar med ei særskild sårbarheit har det på skulen. Skulen må skaffe seg informasjon frå elevane om korleis dei opplever skulemiljøet. Alle som jobbar på skulen, skal gripe inn mot krenkingar dersom det er mogleg Plikta til å gripe inn omfattar andre typar handlingar enn handlingar knytte til å setje inn tiltak, jf. opplæringslova 9 A-4 første ledd. Plikta til å gripe inn handlar ofte om straks å stanse negativ oppførsel, til dømes ved å bryte opp ein slåsskamp eller stanse anna fysisk krenking, stanse ein utfrysingssituasjon eller stanse og irettesetje elevar som krenkjer andre elevar verbalt. Alle som jobbar på skulen, skal ha nulltoleranse mot krenkingar som til dømes utestenging, isolering, baksnakking, mobbing, vald, diskriminering og trakassering. Alle som jobbar på skulen, skal varsle rektor ved mistanke om eller kjennskap til at ein elev ikkje har eit trygt og godt skulemiljø Alle som jobbar på skulen, skal varsle rektor om all mistanke om eller kjennskap til at ein elev ikkje har eit trygt og godt skulemiljø, jf. opplæringslova 9 A-4 andre ledd. Terskelen for kva som skaper mistanke om eller kjennskap til at ein elev ikkje har eit trygt og godt skulemiljø, skal vere låg. Å ha ein mistanke om at ein elev ikkje har det trygt og godt på skulen, vil seie å ha ei kjensle av eller tanke om at eleven ikkje har det bra. Dei som jobbar på skulen, skal gi eleven beskjed om at dei kjem til å varsle rektor om saka, med mindre dette hindrar at dei kan varsle rektor raskt nok. I nokre tilfelle vil det vere nødvendig å varsle rektor straks, mens i andre tilfelle kan det vere forsvarleg å vente noko lenger. 9

Rektor skal varsle skuleeigaren om alvorlege tilfelle, jf. opplæringslova 9 A-4 andre ledd andre punktum. Eksempel på kva som er alvorleg, er saker der krenkingane er særleg valdelege eller på andre måtar svært integritetskrenkjande, der fleire elevar alvorleg har krenkt ein enkeltelev, eller der skulen over noko tid ikkje har klart å løyse ei sak. Skulen skal undersøkje alle saker Etter at rektor har fått varsel om, mistanke om eller kjennskap til at ein elev ikkje har eit trygt og godt skulemiljø, skal skulen undersøkje saka så snart som mogleg, jf. opplæringslova 9 A-4 tredje ledd. Tilsvarande gjeld tilfelle der ein elev seier frå om at han eller ho ikkje opplever skulemiljøet som trygt og godt. Undersøkingane skal få fram fakta om situasjonen, bakgrunnen for elevens oppleving og kva i elevens omgivnader som påverkar korleis eleven opplever skulemiljøet. Dersom undersøkinga viser at eleven ikkje har eit trygt og godt skulemiljø, eller eleven sjølv har sagt frå om dette, må skulen bruke informasjonen til å vurdere kva for tiltak dei skal setje inn. Skulen må innhente nok informasjon til å avdekkje kva som har skjedd, og om éin eller fleire elevar opplever at skulemiljøet ikkje er trygt og godt. For at saka skal vere godt nok opplyst, må skulen snakke med alle elevane som kan belyse saka. Ein elev som er involvert i saka, har rett til å uttale seg. Eleven skal få nødvendig informasjon for å kunne ta stilling til om han eller ho vil uttale seg, kva sak gjeld, kvifor og korleis samtalen skal gjennomførast. Skulen skal legge til rette og ufarleggjere samtalen og syte for at denne er tilpassa elevens mognadsnivå. Eleven kan ha med seg foreldra eller andre som støtte, eller få dei til å uttale seg på sine vegner. Eleven skal få uttale seg om kva som skal vere innhaldet i aktivitetsplanen Eleven skal få nødvendig informasjon for å kunne ta stilling til om han eller ho vil uttale seg, kva saka gjeld, og kvifor og korleis de skal gjennomføre samtalen, jf. opplæringslova 9 A-4 femte ledd. De skal legge til rette og ufarleggjere samtalen og syte for at han er tilpassa elevens alder og mognadsnivå. Eleven kan ha med seg foreldra eller andre som støtte, eller få dei til å uttale seg på sine vegner. Skulen skal setje inn tiltak for å gi eleven eit trygt og godt skulemiljø Plikta til å setje inn tiltak gjeld uavhengig av kva som er årsaka til at eleven ikkje opplever skulemiljøet som trygt og godt, jf. opplæringslova 9 A-4 fjerde ledd. Årsaka kan vere noko som skjer utanfor skuletida eller skulens område. Skulen skal velje tiltak ut frå faglege vurderingar av kva som er eigna tiltak. Vurderingane skal basere seg på kunnskap, prinsipp og verdiar som er utvikla og anerkjende av kompetente fagmiljø. Dei eigna tiltaka skal gjere det som er tilstrekkeleg for å gi eleven eit trygt og godt skulemiljø. Skulen må aktivt søkje etter moglege og eigna tiltak, og setje inn dei tiltaka som er tilgjengelege for skulen. Skulen må tilpasse tiltaka til saka og elevens heilskaplege 10

behov. Samla sett skal skulen gjennomføre dei tiltaka som det er rimeleg å vente av dei i den enkelte saka. Tiltaka må vere lovlege etter opplæringslova. Skulen må ta stilling til kva som er elevens beste i saka. Da må skulen vurdere elevens syn på kva som bør vere innhaldet i aktivitetsplanen, elevens identitet og karaktertrekk og eigenskapar, familiemiljø og nære relasjonar, vern, omsorg og tryggleik, sårbarheit eller sårbare situasjonar, elevens rett til liv og utvikling, elevens fysiske og psykiske helse og elevens rett til utdanning. Det skal sterke omsyn til for at de kan setje elevens beste til side. Skulen må ta stilling til kor stor vekt elevens beste skal ha. Dersom skulen set inn tiltak som gjeld andre elevar enn den eleven som ikkje har eit trygt og godt skulemiljø, må skulen vurdere kva som er til beste for desse elevane. Ved motstrid mellom omsynet til det beste for dei ulike elevane, må skulen avgjere om det er mogleg å finne ei løysing som tek var på alle omsyna og elevane. Skulen skal dokumentere kva skulen gjer for å følgje med, gripe inn, varsle og undersøkje saker Skulen skal dokumentere det dei har gjort i kvar enkelt sak, og det er ikkje tilstrekkeleg å vise til rutinar eller planar for korleis dei skal oppfylle aktivitetsplikta jf. opplæringslova 9 A-4 sjuande ledd. Når det gjeld plikta til å setje inn eigna tiltak, er den skriftlege aktivitetsplanen god nok dokumentasjon. Plikta til å varsle, undersøkje og setje inn tiltak dersom ein som jobbar på skulen, krenkjer ein eller fleire elevar Alle som jobbar på skulen, skal varsle rektor straks ved mistanke om eller kjennskap til at ein som jobbar på skulen, har krenkt ein eller fleire elevar Alle som jobbar på skulen, skal varsle rektor straks, dersom dei får mistanke om eller kjennskap til at ein som jobbar på skulen, krenkjer ein eller fleire elevar, jf. opplæringslova 9 A-4 andre ledd og 9 A-5. Dersom det er ein tilsett i skuleleiinga som krenkjer elevar, skal han eller ho som jobbar på skulen, varsle skuleeigaren i staden for rektor. Kva som er å krenkje, skal skulen tolke vidt. Det kan vere direkte handlingar og verbale uttrykk retta mot elevar. I tillegg omfattar omgrepet meir indirekte krenkingar som utestenging, isolering og baksnakking. Korleis elevane opplevde krenkinga, har ikkje noko å seie for plikta til å varsle. Det er tilstrekkeleg med mistanke for at plikta til å varsle trer inn. Å ha ein mistanke vil seie å ha ei kjensle av eller tanke om at ein som jobbar på skulen, krenkjer ein eller fleire elevar. Skulen skal gi elevane som har vorte krenkte, beskjed om at de kjem til å varsle rektor eller skuleeigaren om saka, med mindre dette hindrar at de kan varsle raskt nok. Rektor skal varsle skuleeigaren straks, dersom det er mistanke om eller kjennskap til at ein som jobbar på skulen, krenkjer ein eller fleire elevar, jf. opplæringslova 9 A-5. 11

Skulen skal undersøkje saka straks Skulen må undersøkje kva som har skjedd, om det har skjedd krenkingar, og kva for elevar som er involverte, jf. opplæringslova 9 A-4 tredje ledd og 9 A-5. Dersom undersøkinga viser at ein som jobbar på skulen, har krenkt elevar, må de undersøkje korleis elevane opplevde dette. Dersom det er elevar som ikkje har eit trygt og godt skulemiljø som følgje av krenkingane, må skulen bruke informasjonen til å vurdere kva for tiltak de skal setje inn. Ein elev som krenkinga direkte rettar seg mot, har rett til å uttale seg. Eleven skal få nødvendig informasjon for å kunne ta stilling til om han eller ho vil uttale seg, kva saka gjeld, og kvifor og korleis de skal gjennomføre samtalen. Skulen skal legge til rette og ufarleggjere samtalen og syte for at han er tilpassa elevens mognadsnivå. Eleven kan ha med seg foreldra eller andre som støtte, eller få dei til å uttale seg på sine vegner. Dersom krenkinga rettar seg mot ei større gruppe elevar, til dømes ein klasse, kan det vere tilstrekkeleg å snakke med klassen samla eller med ein del av elevane. Skulen skal straks setje inn tiltak for å gi eleven eit trygt og godt skulemiljø Skulen må vurdere tiltak mot den aktuelle personen som har krenkt. Kva for tiltak og reaksjonar som kan vere aktuelle mot tilsette, blir blant anna styrt av arbeidsrettslege reglar. Slike reaksjonar er ikkje regulerte i opplæringslova, og er derfor ikkje ein del av tilsynet. Dersom ein eller fleire elevar opplever å ikkje ha eit trygt og godt skulemiljø som følgje av krenkinga, gjeld skulens ordinære aktivitetsplikt. De skal så langt det finst eigna tiltak, syte for at eleven får eit trygt og godt skulemiljø, jf. opplæringslova 9 A-4 fjerde ledd og 9 A-5. Skulen skal velje tiltak ut frå faglege vurderingar av kva som er eigna tiltak. Vurderingane skal basere seg på kunnskap, prinsipp og verdiar som er utvikla og anerkjende av kompetente fagmiljø. Eit eigna tiltak skal gjere det som er tilstrekkeleg for å gi eleven eit trygt og godt skulemiljø. Skulen må aktivt søkje etter moglege og eigna tiltak, og setje inn dei tiltaka som er tilgjengelege for skulen. Skulen må tilpasse tiltaka til saka og elevens heilskaplege behov. Samla sett skal skulen gjennomføre dei tiltaka som det er rimeleg å vente av dei i den enkelte saka. Tiltaka må vere lovlege etter opplæringslova. Skulen må ta stilling til kva som er elevens beste i saka. Da må dei vurdere elevens syn på kva som bør være innhaldet i aktivitetsplanen, elevens identitet og karaktertrekk og eigenskapar, familiemiljø og nære relasjonar, vern, omsorg og tryggleik, sårbarheit eller sårbare situasjonar, elevens rett til liv og utvikling, elevens fysiske og psykiske helse og elevens rett til utdanning. Det skal sterke omsyn til for at dei kan setje elevens beste til side. Skulen må ta stilling til kor stor vekt elevens beste skal ha. 12

Skulen skal dokumentere kva han gjer for å varsle og undersøkje Skulen skal dokumentere det de har gjort i kvar enkelt sak, og det er ikkje tilstrekkeleg å vise til rutinar eller planar for korleis dei skal oppfylle aktivitetsplikta, jf. opplæringslova 9 A-4 sjuande ledd. Når det gjeld plikta til å setje inn eigna tiltak, er den skriftlege aktivitetsplanen god nok dokumentasjon. 3.1.2 Plikta til å gjennomføre, evaluere og tilpasse tiltak Skulen skal lage ein skriftleg aktivitetsplan for eleven Skulen skal lage ein skriftleg plan som skal beskrive kva for ein elev eller kva for elevar planen gjeld, kva for problem tiltaka skal løyse, kva for tiltak de har planlagt, når dei skal gjennomføre tiltaka, kven som er ansvarleg for gjennomføringa av tiltaka, og når dei skal evaluere tiltaka, jf. opplæringslova 9 A-4 sjette ledd. Det er ikkje formkrav til planen utover at han skal vere skriftleg. Ein aktivitetsplan treng ikkje å knyte seg til éin bestemt elev, men kan ta for seg ein situasjon eller ei utfordring som omfattar fleire elevar. Eleven og foreldra til eleven som saka gjeld, skal få dei delane av aktivitetsplanen som omhandlar eleven. Dersom eleven er over 18 år, skal ikkje foreldra få aktivitetsplanen, med mindre eleven sjølv ønskjer det. Skulen skal gjennomføre tiltak i tråd med aktivitetsplanen Skulen må gjennomføre alle tiltaka som følgjer av aktivitetsplanen, jf. opplæringslova 9 A-4 fjerde ledd. Det er rom for at dei gjer små praktiske endringar i gjennomføringa av tiltaka, dersom dei gjer dette etter avtale med eleven og foreldra. Skulen skal evaluere og tilpasse tiltaka For å kunne evaluere tiltaka slik det er bestemt i aktivitetsplanen, må skulen skaffe seg tilstrekkeleg informasjon om korleis tiltaka har verka, jf. opplæringslova 9 A-4 fjerde ledd. Eleven som tiltaka gjeld, har rett til å uttale seg. Eleven skal få nødvendig informasjon for å kunne ta stilling til om han eller ho vil uttale seg, kva saka gjeld og kvifor og korleis samtalen skal gjennomførast. Skulen skal legge til rette og ufarleggjere samtalen og syte for at han er tilpassa elevens mognadsnivå. Eleven kan ha med seg foreldra eller andre som støtte, eller få dei til å uttale seg på sine vegner. I mange tilfelle er det nødvendig å hente inn meir informasjon om korleis tiltaka har verka. Skulen må vurdere kva for personar som kan gi slik informasjon. Skulen må vurdere informasjonen dei har henta inn om korleis tiltaka har verka, og med bakgrunn i vurderinga må dei tilpasse tiltaka. At dei må tilpasse tiltaka, betyr at dei må endre tiltaka eller setje inn nye tiltak, dersom eleven framleis opplever å ikkje ha eit trygt og godt skulemiljø. Evalueringa kan også føre til at skulen forlengjer tiltak som verkar. 13

Skulen skal setje inn tiltak så lenge eleven ikkje opplever at skulemiljøet er trygt og godt, og det finst eigna tiltak Skulen skal fortsetje med å setje inn tiltak, så lenge eleven ikkje opplever at skulemiljøet er trygt og godt, og det finst eigna tiltak som skulen kan setje inn, jf. opplæringslova 9 A-4 fjerde ledd. Det kan vere tilfelle der aktivitetsplikta er oppfylt, sjølv om eleven og foreldra framleis ikkje er fornøgde med skulemiljøet. Dette vil vere tilfellet dersom skulen har gjort alt det er rimeleg å vente av dei, og skulens planar for vidare tiltak er i samsvar med eit godt fagleg skjønn. Skulen skal informere elevar og foreldre som meiner at skulen ikkje oppfyller aktivitetsplikta om at dei kan melde saka si til fylkesmannen, jf. forvaltningslova 11 og opplæringslova 9 A-9 første ledd. Skulen skal dokumentere kva skulen gjer for å gjennomføre, evaluere og tilpasse tiltak Skulen skal dokumentere det dei har gjort i kvar enkelt sak, og det er ikkje tilstrekkeleg å vise til rutinar eller planar for korleis dei skal oppfylle aktivitetsplikta, jf. opplæringslova 9 A-4 sjuande ledd. Når det gjeld plikta til å setje inn nye eller endra tiltak, er den skriftlege aktivitetsplanen god nok dokumentasjon. 3.1.3 Skuleeigaren skal ha eit forsvarleg system for å vurdere om og følgje opp at skulen oppfyller aktivitetsplikta Skuleeigaren skal skaffe seg informasjon om korleis skulen oppfyller aktivitetsplikta Skuleeigaren skal ha eit forsvarleg system for å vurdere om skulen oppfyller aktivitetsplikta, jf. opplæringslova 13-10 andre ledd. Vidare skal skuleeigaren ha eit forsvarleg system for å følgje opp resultata av desse vurderingane. For at eit system skal vere forsvarleg, må det vere eigna til å avdekkje forhold som er i strid med opplæringslova. Systemet må sikre at skulen set i gang nødvendige og eigna tiltak slik at aktivitetsplikta bli oppfylt. Skuleeigaren kan hente inn informasjon direkte frå skulen eller skaffe seg informasjon på andre måtar. Eksempel er informasjon frå korrespondanse og samtalar med skulen, datasystem og nasjonale undersøkingar. Skuleeigaren skal bruke informasjonen som er innhenta, til å vurdere om skulen oppfyller aktivitetsplikta Skuleeigaren må bruke informasjonen til å vurdere om skulen oppfyller aktivitetsplikta, jf. opplæringslova 13-10 andre ledd. For at vurderingane til skuleeigaren skal vere forsvarlege, må skuleeigaren ha ei riktig forståing av krava i opplæringslova. 14

Dersom skulens praksis ikkje er i samsvar med krava i opplæringslova, må skuleeigaren syte for at skulen endrar praksisen slik at aktivitetsplikta blir oppfylt. Skuleeigaren må setje i verk tiltak eller handlingar som er relevante for å oppfylle aktivitetsplikta. Skuleeigaren skal følgje opp at skulen innarbeider ein ny praksis dersom det er nødvendig Skuleeigaren må følgje opp at skulen endrar praksisen, dersom praksisen ikkje er i samsvar med opplæringslova, jf. opplæringslova 13-10 andre ledd. Skuleeigaren kan sjølv setje i gang tiltak eller be skulen om å setje i gang tiltak sjølv. I begge tilfella må skuleeigaren følgje opp at tiltaka blir gjennomførte i praksis, og at tiltaka fører til at skulen oppfyller aktivitetsplikta. Skuleeigaren skal innhente tilstrekkeleg informasjon ofte nok til å vurdere og følgje opp praksis som ikkje er i samsvar med regelverket Skuleeigaren må vurdere kor ofte og kor mykje informasjon som skal innhentast om korleis skulen tek hand om aktivitetsplikta, jf. opplæringslova 13-10 andre ledd. Kva som er ofte nok, må skuleeigaren vurdere opp mot kor alvorleg og omfattande eit eventuelt brot på opplæringslova vil vere, og konsekvensane brotet har for opplæringa og rettstryggleiken til elevane. Kva som er tilstrekkeleg informasjon, og kva som er ofte nok, vil variere ut frå lokale forhold, til dømes kor detaljerte retningslinjer skuleeigaren har utarbeidd, eller kor stor kompetanse skulen har på eit område. For å ha eit effektivt system må skuleeigaren basere seg på ei risikovurdering, der skuleeigaren avveg sannsynet for brot på aktivitetsplikta opp mot kva for konsekvens brotet på opplæringslova kan få. Dersom brot på opplæringslova kan gå over lang tid utan å bli avdekt, er ikkje systemet til skuleeigaren forsvarleg. 3.2 Fylkesmannens undersøkingar Fylkesmannens vurderingar og konklusjonar er baserte på innsendt skriftleg dokumentasjon, innsendte eigenvurderingar og opplysningar gitt i intervju av skuleeigar, skuleleiinga (rektor, inspektør og rådgjevar), gruppeintervju med lærar frå 1.-4. årssteg, 5.-7. årssteg og 8.-10. årssteg, tilsette med oppgåver på leksehjelp eller SFO, representantar frå foreldre ( FAU og eit utval klassekontaktar) og elevar. Hafslo barne- og ungdomsskule arbeider etter tiltaksmodellen Positiv atferd, støttende lærigsmiljø og samhandling (PALS). PALS er frå starten av basert på den amerikanske modellen School-wide Positive Behavioral Interventions and Support (SWPBIS), utvikla av mellom anna Universitetet i Oregon 7. Føremålet med arbeid etter denne modellen er å utvikle ein positiv skulekultur som styrker elevanes skulefaglege og sosiale kompetanse, samt førebyggje og avhjelpe problemåtferd gjennom proaktive tilnærmingar. 7 PALS, håndbok modul 1, 2017. 15

I den siste håndboka modul 1 (2017) frå Nasjonalt utviklingssenter for barn og unge (NUBU) står det referert til opplæringslova 9a-1, som gjaldt fram til 01.08.2017, der det går fram at alle elevar har rett til eit godt fysisk og psykososialt læringsmiljø som fremjar helse, trivsel og læring. Retten er vidareført i nytt kapittel 9 A i opplæringslova, jf. 9 A-1, 9 A-2 og 9 A-7. Implementering og oppfølging av PALS skal leiast og koordinerast av eit PALS-team på den enkelte skule. På Hafslo har skulen eit Pals-team med ein representant frå småskulen, ein frå mellomtrinn, ein frå ungdomstrinn, ein assistent som jobbar på skule/sfo, rådgjevar, inspektør og rektor. Teamet har faste møter kvar 14. dag. Representantane i teamet tek med seg tema frå PALS-teamet til sine trinnteam og jobbar vidare med det i dei fora. Skulen lagar eit årshjul for PALS-arbeidet. Årshulet gjev tematikkar som vert arbeidd vidare med på årsstega og som kjem til uttrykk på vekeplanane til elevane. Skulen legg opp til halvårsvurdering av arbeidet i plenum. 3.2.1 Plikta til å følgje med og gripe inn, varsle, undersøkje og setje inn tiltak ved mistanke eller kjennskap til at ein elev ikkje har eit trygt og godt skulemiljø. 1.Har alle som jobbar på skulen, kunnskap om at det er elevens subjektive oppleving som avgjer om eleven har eit trygt og godt skulemiljø? Hafslo barne- og ungdomsskule gjennomfører Utdanningsdirektoratets Elevundersøking som er obligatorisk på 7. og 10. årssteg. Skulen gjennomførte undersøkinga på heile ungdomstrinnet hausten 2017. Personalet på skulen har fått opplæring i bruk av ulike kartleggingsverktøy og gjennomførte som følgje av dette i etterkant Læringsmiljøsenterets ikkje anonyme spørjeundersøking Spekter 8 frå 5.-10. årssteg. Resultata vart analysert av skulens PALS-team og analysen vart sendt til kontaktlærarane som nytta Læringsmiljøsenterets intervjumetode Innblikk 9 i oppfølgingssamtale med enkelte elevane. Det går fram av Læringssenterets informasjonsmateriellet at elevsamtalen Innblikk har som føremål å få tak i den enkelte elevs oppfatning, tolking og forklaring på kommunikasjon som føregår i gruppa 10. I intervju med leiing og lærarar kjem det fram at det pedagogiske personalet på skulen har fått informasjon og arbeidd i grupper med det nye regelverket som gjeld elevanes skulemiljø. Først hausten 2017 og deretter i januar 2018. Lærarane på ungdomssteget fortel at dei diskuterte kva dei legg i eit trygt og godt skulemiljø og kom fram til mellom anna at dei «må sjå elevane og ha småsamtalar i kvardagen». Lærarane på småskulesteget fortel at dei har både 8 Spekter er eit ikkje-anonymt digitalt verktøy for lærarar som vert nytta til å avdekkje mobbing og kartleggje læringsmiljøet i en skuleklasse. Undersøkelsen passar elever fra 3./4. klasse på barneskolen til og med videregående skole. Spekter er utvikla av Nasjonalt senter for læringsmiljø og atferdsforskning, med forskingsbaserte spørsmål utarbeida av professor Erling Roland. 9 Metodane i Innblikk er spesielt utvikla for å avdekkje skjult mobbing. Opplysningane som kjem fram gjennom samtale og kartlegging har til føremål å gje informasjon om kven som er pådrivarar i eventuell mobbing, og korleis plaging i så fall vert gjort. 10 «INNBLIKK Et sosialt-analytisk verktøy for å forebygge og avdekke skjult mobbing», side 37 16

gått igjennom det nye regelverket på teammøte og diskutert teikn på at ein elev ikkje har det trygt og godt på skulen. Skulen deltek i den skuleomfattande tiltaksmodellen PALS. Modellen skal sikre at alle tilsette leggjer vekt på positiv involvering og gjev føreseielege reaksjonar på negativ åtferd. Tiltaka skal bidra til å redusere tal elevar med åtferdsproblem og fremje god sosial og skulefagleg læring. 11 Skulen har sendt inn prosedyre for handtering av problemåtferd der det går fram kva den tilsette skal gjere ved alvorleg eller mindre alvorleg problemåtferd. Prosedyren skisserer handlingsalternativ der føremålet er å reetablere forventa åtferd hos eleven. På spørsmål frå Fylkesmannen om korleis dei tilsette får fram elevens subjektive oppleving gjennom PALS modellen forklarar skuleleiinga at Læringsmiljøsenterets Spekter og Innblikk var verktøy dei hadde behov for fordi det gav skulen reiskap der «vi spør elevane og dei fekk svare» ( ) Spekter systematiserer samtalen mellom lærar og elev, slik at det ikkje blir lærarens subjektive meining som styrer samtalen». 2. Sikrar rektor at alle som jobbar på skulen, følgjer med på om elevane har eit trygt og godt skulemiljø, og at dei følgjer spesielt godt med på elevar som kan vere særskilt sårbare? Skulen følgjer med på korleis elevane har det på ulike måtar. Dei nyttar mellom annan Elevundersøkinga, Spekter, Innblikk, utviklingssamtalar, formelle- og uformelle elevsamtalar og loggbøker. Skulen har i tråd med PALS-modellen etablert eit PALS-team som har brei representasjon frå tilsette på dei ulike årsstega på skulen. Teamet skal mellom anna koordinere utviklingsarbeid, tilretteleggje og følgje opp kompetansebygging, vurdere, vedta, planlegge, iverksette og evaluere tiltak på skule-, klasse- og individuelt nivå. Både klasseteam, trinnteam og PALS-team inngår i skulens struktur for å sikre at tilsette på skulen følgjer med på om elevane har det trygt og godt. I kontaktlærarinstruksen som skulen har utarbeidd står det at kontaktlæraren skal sikre at samtlege elevar har eit trygt og godt skulemiljø som fremjar helse, trivsel og læring. I teamleiarinstruksen går det fram at teamleiaren som er representert i PALS-teamet har i oppgåve å lage sakliste der saker til- og frå PALS-teamet alltid skal vere eit tema. Løysingshjulet-vaksen er eit verktøy som skuleleiinga viser til i arbeidet med å strukturere samtalane kring ei elevbekymring som vert teke opp på tema. Skuleleiinga fortel i intervju at det er gjeve føringar for at faglege tilbakemeldingar først og fremst skal formidlast til heimen gjennom den digitale plattforma Visma Flyt, slik at utviklingssamtalen mellom elev, foreldre og skule i større grad skal handle om det sosiale miljøet til eleven. Det kjem fram i intervju med lærarane at dei både nyttar observasjonslogg, snakkar om bekymring for elevar på team, har trena på skanning av uteområdet i friminutt og at dei kan fylle ut ein hendingsrapport 12. 11 Nasjonalt utviklingssenter for barn og unge (NUBU); http://www.nubu.no/hva-erpals/category1129.html 12 Hendingsrapport er knytt til prosedyre for handtering av problemåtferd. Den skal fyllast ut dersom det er observert mindre problemåtferd og eleven, etter at det har blitt minna om kva som er forventa åtferd, ikkje rettar opp åtferda. 17

I skulens tiltaksplan mot mobbing (revidert 2012) står det lista opp ei rekke kjenneteikn på at elevar kan vere utsett for mobbing; endring i åtferd som held seg nær vaksne, vil ikkje ut i friminutt, sjuk utan å vere sjuk, dårlegare skulepresentasjonar m.v. Det går ikkje fram av eigenvurderingane til skuleleiinga og lærarane at rektor har sytt for å gjere alle som jobbar på skulen kjende med kva for forhold rundt ein elev som kan gjere eleven særskilt sårbar. Skuleleiinga skriv «Vi gjer ei vurdering frå sak til sak kor mykje informasjon som skal ut til dei tilsette. Dersom det er naudsynt vert det informert om den aktuelle eleven på morgonmøte måndag, på teamleiarmøte og på assistentmøte.» På spørsmål om dei tilsette er kjende med kva som ligg i omgrepet særskilt sårbar elev og om dette er ei felles forståing på skulen forklarar skuleleiinga at dei har diskutert dette omgrepet, i lag med ein del andre omgrep, i samband med gruppearbeid haust og vinter inneverande skuleår. Skuleleiing gjev døme som livsfasar i familien, skilsmisse, elevar som treng styrking i fag, eller elevar som er tydeleg annleis som døme på tilhøve som kan gjere elevar sårbare. Men skuleleiinga seier òg at «det har vi naturleg i oss, å sjå dette. Eg meiner at dette er noko lærarane er gode på ( ) Dette skal liggje i empatien vår som menneske.» Nokre lærarar viser til at «skilsmissebarn», «barnevernsbarn» eller «barn som kan ha vanskar med å knyte relasjonar» som døme på barn som kan vere sårbare. Andre lærarar fortel at skulen ikkje har laga noko liste eller på annan måte klargjort kollektivt kva som er teikn på ein særskilt sårbar elev. Det går fram av eigenvurderingane til lærarane at dei observerer elevar i friminutta og kan i enkelte tilfelle opprette observasjonslogg for enkeltelevar for å koordinere observasjon over tid. Elles observerer dei åtferdsmønster til eleven, om eleven er trøtt t.d. 3. Syter rektor for at alle som jobbar på skulen, grip inn mot krenkingar som til dømes utestenging, isolering, baksnakking, mobbing, vald, diskriminering og trakassering, dersom det er mogleg? Personalet på skulen har fått orientering om og arbeidd med det nye regelverket for elevanes skulemiljø inneverande skuleår. Alle trinnteama har fått Pedlex sitt hefte om opplæringslova kapittel 9 A som inneheld lovtekst og merknader frå Prop. 57 L (2016-2017). Skuleleiinga skriv i eigenvurderinga at alle tilsette har fått informasjon og skal vere kjende med aktivitetsplikta si. Dei hadde det som tema på planleggingsdagen i august der alle pedagogane og assistentane deltok. I løpet av året har dei hatt det oppe som tema jamleg i personalet. Skuleleiinga har ikkje gjeve opplæring i aktivitetsplikta til reinhaldspersonalet og vaktmeister. I ordens- og åtferdsreglane som gjeld for skulane i Luster per 10.04.2018 står det mellom anna at elevane har rett på å bli behandla på ein ordentleg måte og at lærarar skal gripe inn og reagere mot mobbing. Skuleleiinga skriv i eigenvurderinga at når det gjeld å følgje med har skulen hatt kompetanseheving gjennom å sjå på PALS-film der vaksne lærer å scanne områder, bevege seg og ta kontakt med elevane på ein positiv måte. Skulen har prosedyre for handtering av problemåtferd, der det er sett opp handlingsalternativ ved alvorleg eller mindre alvorleg åtferd. Dersom eleven ikkje rettar seg etter ein «god beskjed» skal det skrivast hendingsrapport som skal leverast til kontaktlærar. I hendingsrapporten skal det registrerast mindre 18

problemåtferd som krangling, uakseptabel språkbruk, kledning, forseintkomming, gløyming med vidare. Større problemåtferd er definert som bruk av våpen, stoff, alkohol, materielle øydeleggingar, tjuveri, løgn, skulking m.v. Skulen har levert inn to anonymiserte hendingsrapportar frå våren 2018 som gjeld at elevane nekta å følgje beskjed på uteområdet. Åtferda hadde gått ut over medelevar og problemløysing/samtale med eleven var konsekvensen. Skulen arbeider mykje gjennom PALS-programmet med korleis elevane skal oppføre seg, dei viser rett åtferd igjennom rollespel og trenar elevane i å seie stopp (STOPP-regelen) når det gjeld forhold som baksnakking, sladder, krenkjande omtale, stygge ord eller digital mobbing. Skuleleiinga fortel i intervju at «Den fysiske krenkinga er synleg, den psykiske krenkinga er meir usynleg. Med sistnemnde er det ein mykje lengre prosess å avdekke.( ) Det skjulte er vanskeleg å sjå, men ser vi det går det an å gripe inn. På spørsmål om korleis skulen avdekker dei usynlege krenkingane forklarar skuleleiinga at lærarane undersøker, scanner og følgjer med. Om læraren blir bedt om det vert det laga loggbok. Dersom det er behov bruker læraren Spekter i den vidare oppfølginga. Nokre lærarar fortel at korleis dei grip inn er avhengig av situasjonen, men at dei grip inn om dei ser noko i friminutta, dei lagar hendingsrapportar som går til kontaktlærar. Særleg synleg verbal utestenging vert registrering i ein hendingsrapport. Alternativet er ein samtale med kontaktlærar og etablering av loggbok for å koordinere observasjonane til involvere lærarar over tid. Andre lærarar fortel at «Skal vi skrive hendingsrapport, så må det vere konflikt. Det er vanskeleg å bevise utestenging, men her bruker vi rollespel for å jobbe med det». Vidare vert det forklart at dei ser på sosiogramma og dersom nokon aldri blir vald, så må dei ta grep. Dersom tilsette grip inn dokumenterer dei situasjonen gjennom hendingsrapportar, observasjonsloggar og melding heim igjennom Visma Flyt. 4. Sikrar rektor at alle som jobbar på skulen, varslar rektor dersom dei får mistanke om eller kjennskap til at ein elev ikkje har eit trygt og godt skulemiljø? Skuleleiinga forklarar i eigenvurderinga at prosedyren for varsling til rektor er at tilsette skal seie i frå til elevens kontaktlærar dersom dei får mistanke eller kjennskap til at ein elev ikkje har eit trygt og godt skulemiljø. Skuleleiinga meiner kontaktlærarane er flinke til å melde i frå vidare til leiinga. Varslingsplikta er omtalt i kontaktlærarinstruksen. Elles skriv skuleleiinga at dei har jamleg kontakt med SFO tilsette. I referat frå møte i samarbeidsutvalet 02.11.2017 står det at medlemmane fekk informasjon om at alle tilsette og vaksne har ei handlingsplikt for å melde frå om tvilsam åtferd. Det kjem fram i intervju med skuleleiinga at rektor har gjeve melding både i haust og i januar at kontaktlærar skal varsle rektor. Rektor ønskjer ikkje at faglærar skal gå direkte til rektor med sitt varsel. SFO-tilsette skal varsle rektor direkte. Det kjem fram i intervju med skuleleiinga at dei ikkje har evaluert ordninga med at faglærar skal gå til kontaktlærar og at kontaktlærar kontaktar rektor. Lærarar på ungdomssteget skriv i eigenvurderinga at dei varslar rektor i alvorlege saker, lærarar på mellomsteget skriv at dei varslar alt etter alvorsgrad og at dei brukar ofte andre instansar først før rektor blir kontakta. Lærarane på 19

barnesteget skriv at kontaktlærar ser på saka først og skaffa seg informasjon og saka. Deretter diskuterer dei med rektor, og med PALS-teamet. Nokre lærarar forklarar seg slik om retningslinjer for forholdet mellom rektor og kontaktlærar i intervju «Vi har ikkje klåre retningslinjer for kva saker som skal løysast på lågas mogleg nivå på skulen, men vi har dialog og døra til rektor er alltid open. Vi har ikkje diskutert kva saker kontaktlærar skal ta opp med rektor. Vi har ikkje diskutert om ei sak kan bli liggande for lenge på kontaktlærarnivå.» På spørsmål om elevar alltid får beskjed om at rektor blir varsla om saka, med mindre det hindrar at varslinga kan skje raskt nok svarer skuleleiinga nei i eigenvurderinga. 5. Sikrar rektor at alle som jobbar på skulen, varslar rektor så raskt som saka tilseier? Vi har tidlegare vist til at rektor har gjeve melding til dei tilsette både i haust og i januar at kontaktlærar skal varsle rektor. Vidare kjem det fram i intervju med skuleleiinga «Skulen har ikkje noko nedskrive på dette, men skuleeigar har laga noko på dette som er på veg, men det er ikkje tatt i bruk per dags dato.» Ei lærargruppe skriv i eigenvurderinga at dei veit at rektor skal varslast ved mistanke om at elevane ikkje har eit trygt og godt skolemiljø. Men dei har ikkje klåre rutinar for dette på noverande tidspunkt. Dei andre lærargruppene har ikkje kommentert dette punktet i sine eigenvurderingar. På spørsmål om rektor følgjer opp at alle som arbeider på skulen varslar rektor så raskt som saka tilseier går det fram av lærarane sine eigenvurderingar at varsling til rektor blir vurdert i frå sak til sak. Ei lærargruppe skriv at sakene blir først forsøkt løyst på kontaktlærarnivå. I alvorlege saker blir rektor informert. 6. Varslar rektor skuleeigaren om alvorlege tilfelle, inkludert tilfelle der skulen ikkje har klart å løyse ei sak? Både skuleleiinga og skuleeigar forklarar i eigenvurdering og intervju at dei har jamleg kontakt om saker der skuleeigar skal varslast. 7. Sikrar rektor at skulen undersøkjer saka når rektor får varsel frå ein som jobbar ved skulen, eller ein elev seier frå om at skulemiljøet ikkje er trygt og godt? Både skuleleiinga og lærarane svarer ja på dette spørsmålet i eigenvurderinga og viser til at det gjennomfører samtale med elev, lærar og foreldre og innhentar naudsynt informasjon. To av lærargruppene har ikkje kommentert dette spørsmålet i eigenvurderinga. I intervju med skuleleiinga kjem det fram at «Eg som rektor har ikkje ein konkret prosedyre på det, det avheng er kva saka gjeld og eg blir einig med kontaktlærar om handlingsplanen vidare i kvar enkelt sak.( ) Det viktigaste er å få løyst ting på lågast mogleg nivå, 99 prosent av sakene blir løyst på klasse- eller teamnivå.» Ei lærargruppe forklarar i intervju at «Om elevane ikkje har endra åtferd på tross av at vi har gått igjennom PALS-rutinane 13, så kan vi ta det opp på PALS-teamet. ( ) Om nokon blir mobba så blir det skrive ein hendingsrapport. Er det veldig alvorleg tek vi tak i det med ein gong, er det av mindre alvorleg karakter så legg 13 Prosedyre for handtering av problemåtferd. 20

vi merke til det slik at eleven får ein sjans til å endre åtferda. Fortsett det over tid skriv vi ein hendingsrapport.» Når det gjeld spørsmålet om undersøkinga alltid får fram bakgrunnen for elevens oppleving viser skuleleiinga til Spekter og samtale med elev og foreldre, medan ei lærargruppe viser til tilbod om samtaler med tilsette på skulen, helsesøster, PALSteam og Snapgruppe. To lærargrupper kommenterer ikkje dette spørsmålet i eigenvurderinga. Ei lærargruppe seier i intervju «Vi kan bli flinkare til å systematisere. Vi har ikkje heilt klåre rutinar for når vi skal bruke sosiogram.» I intervju med foreldrerepresentantar vert det forklart at dei trur og håpar at skulen alltid ville undersøkt saka om det vart varsla at ein elev ikkje hadde det trygt og godt. Det vert lagt til «Eg veit at det er nokre foreldre som har slitt med å få igjennom deira elev si sak.» 8. Sikrar rektor at skulen undersøkjer saka snarast? Både skuleleiinga og lærarane svarar ja på dette spørsmålet i eigenvurderinga utan å kommentere dette nærare. Vi finn ingen klår framgangsmåte for undersøking når rektor får eit varsel. Det går ikkje fram noko om dette i kontaktlærarinstruksen. På spørsmål om skulen ville ha reagert raskt når dei får eit varsel gjev foreldrerepresentantar uttrykk for at det vil avhenge av alvorsgraden av saka, ein forelder seier vidare «Det er mitt inntrykk at det er ikkje alltid skulen reagerer raskt.» 9. Sikrar rektor at eleven får uttale seg om kva som skal vere innhaldet i aktivitetsplanen? I eigenvurderinga går det fram at skulen ikkje har laga ein aktivitetsplan 14. Ut frå eigenvurderingane kan vi lese at skulen har ein intensjon om at eleven skal få uttale seg om innhaldet i ein aktivitetsplan, men det er ikkje uttrykt ein klar framgangsmåte. Det går heller ikkje fram korleis rektor arbeider for å følgje dette opp i praksis. 10. Sikrar rektor at skulen set inn eigna tiltak dersom ein elevs rett til eit trygt og godt skulemiljø ikkje er oppfylt? Skulen har ein tiltaksplan mot mobbing som har som føremål å både førebyggje, avdekke og løyse ein mobbesituasjon. Planen skisserer aktuelle tiltak om mobbing vert avdekka. I eigenvurderingane skildrar skuleleiinga og nokre lærargruppe døme på generelle tiltak som aktivitetsfriminutt, vennegrupper, eller opplegg med Barnevakten i elev- og foreldregruppa. Andre viser til døme på opplæringstilbod som Inn på tunet eller samtaler, inspeksjon eller logg. Skulen nyttar frå tid til anna «Sjekk inn-sjekk ut skjema». Desse skjema kan bli brukt i samband med korrigering av åtferda til enkeltelevar over ein kort periode. I eit anonymiserte døme ser vi at vekemålet for ein elev var «Eg kan konsentrere meg om meg sjølv». Føremålet var at eleven skulle trene og eigenvurdere om han 14 Fylkesmannen har bedt skulen lage ein aktivitetsplan for ein elev i 2018. Skuleeigar har sendt inn ein aktivitetsplan, som seinare vart oppdatert. 21