Taubruer Leik med tau Utvikla av Friluftsrådet for Ålesund og omland ved Christer Lundberg Nes, fagleiar aktivitet. - 1 -
Forord Dette kompendiet vart skrive då Friluftsrådet for Ålesund og omland vart invitert til ei nettverkssamling arrangert av Salten friluftsråd og Polarsirkelen friluftsråd, for å kurse deltakarane i bruk av taubruer. Denne metoden for å lage til taubruer er utarbeida av Friluftsrådet for Ålesund og omland for både å ha ein lærerik aktivitet med tau og ein introduksjon til klatreutstyr. Vanleg klatring eller nedfiring/rappellering på inneveggar, eller ute i klatrefelt, krev spesialkompetanse* frå den som sikrar. Klatring og nedfiring med sikring er dessverre ofte pasifiserande for borna fordi det i regelen fører til at borna må stå i kø for å vente på sin tur. *Spesialkompetanse innan klatring og nedfiring: Sikrar må ha godkjenning frå Norges klatreforbund/norsk Fjellsportforum eller Norske tindevegledere. Taubruene bygg på sunn fornuft i forhold til tryggleik og krev ikkje spesialkompetanse. Heftet skisserer enkle taubruer som faktisk fungerer og som aktiviserer om lag alle borna på ein gang! Borna er med på å sette opp taubruene sjølve! Dei er enkle å sette opp og ta ned, og relativt trygge. Men det er viktig at du les teksten om tryggleik! For tilbakemelding på taubruer, tryggleik, utstyr og metodar så kan du sende epost til fagleiar@online.no Volda 24.10.08 Christer Lundberg Nes - 2 -
Viktig om tryggleik Taubruene som det står om i dette kompendiet er laga ved å nytte ei forenkla metode med 3-skåra talje. Utstyret og metodane er henta frå klatring og redning i alpint terreng. For å gjere det enklare å sette opp og ta ned taubruene så er det tatt bort nokre knutar og svært viktige sikringsprinsipp. Den beskrevne metoda i kompendiet er difor kun til midlertidige taubruer som skal bli tatt opp og ned same dag og med ufarleg fallunderlag! Ufarleg fallunderlag er relativ flatt og mjukt underlag utan innlysande farlege store steinar, røter, stubbar og spisse greiner/stubbar. Det er ikkje krav til fallunderlag for denne type midlertidige leikekonstruksjonar som er sett opp i naturen men du har eit tryggleiksansvar med bruk av sunn fornuft. Når taua er stramma opp og festa i samsvar med metoden i dette kompendiet, vil all last på tauet henge i klemknutetauet. Denne knuten vil gli ved for stor last eller om den er lagt feil. Difor vil taubruene i regelen gradvis bli slakkare om lasta er for stor. Dersom lasta er for stor og knuten glir sakte, vil det forårsake varme gjennom friksjon og tauet kan smelte. Det er ein av grunnane til at ufarleg fallunderlag er så viktig. Klemfare og kveling I all bruk av taukonstruksjonar med born skal du vere klar over kvelingsfare. Unngå opningar som er slakke, men som kan stramme seg om nokon brukar tauet. Unngå opningar som er slik at det er mogleg å stikke inn hovudet inn. Ver av same grunn forsiktig med opne løkker i enden av tau. La aldri borna ta tau og slynger rundt halsen. Ver og forsiktig og klar over klemfare der tau og eller slynger kryssar kvarandre. -Spesielt gjeld dette om du set opp taubruene i ein X (tips siste side) Tips til vedlikehald: Når tau og slynger vert vått så heng det opp til tørk Tau og slynger vert fortare utslite om det vert brukt når det er skite. Vask tauet når det vert skite og gjerne i maskin på kald fin vask og med litt Milo. NB! Tauet likar ikkje å bli kveila som ein hageslange eller leidning i fine rundingar! Pass difor på at når du legg saman tauet så brettar du det berre fram og tilbake utan å lage rundingar. Oppbevar utstyret slik at det ikkje vert utsett for sterk varme, direkte sollys eller kjemikaliar. Karabinarane kan, om dei vert trege, smørast med litt tynn olje i leddet og så tørkas godt reine. Unngå søl og overflødig olje på tau og slynger. Skift ut eller kutt tau, slynger og band ved synlige skader. - 3 -
Tau og slynger kutter du best med ein spesial taukuttar. Men du kan også surre sportstape rundt tauet og skjære av midt i sportstapeområdet med ei god saks eller kniv med rifleteblad. Husk å brenne endane godt etterpå. Utstyr For å lage ei taubru så treng du: 2 stk statiske tau ca 10 m lange og diameter ca 10 mm 4 slynger ca 120 cm lange 6 stk skrukarabinarar 2 stk klemknuteslynge laga av 6 mm statisk tau Generelt Du lager taubruene ved å lage to identiske stramme tau. Eit til å stå på og eit til å halde i. Start alltid med å lage til det tauet du skal stå på, og lag det du skal halde i etterpå. Då kan du stå på det første tauet for å finne rett høgde og gjere det enklare å henge opp det andre tauet som du skal til å holde i. Linnea (14 mnd) i fri leik på taubru. - 4 -
1) Lag 8-talls knuten på eine enden av tauet Legg tauenden dobbel. Legg den doble enden over handa mot kroppen. Ta enden under tauet og stikk enden ut av løkka som har blitt danna. Viktig: Alle knuter skal ha ein ende/tamp som er 10 ganger så lang som diameteren til tauet. Vi brukar 10 mm tau så enden skal vere minst 10 cm. Den ferdige 8-tallsknuten. 2) Fest ei slynge til det eine treet På tynne tre legg du slynga ei ekstra runde rundt treet. På tjukke tre legg du berre slynga ein enkel gang rundt treet. - 5 -
3) Fest på skrukarabin og 8-tallsknuten Bildet viser eit tynt tre med slynga ein ekstra gang rundt treet. Skrukarabinen er festa til slynga og 8- tallsknuten er lagt inn i skrukarabinen. Skru igjen! 4) Fest ei slynge rundt det andre treet. 5) Fest på skrukarabin i slynga og legg tauet gjennom skrukarabinen og skru igjen. Bildet viser eit litt tjukt tre der slynga er lagt ein enkel gang rundt treet. Skrukarabinen er festa til slynga og tauet lagt inn i skrukarabinen som er skrudd igjen. 6) Fest ein klemknute på tauet Legg tauet i skrukarabinen og skru igjen! Ein meter eller to (eller meir avhengig av lengda på taubrua) frå det siste treet fester du ein klemknute. Hold fast i knuten i klemknuteslynga og snurr klemknuteslynga rundt taubrutauet til du så vidt klarar å stikk knuteenden i klemknyteslynga gjennom løkka ved enden. Stram ved å dra i knuten i klemknuteslynga og rydd klemknuten slik at den ser fin ut. - 6 -
7) Stram opp taubrua Du har no laga ei 3-skåra talje og det er berre å stille seg bak treet og dra til Når taubrua er stram, så legg du tauet tre runder rundt treet i høgde med slynga. Viktig: Unngå unødig slakk i taubrusystemet. Prøv å la det sjå så ryddig og fint ut som råd! Dess nærmare tauet med tre runder ligg slynga som held tauet, dess mindre slakk er det i systemet! 8) Bind av taubrutauet med dobbelt halvstikk Avbindinga er svært enkel. Du har allereie laga ei friksjonsavbinding av taubrutauet. Det betyr at det aller meste av drakreftene i taubrutauet heng fast på friksjonen rundt treet og det er nesten ikkje kraft/drag igjen på enden som vi bind av. Enden bind vi av med eit dobbelt halvstikk rundt taubrutauet. Dobbel halvstikk er ein rotasjonsknute når du lager knuten går du heile tida same veg rundt. Legg enden over taubrutauet og fortsett rundt slik at du kan ta igjen enden på innsida av tauet (mot treet) Fortsett med enden over taubrutauet men hold ei opning på kryss-punktet. Ta igjen enden på undersida av taubrutauet og stikk den framover igjen gjennom opninga på kryss-punktet. - 7 -
Leikeprinsipp Det stimulerar til meir leik dersom det er mogleg å bevege seg rundt omkring mellom fleire taubruer, tre og andre konstruksjonar utan å vere i bakken. Borna bør alltid få val når dei leiker når du kjem til enden av ei taubru så bør du få eit val om du vil gå til høgre eller venstre. Dess fleire val dess kjekkare; ei enkel taubru eller ei vanskelig som går vidare til same staden? kombiner gjerne taubruene med slengtau. Når Friluftsrådet reiser rundt til skuleklasser og barnehagar med taubruene, så har vi med 5 sett taubruer slik at vi kan lage ein firkant med ein diagonal i midten. Då er det mogleg å gå rundt heile konstruksjonen eller ta snarveien midt i. Det skal for alle borna vere noko dei tør og noko dei ikkje tør eller mestrar. Med taubruer så kan du auke vanskegrada ved å: Auke høgda over bakken Auke avstanden mellom det tauet du står på og det tauet du held i Ha så stor avstand mellom tauet du står på og tauet over deg at du kun kan holde deg i rottehaler som heng ned. Auke avstanden mellom og/eller lengda på rottehalene La taua krysse kvarandre som ein X, men ver då obs på klemfare i krysset. Bildet til venstre klemknute som rottehale for å halde i. Bildet til høgre - viser taubru i X. - 8 -