Forfall skal meldast til telefon eller e-post: Vararepresentantane møter kun etter nærare avtale.

Transkript

1 Kvinnherad kommune MØTEINNKALLING Utval Formannskapet Møtedato Møtestad Kulturhuset Husnes Møtetid 10:00 - Kl : Inge André Utåker, Region sjef Norled kjem for dialog om ferjesambandet til og frå Kvinnherad. Forfall skal meldast til telefon eller e-post: post@kvinnherad.kommune.no Vararepresentantane møter kun etter nærare avtale. Kvinnherad kommune side 1

2 SAKLISTE Saksnr Innhald PS 2012/108 Budsjett 2013, økonomiplan og handlingsplan saldert grunnlag frå rådmannen. PS 2012/109 Ledige stillingar pr september 2012 PS 2012/110 Sal av Tofte skule, godkjenning av tilbod PS 2012/111 Søknad om tilskot til TV-aksjonen Amnesty Internasjonal PS 2012/112 Halsnøytunet - store driftsproblem med heis PS 2012/113 Plan for psykisk helse i Helse Fonna. høyrings uttale frå politisk handsaming PS 2012/114 Godkjenning av planstrategi for valperioden PS 2012/115 Sal av grunn til parkering for naustområde 199/6 Thormodsæter Landamarka. Kvinnherad kommune side 1

3 Saksframlegg Kvinnherad kommune Saksmappe Saksbehandlar 2011/ Kjell Odd Nygård Saksgang Saksnr Utval Møtedato 2012/108 Formannskapet Budsjett 2013, økonomiplan og handlingsplan , saldert grunnlag frå rådmannen. Innstilling frå rådmannen: Saldert grunnlag blir å nytte i formannskapet sitt vidare budsjettarbeid. Saksutgreiing: I tråd med årshjulet har ein utarbeidt saldert grunnlag til budsjett 2013, økonomiplan og handlingsplan Jfr. vedlegg. Tidlegare er saldert grunnlag først blitt fremja når forslag til statsbudsjett ligg føre. Dette for at inntektssida skal bli mest mogeleg korrekt. Når ein denne gongen vel å fremje saldert grunnlag før ein veit eksakt storleik på overføringane frå staten, er årsaka mellom anna følgjande: - Kommunen har store økonomiske utfordringar som gjere at utgiftene, tenestetilbodet og talet på tilsette må reduserast sjølv om inntektene skulle bli litt høgare enn rekna med. - Tidlegare overskridingar må dekkast inn så raskt som mogeleg, og eventuell inntektsauke ut over det som ligg i kommuneproposisjonen kan difor ikkje nyttast til driftsauke. - Signal frå finansministeren tyder på at overføringane til kommunane neppe blir høgare enn det som er tilrådd i kommuneproposisjonen. - Det budsjettarbeidet som våren 2012 enda ut i revidert budsjett og økonomiplan vil medføre store endringar i Kvinnherad, og difor er det viktig at det politiske arbeidet blir ført vidare utan unødvendig opphald. Med rask fremjing av grunnlag til budsjett, økonomiplan og handlingsplan vonar ein å oppnå slik kontinuitet. I saldert grunnlag ser ein tilbake i tid for å få betre forståing av stoda i dag. Vidare blir status analysert, og ein ser litt på dei komande utfordringane. Deretter blir så vel inntekter som utgifter fastlagt. Her nyttar ein seg av dei tal som ligg i kommuneproposisjonen, mellom anna med deflator på 3,0 % og 10,1 mill. kr i ekstra auke av dei frie inntektene. Rammene til verksemdene for 2013 blir redusert med 1,0 mill. kr i høve til det som er vedteke i revidert budsjett og økonomiplan. Årsaka er at tilskotet til motorkrossbana ikkje blir ført vidare. Kvinnherad kommune side 1

4 I tråd med budsjettgrunnlaget er alle verksemdene i ferd med å utarbeide detaljbudsjett. Når dei ligg føre vil det bli lagt fram budsjettkommentarar frå alle verksemdene. Også andre kommentarar som kjem inn vil bli lagt fram for formannskapet. I tillegg vil det i nødvendig grad bli utarbeidt revidert grunnlag når statsbudsjettet ligg føre. I økonomiplanen har ein i tråd med signal frå sentralt hald redusert deflatoren til 2,75 %. Lønsveksten blir senka til 3,0 % medan prisveksten ligg fast på 2,0 %. I tillegg har ein valt å vere optimistisk ved at ein har lagt inn ekstra statleg styrking av kommuneøkonomien på 0,25%. Til tross for dette må rammene til verksemdene reduserast ytterlegare med 5,6 mill. kr i 2014 og 16,1 mill. kr i Då har ein ikkje teke omsyn til at budsjettoverskriding og inntektssvikt i 2012 må dekkast inn i åra som kjem. Årsaka til reduksjonen er forventa svikt spesielt i konsesjonskraftinntektene, samt det faktum at kommunen framleis er avhengig av store årlege inntekter frå kraftfondet. Skal økonomien bli berekraftig må denne avhengigheita reduserast til eit minimum. Det kan ein oppnå ved å minke budsjettert avkasting frå fondet og ved å byggje opp eit kraftig driftsfond. Skal ein oppnå dette vil det ikkje vere nok med endra skulestruktur. Som KOSTRA-tala viser må det i tillegg gjennomførast omfattande grep innan pleie og omsorg som gjere at kostnad pr. brukar bli meir lik samanliknbare kommunar. I gjeldande økonomiplan er det lagt inn tilnærma investeringsstopp. Dette blir ført vidare, men grunna behova innan vatn og avløp blir det her lagt inn investeringar i tråd med rammeplanane som no ligg føre. Handlingsplanen er blitt meir tilpassa den økonomiske stoda til kommunen. Her er det behov for ein meir omfattande revisjon, men den kan først skje når langsiktig del av kommuneplanen er klar. Uttale frå Eldrerådet: Uttale frå Rådet for dei funksjonshemma: Økonomisk konsekvens: Går fram av grunnlaget. Miljømessig konsekvens: Går fram av grunnlaget. Vedlegg: Saldert grunnlag til Budsjett 2013, Økonomiplan og Handlingsplan side 2 Kvinnherad kommune

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

34

35

36

37

38 Saksframlegg Kvinnherad kommune Saksmappe Saksbehandlar 2012/ Gunn Berit Sandnes Fosse Saksgang Saksnr Utval Møtedato 2012/109 Formannskapet Ledige stillingar pr. september 2012 Innstilling frå rådmannen: Formannskapet godkjenner at følgjande stillingar vert lyste ut: 1. Hatlestrand Oppvekstsenter, barnehagen - 40 % auke i assistentstilling, mellombels 2. Husnes ungdomsskule - 23,72% (10t/v) auke i assistentstilling, mellombels 3. Tiltak og tenester for barn og unge 100% helsesøster, fast 4. Husnessona 100% vernepleiar, vikariat Saksutgreiing: I kommunestyremøte den vart det vedteke at alle ledige stillingar skal leggjast fram for formannskapet for godkjenning før eventuell utlysing. Felles plan for prosessar knytt til omstilling og nedbemanning, vedteken i administrasjonsutvalet , ligg til grunn for alt arbeid med endring og nedskjering som vil berøra tilsette og brukarar. Rådmannen har ansvar for å ivareta at dette arbeidet vert gjennomført innafor rammer som ivaretek lov- og regelverk, både arbeidsrettslege og etiske. Etter at behov for vidareføring av stilling er kartlagt, og det er sjekka ut om det finst faste tilsette som har lovbestemt førerett, jamfør saksframlegg om ledige stillingar august, har verksemdsleiarar lagt fram desse stillingane for rådmannen, saman med grunngjeving(sjå vedlegg): 1. Hatlestrand Oppvekstsenter, barnehagen - 40 % auke i assistentstilling 2. Husnes ungdomsskule - 23,72% (10t/v) auke i assistentstilling 3. Tiltak og tenester for barn og unge 100% helsesøster 4. Husnessona 100% vernepleiar, vikariat Stilling nr 1 og 3 vert lyst ut som mellombels i samråd med HTV Fagforbundet, stillingane vil verta vurdert saman med HTV ved årskifte, og vil verta nytta til omplassering eller gjort faste då. Kvinnherad kommune side 1

39 Uttale frå Eldrerådet: Uttale frå Rådet for dei funksjonshemma: Økonomisk konsekvens: Miljømessig konsekvens: Vedlegg: 4 stk notat frå verksemdsleiarar med grunngjeving for utlysing stilling side 2 Kvinnherad kommune

40

41

42

43

44 Saksframlegg Kvinnherad kommune Saksmappe Saksbehandlar 2011/ Grethe Sandvik Saksgang Saksnr Utval Møtedato 2012/110 Formannskapet Sal av Tofte skule, godkjenning av tilbod Innstilling frå rådmannen: 1. Kvinnherad Formannskap godkjenner bod på kr ,- frå Eide Marine Eiendom A/S. 2. Rådmannen får fullmakt til å gjennomføre salet. Saksutgreiing: Kvinnherad Formannskap vedtok at eigedommen gnr 196 bnr 12, Tofte skule skulle leggjast ut for sal. Salet skulle gjennomførast med utlysning på den opne marknaden på grunnlag av tilstandsrapport. Innkomne tilbod skulle leggjast fram for Formannskapet for avgjerd. Med bakgrunn i vedtak frå Kvinnherad Formannskap blei det bestilt boligsalgsrapport for Tofte skule, utført av autorisert frittståande og uavhengig takstmann. Skulen blei utlyst på den opne marknaden 4. mai 2012 ved annonse i finn.no, lokal-avisa, på Kvinnherad kommune si heimeside, og på fleire nettsider. Det blei tilbode og halde visning for alle inntressentar. Budrunden starta med eit bud på kr ,-, og vart avslutta med høgaste bud på kr ,- frå Eide Marine Eiendom a/s. Dei vil nytte skulen som kontorplass for ingeniørar dei har bruk for til bedrifta i Høylandsbygd. Budet på kr ,- er høgaste bod, etter at eigedommen har lagt for sal på den frie marknaden i tre månader. Sal av eigedommen til dette positive formål vil føre til mange nye arbeidsplassar og ny aktivitet i den nedlagte skulen. Vi vil difor rå til at Formannskapet godkjenner bodet frå Eide Marine Eiendom a/s, og at rådmannen får fullmakt til å gjennomføre salet. Uttale frå Eldrerådet: Uttale frå Rådet for dei funksjonshemma: Økonomisk konsekvens: Salet vil tilføre kommunen kapital og mange nye arbeidsplassar, og redusere driftsutgiftene for kommunale eigedommer. Miljømessig konsekvens: Kvinnherad kommune side 1

45 Saksframlegg Kvinnherad kommune Saksmappe Saksbehandlar 2012/ Mette Guddal Saksgang Saksnr Utval Møtedato 2012/111 Formannskapet Søknad om tilskot til TV-aksjonen Amnesty Internasjonal Innstilling frå rådmannen: Formannskapet løyver kr. 1,- pr. innbyggjar til TV-aksjonen Amnesty Internasjonal Pengane skal nyttast til utgifter den lokale nemnda har i samband med førebuing av aksjonen og resten av tilskotet går til sjølve aksjonsføremålet. Dekning: Saksutgreiing: Frå TV-aksjonen 2012 Amnesty Internasjonal, fylkeskomiteen, har vi motteke oppmoding om tilskot til aksjonen. Formannskapet har ved tidlegare aksjonar løyvt kr. 1,- pr innbyggjar. Summen skal gå til diverse utgifter den lokale nemnda vil få i samband med førebuing av aksjonen og resten av tilskotet går til sjølve aksjonsføremålet. Uttale frå Eldrerådet: - Uttale frå Rådet for dei funksjonshemma: - Økonomisk konsekvens: - Miljømessig konsekvens: - Vedlegg: Søknad motteke Kvinnherad kommune side 1

46 Kvinnherad kommune AUG. +_ U off Sakshr Saksbeh i32 Kop() Kvinnherad kommune v/ Ordfører Synnøve Solbakken Rådhuset 5470 ROSENDAL 21.OKTOBER 2012 AMNESTY INTERNATIONAL TV-AKSJONENnn< TV-AKSJONENNRKAMNESTY INTERNATIONAL OPPFORDRINGTIL BIDRAG TV-aksjonen er NRK sin årlege innsamlingsaksjon, og er blitt eit felles møtepunkt for dugnad og frivillig innsats i Noreg. Søndag 21. oktober går årets aksjon av stabelen, og vi vonar at de også i år ønskjer å støtte TV-aksjonen med eit økonomisk bidrag. Pengane frå NRK sin TV-aksjon 2012 går til Amnesty sitt arbeid med å styrke menneskerettane til millionar av menneske over heile verda, eit arbeid organisasjonen har drive i over femti år. Slagordet for TV-aksjonen 2012 er «Stå opp mot urett», noko som også speglar Amnesty si støtte til fridomskampen til modige menneske som blir knebla, forfølgde og torturerte når dei forsvarer ytringsfridomen. Amnesty vil i ei rekkje land intensivere arbeidet med å etterforske og dokumentere overgrep, undervise i menneskerettar, fremje rettane til kvinner og minoritetar, jobbe for å få lauslate ulovleg fengsla personar, og stille overgriparar til ansvar. Gi eit bidrag! Kommunane er dei viktigaste støttespelarane for TV-aksjonen, og vi ønskjer med dette å be dykk om eit økonomisk bidrag til årets aksjon. Dersom kommunen allereie har løyva pengar ber vi dykk om å sjå bort frå denne oppmodinga. Dersom de ønskjer å støtte TV-aksjonen, kan de nytte følgjande kontonummer: Merk innbetalinga med kommunenamn og postnummer. Informasjon om løyva pengesum kan sendast til fylkesaksjonsleiar, Åse Schytte, så tidleg som mogleg før aksjonsdagen 21.oktober, og helst innan 5.oktober. Dermed sikrar vi at pengesummen blir med på oversikta for dykkar kommune på TVaksjonssendinga. Åse Schytte kan kontaktast på hordaland tvaks'onen.no eller / Vi vonar at de også i år ønskjer å støtte TV-aksjonen. Beste helsing e_ 1/4 (( Åse Schytte Fylkesaksjonsleder Hordaland TV-aksjonen NRK Amnesty International, Org. Nr: Innsamlingskonto ,

47 Saksframlegg Kvinnherad kommune Saksmappe Saksbehandlar 2012/ Grete Nesheim Saksgang Saksnr Utval Møtedato 2012/112 Formannskapet Halsnøytunet - store driftsproblem med heis Forslag til vedtak: 1. På grunn av store driftsproblem med heisen på Halsnøytunet så vert det løyvd kr ,- til opp gradering av heisautomatikken. 2. Prosjektet vert innarbeid på budsjettet for Saksutgreiing: Heisen på Halsnøytunet har hatt svært mange driftsavbrot og vært eit problemområde heilt frå den vart installert med bygginga i Dette fører til vanskar for dei som skal drifte Halsnøytunet, sjå notat frå verksemdsleiar Halsnøytunet (vedlegg). Det har vært lagt ut mykje pengar til reparasjonar for å halde den i drift. Sjølv med reparasjonar så er den så ustabil at ein berre bør bruke den til vareheis no. Leverandøren av heisen er gått konkurs dette fører bl.a. til at ein ikkje får tak i reservedeler til den. For å få heisen i forsvarleg drift og at Halsnøytunet er tent med den, så må det til ei større opp gradering. Det vil seie skifte ut automatikken med bl.a. ny heisstyring, noko som vil gje stabil drift, betre økonomi og tryggleik. Denne opp graderinga er stipulert til å ha ein kostnad på ca. kr ,- og det er ikkje midlar til denne opp graderinga på budsjettet. Uttale frå Eldrerådet: Uttale frå Rådet for dei funksjonshemma: Økonomisk konsekvens: Miljømessig konsekvens: Vedlegg: Notat frå verksemdsleiar Halsnøysona Kvinnherad kommune side 1

48 Konsekvensar av drifts problem med heis på Halsnøytunet side 2 Kvinnherad kommune

49 Notat om konsekvensar av drifts problem med heis på Halsnøytunet Heisen vart installert i samband med bygginga av Halsnøytunet i Den går frå inngangsområdet i 1 etasje til 2 og 3 etasje og dekkjer behova for alle dei 4 stadene det bur pasientar. Det er i tillegg ein gamal heis mellom Rehabiliteringsavdelinga som ligg i 3 etasje og Skjerma avdeling som ligg i 2 etasje. Denne heisen vert lite brukt. Personalet spring fortare i trappene og pasientane skal som regel til eller frå 1 etasje om dei har behov for heis. Heisen har hatt mange driftsproblem og i juni 2012 var det eit alvorleg avvik. Heisen fall frå 2 til 1 etasje med døra open. Dette kunne ha medført alvorleg personskade og skal ikkje være mogleg. Pasientane satt fast i heisen i 25 min og var svært oppskaka då dei kom ut. Heisen stod stille i påvente av reperasjon i 10 dagar i juli Fleire reparatørar jobba i mange dagar for å få den i gang og vi er nå informert om at den går på en reserve løysning og at vi må pårekne at den kan stoppe igjen. Dette skaper ein utrygg situasjon både for personalet og pasientane. Heisen nyttes dagleg til mellom anna desse formåla. 1. Forflytte pasientar som bur i leilegheiter i 2 etasje som no er ubemanna til 3 etasje i samband med måltid og sosiale treff. Dei dagane me ikkje hadde heis måtte det være ekstra personell på jobb slik at me kunne servere måltid i begge etasjar. Det var berre ein pasient i 2 etasje som kan gå trapper på eigen hand. 2. Frakte boss frå 3 og 2 etasje til 1 etasje 3. Frakte mat frå 1 etasje til 2 og 3 etasje 4. Frakte utstyr mellom avdelingane 5. Sjuke transport ( ambulanse) 6. Frakte kle og forbruksvarer frå lager i 1 etasje til avdelingane. 7. Følgje pasientar til lege 8. Frakte utstyr som personløfter o.s.v. mellom avdelingane ( om ikkje må ein investera i utstyr til kvar etasje) 9. Frakte pasientar frå 3 etasje til bad i 2 etasje. 10. Frakte pasientar frå 2 og 3 etasje til sosiale aktiviteter i Kantina i 1 etasje 11. Transport for pårørande og andre besøkande til og frå avdelingane. Konklusjon: Ein er heilt avhengig av heis for å ha effektiv drift. Ein må kunne stole på at heisen er i forsvarlig stand og at den er driftssikker. Anne T Rørdal Verksemdsleiar Halsnøysona

50

51 Saksframlegg Kvinnherad kommune Saksmappe Saksbehandlar 2012/ Gunn Tove Petterteig Saksgang Saksnr Utval Møtedato 2012/113 Formannskapet Kommunestyret Plan for psykisk helse i Helse Fonna. - Høyrings uttale Innstilling frå Rådmannen: - Kvinnherad kommune finn mykje positivt i planen. Det er bra med robuste fagmiljø og at ein satsar på polikliniske og ambulerande team som kan bistå kommunane. At ein satsar på brukarstyrte senger ved Distrikts psykiatriske senter (DPS) er førebyggjande og til god hjelp for Kvinnherad kommune. - For Kvinnherad kommune er det viktig med ein akutt post knytt til Valen sjukehus. - Kommunen meinar at Tverrfagleg spesialisert rusbehandling (TSB) med rehabilitering/ habilitering burde vore meir fokus på i planen. Saksutgreiing: For å vise at planen også omfattar eit tilbod til pasientar som er avhengige av rusmidlar er det ønskeleg å kalle planen Plan for rus og psykisk helsevern Barne og ungdomspsykiatrien (BUP) Kvinnherad kommune meinar det er rett å styra mot eit robust og sterkt fagmiljø. Dette er viktigare enn reiseavstand når det gjeld innlegging. Rådmannen meinar det er bra at den polikliniske verksemda som blir utført ved BUP blir styrka. For Kvinnherad kommune er det viktig at eit slikt poliklinisk tilbod blir gitt så nær brukaren som mogeleg. For pårørande er det viktig at ein får koma raskt til når det viser seg at barnet/ ungdommen har behov for utreiing/ behandling eller når situasjonen heime ikkje lenger er tilfredstillande og ny eller endra behandling bør setjast i verk. Kvinnherad kommune opplever at terskelen for å koma til poliklinisk, er høg. Kvinnherad kommune side 1

52 For Kvinnherad er det viktig at Helse Fonna kan tilby døgnopphald i vanskelege saker. Desse sakene er få, men viktige for kommunen å få hjelp i. Det kan dreie seg om medikament tilpassning, endring på medikament eller ved evaluering av behandling. Vi ser at samhandlinga mellom kommunen og BUP kunne vore betre og det er viktig at ein legg opp til gode samhandlingsarenaer slik at kommunen og BUP får ein felles forståelse for eventuelle problem. Vaksen psykiatri Sjukehusnivå For Kvinnherad kommune er det viktig at det er ein akutt post knytt opp mot kvart sitt sjukehus med dei styrker det omfattar. Det kan dreia seg om pasientar som treng ekstra ressursar for å bli stabiliserte, eller som treng tvangstiltak for å koma over den akutte krisa. Distrikt psykiatriske senter (DPS) Kvinnherad kommune ser svært positivt på at ein skal oppretta brukarstyrte senger og ambulant verksemd i alle Distrikt psykiatriske sentera (DPS) i Helse Fonna. Brukarstyrte senger er eit tiltak som har vist seg å vera førebyggjande og ei god hjelp for kommunane. I planen er det sagt lite om funksjonsfordeling mellom DPSa, for kommunen er det viktig at dei alle har utreiingskompetanse på relativt vanlege sjukdommar. ECT- behandling (Elektrokonvulsiv terapi) blir gitt pr. i dag i Haugesund. Våre pasientar må då reise til Haugesund og overnatte for å få ein slik behandlingsserie. Kvinnherad kommune ser svært positivt på at også Stord Sjukehus blir gjort i stand til å utføra denne behandlinga, slik planen legg opp til. For Kvinnherad kommune sine innbyggjarar betyr dette at behandlinga kan skje poliklinisk og folk kan bu heime medan dei får behandlinga. Planen skisserar eit sjukdomspanorama som viser at psykisk helse og rus er aukande. Og at det er spesielt blant unge mellom 16 og 24 år, at alkohol blant eldre er i vekst og at legemiddelassistert rehabiliterte tenester er aukande. Den seier også noko om auke i depresjon og angst. For Kvinnherad kommune er det viktig at tenestene i spesialist helsetenesta er i stand til å møta desse endringane. Tverrfagleg spesialisert rusbehandling (TSB) Bergen har etablert eit rusakutt tenestetilbod med avrusning og stabilisering. Dette tilbodet har vist seg å vera vellykka. Helse Fonna bør vurdera å sjå til Bergen for å utvikla eit liknande tilbod. I dag vel Kvinnherad kommune, jf. pasienten sin rett til fritt sjukehusval å tilvise pasientar til Bergen då dei mellom anna kan tilby meir saumlause behandlingstiltak i form av akutt avrusing og stabiliseringsopphald for denne pasientgruppa. Ei av dei store utfordringane i høve rusbehandling er at det ikkje plass umiddelbart når pasienten er motivert for behandling. Ein blir ståande på ei venteliste og når ein endeleg får plass, er motivasjonen borte. Lange ventelister og liten kapasitet på avrusning fører til unødig lidingar for ei pasientgruppe som vert svært sjuke og der fleire ikkje greier å nyttiggjera seg behandlinga den dagen slikt tilbod ligg føre. Kvinnherad kommune saknar eit behandlingsopplegg i TSB der rusmeistring vert jobba aktivt med. For kommunen er det også viktig at pasientane får relevant behandlingsplass innan rimeleg tid. Mangel på særleg akutt avrusing og stabiliseringsopphald gjer at kommunen tilviser pasientar til Helse Bergen og elles kjøper denne type tenester hjå private aktørar utanfor kommunen. TSB rehabilitering/ habilitering har mest nytteverdi når pasienten er motivert og har vore gjennom eit behandlingsopplegg som styrker pasienten sin rusmeistring og vidare eit tett samhandlande fokus mellom pasient spesialisthelsetenesta og kommunen for side 2 Kvinnherad kommune

53 støtte til å fremje tilhøyrsle, sjølvstende og meistring av eige liv. Kvinnherad kommune synest planen kunne fokusert meir på dette feltet og spesielt sidan dette blir eit område i vekst. Med fokus på brukar brukarperspektivet - rusmeistring med det det inneber som behandlingstilnærming - og tett samarbeid med kommunen for vidare støtte og oppfølging etter endt behandling er avgjerande. Eit slikt tilbod ville vore svært teneleg for Kvinnherad om det blei lagt til Valen sjukehus eller til Folgefonn DPS. Sidan dette er ein rus- og psykiatriplan saknar Kvinnherad kommune at det også vert vist til Nasjonale og regionale føringar, mellom anna Stortingsmelding nr.30 -Se meg Ytre Sunnhordland samhandlingsteam (YSS) er eit svært godt tilbod og hjelper kommunane godt. Kvinnherad kommune meinar dette hadde vore ein god modell for alle DPSa. Alderspsykiatri Kommunane treng i større grad koordinert/spesialisert hjelp i høve til eldre med kombinerte rus/ demensproblem. Der det har vore eit langvarig rusproblem med alkohol som igjen gjer at personen misser fysiske, kognitive og mentale funksjonar og vert tidleg (60-70 år gamle) hjelpelause/demente på alle måtar i kvardagen sin. Det er difor viktig at alderspsykiatrien har kompetanse til å hjelpa kommunane på dette området. Det er også viktig når kommunane sender ein pasient til utreiing og det blir nødvendig med fleire spesialiserte sjukehus undersøkingar, at det då er alderspsykiatrisk eining som vidaresender pasienten til andre undersøkingar (somatikk). Kvinnherad kommune ønskjer å understreka viktigheten av dette. Det er viktig at gode samhandlingsarenaer blir etabler i kommunane med demensteam og sjukeheimslegane slik at vi får ein felles forståing for våre arbeidsområde. Konklusjon Kvinnherad kommune finn mykje positivt i planen. Det er bra med robuste fagmiljø og at ein satsar på polikliniske og ambulerande team som kan bistå kommunane. At ein satsar på brukarstyrte senger ved alle DPSa er førebyggjande og til god hjelp for Kvinnherad kommune For Kvinnherad kommune er det viktig med ein akutt post knytt til Valen sjukehus. Kommunen meinar at TSB med rehabilitering/ habilitering burde vore meir fokus på i planen. Uttale frå Eldrerådet: Uttale frå Rådet for dei funksjonshemma: Økonomisk konsekvens: Miljømessig konsekvens: Kvinnherad kommune side 3

54 Vedlegg: side 4 Kvinnherad kommune

55 Plan for psykisk helsevern Helse Fonna HF, Juni 2012

56

57 Innhald 1. Innleiing 6 2. Mål Mål for psykisk helsevern Mål med plan psykisk helsevern 9 3. Bakgrunn Nasjonale og regionale føringar Nasjonalt Regionalt Bakgrunn for plan psykisk helsevern Psykisk helsevern og tverrfagleg spesialisert rusbehandling Økonomi Arbeidet med plan psykisk helsevern Bakgunn Mandat i prosjektdirektivet Framtidsbilete Leveransar og hovudoppgåver Organisering, sentrale omsyn og metode Situasjon Epidemiologi Utvikling Befolkningsgrunnlag Sjukdomspanorama Lokalisering, tenestetilbod og transporttider Lokalisering Transporttider får ulike delar av Helse Fonna til DPS og sentralsjukehus Strategisk endring Prinsipielle endringar på overordna nivå Sentraliserte vs. desentraliserte tenester Endringar som følgje av forsking Fagleg innhald Sentrale føringar Robuste fagmiljø Fokusområde Forsking og utdanning av helsepersonell Brukarmedverknad og opplæring av pasientar og pårørande 32

58 Vår visjon: Fremme helse og livskvalitet

59 6.5. Organisering av tenestetilbodet Sjukehus organisering og dimensjonering DPS organisering og dimensjonering BUP organisering og dimensjonering Ambulant verksemd Kommune Tiltak pr. behandlingslinje Erfaringsbaserte endringar BUP Bakgrunn Tiltak Allmennpsykiatri Bakgrunn Tiltak Alderspsykiatri Bakgrunn Tiltak Psykose Bakgrunn Tiltak Sikkerheit Bakgrunn Tiltak Nevropsykologi og PPU Bakgrunn Tiltak Akuttpsykiatri Bakgrunn Tiltak Rus Bakgrunn Tiltak Overordna tiltak Vedlegg Vegkart for implementering 46

60 HELSE FONNA Plan for psykisk helsevern 1. Innleiing Arbeidet med å utarbeide ein samla og heilskapleg plan for psykisk helsevern var vedteke av styret i Helse Fonna HF i oktober Intensjonen med denne langsiktige planen er å leggje grunnlaget for eit berekraftig tenestetilbod i strategiperioden fram mot Planen omfattar også tilbodet til pasientar som er avhengige av rusmiddel. Ein plan for psykisk helsevern er nødvendig for å sikre kvalitetsmessige gode tilbod til pasientar og pårørande, og ein formålstenleg bruk av ressursar innan feltet. Helse Fonna har valt å leggje rus inn under psykisk helse vern. I andre delar av spesialisthelsetenesta ser ein ofte eit tydelegare skilje mellom psykisk helsevern og rus. Klinikk for psykisk helsevern i Helse Fonna må såleis rette seg etter nasjonale og regionale planar både på området psykisk helsevern og rus, og sjølv sørgje for at føringar vert integrerte i plan arbeidet, og at oppgåver og ansvar vert fordelte mellom medisinsk klinikk og klinikk for psykisk helsevern, synleggjort gjennom ein tverrfagleg rusplan. Det krev eit godt samarbeid med medisinsk klinikk i gjennomføringa av planen. Hausten 2010 vart det gjort ein ekstern gjennomgang av klinikk for psykisk helsevern. Rapporten etter gjennomgangen peika bl.a. på at klinikken stod fram fragmentert og lite einskapleg, og at det var utfordrande å etablere gode fagmiljø på tvers av seksjonane. Rapporten peika også på svake punkt knytt til seksjonen sin interne kontroll. For å handtere dei områda som vart identifiserte i gjennomgangen, vart det våren 2011 etablert eit forbetringsprogram med fleire delprosjekt som hadde til formål å forbetre fagleg nivå og intern kontroll ved klinikken. Forbetringsprogrammet involverte ei rekkje leiarar og medarbeidarar på tvers i klinikken, og det er gjort ei rekkje forbetringar og endringar som følgje av dette programmet. I arbeidet med plan psykisk helsevern har det vore viktig med ei brei for ankring og at ein tek vare på den positive forventninga og endringsviljen som finst i klinikken. Effekten av ei fullt implementert samhandlingsreform er vanskeleg å vurdere på noverande tidspunkt. Ei kjend utfordring er knytt til finansiering: Kommunane sitt ansvar for finansiering av utskrivingsklare pasientar, og med finansiering av behandlingar i spesialisthelsetenesta, gjeld inntil vidare berre somatikk. Samstundes er rusbehandling og psykisk 6

61 7

62 HELSE FONNA Plan for psykisk helsevern helse frigjort frå kravet om å etablere eit kommunalt tilbod om døgnopphald. Plan psykiatri har forsøkt å ta med i berekninga den usikkerheita som er knytt til samhandlingsreforma. Sentralt i arbeidet med plan psykisk helsevern har vore behovet for å etablere ein robust plan, som også evnar å tåle endringar i omgjevnaden. Plan psykisk helsevern har til formål å stake ut ei retning for psykisk helsevern og rus i Helse Fonna, som er berekraftig og i tråd med noverande og framtidige rammefaktorar. Arbeidet har vore fokusert på pasientane og behov for tenestetilbod. Dette har lagt føringar for korleis Helse Fonna skal organisere, dimensjonere og strukturere tenestetilbodet. Planen inneheld konkrete tiltak på kort sikt, og strategiske endringar og fokusområde på lengre sikt. Plan psykisk helsevern er ei operasjonalisering av nasjonale og regionale føringar for psykiatriområdet, og legg til rette for ei vidare berekraftig utvikling av klinikk for psykisk helsevern i Helse Fonna. I arbeidet med plan psykisk helsevern er det lagt til grunn eit omfattande faktagrunnlag om pasientgruppene som vert behandla i Helse Fonna. Det er eit viktig prinsipp at det er samanheng mellom pasientgrunnlag og kvalitet. Plan psykisk helsevern strekkjer seg langt fram i tid til Målet er å sikre trygge og nære helsetenester for alle som bur i regionen. Endringar på sjukehusa og DPS-a i Helse Fonna skal gjerast innanfor dei øko nomiske rammene som til kvar tid er tilgjengelege, og erfaringar ein har gjort som følgje av tiltaka i planen. I etterkant av planarbeidet er det naudsynt å arbeide vidare med dei arealmessige og organisatoriske ut fordringane i helse føretaket. Plan psykisk helsevern gjev ikkje ei fullstendig oversikt over Helse Fonna sitt totale tenestetilbod innan psykiatri og rus, men viser retning for dei sentrale behandlingslinjene og innhaldet i sjukehus og DPS fram mot Planen er utarbeidd ut frå kjende føresetnader i 2012; ved endringar i grunnlaget vil det føre til nye vurderingar av helsetilbodet innan psykisk helsevern og rus. Plan psykisk helsevern skal gjere Helse Fonna i stand til å gje gode helsetenester som tek vare på befolkninga sine behov i komande strategiperiode. Ein skal ha fokus på kvalitet, tilgjenge og best mogleg ressursutnytting. 2. Mål 2.1. Mål for psykisk helsevern Helse Fonna HF har som visjon å «Fremme helse og livskvalitet». Plan for psykisk helsevern har med utgangspunkt i visjon og verdiar i føretaket, sentrale føringar og Helse Fonna sin strategi identifisert nokre sentrale mål for arbeidet i klinikken: 8

63 HELSE FONNA Plan for psykisk helsevern Klinikken skal ha ein anerkjent kunnskapsbasert kvalitet. Klinikken skal vidareutvikle oppgåvefordeling som verkemiddel for kvalitetsheving. Pasientar og pårørande skal oppleve god kommunikasjon, informasjon og brukarmedverknad. Klinikken skal ha ei tydeleg og handlekraftig leiing, der med arbeidarane og leiarane tek ansvar og skaper gode resultat. Klinikken skal ha ein effektiv og føreseieleg pasientflyt i heile behandlings kjeda, med samordning av ressursane internt og i sam handling med primærhelsetenesta og samarbeidspartnarar i spesialist helsetenesta. Klinikken skal vere kjenneteikna ved stor grad av openheit og kon ti nuerleg forbetringsfokus. Klinikken skal evne å gje eit einsarta tilbod til alle pasientar i regionen Mål med plan psykisk helsevern Plan psykisk helsevern skal vere ein heilskapleg plan for heile ansvarsfeltet, knytt til tenestetilboda for pasientgrupper som har psykiske lidingar og eller er rusmiddelavhengige. Målet med plan psykisk helsevern er at han legg føringar for korleis Helse Fonna skal vidareutvikle fagleg gode, tilgjengelege, likeverdige og effektive tenester i eit berekraftige fagmiljø. Planen skal byggje på nasjonale helsepolitiske mål og føringar, på før ingane frå Helse 2020 og regional plan for psykisk helse, på Helse Fonna sin strategiske plan og på føresetnad om at løysingane skal kunne etablerast innanfor dei rammene som eigar stiller til rådvelde. Planen må ha eit perspektiv som balanserer det langsiktige med det kortsiktige. Planen må trekkje linjene for korleis tenestetilbodet til dei aktuelle pasient gruppene skal utviklast på lang sikt, samtidig som den må ta vare på behovet for tiltak som også skal ha rask effekt. 3. Bakgrunn 3.1. Nasjonale og regionale føringar Nasjonalt Stortingsmelding nr. 25 ( ) «Åpenhet og helhet. Om psykiske lidelser og tjenestetilbudene» dannar bakgrunnen for den nasjonale opptrappingsplanen for psykisk helse, jf. st.prp. nr. 63 ( ) «Om opptrappingsplan for psykisk helse », som seinare vart forlengd til Planen er følgd opp av nasjonale styresmakter, blant anna i rundskriv, styringssignal i styrings- og oppdragsdokument og ved jamlege vurderingar av utviklinga. 9

64 HELSE FONNA Plan for psykisk helsevern Det er også utarbeidd fleire rettleiingar og tiltaksplanar for å understøtte overordna mål og hovudtiltak i opptrappingsplanen. Dei viktigaste er: Distriktspsykiatriske senter med blikket vendt mot kommunane og spesialiserte sjukehusfunksjonar i ryggen (IS-1388,2006), rettleiar for vidareutviklinga av DPS Du har komme til rett stad (IS-1358, 2006), rettleiar for etablering av ambulante team i psykisk helsevern Rettleiar for poliklinikkar i psykisk helsevern for barn og unge (IS-1570) Brukarmedverknad psykisk helsevernfeltet. Mål, tilrådingar og tiltak i opptrappingsplanen for psykisk helse (IS-1315, 2006) Pårørande ein ressurs. Rettleiar om samarbeid med pårørande innan psykiske helsetenester (IS-1512) Tiltaksplan for redusert og kvalitetssikra bruk av tvang i psykisk helsevern (IS-1370, 2006) Tiltaksplan for pårørande til menneske med psykiske lidingar (IS-1349, 2006) Frå bekymring til handling. Ein rettleiar om tidleg intervensjon på rusområdet (IS-1742, 2009) Nasjonal faglig retningslinje for utredning, behandling og oppfølging av personer med samtidig ruslidelse og psykisk lidelse ROP-lidelser (IS-1948, 2011) Regionalt Strategiplanen helse 2020 I Helse 2020 er visjon, mål og strategi og handlingsplanar for Helse Vest samla. Planen legg føringar for utviklinga av pasienttilbodet innanfor spesialist helsetenesta for alle innbyggjarane i regionen. Visjonen: Fremme helse og livskvalitet Verdiane: Respekt i møte med pasienten Kvalitet i prosess og resultat Tryggleik for tilgang og omsorg Måla i strategiplanen: Trygge og nære sjukehustenester Heilskapleg behandling og effektiv ressursbruk Framtidsretta kompetanseorganisasjon Helse 2020 legg vekt på at arbeidet med å styrkje tenestetilbodet til per sonar med psykiske lidingar skal vidareførast etter 2008 i tråd med nasjonale føringar, og på at kvalitet og effektiv organisering er viktige element. 10

65 11

66 HELSE FONNA Plan for psykisk helsevern Regional plan Styret for Helse Vest RHF vedtok i 2004 ein regional opptrappingsplan for psykisk helse. Planen bygde mellom anna på den nasjonale opptrappingsplanen for psykisk helse for Sjølv om den nasjonale opptrappings planen gjekk ut i 2008, står dei overordna måla og verdigrunnlaget frå opptrappingsplanen framleis ved lag. I 2011 reviderte og oppdaterte ein den regionale planen med eit tids perspektiv frå 2011 til Den regionale planen for psykisk helse vidare fører intensjonane i opptrappingsplanen for psykisk helse og tek omsyn til dei føringane som til no er komne fram i samhandlingsreforma. Regional plan set mål og tiltak for psykiatriområdet for helseregionen, og legg føringar for utvikling og mål for alle helseføretaka i Helse Vest. Den regionale planen peikar særleg på følgjande: Tilbodet til barn og unge må først og fremst bli gjeve som polikliniske tenester med dagtilbod, ambulante tenester, samt rettleiing og samarbeid med andre samarbeidspartnarar. I tilbodet til vaksne må det framleis vere fokus på å styrkje DPS-a med personell og kompetanse, samt å utvikle gode pasientforløp i nært samarbeid med dei kommunale tenestene. Sjukehusa må få meir spesi aliserte oppgåver, og dei må støtte opp under og avlaste DPS-a når oppgåvene vert for krevjande. Det er samtidig viktig at omlegginga i retning av meir bruk av dagtilbod, polikliniske og ambulerande tenester må halde fram. Samarbeidet med avtalespesialistane må betrast. Arbeidet med å redusere tvangsbruk må styrkjast. Det vert vist til eigen plan for redusert og rett bruk av tvang. Tilbodet til eldre med psykiske lidingar må styrkjast ved DPS-a. Det bør i større grad nyttast ambulerande tenester i nært samarbeid med kommunane. Pasientane må verte kartlagde for rusmisbruk. Pasientar som har behov for det, må møte eit integrert og samanhengande tenestetilbod, som tek omsyn til både den psykiske lidinga og rusproblemet. Det vert vist til den regionale planen for tverrfagleg spesialisert rusbehandling (TSB). Rekruttering og kompetansebygging er sentrale oppgåver i alle helseføretaka. Over tid har det vore størst vanskar med å rekruttere legespesialistar/psykiatrar; særleg barne- og ungdomspsykiatrar. Det er sett i gang eit eige regionalt prosjekt for å sikre god rekruttering av lege spesialistar til barne- og ungdomspsykiatrien. Klinisk praksis må framleis styrkjast gjennom meir forskingsbasert kunnskap. Forsking vil kunne vere ein viktig del av kvalitetssikringa av utgreiing og behandling i helseføretaka. 12

67 HELSE FONNA Plan for psykisk helsevern Styringsdokument Helse Vest har i styringsdokument for 2012 lagt nokre overordna mål for psykiatri: Omstillinga innanfor psykisk helsevern vert vidareført, slik at DPS-a vert prioriterte og sette i stand til å ta vare på allmennpsykiatriske funksjonar, m.a. akuttfunksjonar gjennom døgnet. Pasientar/brukarar får eit heilskapleg tilbod på eit nivå som best mogleg kan leggje til rette for meistring og eit normalt liv, dvs. at tilbodet som hovudregel skal gjevast på kommune- og DPS-nivå. Sjukehusa utfører oppgåver som berre kan utførast på sjukehusnivå, dvs. sikkerheitsavdelingar, lukka akuttavdelingar og enkelte avgrensa spesialfunksjonar. Psykisk helsevern er i størst mogleg grad basert på at det skal vere frivillig (redusert bruk av tvang). Psykisk helsevern har eit ansvar for behandling og oppfølging av personar med samansette lidingar. Styringsdokumentet vil også gje mål for psykisk helsevern og rus årleg. Det vil vere sentralt for Helse Fonna å etablere tiltaksplanar på kort sikt for å nå dei årlege måla, og rapportere på dei aktuelle styringsparametrane Bakgrunn for plan psykisk helsevern Psykisk helsevern og tverrfagleg spesialisert rusbehandling Styret for Helse Fonna handsama i sak 86/08 revisjon av føretaket sin strategiplan for åra Revisjonen bygde m.a. på den regionale strategiplanen Helse I den reviderte planen for føretaket vart det særleg peika på fire pasientgrupper som skulle ha eit særleg fokus: Psykisk sjuke og rusmiddelavhengige Spesialisthelsetenester for eldre Habilitering og rehabilitering Prehospitale tenester Det store arbeidet med å utvikle ein heilskapleg plan for det somatiske helse tilbodet i Helse Fonna adresserte mange av utfordringane knytt til dei nemnde pasientgruppene. Samtidig har det ikkje vore gjennomført eit syste matisk og heilskapleg planarbeid rundt vidareutvikling av tilbodet til psykisk sjuke og rusmiddelavhengige pasientar. Desse føringane er med på å gje støtte til Helse Fonna sitt eige ynske om å vidareutvikle tenestetilbodet til desse pasientgruppene på ein framtidsretta måte. Det er naturleg å utarbeide ein heilskapleg plan for å sikre ytterlegare utvikling og kvalitet i tenesta. 13

68 HELSE FONNA Plan for psykisk helsevern For ein gjennomgang av tidlegare planar for psykisk helsevern i Helse Fonna HF viser ein til: Plandokument for psykiatrisk klinikk, Helse Fonna HF 2004 Plan for psykisk helsevern, Helse Fonna HF 2008/ Økonomi Helse Fonna vil leggje til rette for heilskapleg behandling og effektiv ressursbruk til beste for både pasientar og tilsette. Innbyggjarane skal for dei vanlegaste lidingane få behandling nær der dei bur. Det vil i plan perioden vere viktig for helseføretaket å prioritere innanfor vedtekne budsjett rammer for å sikre pasienttilbod og investeringsbehov. Dei økonomiske rammene for psykiatri og rusområdet i langtidsbudsjettet gjer det nødvendig å justere eksisterande drift i høve til budsjett. Langtidsbudsjett er lagt inn som føring i arbeidet med plan psykisk helsevern. Tiltaksplan som følgjer av plan psykisk helsevern må gjennomførast i samanheng med den årlege budsjettprosessen der dette er relevant. Helse Fonna utarbeidde våren 2012 ein ny arealplan. Arbeidet og resultata av arealplanen vil påverke klinikk for psykisk helsevern i planperioden, men det er i planarbeidet ikkje gjeve føresetnadar knytt til arealplanen. 4. Arbeidet med plan psykisk helsevern 4.1. Bakgrunn Arbeidet med plan psykisk helsevern vart vedteke av styret i oktober 2011 i styresak 78/11. Styresaka la føringar for innhaldet i arbeidet. Arbeidet med å utarbeide plan psykisk helsevern vart vedteke organisert som eit prosjekt. Blant anna på grunn av skifte av administrerande direktør i føretaket, vart oppstarten av prosjektet noko forseinka. Styringsgruppe og prosjektgruppe vart etablert i februar Styringsgruppa godkjende prosjektplanen formelt Mandat i prosjektdirektivet Framtidsbilete Prosjektet skal utarbeide ein heilskapleg plan for heile ansvarsfeltet knytt til tenestetilboda for pasientgrupper som har psykiske lidingar og/eller er rusmiddelavhengige. Planen skal leggje føringane for korleis Helse Fonna skal vidareutvikle fagleg gode, tilgjengelege og effektive tenester i berekraftige fagmiljø. Arbeidet skal byggje på nasjonale helsepolitiske mål og føringar, på føringane frå Helse 2020 og regional plan for psykisk helse, på Helse Fonna sin strategiske plan, og på føresetnad om at løysingane skal kunne etablerast innanfor dei rammene eigar stiller til rådvelde. Planen skal, på 14

69 HELSE FONNA Plan for psykisk helsevern ein faktabasert måte, vere bygd på transparente og etterprøvbare argument og omfatte alle relevante dimensjonar rundt det framtidige tenestetilbodet. Planen må ha perspektiv som balanserer det langsiktige med det kort siktige. Han må trekkje linjene for korleis tenestetilbodet til dei aktuelle pasientgruppene skal utviklast på lang sikt, samtidig som han må ta vare på behovet for tiltak som også skal ha rask effekt Leveransar og hovudoppgåver Sluttproduktet frå prosjektet er ein plan psykisk helsevern, dvs. ein grunngjeven strategi- og handlingsplan for perioden Tiltaksplanen skal vere operasjonell og konkret i forma, både for dei tiltaka som det vil ta lang tid å realisere og dei tiltaka som kan setjast i verk raskt. Prosjektet skal avdekkje og systematisere dei føringane som påverkar Helse Fonna HF som følgje av regional plan for psykisk helse, Helseregion Vest, Prosjektet skal analysere tenestebehov som kan forventast innan psykisk helsevern i Helse Fonna basert på objektive kriterium i perioden fram til Her må ein støtte seg på forenkla demografiske fram skrivingar, hovudlinjer i historiske behandlingstal, nasjonale og regionale krav osv. Prosjektet skal gjennom plan psykisk helsevern svare på kva struktur og organisering som er formålstenleg i forhold til behova som ein for ventar vil komme innan psykisk helsevern fram til Organisering, sentrale omsyn og metode Prosjektet vart organisert slik: Styret i helse fonna Prosjekteigar Konst. adm. dir Olav Klausen Styringsgruppe Klinikkdirektør Marianne L. Anderssen Prosjektleiar Seksjonsleiar Kenneth Eikeset Ekstern referansegruppe Prosjektgruppe 15

70 HELSE FONNA Plan for psykisk helsevern Prosjektet har hatt ei brei samansett prosjektgruppe med representantar frå klinikken, tillitsvalde samt brukar- og pårøranderepresentant. Klinikktillitsvald og føretakshovudverneombod har sete i styringsgruppa saman med representantar frå klinikken og sjukehusleiinga. Legitimitet, forankring og innsyn har vore sentrale omsyn i prosessen, og i gjennomføringa har brei involvering og eigarskap vore førande prinsipp for å underbyggje dette omsynet. Reint prosessuelt har det vore tre sentrale hovudsteg: Arbeidsseminar for alle behandlingslinjer med fokus på fagleg innhald i tenester, organisering av tenester og dimensjonering av tenester. På seminara har det vore ekstern innleiar, og deltakinga har vore god. Prosjektgruppa utarbeidde alternative modellar for fagleg innhald, organisering og dimensjonering av tenester. Dette har vore gjennomført i to steg. Steg 1: sentralisert modell (1) desentralisert modell (2) Steg 2: ein tredje modell det beste frå sentralisert og desentralisert modell Presentasjon og kvalitetssikring av modellar på felles samling for seksjonsleiarar, funksjonsleiarar, klinikkoverlege, klinikkpsykolog, seksjons overlege, seksjonspsykolog, styringsgruppa, prosjektgruppa, kvalitetsrådgjevar og referansegruppa. I tillegg har utkast til plan vore sendt på høyring til ekstern referansegruppe og vore gjenstand for felles drøfting med tillitsvalde og AMU (skjer etter høyringsfrist). Det er føreteke justeringar i planen i tråd med tilrådingane frå høyringsuttalane. Denne planen byggjer i utstrakt grad på kvalitetssikra modell som igjen byggjer på innspel, råd og erfaringar frå arbeidsseminara. I alle fellessamlingar har dei ytre rammene for planen vore fokusert, til dømes epidemiologi, pasientbehov, føringar på klinikken, økonomi, kompetanse og befolkningsgrunnlag. 1 Ein sentralisert modell vil seie at hovudtyngda av tenestetilbodet er lokalisert der hovuddelen av befolkninga bur innanfor opptaksområdet til Helse Fonna 2 Ein desentralisert modell vil seie at tenestetilbodet er geografisk spreidd innanfor opptaksområdet til Helse Fonna. 16

71 HELSE FONNA Plan for psykisk helsevern Vidare har det vore viktig med ein så open prosess som mogleg. Dokumentasjon frå m.a. prosjektdirektiv, prosjektplan, planverk og føringar og arbeidsseminar har vore lagd ut på intranett. Det har òg lagt til rette for innspel til plan og prosess via «forslagskasse» på intranett. Denne har vore nytta. Gjennomføringsperioden har vore relativt kort, og prosessen kan oppsummerast slik: Kartleggje overordna rammer og føringer Arbeidsmøte med alle behandlingslinjer i klinikken Utarbeide modellar i prosjektgruppa Presentasjon av alternative modellar Ω Ω Ω Ref. gr. - høyring Styringsgruppe aksepterer prosjektleveringa Drøfting m. tillitsvalde Sender endeleg utkast til styret i Helse Fonna Dei sentrale omsyna for tilnærminga i prosjektet kan oppsummerast slik: PasientanE Økonomi Epidemiologi Befolkning Samhandling Infrastruktur Kompetanse 1. Fagleg innhald i tenestene Pasientbehov og tenester kvalitet og likskap 2. Organisering av tenestene Effektiv Tilgang på kompetanse Befolkningsgrunnlag 3. Dimensjonering av tenestene Rett dimensjonering på rett nivå Pasientbehov har vore utgangspunktet for prosjektet. For kvar behandlingslinje har fagleg innhald i tenester, organisering av tenester og dimensjonering av tenester vore vudert. Desse vurderingane har skjedd i lys av føringar og rammevilkår for klinikken, som til dømes økonomi, epidemiologi osv. Prosjektet har ikkje utarbeidd eigne data knytt til føringar og rammevilkår, men nytta kjelder og data som ligg føre, til dømes Samdata. Jamfør vedlegg for referansar og kjelder. 17

72 HELSE FONNA Plan for psykisk helsevern 5. Situasjon 5.1. Epidemiologi Utvikling Det er grunn til å rekne med at store samfunnsmessige helseutfordringar framover vert depresjon, angst og rusmiddelmisbruk, jf. st.prp. nr. 1 ( ). Verdas Helseorganisasjon reknar med at den samla belastninga med uførleik og tidleg død som følgje av depresjon, vil auke, og at psykiske lidingar i 2020 vil vere den viktigaste årsaka til den totale sjukdomsbelastninga i vestlege land. Psykiske lidingar medfører nedsett arbeidsevne og høgt sjukefråvær. Ifølgje Folkehelseinstituttet (FHI) resulterer psykiske lidingar i fleire tapte arbeidsår enn alle andre sjukdommar. Uførepensjon vert innvilga ved yngre alder for psykiske lidingar enn for somatiske sjukdommar. Dette heng saman med at dei fleste psykiske sjukdomstilfella debuterer innan 30-årsalderen. Undersøkingar tyder på at om lag ein sjettedel av den vaksne befolkninga til kvar tid har ei psykisk liding og/eller eit rusproblem. Psykiske lidingar kostar det norske samfunnet om lag 40 mrd. kroner pr. år i form av trygdeutgifter, behandlingsutgifter og sosiale utgifter. Demografiske data tilseier ein auke i den eldre delen av befolkninga, noko som inneber eit auka behov for alderspsykiatriske helsetenester Befolkningsgrunnlag og utvikling i Helse Fonna Den eldre delen av befolkninga i Helse Vest er venta å auke sterkt i tida framover. Dette er i tråd med prognosane på landsbasis. Det er vidare forventa ei skyving av busetjinga frå små til større kommunar med omsyn til tal innbyggjarar. Som vi ser av tabellen nedanfor, er det forventa ei befolkningsutvikling på 17 prosent i Helse Fonna frå Helseføretak % endring alle aldrar % endring i gruppa Helse Stavanger Helse Bergen Helse Fonna Helse Førde Helse Vest % 90 % % 66 % % 62 % ,10 % 50 % % 70 % Tabell 1. Forventa befolkningsutvikling etter helseføretak. Forventa prosentvis endring fram mot 2030, både samla for alle aldersgrupper og for gruppa 67 år og eldre. Berekninga er gjennomført med utgangspunkt i folketal frå SSB (Statistisk sentralbyrå) pr og tal for befolknings framskrivingar fram mot

73 HELSE FONNA Plan for psykisk helsevern Tendensen på kommunenivå i Helse Fonna Som tabell 2 viser, befolkningsutvikling på kommunenivå, er det venta sterkast auke i dei folkerike kommunane. Mens kommunar som Vindafjord, Etne, Fitjar og Kvinnherad vil kunne forvente seg ein låg vekst, er det forventa negativ befolkningsvekst i Suldal, Sauda, Tysnes, Jondal, Odda og Ullensvang. Kommune %-vis endring alle aldrar * 1149 Karmøy 1106 Haugesund 1134 Suldal 1135 Sauda 1145 Bokn 1146 Tysvær 1160 Vindafjord 1151 Utsira ,90 % ,10 % ,4 % ,7 % ,60 % ,10 % ,90 % ,70 % 1216 Sveio 1211 Etne 1219 Bømlo 1221 Stord 1222 Fitjar 1223 Tysnes 1224 Kvinnherad 1277 Jondal 1228 Odda 1231 Ullensvang ,50 % ,90 % % ,70 % ,70 % ,50 % ,20 % ,10 % ,40 % ,30 % 1232 Eidfjord ,60 % Tabell 2. (* utrekna: 2010 = A, 2025 = B. Differansen mellom B-A = D/A*100). 19

74 HELSE FONNA Plan for psykisk helsevern Sjukdomspanorama Psykisk helsevern og rus Folkehelsa reknar at ca. halvparten av befolkninga vil verta ramma av ei psykisk liding i løpet av livet. Det finst ikkje tydelege haldepunkt for at førekomsten av psykiske lidingar og plager har auka, men fleire enn tidlegare får behandling. (3) Prosent ÅR Kjønn samlet alle voksne (16+ år) Kjønn samlet, år Kjønn samlet, år Kjønn samlet, år Kjønn samlet, år Kjønn samlet 75+ år Tabell 3. Insidensutvikling (utviklinga i tal nye registrerte tilfelle) av psykiske lidingar pr innbyggjarar i perioden fordelt på aldersgrupper. (4) Som tabell 3 viser, er det særleg i aldersgruppa år ein finn størst auke i insidensutvikling. Om dette er uttrykk for ein reell auke eller indikasjons stilling på eit lågare nivå, betre avdekkingsevne eller betre registre ring, er førebels usikkert. Viss dette er uttrykk for ein reell auke, medfører det behov for ytterlegare styrking av helsetenester innan psykisk helsevern for barn og unge. Ifølgje Folkehelsa har ca prosent av alle barn mellom 3 og 18 år nedsett funksjon på grunn av symptom på psykiske lidingar som angst, depresjon og åtferdsforstyrringar. Av desse vil ca. halvparten (8 prosent) ha så alvorlege symptom at det oppfyller krava til ein psykiatrisk diagnose. På bakgrunn av denne situasjonen vil det vere naturleg å sjå nærare på aldersskiljet mellom Barne- og ungdomspsykiatri (BUP) og vaksenpsykiatri (VOP) Behovet for spesialisert kompetanse i helsetenesta. Ein status-, trend- og behovsanalyse fram mot Helsedirektoratet, 02/

75 HELSE FONNA Plan for psykisk helsevern Det er også venta ein auke av depresjon og angst, delvis som følgje av eldre befolkning (5), men også generelt i befolkninga (6). Psykiske problem er ei vesentleg årsak for om lag ein fjerdedel av dei personane i yrkesaktiv alder som står utanfor arbeidslivet i Noreg (7). I 2020 vil psykiske lidingar vere den viktigaste årsaka til sjukdomsbelastning i vestlege land, og WHO reknar med at den samla belastninga med uføre og for tidleg død på grunn av depresjon vil auke. Depresjon kostar samfunnet tre fire gonger meir enn kvar av dei mest alvorlege sinnslidingane, høvesvis schizofreni og bipolar liding, og tre gonger så mykje som sjølvmord og alvorlege personlegdomsforstyrringar. Kvar tredje pasient med alvorleg somatisk liding har depresjon av moderat grad. Depresjon vert sjeldan oppdaga, vert underbehandla, fordyrar bruk av somatiske helsetenester og svekkjer rehabilitering (8). Helsedirektoratet sin publikasjon frå 2009 «Pasientar i det psykiske helsevernet» IS-1908 viser at 79 prosent av midlane i psykisk helsevern går til ikkje-affektive psykosar og bipolare lidingar. 75 prosent av all psykisk liding debuterer før fylte 25 år, toppalder for debut er 20 år, og 20 prosent av alle under 20 år har hatt ei behandlingstrengande psykisk liding. Alkoholforbruket blant eldre er i vekst. Dette gjeld generelt forbruk og skadeleg bruk. Alkoholbruk har påviseleg samanheng med mange alminnelege sjukdommar og plager som eldre opplever. Dette tilseier at ein må vurdere korleis ein kan få til ei tettare samhandling mellom psykiatri og somatikk innan blant anna det alderspsykiatriske tilbodet i klinikken. Pr. 31. desember 2010 var det 6015 pasientar i LAR nasjonalt. Det var ein auke på ca. 650 pasientar gjennom året. Det er ingen teikn til at innsøkinga til LAR flatar ut. Talet på pasientar med dobbeldiagnoseproblematikk vil auke i åra som kjem på grunn av fokus på samtidig behandling av begge lidingar (9). Sjukdomspanorama i klinikk for psykisk helsevern Tabell 4 (tabellen på neste side) illustrerer førekomsten av dei mest nytta diagnose gruppene i klinikk for psykisk helsevern frå (10). Befolknings storleik er lik Helse Fonna sitt opptaksområde ( ). 5 Dagens Medisin, 11. november Ny nasjonal helse- og omsorgsplan Helsedirektoratet: Utviklingstrekkrapport Behovet for spesialisert kompetanse i helsetenesta. Ein status-, trend- og behovsanalyse fram mot Helsedirektoratet, 02/ Behovet for spesialisert kompetanse i helsetenesta. Ein status-, trend- og behovsanalyse fram mot Helsedirektoratet, 02/ Rapport D-421 samt rapport D

76 HELSE FONNA Plan for psykisk helsevern F000 F099 F100 F199 F F300 F399 F400 F499 F500 F Alders-psykiatrisk utgreiing og behandling Spesialisert behandling Haugesund Spesialisert behandling Valen (inkl. Sikker) Haugaland DPS Karmøy DPS Stord DPS Folgefonn DPS BUP Haugesund BUP Stord F600 F699 F700 F799 F800 F899 F900 F999 G-diagnosar Z-diagnosar Alders-psykiatrisk utgreiing og behandling Spesialisert behandling Haugesund Spesialisert behandling Valen (inkl. Sikker) Haugaland DPS Karmøy DPS Stord DPS Folgefonn DPS BUP Haugesund BUP Stord Beskriving av diagnosekodar nytta i tabell 4 ovanfor: F000-F099: Organiske, inklusive symptomatiske, psykiske lidingar F100-F199: Psykiske lidingar og åtferdsforstyrringar som skriv seg frå bruk av psykoaktive stoff F200-F299: Schizofreni, schizotyp liding og paranoide lidingar F300-F399: Affektive lidingar F400-F499: Nevrotiske, belastningsrelaterte og somatoforme lidingar F500-F599: Åtferdssyndrom knytt til fysiologiske forstyrringar og fysiske faktorar F600-F699: Personlegdoms- og åtferdsforstyrringar hos vaksne F700-F799: Psykisk utviklingshemming F800-F899: Utviklingsforstyrringar F900-F999: Uspesifisert psykisk liding G-diagnosar: Sjukdommar i sentralnervesystemet Z-diagnosar: Faktorar som har noko å seie for helsetilstand og kontakt med helsetenesta. For eksempel Z00.4 Generell psyk. undersøking 22

77 HELSE FONNA Plan for psykisk helsevern 5.2. Lokalisering, tenestetilbod og transporttider Lokalisering I Helse Fonna HF er den psykiatriske spesialisthelsetenesta samla i éin klinikk leidd av klinikkdirektør. Klinikken er organisert i ti seksjonar. I dette inngår fire distriktspsykiatriske senter (DPS), to barne- og ungdomspsykiatriske avdelingar (BUP) og to sjukehus med til saman fire spesialiserte seksjonar. Direktør Klinikk for psykisk helsevern Seksjon for forsking på psykisk helse Seksjon for spesialisert behandling, (Haugesund) Seksjon for alderspsykiatri, (Haugesund) Seksjon for sikkerheit, (Valen) Seksjon for spesialisert behandling, (Valen) Karmøy DPS Haugaland DPS Folgefonn DPS Stord DPS BUP Stord/Kvinnherad BUP Haugesund Figur 1. Seksjonar i klinikk for psykisk helsevern, Helse Fonna HF. Sjukehusfunksjonane er organiserte i to sjukehusområde; Haugesund og Valen. Helse Fonna HF har fire DPS med definerte geografiske opptaks område, samt to barne- og ungdomspsykiatriske senter. Mellom Haugaland DPS og Karmøy DPS har ein gjort ei funksjonsfordeling m.o.t. det allmennpsykiatriske døgntilbodet og det polikliniske tilbodet. 23

78 HELSE FONNA Plan for psykisk helsevern odda Folgefonn DPS avdeling Odda stord Stord DPS BUP Stord/Kvinnherad valen Seksjon for sikkerheit Seksjon for speisalisert behandling Folgefonn DPS avdeling Valen Haugesund Seksjon for spesialisert behandling Seksjon for alderspsykiatri BUP Haugesund Haugesund Haugaland DPS Karmøy Karmøy DPS Figur 2. Geografisk spreiing klinikk for psykisk helsevern, Helse Fonna HF. 24

79 HELSE FONNA Plan for psykisk helsevern Tenestetilbod Tenestetilbodet i klinikken i dag spenner over fleire fagfelt som fordeler seg på barne- og ungdomspsykiatri, nevropsykologi og -psykiatri, poliklinikk for personar med psykisk utviklingshemning/autisme og psykisk liding (PPU), psykose og sikkerheit, allmennpsykiatri, alderspsykiatri, rus og akuttpsykiatri. Pasienttilbod som vert gjeve på sjukehusnivå: Haugesund sjukehus Seksjon for spesialisert behandling: Akuttpost Psykosepost Seksjon for alderspsykiatri: Døgnpost Poliklinikk Avrusingspost Spesialpoliklinikk Ruspoliklinikk TSB og LAR Valen sjukehus Seksjon for sikkerheit: Post I (sikkerheitspost) Post H (rehabiliteringspost og sikkerheitssenger kvinner) Post B (psykosepost) Seksjon for spesialisert behandling: Post A (dobbeldiagnosar rus og psykiatri) Post C (lukka akuttpost) Ergoterapiavdeling Ambulant sikkerheitsteam BUP Haugesund Barnepost Ungdomspost BUP Stord og Kvinnherad: Ungdomspost (fem-dagarspost) Poliklinikk Poliklinikk 25

80 HELSE FONNA Plan for psykisk helsevern Pasienttilbod som vert gjeve på DPS-nivå: Stord DPS Allmennpsykiatrisk poliklinikk Folgefonn DPS DPS poliklinikk Odda og på Valen Éin døgnpost (to avsnitt, psykose og allmennpsykiatri) To døgnpostar på Valen Døgnpost avd. Odda. Planlagt fem-døgnsdrift Karmøy DPS Haugaland DPS Psykosepost Psykosepost Regional rehabiliteringspost rus To allmennpsykiatriske postar felles for Haugaland og Karmøy Felles allmennpsykiatrisk poliklinikk med Haugaland DPS Felles allmennpsykiatrisk poliklinikk med Karmøy DPS Felles psykosepoliklinikk Haugaland DPS Felles psykosepoliklinikk med Karmøy DPS Ruspoliklinikk TSB Transporttider frå ulike delar av Helse Fonna til DPS og sentralsjukehus Helse Fonna dekkjer eit stort areal. Ser ein på transporttidene mellom sjukehus (anten Haugesund eller Valen)/DPS og dei ulike destinasjonane, er reisetida rett i overkant av to timar for pasientar med behov for desse tenestene. Tabellen illustrerer at transporttidene til sjukehus/dps er relativt like i føretaket. 26

81 HELSE FONNA Plan for psykisk helsevern Haugesund Karmøy 18 min Karmøy Stord 1 t 3 min 1 t 19 min Stord Odda 2 t 12 min 2 t 25 min 2 t 22 min Odda Valen 1 t 48 min 2 timer 1 t 5 min 1 t 16 min Valen Utsira Sveio Etne Bømlo Bokn Fitjar Tysnes Kvinnherad Jondal Tysvær 1 t 10 min 1 t 28 min 2 t 11 min 3 t 22 min 2 t 57 min 23 min 40 min 40 min 2 t 7 min 1 t 31 min 1 t 6 min 1 t 19 min 1 t 31 min 1 t 6 min 52 min 1 t 11 min 1 t 27 min 31 min 2 t 45 min 1 t 22 min 43 min 56 min 1 t 20 min 2 t 26 min 2 t 2 min 1 t 20 min 1 t 36 min 31 min 2 t 29 min 1 t 22 min 1 t 32 min 1 t 48 min 35 min 1 t 52 min 1 t 34 min 2 t 15 min 2 t 28 min 1 t 33 min 56 min 36 min 3 t 7 min 3 t 23 min 2 t 9 min 1 t 21 min 1 t 55 min 15 min 28 min 51 min 1 t 57 min 1 t 33 min Ullensvang Eidfjord Vindafjord Suldal Sauda 2 t 57 min 3 t 10 min 3 t 5 min 45 min 2 t 15 min 3 t 30 min 3 t 43 min 3 t 30 min 1 t 18 min 2 t 48 min 54 min 1 t 7 min 1 t 19 min 1 t 19 min 1 t 5 min 1 t 23 min 1 t 35 min 1 t 42 min 1 t 40 min 1 t 26 min 1 t 46 min 1 t 59 min 2 t 5 min 2 t 6 min 1 t 49 min Det vil i perioden skje ei betring av veg og kommunikasjon: Hardangerbrua 2013 Jondal-tunnelen Utbetringar E39 og E134 Rogfast På bakgrunn av transporttidene i føretaket vil det vere naturleg å plassere tenester som det er eit stort forbruk av nært brukarane. Meir spesialiserte tenester vil av same grunn kunne bli plasserte sentralt i føretaket. 27

82 28

83 HELSE FONNA Plan for psykisk helsevern 6. Strategisk endring 6.1. Prinsipielle endringar på overordna nivå Den nasjonale opptrappingsplanen for psykisk helse ( ) hadde som mål å fremme uavhengigheit, sjølvstende og evne til å meistre eige liv for den enkelte pasienten. Tenestetilbodet skulle sikra eit heilskapleg, samanhengande behandlingsnettverk der brukar perspektivet heile tida stod i fokus. Dette førte til eit betydeleg betre tenestetilbod innan psykisk helsevern. Men framleis var det store utfordringar knytt til samhandling mellom kommunehelsetenesta og spesialisthelsetenesta, og til at behandling vart gjeve på rett omsorgsnivå, samt å ta vare på brukarperspektivet. Samhandlingsreforma følgjer opp dette ved å klargjere ansvars forholdet mellom spesialisthelsetenesta og kommunehelsetenesta, sikre fokus på brukarmed verknad samt at behandlinga vert gjeven på lågast mogleg effektive omsorgsnivå (Leon-prinsippet). Samhandlingsreforma inneber også økonomisk omfordeling mellom spesialisthelsetenesta og kommune helsetenesta. Samhandlingsreforma inneber ei endring i spesialisthelsetenesta sitt ansvarsområde innan psykisk helsevern. Kommunehelsetenesta skal ha hovudansvaret for pasientane og drive med førebygging, utgreie og behandle lette til moderate psykiske lidingar samt tilby pleie og omsorg, mens spesialist helsetenesta skal ha eit delansvar i forhold til pasientane med fokus på moderate til alvorlege psykiske lidingar. Dette fører til at pasient gruppa som skal ha eit tilbod i spesialisthelsetenesta, vert endra. Det vert derfor behov for eit tettare samarbeid med kommunehelsetenesta for å sikre pasientane heilskaplege tenester. Kommunehelsetenesta vil ha behov for å byggje opp kompetanse på behandling av lette til moderate psykiske lidingar, og behovet for rettleiing frå spesialisthelsetenesta er forventa å auke. Sjukdomsbiletet i befolkninga er òg i endring. Talet på eldre, og dermed alderspsykiatriske tilstandar, aukar, det er forventa ein auke i rus og psykisk liding samt at delen unge som vert uføretrygda på grunn av angst og depresjon, er aukande. For å møte endringane som samhandlingsreforma medfører samt endringar i sjukdomsbiletet i befolkninga må spesialisthelsetenesta i større grad arbeide ambulant og ha fokus på tidleg intervensjon. Ein må sikre at ein har fagmiljø med tilstrekkeleg fagkompetanse til å behandle moderate til alvorlege psykiske lidingar samt å kunne rettleie kommunehelsetenesta i forhold til oppfølging av desse og utgreie og behandle lette til moderate psykiske lidingar og rusproblematikk. Brukarperspektivet må bli meir synleg i dei tenestene ein tilbyr, gjennom at pasientar og pårørande vert meir del aktige i 29

84 HELSE FONNA Plan for psykisk helsevern behandlinga som vert tilbydd. Det skal vere særskilt fokus på bruk av tvang innan psykisk helsevern. Det er ei klart uttrykt målsetjing å redusere bruken av tvang. Vidare ligg det føringar i regional plan knytt til ei dreiing frå døgn til dag og auka grad av poliklinikk for å nå eit større omfang pasientar i ein tidlegare fase. Dette vil redusere behovet for sengepostar Sentraliserte vs. desentraliserte tenester Befolkninga skal ha nærleik til tenestene og likeverdige tenester. Det er eit uttrykt mål at all behandling skal gjevast på eit lågast mogleg effektivt omsorgsnivå (Leon-prinsippet), og ein skal ha auka fokus på tidleg intervensjon og brukarmedverknad. Gjennom opptrappingsplanen og samhandlingsreforma ynskjer ein å gå vekk frå store, sentrale sjukehusinstitusjonar med døgnbehandling og satse på ambulant, poliklinisk verksemd, der spesialisthelsetenesta samarbeider tett med kommunehelsetenesta. I Helse Fonna ynskjer ein eit desentralisert psykisk helsevern som er til stades der pasienten er, utan at dette går ut over det faglege innhaldet i tenesta. Det å skape gode, robuste fagmiljø i ein desentralisert modell kan vere utfordrande, då det vil vere auka behov for universitetsutdanna helsepersonell og rekrutteringssituasjonen har vist seg å vere vanskeleg i Helse Fonna. Behandlingstilbod som omhandlar mindre pasientgrupper, og der volumet er lågt, sentraliserast for å sikre optimal utnytting av ressursane og utvikle robuste fagmiljø. Eksempel på dette kan vere spesialiserte poliklinikkar, sikkerheitspostar, lukka behandlingspostar på sjukehusnivå og lukka akuttpostar. Ein overgang frå døgnbaserte tenester til meir ambulant og poliklinisk verksemd fordrar ei omfattande omlegging 6.3. Endringar som følgje av forsking Forsking viser at tidleg intervensjon ved psykosar (TIPS) kan redusere førekomsten av psykosar med inntil 50 prosent. Lite av ressursane i psykisk helse vern er innretta mot tidleg intervensjon. I staden brukast ressursane i forhold til pasientar som har utvikla ei psykoseliding. For allmennpsykiatriske lidingar som depresjon og angst er optimal behandlingstid inntil 6 mnd. Samtidig viser undersøkingar ved allmennpsykiatriske poliklinikkar at 70 prosent av pasientar som går i langtidsterapi (over 6 mnd.), har angstlidingar og depresjon. Det er såleis ein utstrakt ressursbruk på ei pasientgruppe som ikkje har dokumentert nytte av langtidsbehandling. Forsking rundt brukarmedverknad og myndiggjering viser at den viktigaste suksessfaktoren for vellukka behandling av psykiske lidingar er at pasienten sjølv er delaktig i eiga behandling. Samtidig ser ein at brukarmedverknad i liten grad vert vektlagt innan psykisk helsevern. Det har vore ei klar betring 30

85 HELSE FONNA Plan for psykisk helsevern i løpet av opptrappingsplanen, men det er framleis ein veg å gå. Spesielt gjeld dette dei meir alvorlege psykiske lidingane som psykosar, alvorlege stemningslidingar og alvorlege personlegdomsforstyrringar Fagleg innhald Sentrale føringar Gjennom opptrappingsplanen og styringsdokument er det peika på at ein skal redusere døgnaktivitet til fordel for poliklinisk og ambulant verksemd. På sjukehusnivå skal ein berre ha behandlingstilbod som kan gjevast på sjukehusnivå som lukka akuttpost, sikkerheitspost og enkelte avgrensa spesial funksjonar. DPS skal styrkjast og kunne levere fullverdige tenester til befolkninga inkludert ein akuttberedskap for heile døgnet. Vegen inn i spesialist helsetenesta skal gå gjennom DPS. Frå sentralt hald er det i liten grad gjeve føringar på sengetal, behandlarfaktor og pleiefaktor. Norsk psykiatrisk foreining har i utviklingsplanen sin for norsk psykiatri komme med tilrådingar m.o.t. behandlarfaktor og pleiefaktor på sjukehusnivå og DPS-nivå. Tilsvarande har Norsk alderspsykiatrisk foreining gjeve tilrådingar om dimensjonering av alderspsykiatriske tenester gjennom utviklingsplanen sin for norsk alderspsykiatri. Samdata-rapport for psykisk helsevern 2010 gjev ei oversikt over tilgang på døgnbaserte og polikliniske tenester ved dei enkelte DPS og sjukehus i Helse Fonna. Denne viser store forskjellar mellom ulike einingar. Det vil vere naturleg å sjå til desse når ein dimensjonerer tenestene på bakgrunn av styringssignal gjeve gjennom styrings dokumentet til helseføretaket Robuste fagmiljø Opptrappingsplanen har vist at det er utfordrande å utvikle robuste fagmiljø på mindre einingar i Helse Fonna. Ein har hatt betydelege vanskar med å rekruttere og behalde legar og psykologar. Utfordringane har vore størst på einingar som ligg i område med lågt befolkningsgrunnlag. Det har vore forsøkt ulike tilnærmingar for å sikre rekruttering med bruk av lønn som verke middel, kombinere kliniske stillingar med forsking, samt nytta rekrutterings firma. Det mest effektive har likevel vist seg å vere å etablere større fagmiljø. Dette verkar rekrutterande og gjer at fagfolk vel å bli verande. I einingar der det har vist seg å vere vanskeleg å rekruttere inn fagfolk over tid, er det formåls teneleg å flytte og slå saman med allereie etablerte fagmiljø Fokusområde Gjennom arbeidet med plan psykisk helsevern har det kome klare tilbakemeldingar frå arbeidsgruppene innanfor dei ulike behandlingslinjene om at ein må ha fokus på tidleg intervensjon samt ambulant verksemd. Ein må så tidleg som mogleg komme i kontakt med dei som er i ferd med å utvikle ei alvorleg psykisk liding eller rusavhengigheit slik at ein kan føre byggje og redusere konsekvensane m.o.t. skulegang, arbeidsliv og familieliv for den enkelte pasienten. Fokus på poliklinisk og døgnbehandling av etablerte 31

86 HELSE FONNA Plan for psykisk helsevern psykiske lidingar og rusmiddelavhengigheit som viser eit meir kronifisert forløp må tonast ned. For desse pasientgruppene må det i staden leggast betre til rette for at dei kan takast vare på i kommunehelsetenesta med støtte frå spesialisthelsetenesta. Arbeidet med å styrkje brukarmedverknad og pårørandeopplæring må fortsetje. Dette må bli ein naturleg del av behandlingstilbodet. På organisatorisk nivå må brukarmedverknad nyttast i større grad når ein utarbeider strategiplanar og planlegg nye behandlingstilbod. Klinikken har som målsetjing å redusere talet på tvangsinnleggingar og bruk av tvangsmiddel, då klinikken ligg høgt på nasjonale statistikkar for bruk av tvang. Det må utarbeidast ein handlingsplan for reduksjon av tvangsbruk som vert regulert årleg. For å sikre fagutvikling må det vere eit særskilt fokus på rekruttering og å behalde spesialistutdanna helsepersonell. Det må etablerast fagnettverk for dei ulike behandlingslinjene som har i oppgåve å utarbeide prosedyrar og retningslinjer samt sikre nødvendig kompetanseheving innanfor behandlings linja. Forsking, undervisning og kvalitetsarbeid/fagutvikling må sjåast under eitt Forsking og utdanning av helsepersonell Forsking er viktig i samanheng med rekruttering, fagutvikling og kvalitetsarbeid i klinikken. Klinikken må derfor leggje til rette for forsking parallelt med klinisk arbeid. Dette kan skje gjennom: Kvalitetsutvikling, undervisning og forsking i klinikken, organisert i eit nettverk Tilrettelegging for å kombinere klinisk arbeid og forsking gjennom frikjøpsordningar, og vidareføring av ordninga med 20 prosent frikjøp Tilrettelegging for heile tida å ha 1 2 dr. grads. under arbeid Samarbeid med utdanningsinstitusjonar Eit anna viktig fokusområde for klinikken er utdanning av helsefagpersonell. Dette er særskilt viktig sett i lys av samhandlingsreforma, der kommune helsetenesta i større grad skal få ansvar for utgreiing, behandling og opp følging av psykiske lidingar. Klinikken må halde ved like eit nært samarbeid med utdannings institusjonar i opptaksområdet sitt og med universitetsmiljøa i Bergen og Stavanger Brukarmedverknad og opplæring av pasientar og pårørande Brukarmedverknad er ein suksessfaktor for å lukkast i behandling av psykiske lidingar. Arbeidet med å implementere brukarmedverknad på individ nivå og systemnivå må intensiverast. Når strategi planar og nye behandlingstilbod vert utarbeidd, må brukarmedverknad ha ein sentral plass. Klinikken må i større grad ta i bruk brukarråda i planleggingsarbeidet. Mandat til brukarråda i klinikken må vera eins. Tilsvarande må klinikken, verte meir bevisste i organisasjonen når det 32

87 HELSE FONNA Plan for psykisk helsevern gjeld brukarmed verknad. Dette kan bli nådd gjennom å gje forsking rundt brukarmed verknad ein større plass i einingane si internundervisning for tilsette og leggje vekt på kor viktig brukarmedverknad er for behandlingsresultat i pasientundervisning. Lærings- og meistringssenteret (LMS) vil her vere ein ressurs som kan leggje til rette for kompetanseheving i dei enkelte einingane når det gjeld brukarmedverknad. Bruk av erfaringskonsulentar og brukarlærarar i dette arbeidet vil vere vesentleg. Det skal etablerast brukarstyrte senger på alle DPS-a. Opplæring av pasientar og pårørande er vesentleg for å sikre brukarmedverknad i forhold til behandling. Brukarlærarar og erfarings konsulentar vert vist til som viktige tiltak for å sikre opplæring av pasientar og pårørande. Opplæring må i større grad bli ein naturleg del av behandlingstilbodet både i poliklinikkar og døgnpostar og skal vere eit fokusområde i den vidare utviklinga av behandlingstilbodet i klinikken i nært samarbeid med kommune helsetenesta og brukar- og pårørandeorganisasjonane. Det er naturleg å bruke LMS som ein koordinerande instans i dette arbeidet slik at ein får utvikla like opplæringstilbod i dei ulike geografiske einingane Organisering av tenestetilbodet Opptrappingsplanen for psykisk helsevern og føringar gjeve gjennom styrings dokument for helseføretaket understrekar at vegen inn og ut av psykisk helsevern er DPS. DPS skal styrkjast og gjerast i stand til å gje eit behandlingstilbod som tek vare på befolkninga sine behov, med unnatak av spesialiserte tenester som må liggje på sjukehusnivå. Ressurs fordelinga mellom sjukehus og DPS bør vere slik at minimum 50 prosent av ressursane vert nytta til tenester på DPS. Denne delen av ressursane aukar utover i plan perioden, slik at ei fordeling med 60 prosent til DPS og 40 prosent til sjukehus vert nådd. Nasjonale og regionale føringar tilseier at ein fortset styrkinga av BUP-feltet og held fram med å vidareutvikle tilbodet til rusmiddelavhengige (TSB). Innan vaksenpsykiatrien (VOP) vert det lagt til grunn å vidareføre ei styrking av DPS med personell og kompetanse og halde fram med spissing av dei spesialiserte sjukehusfunksjonane. Ein legg opp til å fortsetje vridinga frå døgnbaserte til polikliniske og ambulante tilbod Sjukehus organisering og dimensjonering Behandlingstilbod som vert gjeve på sjukehusnivå skal berre vere tilbod som må liggje på sjukehus som lukka akuttpost, sikkerheitspost og andre spesialiserte funksjonar. Liason-verksemd mot somatiske avdelingar må styrkjast. Funksjonsfordeling mellom ulike einingar for å sikre robuste fagmiljø skal bli gjennomført. Den økonomiske fordelinga mellom sjukehus og DPS ligg i dag på cirka 52 % sjukehus og 48 % DPS i Helse Fonna. I planperioden må ein strekkje seg mot ei fordeling med 60 % til DPS og 40 % til sjukehus. Dette fordrar at klinikken tek ned talet på sjukehussenger ytterlegare både i VOP og BUP i 33

88 HELSE FONNA Plan for psykisk helsevern takt med at ein styrkjer DPS og BUP-feltet poliklinisk. Utan dette tiltaket vil ein ikkje vere i stand til å styrkje DPS og BUP i tråd med styringsdokument og regional plan for psykisk helsevern Helse Vest. Ein vil forvente at styrking av akuttfunksjon på DPS, fokus på tidleg inter vensjon og ambulant verksemd medfører redusert bruk av og behov for sjukehussenger i planperioden DPS organisering og dimensjonering DPS skal tilby fullverdige døgnbaserte og polikliniske tenester for befolkninga. Alle DPS-a skal etablere ein akuttberedskap på døgnbasis. Det skal etablerast brukarstyrte senger på alle DPS-a. Ein skal ha eit særskilt fokus på tidleg intervensjon, brukarmedverknad, reduksjon av tvang og på å utvikle gode ambulante tenester i forhold til pasientar med alvorlege psykiske lidingar og pasientar som er rusmiddelavhengige. Gjennom å samhandle med kommunehelsetenesta skal ein kunne fange opp debut av psykisk liding på eit så tidleg stadium at ein unngår akuttinnlegging, tvangsbruk og ein vesentleg funksjonssvikt hjå den sjuke. Fokus på barn av psykisk sjuke og rusmiddelavhengige må halde fram, og samarbeidet med kommunane må utviklast vidare. Samdata-tal viser at det er ei skeivfordeling i helseføretaket m.o.t. tilgang på døgnplassar og polikliniske tenester. Dei delane av helseføretaket som har best tilgang på døgntilbod, har òg den beste tilgangen på polikliniske tenester. Dekningsgraden på DPS-senger ligg pr. i dag på nærmare 0,85 på Folgefonn DPS mot ca. 0,4 for Haugaland og Karmøy DPS. Nasjonal norm, jf. opptrappingsplanen, rår til 0,6 senger pr vaksen befolkning. Dei store forskjellane i dimensjonering må utjamnast slik at behandlingstilbod i føretake vert meir einsarta. Klinikken skal leggje seg på det som er tilrådd nasjonal norm. Polikliniske tenester må aukast opp innan både VOP- og BUP-feltet. Det skal vere særskilt fokus på tidleg intervensjon og ambulant verksemd i forhold til alvorlege psykiske lidingar og rusmiddelavhengige, samt rettleiing ut mot helsepersonell i kommunen. Det skal, så langt det lèt seg gjere, etablerast akutte ambulante team som tener befolkninga ved alle DPS-a. Ein skal arbeide for å få på plass gode verktøy som gjer ein i stand til å arbeide ambulant. Ved mindre DPS, der ein ikkje har befolkningsgrunnlag til å etablere eigne ambulante tenester eller gje eit godt nok døgntilbod, skal ein vurdere samdrift alternativt samanslåing BUP organisering og dimensjonering BUP-feltet har hatt store utfordringar med lange ventelister, fristbrot i forhold til poliklinisk behandling og ulikskap knytta til ventetid og fristbrot. Når det gjeld tilgang på døgnbaserte tenester, ligg klinikken over nasjonalt gjennom snitt, og ein har ikkje den same problematikken med ventelister og fristbrot. Dei døgnbaserte tenestene har bestått av små einingar lokalisert på fleire geografiske lokasjonar. Det har vore store rekrutteringsutfordringar knytt opp til delar av helseføretaket, noko som kan forklare ventelister og 34

89 HELSE FONNA Plan for psykisk helsevern fristbrot. Difor er det behov for å styrkje den polikliniske og ambulante verksemda. Dette kan ein oppnå gjennom å omfordele ressursar frå døgn til poliklinisk behandling. For å sikre robuste fagmiljø og likeverdige tenester rår ein til å organisere BUP-feltet under ei felles fagleg leiing Ambulant verksemd Det skal leggjast til rette for heilskaplege behandlingsforløp der kommunehelsetenesta og spesialisthelsetenesta samhandlar med pasienten og pårørande. Ein skal prøve å nå pasientar som ikkje greier å gjere seg nytte av det ordinære behandlingstilbodet. Spesielt er dette viktig i forhold til pasientar med samtidig rus og psykisk liding. Vidare skal det leggast til rette for tidleg intervensjon. Dette fordrar auka ambulant verksemd ved DPS og enkelte spesialiserte sjukehusfunksjonar. Ambulant verksemd må styrkjast innan både VOP og BUP. Ein må ha fokus på å skape gode samhandlingsarenaer med pasient, fastlegar, psykiatriteneste i kommunane, sosiale tenester, skule, barnehage og PPT. ACT-team er eit godt døme på slik ambulant verksemd innan VOP-feltet. Tilsvarande er TiT (VOP) og KIDSA (BUP) viktige tiltak med tanke på tidleg inter vensjon der ein samhandlar med skular, helsesystrer, PPT og barnehage. Dette arbeidet må styrkjast og integrerast i dagleg, klinisk drift. Alle DPS-a skal etablere ein akuttberedskap for heile døgnet. Etablering av akutte ambulante team ved DPS-a vil sikre dette. Ein vil få ein lågare terskel for kontakt ved akutt-tilstandar som gjer at færre vil få ei sjukdomsutvikling som resulterer i akuttinnlegging. Bruken av tvang forventast å gå ned Kommune Kommunehelsetenesta skal drive førebygging av psykiske lidingar, utgreie og behandle lette til moderate psykiske lidingar samt tilby pleie og omsorg. For at kommunehelsetenesta skal verte i stand til å drive eit aktivt førebyggjande arbeid, må den ha eit tett samarbeid med spesialisthelsetenesta m.o.t. tidleg intervensjon og i arbeidet i forhold til barn av psykisk sjuke og rusmiddelavhengige. Når det gjeld utgreiing og behandling av lette til moderate psykiske lidingar, vil det vere behov for å etablere rettleiingsfora ut mot psykiatriteneste og fastlegar for å gjere dei i stand til løyse denne oppgåva på ein tilfredsstillande måte. 35

90 36

91 HELSE FONNA Plan for psykisk helsevern 7. Tiltak pr. behandlingslinje 7.1. Erfaringsbaserte endringar Dette er ein strategisk plan med perspektiv fram mot Pasientbehov vil vere i utvikling i denne perioden. Også føringane på klinikken vil vere i utvikling, til dømes faglege føringar og utvikling, samt rammevilkår. Vidare vil til dømes endra infrastruktur og faktisk kompetansesamansetning også spele ei rolle i høve til korleis pasienttilbodet best mogleg kan organiserast og dimensjonerast. Det vil vere ein føremon om tiltak som er sette i verk etter denne planen, jamleg vert vurderte opp mot ynskte effektar og den retninga som planen set for utviklinga av klinikken. På bakgrunn av vurderingane vil det vere sentralt å korrigere og omprioritere tiltak, slik at desse i størst mogleg grad hentar effektar innanfor ramma og retninga til denne planen BUP Bakgrunn I dag er det BUP-tilbod lokalisert på Stord og i Haugesund. Begge einingane har poliklinikk og akutt ambulant teneste. BUP Stord har ein 5-døgns ungdomspost for ungdom i alderen år med tilbod om døgnbehandling, dagbehandling og oppfølging i heimar. BUP Haugesund har ungdoms psykiatrisk døgnpost (UPP) for ungdom i alderen år og barne psykiatrisk post. I den vidare utviklinga av BUP er det vurdert som sentralt å styrkje ambulante og polikliniske tenester og likeverdige tenester/tilbod i heile opptaksområdet. I Helse Fonna er det god kapasitet innan døgnbehandling, og ein ynskjer å omprioritere ressursar frå døgnbehandling til ambulante og polikliniske tenester for å redusere talet på fristbrot og korte ned ventetider. Ein vil sikre robuste fagmiljø knytt til dagbehandling og ei meir effektiv ressursutnytting ved å samle døgnbehandling på éin lokasjon. Vidare vil ein leggje opp til ei felles leiing av BUP-feltet for betre å kunne samordne ressursane på tvers i helseføretaket. Samordning av ressursane har over lengre tid vist seg vanskeleg i den perioden BUP har vore organisert i to seksjonar. Med noverande organisering har ein berre i korte periodar hatt likeverdige tenester for befolkninga i dei to BUP-seksjonane. Dette har ikkje vist seg å vere stabilt over tid på grunn av eit manglande robust fagmiljø Tiltak Éin seksjon for BUP i Helse Fonna som tilbyr poliklinikk og døgnbehandling. Lokal leiing på dei ulike geografiske lokasjonane lagd til 4.-linjenivå. Døgndrift samla i Haugesund. Poliklinikkar på Stord/Kvinnherad og i Haugesund. Styrkje / ruste opp poliklinisk verksemd, samt jobbe meir ambulant. Fordele ressursar etter regionale føringar 37

92 HELSE FONNA Plan for psykisk helsevern Frå døgnpost til dagtilbod på Stord/Kvinnherad kanalisere frigjorte ressursar til styrking av poliklinikken. Kompetanseutjamning og styrking av BUP-feltet på Stord/Kvinnherad med omsyn til spesialistkompetanse. Felles løp for legeutdanning Allmennpsykiatri Bakgrunn Haugaland DPS består av ein allmennpsykiatrisk poliklinikk, eit poliklinisk psykoseteam og tre døgnavdelingar for psykoseproblematikk og allmennpsykiatri. Karmøy DPS har tverrfagleg spesialisert behandling av rusproblematikk døgnavdeling og poliklinikk og psykoseavdeling. Det er felles allmennpsykiatrisk poliklinikk og psykoseteam med Haugaland DPS. Folgefonn DPS er lokalisert på Valen og i Odda med poliklinikkar og døgnavdelingar. Døgnavdelingane gjev eit allmennpsykiatrisk behandlingstilbod med fokus på utgreiing, diagnostisering og behandling. Stord DPS gjev allmenne spesialisthelsetenester. På DPS-et er det allmennteam, rehabiliteringsteam med ambulerande tenester (poliklinikk og i heim), gruppeteam, døgnavdeling fordelt på allmennpsykiatrisk post og rehabiliteringspost og ytre Sunnhordland Samhandlingsteam. (YSS er eit samarbeidsprosjekt mellom Stord DPS og kommunane som er retta mot personar som fell utanfor etablerte behandlingstilbod. Teamet er aktivt oppsøkjande og samarbeider tett med andre instansar.) Framover skal førebygging, opplæring og brukarmed verknad ha fokus. Det vert òg lagt opp til funksjonsfordeling mellom DPS-a på enkelte allmennpsykiatriske tilstander. I tillegg er det ynskjeleg med ytterlegare samhandling mellom sjukehus og DPS. Når det gjeld kapasitet på DPS-a, vil normtal vere styrande. Ut frå Samdata-rapport og klinisk erfaring vil det vere behov for å styrkje det allmennpsykiatriske døgntilbodet ved Karmøy DPS og tilsvarande justere ned kapasitet på DPS som ligg over tilrådd norm. Pasientvolumet er stort, og dette gjer det mogleg å jobbe for å behalde og utvikle vidare fagmiljø på fleire einingar i opptaksområdet Tiltak Robuste allmennpsykiatriske postar (døgnavdeling kombinert med poliklinikk) på alle fire DPS. Intermediær teneste på DPS-nivå, jf. styringsdokument. Einingar der det har vist seg å vere vanskeleg å rekruttere inn fagfolk over tid, vil ein flytte og slå saman med allereie etablerte fagmiljø. Auka fokus på førebygging: fokus på barn av psykisk sjuke 38

93 HELSE FONNA Plan for psykisk helsevern dei med dårlegast funksjonsnivå skal ha ei brukarstyrt seng ambulante team rettleiing/undervisning til samarbeidspartnarar Styrkje opplæring og brukarmedverknad og integrere dette i dagleg klinisk drift. For enkelte allmennpsykiatriske tilstandar vel ein å funksjons fordele mellom DPS der dette er tenleg. Dette gjeld både døgn- og poliklinikkar: spiseforstyrringar, kompetansesenter lagt til Haugaland DPS tvang/ocd-kompetanse lagt til Haugaland DPS Der det er behov for spesialkompetanse som berre finst på sjukehusnivå i forhold til enkelte tilfelle, vert ekspertisen henta ut på DPS frå sjukehus: ECT-behandling vert lagd til spesialpoliklinikk på sjukehusnivå i Haugesund. Vurdere ambulant verksemd på Stord sjukehus. Alle DPS-a vert godkjende i forhold til tvang. Der dette ikkje er mogleg, kan ein sjå føre seg samdrift/samorganisering mellom DPS. Justere kapasiteten på dei enkelte DPS-a i høve til normtal på poliklinikk og døgn Alderspsykiatri Bakgrunn Pr. i dag eksisterer det ein eigen seksjon for alderspsykiatri ved Haugesund sjukehus. Seksjonen består av poliklinikk med ambulerande verksemd, og døgnavdeling for utgreiing av alderspsykiatriske tilstandar og behandling av funksjonelle lidingar hos eldre. Seksjonen tilbyr spesialisttenester til heile Helse Fonna. Sentrale omsyn framover vil vere nærleik til somatiske avdelingar som geriatri og nevrologi. Det er vidare ynskjeleg å styrkje fagkompetansen på DPS, mellom anna for å vere førebudd på akuttinnlegging Tiltak Styrking av alderspsykiatrisk kompetanse på DPS i høve til psykiske lidingar hjå eldre: Allmennpsykiatriske døgnavdelingar og poliklinikkar må kunne utgreie, diagnostisere og behandle ukompliserte alderspsykiatriske tilstandar. Akutt ambulant team (AAT) må kunne handtere alderspsykiatriske akuttilstandar. Utgreiing og behandling av kompliserte alderspsykiatriske tilstandar skal som hovudregel liggje på sjukehusnivå i Haugesund. Ambulant poliklinikk som reiser ut i kommunane, og som tilbyr polikliniske vurderingar og rettleiing. 39

94 HELSE FONNA Plan for psykisk helsevern 7.5. Psykose Bakgrunn Behandling knytt til psykose vert i dag gjeve ved alle DPS-a og ved begge sjukehusa i Helse Fonna. Ved eining for psykosebehandling på Valen vert det gjeve behandling ved alvorleg psykoseproblematikk i akuttopptaksområdet til sjukehuset samt føretaksovergripande funksjon. Dette er ein kjønnsblanda, lukka post som tek imot planlagde innleggingar etter søknad. Ved Haugesund sjukehus, post 1 for spesialisert behandling, er det behandlings tilbod for akutte psykiatriske lidingar til pasientar i Helse Fonna-området. Post 2 er ein lukka døgnpost berekna for psykosepasientar. Eit stort pasientvolum gjer det mogleg med fagmiljø på fleire einingar, noko som styrkjer tilgang og nærleik til pasientar. Som hovudregel bør behandling knytt til psykose bli gjeven ved DPS døgnavdelingar og psykosepoliklinikkar/rehabiliteringspoliklinikkar. Det skal vere eit særskilt fokus på oppfølging av nysjuke. Rusinduserte psykosar bør få poliklinisk oppfølging i PUT. For særskilde pasientar med eit svært lågt funksjonsnivå, behov for lengre rehabiliteringstilbod og lukka døgnavdeling skal ein ha eit spesialisert tilbod på sjukehusnivå. Framover vil det også bli lagt vekt på tidleg intervensjon. Dette er viktig i eit folkehelseperspektiv, og styrking av DPS vil sikre tilgang og lette arbeidet med tidleg intervensjon. Det er behov for eit tettare samarbeid med BUPfeltet, og ein bør etablere ein eigen poliklinikk for unge vaksne (13 24 år) ved DPS-a saman med BUP-feltet. Nærleik til kommunehelsetenesta er også eit vesentleg moment som ein ynskjer å ta vare på framover Tiltak Vidareføre og styrkje lågterskel psykosetilbod på alle DPS-a i form av poliklinikkar og døgnpostar. Tidleg intervensjonsarbeid som ein integrert del av dagleg drift i poliklinikk på DPS. Spesialiserte sjukehuspostar: Psykosebehandling på sjukehusnivå for ikkje affektive psykosar med lågt funksjonsnivå i behov av lukka avdeling. Behandlingstilbodet må omfatte eit tilbod for nysjuke og pasientar med etablert psykoseliding. Det er tenkt funksjonsfordelt til eksisterande psykose miljø ved Valen og må sjåast i samanheng med funksjonsfordeling av rusbehandling på sjukehusnivå til Haugesund. 40

95 HELSE FONNA Plan for psykisk helsevern Sikre godkjenning for tvang på alle DPS-a og vurdere samdrift/samorganisering mellom DPS der dette ikkje går. Sikre at eit mottaksapparat står klart når pasienten er ferdig behandla på ulike behandlingsnivå. Fokus på bruk av individuell plan for å avklare ansvarsforhold mellom spesialisthelseteneste og kommunehelsetenesta (kommunehelsetenesta og DPS-nivå). Etablere fagnettverk med fokus på pasientflyt, prosedyrar, retningslinjer og implementering av ny rettleiar. YSS/ACT vidareførast og utviklast på DPS-a Sikkerheit Bakgrunn Seksjonen for sikkerheit er lokalisert til Valen sjukehus som har ein føretaksovergripande funksjon. I seksjonen for sikkerheitspsykiatri og psykosebehandling har eining for sikkerheitspsykiatri behandlingsplassar for menn med valds- og farlegheitsproblematikk, i tillegg til alvorleg psykisk liding. Eining for rehabilitering har òg føretaksovergripande funksjon i helseføretaket, og to av plassane er tiltenkt kvinner med valds- og farlegheitsproblematikk i tillegg til alvorlege psykiske lidingar. Ambulant sikkerheitsteam er organisert under eining for rehabilitering, men arbeider også aktivt i høve til sikkerheitsposten. Teamet er sett saman av behandlarar og sosionomar frå begge sengepostane, samt sjukepleiarar. Gjennom denne planen ynskjer klinikken i aukande grad å leggje til rette for utover retta kompetanseføring. Det er også viktig å underbyggje robuste og allereie spesialiserte fagmiljø Tiltak Sikkerheitspost vidareførast på Valen. Vidareføre og utvikle ambulerande team frå Valen. Rettleiingsteneste ut mot kommunar og DPS. Pasientar er på sikkerheitspost til dei er klare til å bli overførte til DPS eller kommunen Nevropsykologi og PPU Bakgrunn Nevropsykologisk eining ved Haugesund sjukehus har ansvar for nevropsykologisk utgreiing av pasientar over 18 år innan heile Helse Fonna sitt område. Pasientane som vert utgreidde ved eininga, er dei der det finst: Mistanke om erverva nevrologiske avvik (f.eks. hjerneskade, hjerneslag, nevrologisk sjukdom, løysemiddelskade, forgiftingar) 41

96 HELSE FONNA Plan for psykisk helsevern Mistanke om medfødde nevrologiske avvik, ikkje tidlegare diagnostisert (f. eks. ADHD, utviklingsforstyrringar). Personar med ADHD/ADD vert først utgreidde ved DPS, som tek stilling til om det er behov for bistand frå nevropsykologisk eining Kompliserte psykiske eller somatiske lidingar der ein treng ei breiare kartlegging av funksjon for betre å kunne forstå pasienten sin sjukdom Største tilvisar til eininga er nevrologisk seksjon. Utover dette ver det òg gjennomført testing av barn for BUP og rehabiliteringstenesta. For tenestetilbodet og det faglege innhaldet innanfor dette feltet vil nærleik til somatikk bli prioritert; behovet for nevropsykologiske utgreiingar er stort innanfor somatikken. Robuste fagmiljø og fagleg likeverdige tilbod i opptaksområdet er også vesentlege moment som klinikken vil leggje til rette for Tiltak Ei sentral eining i Haugesund som gjer nevropsykologiske utreiingar på sjukehusnivå for både BUP og VOP, samt gjev eit behandling stilbod til pasientar med psykisk utviklingshemming og cormorbid psykisk liding (PPU-team). Oppfølging av pasientar og samarbeid med relevante instansar. Rettleiingsteneste: tilby rettleiing og psykoedukasjon i høve nevropsykologiske/ nevropsykiatriske tilstandar vitje fastlegar, skular, PPT, NAV osv. Eitt PPU-team på sjukehusnivå i Haugesund; éin poliklinikk. Etablere sengekapasitet for PPU-team på sjukehusnivå knytt opp til poliklinikk. Rettleiingsteneste etablerast på DPS-nivå Akuttpsykiatri Bakgrunn Både Haugesund og Valen sjukehus har akuttfunksjonar. Akuttposten i Haugesund tek imot pasientar med akutte psykiatriske lidingar og akutte forverringar av psykiske lidingar. Grunnlaget for akuttinnleggingar er som hovudregel risiko for suicid eller psykotiske tilstandar der behandling på lågare nivå ikkje er tilstrekkeleg. Ved Valen sjukehus er akuttfunksjon lokalisert i seksjon for spesialisert behandling. Seksjonen består av einingane A og C, Lærings- og meistringssenteret og ergoterapi/fritid. Post C er ein lukka akuttpost som tek imot og vurderer alle øyeblikkeleg hjelp-innleggingar i opptaksområdet til sjukehuset. 42

97 HELSE FONNA Plan for psykisk helsevern Innanfor akuttpsykiatrien vil det vere viktig med nærleik og god tilgang for store delar av befolkninga. Vidare ynskjer ein å sikre effektiv utnytting av fagressursar innanfor akuttkjeda. Eit ledd i dette er å gjere DPS-a meir robuste i høve til beredskap og å byggje ned skott mellom sjukehus og DPS. For å sikre rekruttering av spesialistar er det ynskjeleg med godkjenning av to utdanningsinstitusjonar Tiltak Vidareføre to akuttpostar, høvesvis Valen og i Haugesund. Pasientar i behov av nærleik til somatiske tenester vert innlagt i Haugesund. Akuttenester på DPS-nivå: Videreutvikle og etablere AAT på alle DPS-a (beredskap heile døgnet) Vidareføre og etablere krisesenger på DPS-a Kombinasjonsløysing: sjå DPS og akutteneste i samanheng i høve til bruk av senger på akuttpost og krisesenger på DPS-nivå i område med lågt befolkning grunnlag utnytting av fagressursar i vaktsystem og AAT på tvers av nivå etablering av fellesordning som består av AAT og vaktsystem integrert i kvarandre. Revurdering av organiseringa av akuttenesta er tilrådd på eit seinare tidspunkt på bakgrunn av effektane av akuttambulant team, krisesenger og tidleg intervensjon. Desse effektane vil vere sentrale vurderingskriterium for revurderinga, i tillegg til endring i befolkningsgrunnlag/føretaksgrense Rus Bakgrunn Pr. i dag er det fleire tilvisingsinstansar i og knytt til føretaket: Haugaland A-senter Karmøy DPS ruspoliklinikken Haugesund sjukehus poliklinikk for rusbehandling/put LAR Helse Fonna Folgefonn DPS Stord DPS Haugaland DPS, psykosepoliklinikken/rehabiliteringspoliklinikken, har eit tilbod til personar med langvarig psykiatrisk liding kombinert med rusproblematikk. Valen sjukehus har døgnbehandlingstilbod innanfor dobbeldiagnose/rus. Rusfeltet treng ei felles fagleg utvikling. Det er òg nødvendig å synleggjere og gje ei betre oversikt over rustilbodet i klinikken. 43

98 HELSE FONNA Plan for psykisk helsevern Samhandling og samarbeid mellom rus og andre tilbod må prioriterast. Til dømes bør rusinduserte psykosar ha tilbodet sitt i PUT på DPS-nivå. BUP og somatikk er vesentlege samarbeidsfelt, og spesialisert rusbehandling med nærleik til sjukehus er ynskjeleg Tiltak Rusteam med polikliniske tenester på alle DPS-a og spesialisert rus behandling på Haugesund sjukehus. Organisering og innhald i tenestetilbodet må ta omsyn til funn og tilrådde tiltak i internrevisjonen av TSB gjennomført av Helse Vest. Oppretthalde og utvikle samarbeid med Haugaland A-senter. DPS: desentraliserte poliklinikkar i form av rusteam (PUT) som er lokalisert under DPS med øyremerkte ressursar styrkje poliklinisk og ambulant verksemd større fokus på tidleg intervensjon etablere samarbeidsfora mellom BUP og rusfeltet for å ta vare på unge rusmisbrukarar / debuterande rusmisbrukarar frå 12-års alderen og oppover, og på sikt vurdere eit felles rusteam Sjukehus: spesialiserte døgnbehandlingstilbod og polikliniske tenester, funksjonsfordelt til Haugesund: avrusing komplisert rus og psykisk liding, diagnostisering og rehabilitering etablere LAR som eigen poliklinikk med utstrakt ambulant verksemd På sikt bør LAR desentraliserast og bli ein integrert del av rusteam på DPS Overordna tiltak Klinikken er i dag organisert i nokre store seksjonar og fleire mindre seksjonar. Dette har vist seg å ikkje vere formålstenleg når det gjeld å etablere robuste fagmiljø og sikre god pasientflyt. På bakgrunn av dette vil ein etablere følgjande: Éin sjukehusseksjon for Valen sjukehus som består av: akutt sikkerheit lukka psykose Éin seksjon for BUP To sjukehusseksjonar for Haugesund sjukehus som består av: rus alderspsykiatri, spesialisert poliklinikk (nevropsykologi, ECT, PPU, Liason-verksemd) og akutt 44

99 HELSE FONNA Plan for psykisk helsevern I tillegg vil klinikken vurdere å justere talet på seksjonar på DPS-nivå. Haugaland DPS og Karmøy DPS vert i dag drifta som éi eining, men organisatorisk er det to frittståande DPS. Det vil vere formåls tenleg å slå saman Haugaland DPS og Karmøy DPS, men med to ulike geografiske lokasjonar. Tilsvarande bør ein vurdere same modell for Folgefonn DPS og Stord DPS. Gjennomføre brukarundersøkingar jamleg. Utarbeide handlingsplan for reduksjon av tvangsbruk: akuttambulante team på alle DPS-a krisesenger på DPS brukarstyrte senger på DPS tidleg intervensjonsarbeid fokus på ambulant verksemd / etablering av YSS/ACT-team ift. pasientar med alvorlege sinnslidingar aktiv bruk av individuell plan auke kompetansenivået ift. terapeutisk førebygging og meistring av aggresjon for å få redusert tvangsmiddelbruk. 45

100 HELSE FONNA Plan for psykisk helsevern 8. Vedlegg 8.1. Vegkart for implementering I kapittel 6 er den overordna retninga for utviklinga av psykisk helsevern og rus skildra. I kapittel 7 er utviklinga konkretisert med meir operasjonelle tiltak. Tiltaka er i omfang, rekkevidd og konsekvens ulike, noko som skil dei i høve til når dei kan setjast i verk: Tiltak Haust 2012 Vår 2013 Haust Seinare BUP Éin seksjon for BUP i Helse Fonna som tilbyr poliklinikk og døgnbehandling x Lokal leiing på dei ulike geografiske lokasjonane lagt til 4.-linjenivå x Døgndrift samlast i Haugesund x Poliklinikkar på Stord/Kvinnherad og i Haugesund x Styrkje/ruste opp poliklinisk verksemd, samt jobbe meir ambulant x x x Fordele ressursar etter regionale føringar x x Frå døgnpost til dagtilbod på Stord/Kvinnherad kanalisere frigjorte ressursar til styrking av poliklinikken Kompetanseutjamning og styrking av BUP-feltet på Stord/Kvinnherad x x x x Felles løp for legeutdanning x Allmennpsykiatri Robuste allmennpsykiatriske postar (døgnavdeling kombinert med poliklinikk) på alle fire DPS-a Intermediær teneste på DPS-nivå x x Auka fokus på førebygging x x x x For enkelte allmennpsykiatriske tilstandar vel ein å funksjonsfordele mellom DPS der dette er tenleg x ECT-tilbod på Stord x Alle DPS-a vert godkjende i høve til tvang. Der dette ikkje er mogleg, kan ein sjå føre seg samdrift/samorganisering mellom DPS Justere kapasiteten på dei enkelte DPS-a i høve til normtal på poliklinikk og døgn x x x x 46

101 HELSE FONNA Plan for psykisk helsevern Tiltak Haust 2012 Vår 2013 Haust Seinare Alderspsykiatri Ambulant poliklinikk som reiser ut i kommunane, og som tilbyr polikliniske vurderingar og rettleiing Styrking av alderspsykiatrisk kompetanse på DPS i høve til psykiske lidingar hjå eldre x x x x x x x Psykose Lågterskel psykosetilbod på alle DPS-a x x x x Tidleg intervensjonsarbeid som ein integrert del av dagleg drift i poliklinikk på DPS x x x x Spesialiserte sjukehuspostar x x Sikre godkjenning for tvang på alle DPS og samdrift/samorganisering mellom DPS der dette ikkje går Sikre at eit mottaksapparat står klart når pasient er ferdig behandla på dei ulike behandlingsnivåa (kommunehelsetenesta og DPS-nivå) x x x x x Psykosebehandling på sjukehusnivå for ikkje-affektive psykosar med lågt funksjonsnivå i behov av lukka avdeling. Behandlingstilbodet må omfatte eit tilbod for nysjuke og pasientar med etablert psykoseliding. Tenkt funksjonsfordelt til eksisterande psykosemiljø ved Valen. Må sjåast i samanheng med funksjons fordeling av rusbehandling på sjukehusnivå til Haugesund Etablere fagnettverk med fokus på pasientflyt, prosedyrar, retningslinje og implementering av ny rettleiar x x YSS/ACT på alle DPS-a x x Sikkerheit Sikkerheitspost lokalisert på Valen Ambulerande team frå Valen Rettleiingsteneste Pasientar er på sikkerheitspost til dei er klare til å bli overførte til DPS eller kommunen x x x x Nevro og PPU Ei sentral eining i Haugesund som gjer nevropsykologiske utreiingar på sjukehusnivå for både BUP og VOP Oppfølging av pasientar og samarbeid med relevante instansar Rettleiingsteneste Eitt team på sjukehusnivå i Haugesund; éin poliklinikk x x x x Sengekapasitet på sjukehusnivå x Rettleiingsteneste på DPS-nivå x 47

102 HELSE FONNA Plan for psykisk helsevern Tiltak Haust 2012 Vår 2013 Haust Seinare Akuttpsykiatri To akuttpostar x Akuttenester på DPS-nivå x x x x Kombinasjonsløysing x x Etablering av fellesordning som består av AAT og vaktsystem integrert i kvarandre x x Rus Rusteam med polikliniske tenester på alle DPS-a og spesialisert rusbehandling på eitt sjukehus x x Oppretthalde og utvikle samarbeid med Haugaland A-senter x Desentraliserte poliklinikkar i form av rusteam (PUT) som er lokalisert under DPS og med (øyremerkte ressursar) x x x Styrkje poliklinisk og ambulant verksemd x x x Større fokus på tidleg intervensjon x x x x Etablere samarbeidsfora mellom BUP og rusfeltet for å ta vare på unge rusmisbrukarar / debuterande rusmisbrukarar frå 12-årsalder og oppover x På sikt vurdere eit felles rusteam x Spesialiserte døgn behandlingstilbod og polikliniske tenester, funksjonsfordelt til Haugesund Avrusing Komplisert rus og psykisk liding, diagnostisering og rehabilitering Etablere LAR som eigen poliklinikk med utstrakt ambulant verksemd. På sikt bør LAR desentraliserast og bli ein integrert del av rusteam på DPS. x x Overordna tiltak Éin sjukehusseksjon Valen x x To sjukehusseksjonar Haugesund x x Vurdere talet på seksjonar på DPS-nivå x x Utarbeide handlingsplan for reduksjon av tvangsbruk x 48

103 49

104 HELSE FONNA HF Postboks Haugesund Sentralbord

105 Saksframlegg Kvinnherad kommune Saksmappe Saksbehandlar 2011/ Tormod Fossheim Saksgang Saksnr Utval Møtedato 2012/114 Formannskapet Kommunestyret Godkjenning av planstrategi for valperioden Innstilling frå rådmannen: Kvinnherad kommunestyre vedtek Planstrategi for valperioden slik han ligg føre og med dei prioriterte planoppgåver som framgår av side 7, og som er viste i saksutgreiinga nedanfor. Saksutgreiing: Planstrategi for Kvinnherad kommune for valperioden er utarbeidd i samsvar med kommunestyret sitt vedtak den om organisering og mandat. (Sjå vedlegg) Forslaget skal no vedtakast av formannskapet og så gjerast offentleg i 30 dagar før behandling i kommunestyret den (5 dagar over fristen i mandatet.) Nedanfor følgjer forslaget til prioriterte planoppgåver frå side 7 i planstrategien. Planane er grupperte etter ansvarleg verksemder (S1, S2 osv) og lista opp i prioritert rekkefølgje innanfor kvar verksemd. Basert på eit grovt estimert ressursbehov i vedlegg 4, skal planane kunna gjennomførast innanfor tilgjengelege ressursar i økonomiplanperioden Pri. Plan Skildring Verksemd Merknad S1 Kommundeplan Sandvoll- Planen ligg ute til høyring og Samfunnsutvikling Eigne ressursar Matre - Åkra offentleg ettersyn S2 Kommunedelplan Fv 48 Arbeidet starta opp, konsulent Samfunnsutvikling Finansiert Løfallstrand skal nyttast S3 Kommunedelplan ferjekai Arbeidet starta opp, konsulent Samfunnsutvikling Finansiert Varaldsøy skal nyttast S4 Oversiktsplan skogbruk Under behandling Samfunnsutvikling Finansiert S5 Strandsoneplan Sunnhordland Samarbeid med dei andre Samfunns- Løyvd 1mill i Kvinnherad kommune side 1

106 Pri. Plan Skildring Verksemd Merknad Sunnhordalandskommunane. utvikling Konsulent skal nyttast S6 Kommuneplan, samfunnsdelen Prioriterte tema: Samfunnsutvikling Eigne ressursar Fornybar energi, havbruk, senter og utbyggingsstruktur, transport, verdiskaping og næringsutvikling, natur, kulturmiljø og landskap, integrering temaplanar. S7 ROS-analyse Samfunnsutvikling Eigne ressursar S8 Kommuneplan, arealdelen Oppretta felles kartdel utan nye utbyggingsområd Felles samordna føresegner S9 Kommunedelplan Nye utbyggingsareal må Husnes/Sunde vurderast Eigne ressursar Samfunnsutvikling Samfunnsutvikling Eigne ressursar S10 Områdeplan Valen Samfunnsutvikling Eigne ressursar S11 Kommunedelplan Ros, Omv, Samfunnsutvikling Eigne ressursar Seimsf. S12 Landbruksplan Rullering Samfunnsutvikling Eigne ressursar T1 Trafikksikringsplan Sluttbehandling Tekniske Finansiert tenester T2 Plan ved sjukeheim./skulane Starta opp Tekniske Delvis finansiert På Husnes tenester T3 Kommunedelplan avløp Under arbeid Tekniske Finansiert tenester T4 Kommunedelplan vassforsyning Under arbeid Tekniske Finansiert tenester T5 Beredskapsplan Tekniske Eigne ressursar tenester H1 Universell utforming Helse og Eigne ressursar rehabilitering K1 Kommunedelplan for idrett og Sluttbehandling Kultur og fritid Eigne ressursar friluftsliv K2 Kulturplan Kultur og fritid Eigne ressursar R1 Tiltaksplanar helse, livskvalitet og oppvekst-miljø: Psykiatri, rus, omsorg 2020, helse- og sosial beredskap, smittevern, Vurdering av behovet for samordning, eventuelt integrering i kommuneplanen, samfunnsdelen bustadsosial handlingsplan, rehabilitering Ansvarleg: Rådmannen R2 Interne utgreiingar og planar Kommunestyret, andre utval og rådmannen set i valperioden i gang dei interne utgreiingar og planar som er nødvendige for utvikling av organisasjonen. Eventuelle ekstra ressursar vert å ta opp i handlingsplan og budsjett. Ansvarleg: Rådmannen Vedlegg: Planstrategi for valperioden side 2 Kvinnherad kommune

107 Planstrategi Valperioden Kvinnherad kommune Versjon: September 2012 Vedteke av kommunestyret xx.xx.2012

108 Innhald Generelt... 2 Styrt utvikling gjennom planlegging... 2 Ikkje ein plan... 2 Nasjonale forventningar... 2 Planhierarkiet... 2 Prosess... 3 Oppstart og mandat... 3 Regionale og stateleg instansar... 3 Nabokommunane... 3 Kva val meiner du Kvinnherad skal gjera... 3 Strategiar for å styra samfunnsutviklinga... 4 Planbehovet... 4 Eksisterande planar og planar under arbeid... 4 Vurdering av planbehovet i perioden (uprioritert)... 4 Kommuneplanen... 4 Samfunnstryggleik... 5 Reguleringsplanar... 5 Andre planar og prosjekt... 6 Generelle planforutsetningar... 6 Forslag til prioriterte planoppgåver... 7 Vedlegg 1: Utviklingsretningar og strategiar Vedlegg 2: Eksisterande og oppstarta planar Vedlegg 3: Vurdering av planbehov Vedlegg 4: Ressurskalkulator

109 Generelt Styrt utvikling gjennom planlegging Formålet med planstrategi er å tilretteleggja for politisk styrt utvikling. Planstrategien skal sikra ei planlegging som er tilpassa behovet, og vera eit verktøy til å vurdera kommunen sitt plansystem og tilgjengelege/ønskjelege planressursar. Kommunane er pålagde å utarbeida ein planstrategi i plan- og bygningslova seinast eitt år etter konstituering av det nye kommunestyret. Planstrategien skal byggja på kommunen sine strategiske val knytt til samfunnsutviklinga. Behovet for rullering av kommuneplanen skal vurderast spesielt. Ikkje ein plan Planstrategien er ikkje ei plan og har ingen direkte rettsverknad for kommunen sine innbyggjarar. Kommunestyret kan kva tid som helst i valperioden ta planstrategien opp til ny vurdering. Planstrategien erstattar kravet til rullering av kommuneplanen som låg i den tidlegare plan- og bygningslova. Nasjonale forventningar Plan- og bygningslova set også krav til at staten kvart fjerde år utarbeida eit dokument med nasjonale forventningar som skal vera retningsgjevande for arbeidet med den kommunale planstrategien. Nasjonale forventningar vart for første gong vedtekne ved kongeleg resolusjon 24.juni Planhierarkiet Nasjonale forventningar Planstrategi Kommuneplan arealdel Kommuneplan samfunnsdel Reguleringsplan Kommuneplan handlingsdel Tiltak 2

110 Prosess Oppstart og mandat Kvinnherad kommunestyre godkjende oppstart, prosjektorganisering og mandat for utarbeiding av planstrategi i møte : Mandat Prosjektet skal utarbeida forslag til planstrategi for Kvinnherad kommune Planstrategien skal med utgangspunkt i Nasjonale forventningar på ein enkel og oversiktleg måte gjera greie for: o Utviklingstrekk og utfordringar knytt til: folketalsutvikling og samansetning miljø, klima og energi kommunestruktur, senterstruktur, utbyggingsstruktur samferdsle og infrastruktur verdiskaping og næringsutvikling natur, kulturmiljø og landskap helse, livskvalitet og oppvekstmiljø kommunal tenesteyting og forvaltning o Drøfta ulike strategiar for å styra samfunnsutviklinga og møta utfordringane o Vurdera og fastsetja det samla planbehovet i valperioden Regionale og stateleg instansar Melding om oppstart av prosjektet og prosjektplanen vart sendt regionale og statlege instansar. Det kom tilbakemelding frå: Riksantikvaren: Ingen spesielle merknader Hordaland fylkeskommune: Generelle og spesielle merknader som er vurderte i Vedlegg 3. Fylkesmannen i Hordaland: Generelle og spesielle merknader som er vurderte i Vedlegg 3. Nabokommunane Melding om oppstart av prosjektet og prosjektplanen vart sendt til nabokommunane den Det er ikkje motteke synspunkt. Følgjande samarbeid med nabokommunane er etablert i dag: Strandsoneplan for Sunnhordland CruiseDestination Hardangerfjord Jondalstunnelen regional generator Strandsoneplan for Sunnhordland er relevant å ta med vidare i planstrategien. Kva val meiner du Kvinnherad skal gjera Den vart kommunestyret, ungdommens kommunestyre og andre engasjerte borgarar og næringsaktørar inviterte til verkstad i Husnes kulturhus for å drøfta ønska utvikling av Kvinnheradsamfunnet. Kommunen har gjennom fleire år samla innspel om korleis Kvinnherad skal utvikla seg. Seinast vart det i 2010 gjennomført ein scenarioanalyse som skisserte 2 utviklingsretningar. Det è her me vil bu og Regionkommune1. 3

111 Med utgangspunkt i dei 8 tema frå mandatet, vart ei redigert utgåve av alle innspela drøfta og prioriterte i grupper og det vart formulet 24 utfordringar/ønska utviklingsretningar for Kvinnheradsamfunnet. Strategiar for å styra samfunnsutviklinga Formannskapet drøfta og fastsette den strategiar til dei 24 prioriterte utviklingsretningane frå verkstaden på Husnes (sjå vedlegg 1). Planbehovet Eksisterande planar og planar under arbeid Det vert vist til Vedlegg 2 som omfattar to tabellar: Oversikt over eksisterande planar med evaluering og behovet for rullering. Oversikt over planarbeid som er starta opp med oppstartvedtak og eventuelle løyvingar i gjeldande økonomiplan Vurdering av planbehovet i perioden (uprioritert) Det vert vist til Vedlegg 3 som er ei vurdering av planbehovet i kommunen med utgangspunkt i dei 8 tema frå kommunestyret sitt mandat: folketalsutvikling og samansetning miljø, klima og energi kommunestruktur, senterstruktur, utbyggingsstruktur samferdsle og infrastruktur verdiskaping og næringsutvikling natur, kulturmiljø og landskap helse, livskvalitet og oppvekstmiljø kommunal tenesteyting og forvaltning For kvart tema er planbehovet oppsummert ut frå: Formannskapet sine strategiar Statistisk material og statlege og regionale føringar Planar som treng rullerast. Vedlegg 4 viser det samla oppsummerte planbehov der ressursbruken for kvar plan er estimert (ressurskalkulator). Kommuneplanen Kommuneplanen, samfunnsdelen vart sist rullert med vedtak i kommunestyret i Den vedtok Kvinnherad formannskap opplegg for ny rullering av samfunnsdelen. Det er i ettertid samla inn mykje bakgrunnsstoff, men ferdiggjering er vorten nedprioritert til fordel for det omfattande arbeidet som er lagt ned i rullering av arealdelen til kommuneplanen. Kvinnheradsamfunnet har endra seg mykje sidan år 2000, og vurderingane av planbehovet i vedlegg 3, viser at kommunen treng eit oppdatert verkty for strategisk styring. 4

112 Kommuneplanen, arealdelen er i dag samansett av 6 delplanar. Siste delplan (Sandvoll, Holmedal, Matre og Åkra) er under rullering no, og skal godkjennast i Då er alle delplanane etablert på ein digital plattform, med vedtaksdatoar som spenner over 9 år frå Ein 6-delt plan der kvar del vert rullert separat, har over så mange år medført ulike føresegner og retningsliner i kommunen. Dette er uheldig og heller ikkje i samsvar med den nye plan- og bygningslova som tilseier at kommunen skal ha ein arealplan for heile kommunen som viser samanhengen mellom framtidig samfunnsutvikling og arealbruk. Arealdelen må difor rullerast i perioden med eit overordna plankart som omfattar heile kommunen. Vurderingane av planbehovet i vedlegg 3 viser at det i stor utstrekning er tilgjengeleg utbyggingsareal i dei fleste bygder. I den overordna arealdelen treng det difor ikkje leggjast ut nytt utbyggingsareal og omfanget av planarbeidet vert dermed redusert med omsyn på prosess. Føresegnene må samordnast slik at dei vert baserte på same forutsetningar for heile kommunen. Lova gjev likevel høve til ei viss differensiering. Dersom det er behov for nytt utbyggingsareal i visse område, kan dette ivaretakast med områdeplanar ev. kommunedelplanar Kommuneplanen, handlingsdel vert bindeleddet mellom 4-årshjulet og 1-årshjulet i planprosessen. I handlingsdelen bør inngå økonomiplan etter kommunelova 44. Temaplanar bør utarbeidast som kommunedelplanar etter reglane i plan og bygningslova. Dette sikrar ein prosess med god medverknad samt at handlingsdelen i temaplanen kan innarbeidast i kommunen sitt handlingsprogram. Samfunnstryggleik Omgrepet samfunnstryggleik vedkjem dei fleste tema som vert tekne opp i planstrategien. Forskrift om kommunal beredskapsplikt av pålegg kommunen å utarbeida ein heilskapleg risikoog sårbarheitsanalyse (ROS-analyse) som skal forankrast i kommunestyret. På bakgrunn av denne analysen, skal kommunen tilsvarande utarbeida beredskapsplan. ROS-analysen skal omfatta tema som er gjevne i forskrifta og som vil vera dei same frå kommune til kommune. Utarbeiding av analysen høver difor godt å setja bort til konsulent. Beredskapsplanen skal i større grad tilpassast lokal forhold, og bør utarbeidast av kommunalt tilsette. Reguleringsplanar Den nye plan- og bygningslova definerer 2 typar reguleringsplanar: Områdereguleringsplanar, som i hovudsak skal utarbeidast av kommunen og detaljreguleringsplanar som kan utarbeidast av private. Kommunen har ca. 200 gjeldande detaljreguleringsplanar. Dei siste 20 åra er så godt som alle utarbeidde i privat regi. Kommunen har i sentrumsområde (Rosendal, Sunde, Husnes) delteke i partnarskap med næringsaktørar og organisasjonar for utarbeiding av detaljreguleringsplanar. I slike tilhøve vert det nytta konsulent. Kommunen har kompetanse til behandling av detaljreguleringsplanar. Vi manglar både oppdatert dataprogram, ressursar og kompetanse til utarbeiding av detaljreguleringsplanar. Kommunen har ingen områdeplanar per i dag, men til utarbeiding av områdeplanar på eit overordna nivå kan arealplankompetansen nyttast. (sjå under Kompetanse side 6 om arealplankompetanse) 5

113 Andre planar og prosjekt Kapitla over omhandlar planar baserte på strategiar for utvikling av Kvinnheradsamfunnet generelt eller tenestene spesielt. Det er forutsett medverknad frå innbyggjarane og brukarane. Kommunestyret, andre råd og utval samt rådmannen opprettar i tillegg prosjekt som omfattar planar for intern utvikling av organisasjonen. Desse prosjekta får indirekte verknad på samfunnet og brukarane ved at organisasjonen løyser sine oppgåver betre, men prosessane vert gjennomførte internt i organisasjonen. Typiske eksempel er prosjektet Organisasjonsutvikling i Kvinnherad kommune administrativ organisering, nedsett av formannskapet samt interne planar som kompetanseplanane for Kvinnherad kommunen. Det vert også gjennomført ad hoc utgreiingar knytt opp mot td. budsjettarbeidet. Desse utgreiingane kan forutsetja medverknad frå innbyggjarane/brukarane, td. utgreiing om strukturendring for skulane vedteken i kommunestyret , men er sjeldan genererte av vedtekne mål og strategiar. Behovet for interne prosjekt og planar samt ad hoc utgreiingar vert ikkje spesifiserte yttelegare i planstrategien, men tekne med som ei generell formulering under kapitelet om planbehovet. Ved den årlege rullering av handlingsdelen/økonomiplanen kan behov spesifiserast og eventuelt ressursar tildelast. Generelle planforutsetningar Planprosessar Utarbeiding av planar vert i hovudsak organiserte som prosjekt. Kommunen nyttar PLP (Prosjekt, Leiing, Prosess) som prosjektverkty. Verktyet definerer roller og ansvar, mål, beslutningspunkt, milepælar samt kritiske suksessfaktorar. For kommuneplanar og overordna arealplanar ligg gjennomføringsansvaret hos Verksemd for samfunnsutvikling. Utarbeiding av fagplanar og temaplanar vert generelt leia frå fagansvarleg verksemd. Utarbeiding/rullering av arealdelplanane har teke lang tid. Oppstart for Husnes- og Rosendalsplanane var i oktober Siste delplan, (Sandvoll, Holmedal, Åkra og Matre) vert truleg godkjent i Årsaka til lang behandlingstid er mange og tunge motsegner frå regionale og statlege styresmakter til kvar plan, samt at det gjennom heile prosessen vert teke inn nye innspel som krev ny offentleg utlegging. Skal behandlingstida ned, må planane rullerast oftare og regelmessig, det må utøvast disiplin i høve til innspel og planlegginga må ta omsyn til nasjonale verdiar som strandsone og dyrkamark. Grunna lite oppdatert planar ligg også Kvinnherad på dispensasjonstoppen i Hordaland. Dispensasjonar er lite ønskjeleg ut frå planfaglege vurderingar og dei er svært ressurskrevjande. Med oftare rullering av arealplanane kan kommunen lettare krevja plandisiplin. Dispensasjonane vert færre, og ressursane kan nyttast til planlegging. Kompetanse Planleggingskompetansen i kommunen er generelt god. Arealplankompetansen, planjus og geografiske informasjonssystem (GIS), er i hovudsak lokalisert til Verksemd for samfunnsutvikling. Denne kompetansen vert nytta i samband med kommuneplanar og andre overordna arealplanar. For temaplanar og fagplanar ligg kompetanse på dei respektive verksemdene samt rådmannsteamet. 6

114 Planressursar Verksemd for samfunnsutvikling har (frå 1. november 2012) 2 stk. 100 % stillingsheimlar avsette til overordna planarbeid (kommuneplanar, områdeplanar). I dag er også andre oppgåver lagt til desse heimlane, men andre stillingar deltek også i arbeidet med overordna planar. Målet er at verksemda i valperioden skal kunna nytta 1,75 årsverk pr. år til overordna planarbeid. Andre verksemder har ikkje tilsvarande ressursar avsette til planlegging, men fagpersonar vert tekne ut til prosjekt etter behov. Bruk av eksterne rådgjevingsfirma Dersom det vert vurdert at kommunen ikkje har kompetanse og/eller ressursar, vert det engasjert eksterne rådgjevingsfirma (konsulentar eller arkitektar). Det kan vera til heile planarbeidet eller til nødvendig spisskompetanse som analysar eller utgreiingar. Utgiftene til eksterne rådgivarar vert i hovudsak finansierte over investeringsbudsjettet men nokre verksemder har også driftsmidlar som vert nytta. Prisen på innleige av rådgjevingsfirma er høg, og det vert hevda at kommunen burde ha tilstrekkeleg kompetanse og ressursar til å utarbeida alle arealplanar, også detaljreguleringsplanar. Her må kostnadane med rådgjevingsfirma vegast opp mot utfordring med å rekruttera kvalifiserte planleggjarar i konkurranse med private firma, samt at kommunen uansett ikkje vil få brei nok kompetanse til å unngå innleige av spisskompetanse. Dei fleste rådgjevingsfirma har slik brei oppdatert kompetanse samt erfaring frå tilsvarande planlegging som kommunen etterspør. Dei vil då truleg kunna tilby ei meir effektiv planlegging med minst like god kvalitet. Nokre av dei prioriterte planoppgåvene i matrisa under som er føreslegne utførte med innleigde rådgjevarar, kunne likevel med fordel vore utførte med eigne tilsette dersom bemanninga vart auka. For å gjera kontrahering av rådgivarar enklare, vurderer kommunen å inngå rammeavtalar med kvalifiserte firma. Forslag til prioriterte planoppgåver Tabellen nedanfor viser dei prioriterte planoppgåvene i valperioden med utgangspunkt i samla oppsummert planbehov (vedlegg 4). Planane er gruppert etter ansvarleg verksemd (S1, S2 osv) og lista opp i prioritert rekkefølgje innafor kvar verksemd. Basert på estimert ressursbehov i vedlegg 4, skal planane kunna gjennomførast innafor tilgjengelege ressursar i økonomiplanperioden Dersom det er ønskjeleg å vurdera andre planoppgåver, kan vedlegg 4 nyttast som ressurskalkulator. Pri. Plan Skildring Verksemd Merknad S1 Kommunedelplan Sandvoll- Matre - Åkra Planen ligg ute til høyring og offentleg ettersyn Samfunnsutvikling Eigne ressursar S2 Kommunedelplan Fv 48 Arbeidet starta opp, konsulent Samfunns- Finansiert Løfallstrand skal nyttast utvikling S3 Kommunedelplan ferjekai Arbeidet starta opp, konsulent Samfunns- Finansiert Varaldsøy skal nyttast utvikling S4 Oversiktsplan skogbruk Under behandling Samfunns- Finansiert utvikling S5 Strandsoneplan Sunnhordland Samarbeid med dei andre Sunnhordalandskommunane. Konsulent skal nyttast Samfunnsutvikling Løyvd 1mill i

115 Pri. Plan Skildring Verksemd Merknad S6 Kommuneplan, samfunnsdelen Prioriterte tema: Fornybar energi, havbruk, Samfunnsutvikling Eigne ressursar senter og utbyggingsstruktur, transport, verdiskaping og næringsutvikling, natur, kulturmiljø og landskap, integrering temaplanar. S7 ROS-analyse Samfunnsutvikling Eigne ressursar S8 Kommuneplan, arealdelen Oppretta felles kartdel utan nye utbyggingsområd Felles samordna føresegner S9 Kommunedelplan Nye utbyggingsareal må Husnes/Sunde vurderast Samfunnsutvikling Samfunnsutvikling S10 Områdeplan Valen Samfunnsutvikling S11 Kommunedelpan Ros, Omv, Samfunns- Seimsf. utvikling S12 Landbruksplan Rullering Samfunnsutvikling T1 Trafikksikringsplan Sluttbehandling Tekniske tenester T2 Plan ved sjukeheim./skulane Starta opp Tekniske På Husnes tenester T3 Kommunedelplan avløp Under arbeid Tekniske tenester T4 Kommunedelplan Under arbeid Tekniske vassforsyning tenester T5 Beredskapsplan Tekniske tenester H1 Universell utforming Helse og rehabilitering K1 Kommunedelplan for idrett Sluttbehandling Kultur og og friluftsliv fritid K2 Kulturplan Kultur og fritid R1 Tiltaksplanar helse, Vurdering av behovet for Rådmannen livskvalitet og oppvekstmiljø: samordning, eventuelt Psykiatri, rus, omsorg integrering i kommuneplanen, 2020, helse- og sosial samfunnsdelen beredskap, smittevern, bustadsosial handlingsplan, rehabilitering R2 Interne utgreiingar og planar Kommunestyret, andre utval og rådmannen set i valperioden i gang dei interne utgreiingar og planar som er nødvendige for utvikling av organisasjonen. Eventuelle Rådmannen Eigne ressursar Eigne ressursar Eigne ressursar Eigne ressursar Eigne ressursar Finansiert Delvis finansiert Finansiert Finansiert Eigne ressursar Eigne ressursar Eigne ressursar Eigne ressursar 8

116 Pri. Plan Skildring Verksemd Merknad ekstra ressursar vert å ta opp i handlingsplan og budsjett. 9

117 Vedlegg 1: Utviklingsretningar og strategiar UTVIKLINGSRETNINGAR OG STRATEGIAR. Drøfta og fastsette av Kvinnherad formannskap Folketalsutvikling og samansetning 1. Skapa eit samfunn som tek godt vare på alle innbyggjarar og idéskaparar. Styrkja den kvinnherske identitetskjensla. Strategiar: Kommunen vil satsa på omdømebygging både med omsyn til dei som bur i kommunen og med sikte på å få nye innbyggjarar. Vi må framheva natur og tryggleik og marknadsføra både nasjonalt og internasjonalt det kvinnherske mangfaldet. Kommunen må gjennomføra nødvendige strukturelle grep slik at vi kan utvikla ein robust økonomi og tilsvarande tenestetilbod på alle område. Det er spesielt viktig å utvikla ei god førstelineteneste for ideskaparar og rask og smidig saksbehandling etter plan- og bygningslova. Vi vil leggja til rettes for at barn og ungdom får utvikla identitet til heimkommunen. Dette kan med fordel innarbeidast i skuleverket. Kommunen vil vera open for å vurdera framtidige nettbaserte undervisningsmetodar. Dette for at små skular skal kunna dra nytte av lærarkompetanse ved større skular. 2. Stoppa fråflytting, få ungdom heim att etter ferdig utdanning. Strategiar: Kommunen vi leggja til rette slik at det kan etablerast bustader for single og familiar. Kommunen vil arbeida for gode kommunikasjonar slik at unge kan bu i kommunen og pendla til arbeidsplasser elles i regionen. 3. Kvinnherad skal vera førsteval som bustadkommune på Vestlandet. Strategiar: Kommunen vil ha gode tenestetilbod, samt driva aktiv samfunnsutvikling og leggja til rette for gode kulturtilbod, godt tilrettelagt friluftsliv, variert arbeidsplasstilbod samt vera ein ja- kommune. 2 Miljø, klima og energi 1. Ta vare på og utvikla strandsona i Kvinnherad til det beste for innbyggjarane, næringslivet og miljøet. Strategiar: Kvinnherad må ta aktivt del i det interkommunale arbeide i Sunnhordland om differensiert strandsoneforvaltning og eventuelt utfordra statlege planretningsliner for strandsona. Ein sekundæreffekt av dette arbeidet kan vera at det viser veg for 10

118 samarbeid og differensiert forvaltning på andre område. Sikre og utvikle offentlege friområde i strandsona. Stilla krav om tilrettelegging for ålmenta ved privat utbygging. 2. Utvikla og byggja ut fornybar energi. Industrien i Kvinnherad, m.a. Søral, må sikrast tilgong til denne energien. Strategiar: Kommunen vil vera positiv til utbygging av fornybar energi slik som små vasskraftanlegg der omsynet til miljø og andre arealinteresser er ivaretekne. Verdiskaping for samfunnet skal også vurderast i desse sakene. Bioenergi eventuelt med tilhøyrande fjernvarmeanlegg er også eit godt alternativ. Kommunen vil vera aktiv i arbeidet med å sikra langsiktige kraftforsyningsavtalar til SØRAL. Kommunen ønskjer ei aktiv og framtidsretta utbygging av el-leidningsnettet. Vurdera eigna område og modellar for vindkraft, bioenergi og alternative oppvarmingskjelder. Påverke eigarskapsmodellane for drift og utvikling av høgspentnettet i kommunen og regionen for å sikre ei effektiv og framtidsretta kraftforsyning. 3. Oppdrett på bærekraftige premissar. Saman med næringa utvikla tiltak som hindrar ureining, sjukdom og røming. Strategiar: Kommunen vil i samarbeid med næringa sikra optimale lokalitetar for akvakultur. I dette planarbeidet må det takast omsyn til miljø og andre arealinteresser. Kommunen vil ha gode rutinar for behandling av oppdrettssaker slik at alle partar og instansar får mogelegheit til å uttala seg. Kvinnherad skal vera ein føregangskommune og tilby gode vilkår for dei som vil byggja lukka oppdrettsanlegg i sjø. Meir kommunikasjon mellom næringa, kommunen og lokalsamfunnet. 3 Kommunestruktur, senterstruktur og utbyggingsstruktur 1. Varierte arbeidsplassar Strategiar: Det er viktig å leggje til rette for eit variert arbeidsliv for mange fagfelt i alle delar av kommunen. 2. Fortsetja samferdslerevolusjonen Strategiar: Kvinnherad vil arbeida for å knyta seg nærare Haugalandet, ytre Sunnhordland og Bergensområdet gjennom betre snøggbåtforbindelsar, kortare fergjestrekningar og betre vegar. 3. Kvinnherad som ein kommune Strategiar: 11

119 Husnes skal vera kommune- og regionsenter med urbane kvalitetar bygd på prinsipp for god tettstadutvikling. Dei andre bygdene må utviklast parallelt med utgangspunkt i sine kvalitetar. Ein kvinnhersk ja-kultur som samlar og styrkjer bygdene om felles mål. Gjennom gode tiltak i skulen og det frivillige lagsarbeidet skal vi arbeida for å dempa dei negative motsetningane mellom ytre og indre luten. 4 Samferdsle og infrastruktur 1. «Betre kommunikasjon til sentrale stader». Strategiar: Best mogleg tilknyting til den indre E39 (Hordfast) og til den nye Haukelivegen Styrking av snøggbåt og ferjesambanda. Arbeida inn mot fylke og operatørselskap for betre materiell og rutetilbod i sambanda til og frå og internt i kommunen. Arbeida aktivt innanfor Samarbeidsrådet for Sunnhordland og saman med andre kommunar med samanfallande interesse for Hordfast. Arbeida aktivt gjennom vårt medeigarskap i Haukelivegen AS og Samarbeidsrådet for realisering av nye tunnellar over Haukeli. Arbeida for opprustning Løfallstrand Austrepollen og ny veg gjennom Oddadalen saman med Odda og Jondal kommunar og lokalt næringsliv. Skapa folkeleg engasjement for betre kollektivtilbod. 2. «Betre gang-/sykkelvegar» Strategiar: Sterkare planlegging og utbygging av gang-/sykkelvegar/fortau i Kvinnherad i tråd med prioriteringane i trafikksikringsplanen. Bustadfelt må lokaliserast nærast mogeleg tenestilbod. Sjå til at trafikksikringsplanen vert følgd opp gjennom avsetjing av prosjektmidlar i økonomiplanen. Samarbeida med Statens vegvesen om tiltak langs fylkesvegane. 3. «Dårleg vedlikehald på vegar» Strategiar: Arbeida for auke vedlikehald, sikring mot ras og utviding av vegane, fjerna hinder langs vegen. Auka budsjett for vedlikehald og opprustning av kommunale vegar. Synleggjera behov for rassikring i samband med vegvesenet sine prioriteringar og elles øva politisk påtrykk mot fylke og vegvesen. Vurdera ein Kvinnheradpakke for å etablera eit tenleg vegnett i Kvinnherad. 5 Verdiskaping og næringsutvikling 1. Kvinnherad sin unike geografi må i sterkare grad marknadsførast nasjonalt og internasjonalt som buområde, arbeidsområde, idretts- og fritidsområde og 12

120 reiselivsområde. Strategiar: Kvinnherad vil ha målretta satsing på å marknadsføra seg som eit attraktivt område for busetjing og ferie/fritid. Geografien bør her være eit viktig element, med mangfald i kommunen og beliggenhet i høve til andre regionar/næringar. 2. Kvinnherad vil tilretteleggja for innovasjon, inkubatorar, rettleiing, finansiering, næringsareal m.m slik at det vert gode vilkår for næringslivet. Dette krev innovativ tenking og ei overordna «ja-haldning». Strategiar: Kvinnherad kommune vil gjennom planlegging, rådgjeving og bruk av økonomiske verkemidlar stimulere til næringsutvikling og samfunnsutvikling i kommunen. Kommunen skal prioritera næringsaktørar når det gjeld saksbehandling og strekkja seg for å finna tenlege løysingar 3. Alle bygder må inkluderast. God infrastruktur er viktig, og dei unike kvalitetane i kvar bygd må forsterkast. Det må tilretteleggjast for ei differensiert arealforvaltning der bygdene vert tilgodesette. Strategiar: Kvinnherad kommune vil kartleggja og arbeida for å vidareutvikla dei beste kvalitetane i kvar einskild bygd. Til dette krevst det mellom anna god planlegging og rask og smidig handsaming etter Plan og bygningsloven. Kommunen sin økonomi tilseier at alle bygder ikkje kan ha alle tenester og ut frå dette må det gjennomførast ei prioritering. 6 Natur, kulturmiljø og landskap 1. Kommunen har ein stor utbyggingsreserve til bustadformål i eksisterande arealplanar. Denne må realiserast. Strategiar: Aktiv planlegging for å sikra tilgangen på bustadtomter i heile kommunen. Leggja til rette for at private entreprenørar kan byggja ut i sentrale område. Leggja ut område for spreidd utbygging i LNF i utkantområde samt stimulera til fortetting i meir sentrale strok. Ved utarbeiding av arealplan skal eksisterande byggereserver i planområdet vurderast. Unytta byggeområde bør flyttast eller omfordelast framfor å leggja ut nye byggeområde. 2. Nasjonalparken, med senter i Rosendal, må nyttast aktivt Strategiar: Arbeida aktivt for å realisera Folgefonnsenteret Kvinnherad vil i nært samarbeid med nabokommunane stimulera til auka næringsaktivitet i tilknyting til nasjonalparken, m.a. gjennom verdiskapingsprogrammet for naturarven 13

121 3. Fleire statlege retningsliner for differensiert arealforvaltning! Strategiar: Kommunen må ta aktivt del i arbeidet med utvikling av sentrale føringar for differensiert arealforvaltning Kommunen må leggja til rette slik at vi kan oppretthalda landbruksproduksjonen noko som også vil sikra kulturlandskapet. 7 Helse, livskvalitet og oppvekstmiljø 1. Oppvekstmiljø gode oppvekstvilkår, engasjerte innbyggjarar, ressurssterk ungdom Strategiar: Tettstader må planleggjast og tilretteleggjast med tilstrekkeleg uteareal og aktivitetsområde der det skal leggjast stor vekt på trivsel og tryggleik. 2. Nettverk: Gode på nettverksbygging, sosiale/fritid, næringsliv, helse, skule, kunnskap, marknadsføring. Strategiar: Nye innbyggjarar skal takast godt imot og oppmodast om å delta i organisasjonslivet og sosiale aktivitetar elles. Skular skal ha framifrå kvalitet i Kvinnherad. Kommunen må arbeida aktivt for å få på plass desentalisert høgskuleutdanning 3. Idrett/fysisk aktivitet. Dugnadsånd, rekreasjon, tiltakslyst og trivsel i godt fellesskap. Strategiar: Den gode dugnadsånda som finst i alle bygdene må stimulerast frå kommunen si side. Kommunen kan bistå med rettleiing og deltaking samt gjennom gode tilskotsordningar. Idrettsrådet må aktiverast. Fysisk aktivitet i skuletida må styrkjast. Kvinnherad må vidareutvikla og støtta dei gode miljøa kring kultuskulen, festivalar og andre kultursamlingar 8 Kommunal tenesteyting og forvaltning 1. Sunn og bærekraftig kommunal økonomi som gjev rom for, og prioriterer samfunnsutvikling. Strategiar: Investeringar som frigjev driftsressursar og gir auka økonomisk handlingsrom må prioriterast. Tenestene må vera på eit nivå som gjev mest mogeleg stabil og rasjonell drift. Kommunen skal ha ei finansforvaltning som sikrar ein forutsigbar økonomi. Kommunen må tiltrekkja seg fleire innbyggjarar og på den måten auka inntektene og få bere utnytting av ulike fasilitetar 14

122 2. Skapa ein kultur for nyskaping og utvikling av lokalsamfunn og næringsliv Strategiar: Leggja til rette for entreprenørskap og skapa gode haldningar der feiling er læring. Stimulera til at lokale organisasjonar som t.d. bygdelag engasjerer seg i fysisk planlegging. 3. Ei positiv, ubyråkratisk og endringsdyktig offentleg forvaltning. Strategiar: Kommunen vil skapa så store handlingsrom som mogleg i den offentlege forvaltninga. Ein kvinnhersk ja-kultur som samlar og styrkjer bygdene om felles mål. 15

123 Vedlegg 2: Eksisterande og oppstarta planar Oversikt og evaluering eksisterande og oppstartar: Plan Datert Ansvarleg Evaluering Kommuneplan for Kvinnherad, måldokument Kommunedelplan for Rosendal-området Kommunedelplan for Husnes-området Kommunedelplan for Mauranger-området Kommunedelplan for Halsnøy-området Kommunedelplan for Ølve, Hatlestrand og Varaldsøy Kommunedelplan for Sandvoll og Holmedal Samfunnsutvikling Samfunnsutvikling Samfunnsutvikling Samfunnsutvikling Samfunnsutvikling Samfunnsutvikling Samfunnsutvikling Planen er utdatert. Manglar handlingsdel og har lite samanheng med økonomiplan og budsjett. Ny samfunnsdel er under arbeid, men planarbeidet har blitt nedprioritert til fordel for arealplanarbeid. Ny samfunnsdel bør gjerast ferdig tidleg i strategiperioden. Planen har fortsatt disponibelt utbyggingsareal både bustad, næring og fritidsformål. Minkar på disponibelt bustadareal i området Løfallstrand Dimmelsvik. Føresegnene treng oppdatering, spesielt i strandsona. Manglar vurdering av funksjonell strandsone og/eller juridisk byggjegrense mot sjø og vassdrag. Det må vurderast om det i tillegg er trong for ein eigen områdeplan for Rosendal sentrum. Planen har fortsatt disponibelt utbyggingsareal både bustad, næring og fritidsformål. Stor trong for rullering, særleg rundt Husnes sentrum, skulehelse og idrettsområdet. I tillegg bør sentrumsområdet ved Nesjaneset og Sundsvågen vurderast. Føresegnene treng oppdatering, spesielt i strandsona. Manglar vurdering av funksjonell strandsone og/eller juridisk byggjegrense mot sjø og vassdrag. Det er stor trong for å sjå Husnes sentrum i ein større samanheng. Særleg må det sjåast på trafikktryggleik og transport, gangvegar mellom sentrum skule og, sentrum Bogsnes mv Store areal sett av til bustad og næring. Føresegnene treng oppdatering, spesielt i strandsona. Manglar vurdering av funksjonell strandsone og/eller juridisk byggjegrense mot sjø og vassdrag. Del av kommunen med mindre byggjepress. Store reservar i planen til bustad og fritidsbustad. Føresegnene treng oppdatering, spesielt i strandsona. Manglar vurdering av funksjonell strandsone og/eller juridisk byggjegrense mot sjø og vassdrag. Det bør vurderast om det skal lagast ein eigen områdeplan for Sæbøvik sentrum, særleg med tanke på mogleg utbetring av fylkesvegen frå Tofte til Ranavik. Relativt ny plan med store areal disponible til ma bustad, fritidsbustad og næring. Manglar vurdering av funksjonell strandsone og/eller juridisk byggjegrense mot sjø og vassdrag. Planen er utdatert. Ny kommunedelplan under arbeid med forventa vedtak haust/vinter 2012/13. Den nye planen har slått saman areala frå to delplanar (Sandvoll/Holmedal og Matre/Baugstranda/Åkra). 16

124 Kommunedelplan for Matre, Baugstranda og Åkra Kommunedelplan for barn og unge 1989 Kystsoneanalyse for Kvinnherad Kommunedelplan for idrett, friluftsliv og nærmiljøanlegg Oversiktsplan for skogbruket i Kvinnherad kommune Landbruksplan for Kvinnherad 2004 Hovudplan for vassforsyning Hovudplan for kloakkutbygging Klima- og energiplan for Kvinnherad kommune 2020 Næringsplan for Kvinnherad Samfunnsutvikling Kulturkontoret Samfunnsutvikling 1999 Kulturkontoret??? Samfunnsutvikling Samfunnsutvikling Tekniske tenester Tekniske tenester Samfunnsutvikling Samfunnsutvikling Planen er utdatert. Ny kommunedelplan under arbeid med forventa vedtak haust/vinter 2012/13. Den nye planen har slått saman areala frå to delplanar (Sandvoll/Holmedal og Matre/Baugstranda/Åkra). Planen er laga i 1989 og må no reknast som utdatert. Det er ikkje lagt opp til rullering av planen. Plantemaet er tverrsektorielt og hovudmål for området bør gå inn i ny samfunnsdel til kommuneplanen. Spesifikke tematiske mål for kultur og fritid bør gå inn i en evt. framtidig kulturplan for Kvinnherad. Truleg ikkje trong for ein eigen kystsoneanalyse i same form som den frå 1991, men det vil bli gjort store utgreiingsarbeid, særleg i samband med interkommunal strandsoneplan for Sunnhordland. Ny plan for idrett og fysisk aktivitet er under arbeid, skal avløysa kommunedelplan for idrett, friluftsliv og nærmiljøanlegg Planprogram vedteke av formannskapet Fleire konferansar er gjennomførde og utkast til plan er utarbeidd. Grunna kapasitetsproblem på kulturkontoret har sluttføringa drege ut. Denne planen er under revisjon med hovudvekt på infrastrukturtiltak som t.d. skogsvegar. Skal opp til politisk behandling hausten Gjeldande plan er moden for oppdatering, særleg statistikkdelen. Grunna aukande aktivitet innan næringa er det også trong for å kartleggja mogleg dyrkingsareal. Fylkesmannen etterlyser ferdigstilling av kartlegginga av kjerneareal i landbruket. Dette kan gjerast i samband med det ordinære kommuneplanarbeidet. Ny plan for vassforsyning for perioden er under arbeid med sikte på politisk behandling hausten Norconsult utfører planarbeidet. Ny plan for kloakkutbygging for perioden er under arbeid med sikte på politisk behandling hausten Norconsult utfører planarbeidet. Planen er utforma og behandla som tematisk kommunedelplan etter den nye plan- og bygningslova. Den er framleis så fersk at den er vanskeleg å evaluera. Det er føresett at tiltaka i planen skal rullerast årleg i økonomiplan/handlingsplan i samband med budsjetthandsaminga. Dette må seiast å vere utfordrande. Rullering av planen bør skje i siste del av strategiperioden. Planen er ein temaplan som ikkje har blitt følgt opp og er forlengst utgått på dato. Næring må inngå i det ordinære kommuneplanarbeidet (arealdelen og samfunnsdelen) og i økonomiplan og handlingsplan. Rehabiliteringsplan Helse og re- Dette er ein sektorplan sist rullert i Det er i 17

125 for Kvinnherad (2007/4729) Psykiatriplan for Kvinnherad kommune (2010/710-1) Handlingsplan mot rusmiddelproblem (2010/710-6) Omsorg 2020 (2009/ ) Helse og sosial beredskapsplan Bustadsosial handlingsplan Beredskapsplan mot akutt forurensing Brannordning for Kvinnherad kommune Kriseplan for Kvinnherad kommune Smittevernplan for Kvinnherad kommune (HOM) habilitering vedtaket føresett årleg rullering. Planen bør rullerast tidleg i strategiperioden og den bør da behandlast som tematisk kommunedelplan TRV Dette er ein sektorplan sist rullert i Planen har eit kostnadsrekna handlingsprogram for perioden Planen bør rullerast tidleg i strategiperioden og den bør da behandlast som tematisk kommunedelplan. 2006? TRV Dette er ein sektorplan sist revidert i Planen bør rullerast tidleg i strategiperioden og den bør da behandlast som tematisk kommunedelplan PLO Dette er ein sektorplan sist revidert i Det er lagt opp til 4-års revideringssyklus; neste revisjon vert da i Det er starta arbeid med ein tiltaksdel/-plan som skal få årleg revidering med sikte på innarbeiding av tiltak i økonomiplan og budsjett. Planen bør rullerast tidleg i strategiperioden og den bør da behandlast som tematisk kommunedelplan. Februar 2005 Helse og rehabilitering Planen skal evaluerast/reviderast i TRV Planen skal leggjast til grunn for utarbeiding av kommunen sitt handlingsprogram Tekniske Godkjent av SFT sak 56/97 tenester Vurderast integrert i ny beredskapsplan Tekniske Dette er meir eit oversyn enn ein plan og følgjer av 2009/3195 tenester krav satt i sektorlov og eige regelverk. Brannordninga vart sist revidert i 2010 og må reknast som heilt oppdatert sak 2008/39 Rådmannen Kommunelegen Vurderast integrert i ny beredskapsplan Kriseplanen vart sist revidert i 2009 og har sidan hatt årleg oppdatering, sist i mars Planen tener heilt spesifikke behov for den kommunale kriseleiinga og er difor ikkje utarbeidd etter planog bygningslova sine reglar. Vurderast integrert i ny beredskapsplan Revidert administrativt april Vurderast integrert i ny beredskapsplan 18

126 Oversikt over planarbeid som er starta opp Plan Oppstart vedtak Finansiering i gjeld. økonomiplan Merknad Kommuneplan for Kvinnherad, samfunnsdelen Kommunedelplan for Fullfinansiert Fjelbergsambandet Trafikksikringsplan 100 Eigen ressursar Kommunedelplan for Sandvoll, Eigne ressursar Holmedal, Matre, Baugstranda og Åkra Planlegging ny ferjekai Varaldsøy Fullfinansiert med lokalt engasjement. Planlegging ny fylkesveg Løfallstrand Fullfinansiert med lokalt engasjement. Kommunedelplan for universell Eigne ressursar utforming Kommunedelplan for idrett og fysisk Eeigne ressursar aktivitet Områdeplan kring idrettsanlegga 300 Oppstart Oversiktsplan for skogbruket Eigne ressursar Hovudplan for vassforsyning Finansiert Hovudplan for kloakkutbygging Finansiert Detaljreguleringsplan byen Husnes Partnerskap/finansiert Omregulering Rosendal sentrum Partnerskap/finansiert Reguleringsplan Sandvikelia 25 Partnerskap/finansiert Eigne ressursar Dei 3 siste reguleringsplanan (Partnerskap) er ikkje tekne med vidare i planstrategien 19

127 Vedlegg 3: Vurdering av planbehov Dette kapitlet er inndelt i 8 tema i samsvar med kommunestyret sitt mandatet. For kvart tema er det optimale planbehovet vurdert ut frå formannskapet sine strategiar, statistisk material og statlege og regionale føringar samt planar som treng rullerast. Dette planbehovet vert seinare i dokumentet prioritert med utgangspunkt i dei største utfordringane i Kvinnheradsamfunnet samt tilgjengelege ressursar. Folketalsutvikling og samansetning Formannskapet sine strategiar Kvinnheradsamfunnet skal ta godt vare på alle innbyggjarar, stoppa fråflytting og få ungdomen heim etter endt utdanning. Vi må satsa på omdømebygging og skapa ein robust økonomi med strukturelle grep slik at vi kan tilby gode tenestetilbod på alle område. Det må etablerast bustadtilbod for alle livsfasar og familiesituasjonar og kommunikasjonane må betrast for å kunna tilby ein stor regional arbeidsmarknad. Kvinnherad må ha eit rikt kultur- og friluftsliv. Det må leggjast til rette for nyetablerarar og Kvinnherad må vera ein ja-kommune. Statistikk, statlege og regionale føringar Kvinnherad har stabilt, svakt veksande folketal på grunn av innvandring som i landet elles. Innvandrardelen vil på landsbasis auka i dei komande åra, i Kvinnherad vil dette vera knytt opp til næringane sitt behov for arbeidskraft. Vi har relativt høg gjennomsnittsalder, og denne vil også auka. Utdanningsnivået er relativt lågt. Viktige utviklingstrekk elles er at tilgang på arbeid er ein avgjerande faktor for tilflytting men også tilgang på bustader, tenester og stad- og miljøkvalitetar. Tendensen til ein stadig meir sentralisert busettingsstruktur vil halda fram. Rullering av aktuelle eksisterande planar Kommuneplanen, samfunnsdelen er under rullering. Kommuneplanen, arealdelen, er i Kvinnherad 6 delplanar. Dei eldste delplanane treng rullerast. Samla planbehov for dette tema (uprioritert) Ein kommuneplan, samfunnsdel som presenterer Kvinnheradsamfunnet på sitt beste og set mål og strategiar for korleis vi kan utvikla samfunnet og tenestetilbodet ytterlegare. Handlingsdelen må følgja opp strategiane på ein realistisk måte. Arealplanar som legg til rette for tilstrekkeleg areal til bustader, næring og rekreasjon. Miljø, klima og energi Formannskapet sine strategiar Utvikling av strandsona står sentralt. Kommunen må delta i det interkommunale arbeidet i Sunnhordaland og spesielt vektleggja friområde og tilgjenge for allmenta. Vidare må kommunen utvikla og byggja ut fornybar energi og tilretteleggja for oppdrett på bærekraftige premissar. Statistikk, statlege og regionale føringar Kommunen skal vedta klima og energiplan. Det skal i all planlegging tilretteleggjast for redusert energibruk og klimagassutslepp. Kommunen skal kartleggja område som er sårbare for 20

128 klimaendringar og utarbeida risiko- og sårbarheitsanalyse som vurdere konsekvensar av klimaendringane Rullering av aktuelle eksisterande planar Kommunestyret godkjende i 2011 Klima og enegiplan Planen skal rullerast i slutten av perioden. Samla planbehov for dette tema (uprioritert) Planprogrammet for Strandsoneplan for Sunnhordland er fastsett av Kvinnherad kommune og kommunen må engasjera seg sterkt i den vidare prosessen. Kommuneplanen, samfunnsdelen, skal rullerast og må innehalda tema med strategiar for fornybar energi og havbruk. Klima og energiplanen skal rullerast kvart 4. år Kommunen treng ein overordna risiko- og sårbarheitsanalyse (ROS) samt beredskapsplan Kommunestruktur, senterstruktur og utbyggingsstruktur Formannskapet sine strategiar Husnes skal vera kommune- og regionsenter med urbane kvalitetar bygd på prinsipp for god tettstadutvikling. Dei andre bygdene må utviklast parallelt med utgangspunkt i sine kvalitetar. Kvinnherad kommune skal leggje til rette for eit variert arbeidsliv for mange fagfelt i alle delar av kommunen. Ein kvinnhersk ja-kultur skal samla og styrkja bygdene om felles mål. Gjennom gode tiltak i skulen og det frivillige lagsarbeidet skal vi arbeida for å dempa dei negative motsetningane mellom ytre og indre luten. Statistikk, statlege og regionale føringar Folketalet i Kvinnherad har vore stabilt dei seinare åra, medan trenden mellom andre samanliknbare kommunar viser at folketalet går ned på landsbygda og aukar i byane. Dersom ein skal oppretthalde tilboda i bygdene og tettstadane, er vi avhengige av at ikkje folketalet går ned. Handel og offentlege og private servicefunksjonar bør lokaliserast sentralt og i tilknyting til kollektivknutepunkt. Å ta vare på kulturminne og kulturmiljø, trygge og vakre møteplasser, estetikk og universell utforming, aktiv livsstil og auka friluftsliv, gode gang- og sykkelforbindelsar, grøntstruktur og klimatilpassing er stikkord i all tettstadplanlegging. Fortetting og transformasjon bør vektleggjast i sentrum. Rullering av aktuelle eksisterande planar Kommuneplanen sin samfunnsdel er under rullering. Arealdelen i kommuneplanen må rullerast i perioden. Samla planbehov for dette tema (uprioritert) Kommuneplanens arealdel skal rullerast og samfunnsdelen skal ferdigstillast og må innehalda mål og strategiar for senterstruktur og utbyggingsstruktur. Det bør utarbeidast områdeplanar for Husnes, Sunde, Valen, Sæbøvik og Rosendal. For Uskedalen bør det utarbeidast stadanalyse og områdeplan. Samferdsle og infrastruktur Formannskapet sine strategiar 21

129 Det er ønskjeleg med betre kommunikasjonar til sentrale stader. Her er best mogleg tilknyting til den indre E39 (Hordfast) og til den nye Haukelivegen samt ei styrking av snøggbåt- og ferjesambanda viktig. Det må satsast på å betra vedlikehaldet av eksisterande vegar, herunder rassikring og fjerning av hinder langs vegane. Vidare må arbeidet med planlegging og bygging av gang- og sykkelvegar forserast. Statistikk, statlege og regionale føringar Staten meiner at ei sterkare arealutnytting og bevisst lokalisering av ulike verksemder vil redusera transportbehovet. For å redusera veksten i biltrafikken er det nødvendig med gode løysingar for kollektivtrafikken og eit godt utbygd gang- og sykkelvegnett. Kommunen vert oppmoda til å ha fokus på trafikksikring og utarbeide eigen trafikksikringsplan. Rullering eksisterande planar Kommunen sine innspel til Nasjonal transportplan må følgjast opp. Trafikksikringsplanen er under sluttføring og midlar til gjennomføring av prioriterte tiltak må sikrast i samband med utarbeiding av handlingsplan og økonomiplan. Kommunen må følgja opp arbeidet med kommunedelplanane for Fjelbergsambandet, omlegging av FV 48 Løfallstrand og ferjekai på Varaldsøy. Samla planbehov for dette tema (uprioritert) Trafikksikringsplanen må ferdigbehandlast Kommuneplanen, samfunnsdelen, må ha mål og strategiar for lokaliseing av all verksemd slik at det vert minimalt transportbehov. Dette må vidareførst i arealdelen. ROS analyse med tilhøyrande beredskapsplan må utarbeidast Kommunen må delta aktivt i vegkontoret sitt arbeid med reguleringsplanar for vegprosjekt i Kvinnherad. Verdiskaping og næringsutvikling Formannskapet sine strategiar Kvinnherad med sin unike geografi og allsidige næringsliv må marknadsførast nasjonalt og internasjonalt som buområde, arbeidsområde, idretts- og fritidsområde og reiselivsområde. Kvinnherad vil gjennom planlegging, rådgjeving og bruk av økonomiske virkemidlar stimulera til næringsutvikling og samfunnsutvikling. Kommunen ønskjer å leggja tilhøva til rette for utvikling av arbeidsplassar som er attraktive for ungdom. Kommunen vil prioritera næringsaktørar når det gjeld saksbehandling og strekkja seg langt for å finna tenlege løysingar. Kvinnherad vil vidareutvikla dei beste kvalitetane i kvar einskild bygd, men kommunen sin økonomi tilseier at alle bygder ikkje kan ha alle tenester og ut frå dette må det gjennomførast ei prioritering. Statistikk, statlege og regionale føringar Regjeringa oppmodar til næringsutvikling som involverer fleire sektorar og bransjar. Regjeringa føreset ei vidareutvikling av landbruk og havbruk. Det vert vidare peika på at utvikling av næringar som er baserte på lokale natur- og kulturressursar bør vektleggjast. Fylkesmannen peikar på at arbeidet med kjernekartlegging av landbruket må gjerast ferdig. Havbruk er eit prioritert satsingsområde i Hordaland og fylkeskommunen ser det som særs viktig at det gjennom arealplanlegginga vert tilrettelagt for ei berekraftig og lønnsam utvikling for næringa. Rullering eksisterande planar 22

130 Deler av landbruksplanen er moden for rullering, m.a. statistikkdelen og kartlegging av kjerneområde for landbruket. Det er ikkje aktuelt å rullera næringsplanen og kystsoneanalysen som eigne planar. Samla planbehov for dette tema (uprioritert) Deler av landbruksplanen treng rullerast. Verdiskaping og næringsutvikling må få ein brei plass i kommuneplanen, samfunnsdelen. Næringsutvikling som krev areal, t.d. næringsområde, landbruksområde og havbruk må gå inn i kommuneplanen, arealdelen. Natur, kulturmiljø og landskap Formannskapet sine strategiar Kommunen har ein stor utbyggingsreserve til bustadformål i eksisterande arealplanar. Denne må realiserast ved aktiv planlegging og ved at private entreprenørar kan byggja ut i sentrale område. Det er ønskjeleg med spreidd utbygging i utkantområde og fortetting i meir sentrale strok. Unytta byggeområde bør flyttast eller omfordelast framfor å leggja ut nye byggeområde. Nasjonalparken må nyttast aktivt og Folgefonnsenteret må realiserast. Det er ønskjeleg med auka næringsaktivitet i tilknyting til nasjonalparken. Kommunen må ta aktivt del i arbeidet med utvikling av sentrale føringar for differensiert arealforvaltning. Landbruksproduksjonen må oppretthaldast til beste for kulturlandskapet. Statistisk materiale, statlege og regionale føringar Naturmangfaldlova må leggjast til grunn ved all planlegging og kommunen må bidra til nasjonen sine mål om jordvern. Statlege planretningsliner må leggjast til grunn for planlegging og forvaltning av strandsona. Det må leggjast til rette for friluftsliv og takast omsyn til inngrepsfrie naturområde. Rullering av aktuelle eksisterande planar Kommuneplanen sin samfunnsdel er under rullering. Arealdelen i kommuneplanen må rullerast i perioden. Deler av landbruksplanen bør rullerast. Samla planbehov for dette tema (uprioritert) Kommuneplanens arealdel skal rullerast og samfunnsdelen skal ferdigstillast. Planane må innehalda mål og strategiar for natur, kulturmiljø og landskap. Planprogrammet for Strandsoneplan for Sunnhordland er fastsett av Kvinnherad kommune og kommunen må engasjera seg sterkt i den vidare prosessen. Helse, livskvalitet og oppvekstmiljø Formannskapet sine strategiar Oppvekstmilljøet i Kvinnherad skal gje gode oppvekstvilkår for alle og engasjerte innbyggjarar og ressurssterk ungdom skal ha stort spelerom. Nettverk mellom næringsliv, organisasjonar, skular og offentlege etatar skal dyrkast fram. Dugnadsånd og tiltakslyst i idretts- og kulturlivet må stimulerast. Gode rekreasjonstilbod og tilbod for auka trivsel skal kjenneteikna eit godt fellesskap i Kvinnherad. Trivelege og trygge uteareal og aktivitetsområde skal vektleggjast i fysisk planlegging, særleg i tettstadane. Nye innbyggjarar skal inkluderast på ein aktiv og god måte. Skulane skal ha høg 23

131 kvalitet og det skal arbeidast for lokalt høgskuletilbod. Det er viktig med fysisk aktivitet i skuletida og eit aktivt idrettsråd. Statistikk, statlege og regionale føringar Kommunen skal ha oversikt over helsetilstanden til befolkninga. Gjennom planlegging skal positive helsefaktorar styrkast og negative faktorar skal svekkast. Det er viktig å fremje god psykisk helse. Det skal leggjast til rette for fysisk aktivitet gjennom gode, tilgjengelege uteområde og område for friluftsliv. Samarbeid med grunneigar-, idretts- og friluftslivsorganisasjonar i planlegginga skal auke bruken av landbruksareal og landbruksverksemder i folkehelsearbeidet. Det skal takast omsyn til barn og unges oppvekstmiljø og dei skal involverast i planlegginga. Planlegginga skal bidra til universell utforming. Lokalisering av ulike funksjonar skal gjerast slik at ferdsel og tilkomst blir enklast mogleg, og utforming av bygningar og område skal gi tilgjenge for alle brukargrupper. Nye miljø- og helseulemper (forureining, støy, radon, ulukkesrisiko) skal førebyggjast og eksisterande problem skal fjernast. Planar for idrett og friluftsliv er viktig grunnlag for anleggsutviklinga og høvet til å driva friluftsliv. Kommunen bør kartleggja viktige lokale friluftsområde. Kommunen bør nytta heftet Folkehelse og kommuneplanlegging aktivt, og ein må vere særleg merksam på sosiale skilnader i helse. Rullering eksisterande planar Kommunedelplan for idrett og friluftsliv er under rullering. Kommunedelplan for barn og unge vert ikkje rullert, men aktuelle tema kan gå inn i andre planar. Rehabiliteringsplan bør rullerast Psykiatriplan for Kvinnherad bør rullerast. Handlingsplan mot rusmiddelproblem bør rullerast. Planen Omsorg 2020 bør rullerast. Helse- og sosial beredskapslan bør rullerast. Bustadsosial handlingsplan er nyleg rullert, og skal vidareførast. Smittevernplanen bør rullerast. Samla planbehov for dette tema (uprioritert) Alle eksisterande planar, med unntak for kommunedelplan for barn og unge, bør rullerast i strategiperioden. Ved rullering av kommuneplanen, samfunnsdelen, bør det drøftast om temaplanar bør integrerast i den. Kommunedelplan for universell utforming skal utarbeidast. Ei samordning av planverket for denne sektoren skal vurderast før rullering tek til, og det er ønskjeleg å få ned talet på planar og heller utvide temaet i kvar plan. Kommunal tenesteyting og forvaltning Formannskapet sine strategiar: I ein sunn og berekraftig kommunal økonomi skal det vere rom for å prioritera samfunnsutvikling. Investeringar som frigjev driftsressursar må prioriterast, og tenestene må vere på eit nivå som gir stabil og rasjonell drift. Finansforvaltninga skal sikra ein føreseieleg økonomi. Kommunen må tiltrekkja seg fleire innbyggjarar for å auka inntektene og få betre utnytting av ulike fasilitetar. 24

132 Ein kultur for nyskaping og utvikling av lokalsamfunn og næringsliv må skapast. Det skal leggjast til rette for entreprenørskap og gode haldningar der feiling er læring. Lokale organisasjonar må stimulerast til å engasjera seg i fysisk planlegging. Den offentlege forvaltninga må vere positiv, ubyråkratisk og endringsdyktig. Kommunen vil skapa så store handlingsrom som mogleg og jobba for ein kvinnhersk ja-kultur som samlar og styrkjer bygdene om felles mål. Statistikk, statlege og regionale føringar Folketalet i Kvinnherad var i 2007 så vidt over Etter dette har det vore ei svak, men stabil, auke på snautt 0,5 % årleg. Framskrive folkemengd med middels nasjonal vekst viser at kommunen kan ha innbyggjarar innan Frå regionale myndigheiter vert det forventa at Kvinnherad kommune lagar ein kommuneplan med samfunnsdel og arealdel for heile kommunen, men at samarbeid med andre kommunar om tematiske, interkommunale planar også bør vurderast. Retningsliner for langsiktig arealbruk skal vere ein del av planstrategien og temaet samfunnstryggleik skal tolkast vidt. Korleis kommunen vil gjennomføra ein heilskapleg risiko- og sårbarheitsanalyse må visast. Planstrategien bør visa kommunen sine utfordringar når det gjeld kompetanse. Rullering eksisterande planar Samfunnsdelen til kommuneplanen må rullerast. Kommunedelplanane for arealbruk (arealdelen til kommuneplanen) bør sameinast. Samla planbehov Ny samfunnsdel til kommuneplanen, inkludert handlingsdel med økonomiplan etter kommunelova 44. Samla revidering av arealdelen til kommuneplanen, deretter delvis eller tematisk rullering. Utarbeida overordna ROS-analyse. Utarbeida beredskapsplan. Fullføra arbeidet med kommunen sin IKT-strategi. Sluttføra arbeidet med Plan for organisering av Kvinnherad kommune

133 Vedlegg 4: Ressurskalkulator Oppsummert uprioritert planbehov m/stipulert ressursbruk NB: Tal årsverk og kostnader i tabellen nedtanfor er baserte på grove estimat og må ikkje nyttast i framtidige kostnadsoverslag mm. Tekne med i proiriterte planoppgåver Ikkje tekne med Plan Ressursbruk i valperioden Ansvar Kommunedelplan Sandvoll, Matre, Åkra Kommunedelplan Fv 48 Løfallstrand Kommunedelplan ferjekai Varaldsøy Kommuneplan, samfunnsdelen Kommunal utarbeiding 0,2åv Innleigd konsulent Samf 0,3 Samf 0,3 Samf 1,0åv Kr Samf Strandsoneplan for Kr 1 mill Samf Sunnhordland 1,2 åv Rullering sameining arealdel 1,0 1 mill Samf (Same arealbruk, nye føresegner) ,3 ROS-analyse 0, Samf ,2 Husnes - Sunde 0, Samf KDP ,2 Sæbøvik 0, Samf Omr ,2 Valen 0, Samf Omr ,2 Rosendal - Omvikedalen 0, Samf KDP ,2 Uskedalen Samf Stadanalyse 0,2 Landbruksplan 0, Samf 0,1 Klima- og energiplan, rullering 0, ,1 Uskedalen omr 0, Samf ,2 Oversiktsplan skogbruket 0,2 Ikkje aktuelt Samf Kommunedelplan for idrett og friluftsliv 0,3 Ikkje aktuelt Kultur 26

134 Kulturminneplan 0, Kultur 0,2 Kulturplan 0, Kultur 0,2 Trafikksikringsplan 0,2 Sluttføring Teknisk Beredskapsplan 0, Tekn 0,1 Plan ved skulane/sjukeheimen 0, Tekniksk Husnes ,2 Kommunedelplan avløp 0,3 Konsulent Teknisk engasjert Kommunedelplan 0,3 Konsulent Teknisk vannforsyning engasjert Universell utforming 0, Helse, rehab 0,1 Tiltaksplanar helse, livskvalitet og oppvekstmiljø: psykiarti, rus, omsorg, helse- og sosial beredskap, smittevern, bustadsosial handlingsplan, rehabilitering Samordning må vurderast Interne utgreiingar og planar Kommunestyret, andre utval og rådmannen set i valperioden i gang dei interne utgreiingar og planar som er nødvendige for utvikling av organisasjonen. Eventuelle ekstra ressursar vert å ta opp i handlingsplan og budsjett. Rådmannen Respektive verksemder 27

135 Saksframlegg Kvinnherad kommune Saksmappe Saksbehandlar 2012/ Jarle Fossheim Saksgang Saksnr Utval Møtedato Sal av grunn til parkering for naustområde på gnr199 bnr 6 i Landamarka. Innstilling frå rådmannen: Rådmannen får fullmakt til å selja nødvendig grunn til parkeringsplass og tilkomstveg for naustområde i Landamarka. Vederlag for grunn vert sett til kr 20,-/ m2. Kjøpar dekkar alle kostnader knytt til overdraginga. Saksutgreiing: Kvinnherad kommunestyre godkjente detaljplan for regulering av naustområde på deler av 199/6. I planen er felles parkeringsplass og deler av tilkomstveg for nausta regulert inn på kommunal eigedom. Som eigar av grunnen har kommunen hatt planen til uttale, utan å gjeve merknader til arealdisponeringa. I planen er ca 1300m2 av kommunal grunn regulert til friluftsføremål, medan ca 1400m2 er regulert til veg og parkering. Utbyggjarane av naustområdet ynskjer no å overta grunn for veg og parkeringsplass i trå med godkjent plan. Sjølve salet vil berre omfatta nødvendig grunn til parkeringsplass og tilkomstveg, ca 1400m2, då kommunen finn det rett å framleis ha hand om det arealet som er avsett til friluftsføremål. I samband med kjøp av grunn til Halsnøy nye skule i 2010, vart vederlag for LNF/ skogsmark sett til kr 20,- pr. m2. Den same grunnprisen vil verta nytta ved denne overdraginga. Uttale frå Eldrerådet: Ikkje nødvendig. Uttale frå Rådet for dei funksjonshemma: Kvinnherad kommune side 1

136 Ikkje nødvendig. Økonomisk konsekvens: Omlag kr ,- vert tilført konto for sal av eigedom. Miljømessig konsekvens: Utgreia gjennom reguleringsplan for området. Vedlegg: kartskisse søknad side 2 Kvinnherad kommune

137

138

139