Fitjar kommune. Møteinnkalling. Gruppemøte på Fitjar rådhus, mådag , kl. 19:00.

Transkript

1 Fitjar kommune Møteinnkalling Utval: Kommunestyret Møtestad: Kommunestyresalen, Fitjar rådhus Dato: Tid: 12:00 Grunngjeve forfall vert å melda til kundetorget på tlf , som syt for innkalling av varamedlemar. Varamedlemar møter kun etter særskild innkalling. Innkalling er sendt til: Namn Funksjon Representerer Wenche Tislevoll Ordførar H Arne Prestbø Medlem H Terje Træet Medlem H Torstein Grimen Medlem H Bjørg Karin Tislevoll Medlem H Ole Bergesen Medlem H Bente Karin Isdahl Medlem H Agnar Aarskog Varaordførar AP Vigdis Røen Leirvik Medlem AP Annar Westerheim Medlem AP Harald Rydland Medlem KRF Dagfinn Brekke Medlem KRF Bård Inge Sørfonn Medlem KRF Grete Marit Veka Maraas Medlem SP Karen Elisabet Rydland Sæbø Medlem SP Sigurd Andre Maraas Medlem FRP Svein Malvin Marås Medlem FRP Varamedlemar Funksjon Representerer Simen Løland Aarskog Varamedlem H Geirmund Aga Varamedlem H Roger Nesbø Varamedlem AP Åsmund Sørfonn Varamedlem AP Rune Helland Varamedlem KRF Halvard Wiik Varamedlem KRF Lisa Instefjord Gilje Varamedlem SP Reidar Kloster Varamedlem SP Odd Jarl Larsen Varamedlem FRP Ole Vidar Helland Varamedlem FRP Gruppemøte på Fitjar rådhus, mådag , kl. 19:00. Wenche Tislevoll Ordførar Bente Fitjar møtesekretær 1

2 Saksnr Innhald Lukket PS 23/17 PS 24/17 PS 25/17 PS 26/17 Godkjenning av protokoll Meldingar Val av styrerepresentantar GFT (Gamle Fitjar Tinghus AS) Val av meddommar i Sunnhordland tingrett PS 27/17 Barnehageplan PS 28/17 Kvalitetsmelding for grunnskulen i Fitjar PS 29/17 Lokal forskrift for tildeling av langtidsopphald i sjukeheim eller tilsvarande i Fitjar kommune. PS 30/17 Årsmelding og årsrekneskap 2016 PS 31/17 Finans- og gjeldsforvaltningsreglement PS 32/17 Finans- og gjeldsforvaltningsrapport 1.tertial 2017 PS 33/17 Revidert budsjett 2017 PS 34/17 Sommarfullmakt 2017 PS 35/17 Ymse 2

3 Fitjar kommune Arkivkode: 033 Saksmappe: 2017/63 Sakshandsamar: Bente Fitjar Dato: Godkjenning av protokoll SAKSFRAMLEGG Utval sak Utval Møtedato 23/17 Kommunestyret Vedlegg: Protokoll frå møte Framlegg til vedtak: Kommunestyret godkjenner protokoll frå førre møte. Atle Tornes Rådmann Saksframlegget er godkjent elektronisk og har derfor inga underskrift. 3

4 Fitjar kommune Møteprotokoll Utval: Kommunestyret Møtestad: Kommunestyresalen, Fitjar rådhus Dato: Tid: 16:00 17:30 Faste medlemmer som møtte: Namn Funksjon Representerer Wenche Tislevoll Ordførar H Arne Prestbø Medlem H Torstein Grimen Medlem H Bjørg Karin Tislevoll Medlem H Ole Bergesen Medlem H Bente Karin Isdahl Medlem H Agnar Aarskog Varaordførar AP Vigdis Røen Leirvik Medlem AP Annar Westerheim Medlem AP Harald Rydland Medlem KRF Dagfinn Brekke Medlem KRF Bård Inge Sørfonn Medlem KRF Grete Marit Veka Maraas Medlem SP Karen Elisabet Rydland Sæbø Medlem SP Sigurd Andre Maraas Medlem FRP Svein Malvin Marås Medlem FRP Forfall: Namn Funksjon Representerer Terje Træet Medlem H Varamedlemmer som møtte: Namn Møtte for Representerer Geirmund Aga Terje Træet H Frå administrasjonen møtte: Namn Stilling Atle Tornes Rådmann Svein Dale Soleng Ass. rådmann John Karsten Raunholm Skulesjef Anne Berit Hovstad Johansen Helse- og sosialsjef Torgeir Steien Leiar plan og utvikling Trond Salmo Økonomisjef Ola Sönnerlid Leiar IKT-avd. Tore Nesbø Avd. ingeniør drift Wenche Tislevoll Ordførar Bente Fitjar Møtesekretær Protokollen er elektronisk godkjent. 4 1

5 Saksnr Innhald Lukket PS 11/17 PS 12/17 Godkjenning av protokoll Meldingar PS 13/17 Årsmelding kontrollutvalet 2016 PS 14/17 PS 15/17 PS 16/17 Konkurranseutsetting av revisjonstenester - Val av revisor ROS-analyse for vann forsyninga i Fitjar kommune Stortingsvalet diverse avklaringar PS 17/17 IKT - handlingsplan for grunnskulane i Fitjar PS 18/17 Finans- og gjeldsforvaltningsrapport 2016 PS 19/17 Eigarmøte i Sunnhordland interkommunale miljøverk IKS PS 20/17 Regional kystsoneplan for Sunnhordland og Ytre Hardanger - avgrensa høyring PS 21/17 PS 22/17 Prosjekt VA Sjoarreset Ymse Før møtet kom Ingrid Hovstad og hadde ei spørjeundersøking i samband med si bacheloroppgåva. Skulesjef John Karsten Raunholm orienterte kommunestyret om lovendring i 9a i opplæringslova vedk. krenkjande åtferd i skulen. Innkalling og sakliste godkjent utan merknader. PS 11/17 Godkjenning av protokoll Framlegg til vedtak: Kommunestyret godkjenner protokoll frå sist møte. Behandling i Kommunestyret : Vedtak: (Samrøystes) Som framlegg. PS 12/17 Meldingar Framlegg til vedtak: Kommunestyret tek meldingane til vitande. Behandling i Kommunestyret : Meldt i møtet: Folketalsutvikling i Fitjar Innspel frå Eldrerådet 5 2

6 IKT-leiar Ola Sönnerlid orienterte om at trådlaust nett på FBB vil koma på plass i byrjinga av mai. Representanten Grete Marit Veka Maraas (SP) la føre innspel frå eldrerådet om fleire sentrumsnære leiligheiter. Rådmann Atle Tornes orienterte om moglegheitene for å etablera slike bustader. Frå Kontrollutvalet: Årsrapport og kontrollrapport vedk skatteoppkrevjarfunksjonen i Fitjar 2016, og kontrollrapport 2016 frå Skatteetaten Status overtaking Fitjar bu- og behandlingssenter Kommunebarometeret resultat Fitjar I neste kommunestyremøte vert det gjennomgang av grunnlaget for tala som kjem fram i kommunebarometeret. IKT-leiar Ola Sönnerlid orienterte om at nye ipadar er klare no. Politikarane kan henta dei på IKT-avd på rådhuset frå i morgon. Gamle ipadar kan behaldast, historikk vert ikkje flytta over frå gamal til ny ipad. Vedtak: (Samrøystes) Kommunestyret tek meldingane til vitande. PS 13/17 Årsmelding kontrollutvalet 2016 Framlegg til tilråding frå Kontrollutvalet: Kommunestyret godkjenner årsmelding for kontrollutvalet Behandling i Kommunestyret : Vedtak: (Samrøystes) Kommunestyret godkjenner årsmelding for kontrollutvalet PS 14/17 Konkurranseutsetting av revisjonstenester - Val av revisor Framlegg til tilråding frå Kontrollutvalet: Kommunestyret i Fitjar kommune vel Deloitte AS som revisor frå til Behandling i Kommunestyret : Roald Breistein frå sekretariatet i kontrollutvalet orienterte om evalueringa av innkomne tilbod. Vedtak: (Samrøystes) Kommunestyret i Fitjar kommune vel Deloitte AS som revisor frå til PS 15/17 ROS-analyse for vann forsyninga i Fitjar kommune Framlegg til vedtak/tilråding: Utval for plan og miljø rår kommunestyre til å gjera fylgjande vedtak: 6 3

7 Risiko og sårbarhetsanalyse for vassverket vert godkjent. Analysen vert å leggja til grunn for hovudplan for vassforsyning. Ein føreset at hovudplan for vassforsyning kjem med naudsynte tilrådingar til prioriteringar. Behandling i Utval for plan og miljø : Driftsleiar Tore Nesbø var til stades i møtet og orienterte om saka. Tilråding til kommunestyret: (Samrøystes) Risiko og sårbarhetsanalyse for vassverket vert godkjent. Analysen vert å leggja til grunn for hovudplan for vassforsyning. Ein føreset at hovudplan for vassforsyning kjem med naudsynte tilrådingar til prioriteringar. Behandling i Kommunestyret : Driftsleiar Tore Nesbø var til stades i kommunestyret og orienterte om saka. Vedtak: (Samrøystes) Risiko og sårbarhetsanalyse for vassverket vert godkjent. Analysen vert å leggja til grunn for hovudplan for vassforsyning. Ein føreset at hovudplan for vassforsyning kjem med naudsynte tilrådingar til prioriteringar. PS 16/17 Stortingsvalet diverse avklaringar Framlegg til vedtak: 1. I samband med stortingsvalet vert det val 1 dag, måndag 11. september. 2. Opningstidene i røystelokalet vert: kl Rådmannen oppnemner sekretær for valstyret. Behandling i Valstyret : Tilråding til kommunestyret: (Samrøystes) 1. I samband med stortingsvalet vert det val 1 dag, måndag 11. september. 2. Opningstidene i røystelokalet vert: kl Rådmannen oppnemner sekretær for valstyret. Behandling i Kommunestyret : Vedtak: (Samrøystes) 1. I samband med stortingsvalet vert det val 1 dag, måndag 11. september. 2. Opningstidene i røystelokalet vert: kl Rådmannen oppnemner sekretær for valstyret. 7 4

8 PS 17/17 IKT - handlingsplan for grunnskulane i Fitjar Framlegg til vedtak: Utval for oppvekst og omsorg rår kommunestyret til å gjera slikt vedtak: 1. Kommunestyret godkjenner IKT-handlingsplan for grunnskulen i Fitjar slik planen ligg føre. 2. Økonomisk oppfølging av planen vert å vurdera i samband med den årlege budsjetthandsaminga i kommunen. Behandling i Utval for Oppvekst og omsorg : Skulesjef John Karsten Raunholm orienterte om innhaldet i planen. Tilråding: (Samrøystes) 1. Kommunestyret godkjenner IKT-handlingsplan for grunnskulen i Fitjar slik planen ligg føre. 2. Økonomisk oppfølging av planen vert å vurdera i samband med den årlege budsjetthandsaminga i kommunen. Behandling i Kommunestyret : Vedtak: (Samrøystes) 1. Kommunestyret godkjenner IKT-handlingsplan for grunnskulen i Fitjar slik planen ligg føre. 2. Økonomisk oppfølging av planen vert å vurdera i samband med den årlege budsjetthandsaminga i kommunen. PS 18/17 Finans- og gjeldsforvaltningsrapport 2016 Framlegg til vedtak/tilråding: Formannskapet rår kommunestyret til å ta finansforvaltningsrapporten til vitande. Behandling i Formannskapet : Tilråding: (Samrøystes) Kommunestyret tar finansforvaltningsrapporten til vitande. Behandling i Kommunestyret : Vedtak: (Samrøystes) Kommunestyret tar finansforvaltningsrapporten til vitande. 8 5

9 PS 19/17 Eigarmøte i Sunnhordland interkommunale miljøverk IKS Framlegg til vedtak/tilråding: Formannskapet tek orienteringa frå selskapet til vitande. Formannskapet rår kommunestyret til å gjera følgjande vedtak: Kommunestyret gjev utsendingane til representantskapet i Sunnhordland interkommunale miljøverk IKS følgjande mandat: Behandling i Formannskapet : Dagleg leiar Terje Gilje og styreleiar Rune Sandvik i SIM var tilstades og orienterte om drifta, endringar i nytt anbod, og om planar framover. Det er for tida mange ryddeaksjonar/-ordningar i gong i SIM-kommunane. Formannskapet drøfta saka. Vedtak: (Samrøystes) Formannskapet tek orienteringa frå selskapet til vitande. Tilråding til kommunestyret: (Samrøystes) Kommunestyret gjev utsendingane til representantskapet i Sunnhordland interkommunale miljøverk IKS følgjande mandat: Miljøfond: alternativ 1 Ein brukar avkastninga av miljøfondet til miljøføremål i kommunane, fondet skal oppretthalda sin verdi. Midlane må plasserast for best mogeleg avkastning. Ressurs- og miljøstrategi: Tilrår godkjenning av strategien Behandling i Kommunestyret : Ordførar Wenche Tislevoll (H) orienterte om saka. Vedtak: (Samrøystes) Kommunestyret gjev utsendingane til representantskapet i Sunnhordland interkommunale miljøverk IKS følgjande mandat: Miljøfond: alternativ 1 Ein brukar avkastninga av miljøfondet til miljøføremål i kommunane, fondet skal oppretthalda sin verdi. Midlane må plasserast for best mogeleg avkastning. Ressurs- og miljøstrategi: Tilrår godkjenning av strategien PS 20/17 Regional kystsoneplan for Sunnhordland og Ytre Hardanger - avgrensa høyring Framlegg til tilråding: Fitjar kommune gir fylgjande uttale til forslag til regional kystsoneplan for Sunnhordland og Ytre Hardanger: 9 6

10 Fitjar kommune ser at det er mange viktige strategiar og punkt i forslaget som ein kan slutta seg til, men og fleire punkt der me er usamde med forslaget. Fitjar kommune stiller spørsmål om fylkeskommunen har heimel til å vedta slike overordna arealkart, og føreset at kartet ikkje skal vera juridisk bindande. Fitjar kommune krev at eksisterande næringsområde innanfor arealsone landskap kan nyttast vidare, og dersom tilhøva elles ligg til rette for det, kan det gjerast flytting/utvikling av eksisterande lokalitetar internt i området. Fitjar kommune krev at kommunen kan avsette meir sjøareal til akvakultur for større teknologiske nyvinningar eller område for nye artar, og til eksisterande teknologi/artar når dette er formålstenleg for utvikling av eksisterande næringar, og verksemder i kommunen(positiv samfunnsverknad). Alternativt: Fitjar kommune vil gå imot forslaget til arealsonar og overordna arealkart, då det ikkje er heimel for dette i regelverket/ av arealpolitiske årsaker. Fitjar kommune føreset at Interkommunal Strandsoneplan sine reglar skal vera styrande for kystsoneplanen, og ikkje omvendt. Fitjar kommune har merknader til fylgjande punkt i framlegget: 1.2, 1.3, 1.4, 2.16, 2.22, 2.27, 2.38, 2,40, 3.1.2, 3.3.2, Ein viser til grunngjeving i drøftinga ovanfor. Behandling i Formannskapet : Formannskapet drøfta saka, og ga rådmannen signal om kva uttalen frå Fitjar kommune skal innehalde. Administrasjonen skriv om framlegg til høyringsuttale før utsending av saka til kommunestyret. Tilråding til kommunestyret: (Samrøystes) Fitjar kommune gir fylgjande uttale til forslag til regional kystsoneplan for Sunnhordland og Ytre Hardanger: Fitjar kommune ser at det er mange viktige strategiar og punkt i forslaget som ein kan slutta seg til, men og fleire punkt der me er usamde med forslaget. Fitjar kommune vil gå imot forslaget til arealsoner og overordna arealkart, då det ikkje er heimel for dette i regelverket/ av arealpolitiske årsaker. Dersom dette likevel blir vedteke: - Føreset Fitjar kommune at kartet ikkje skal vera juridisk bindande. - Fitjar kommune vil og krevja at eksisterande næringsområde innanfor arealsone landskap kan nyttast vidare, og dersom tilhøva elles ligg til rette for det, kan det gjerast flytting/utvikling av eksisterande lokalitetar internt i området. Fitjar kommune krev at kommunen kan avsette meir sjøareal til akvakultur for større teknologiske nyvinningar eller område for nye artar, og til eksisterande teknologi/artar når dette er formålstenleg for utvikling av eksisterande næringar, og verksemder i kommunen (positiv samfunnsverknad). Fitjar kommune føreset at Interkommunal Strandsoneplan sine reglar skal vera styrande for kystsoneplanen, og ikkje omvendt. Fitjar kommune har merknader til fylgjande punkt i framlegget: 1.2, 1.3, 1.4, 2.16, 2.22, 2.27, 2.38, 2,40, 3.1.2, 3.3.2, Ein viser til grunngjeving i drøftinga ovanfor. 10 7

11 Behandling i Kommunestyret : Kommunestyret drøfta saka. Ordførar Wenche Tislevoll (H) kom med framlegg om følgjande tillegg til uttalen (merka med kursiv): Fitjar kommune ser at det er mange viktige strategiar og punkt i forslaget som ein kan slutta seg til, men og fleire punkt der me er usamde med forslaget. Fitjar kommune vil gå imot forslaget til arealsoner og overordna arealkart, då det ikkje er heimel for dette i regelverket/ av arealpolitiske årsaker. Dersom dette likevel blir vedteke: - Føreset Fitjar kommune at kartet ikkje skal vera juridisk bindande, og planen skal ikkje gje grunnlag for motsegn. - Fitjar kommune vil og krevja at eksisterande næringsområde innanfor arealsone landskap kan nyttast vidare, og dersom tilhøva elles ligg til rette for det, kan det gjerast flytting/utvikling av eksisterande lokalitetar internt i området. Fitjar kommune krev at kommunen kan avsette meir sjøareal til akvakultur for større teknologiske nyvinningar eller område for nye artar, og til eksisterande teknologi/artar når dette er formålstenleg for utvikling av eksisterande næringar, og verksemder i kommunen (positiv samfunnsverknad). Fortøyningar til akvakulturanlegg må kunna gå utanom avsette område til akvakultur så lenge dei tilfredsstiller nasjonale krav til slike fortøyningar. Fitjar kommune føreset at Interkommunal Strandsoneplan sine reglar skal vera styrande for kystsoneplanen, og ikkje omvendt. Fitjar kommune har merknader til fylgjande punkt i framlegget: 1.2, 1.3, 1.4, 2.16, 2.22, 2.27, 2.38, 2,40, 3.1.2, 3.3.2, Ein viser til grunngjeving i drøftinga ovanfor. Ved røysting fekk framlegget med tillegg frå representanten Tislevoll 17 røyster. Framlegget frå formannskapet fekk 0 røyster, og fall. Det ligg etter dette slikt; Vedtak: (Samrøystes) Fitjar kommune gir fylgjande uttale til forslag til regional kystsoneplan for Sunnhordland og Ytre Hardanger: Fitjar kommune ser at det er mange viktige strategiar og punkt i forslaget som ein kan slutta seg til, men og fleire punkt der me er usamde med forslaget. Fitjar kommune vil gå imot forslaget til arealsoner og overordna arealkart, då det ikkje er heimel for dette i regelverket/ av arealpolitiske årsaker. Dersom dette likevel blir vedteke: - Føreset Fitjar kommune at kartet ikkje skal vera juridisk bindande, og planen skal ikkje gje grunnlag for motsegn. - Fitjar kommune vil og krevja at eksisterande næringsområde innanfor arealsone landskap kan nyttast vidare, og dersom tilhøva elles ligg til rette for det, kan det gjerast flytting/utvikling av eksisterande lokalitetar internt i området. Fitjar kommune krev at kommunen kan avsette meir sjøareal til akvakultur for større teknologiske nyvinningar eller område for nye artar, og til eksisterande teknologi/artar når dette er formålstenleg for utvikling av eksisterande næringar, og verksemder i kommunen (positiv samfunnsverknad). Fortøyningar til akvakulturanlegg må kunna gå utanom avsette område til akvakultur så lenge dei tilfredsstiller nasjonale krav til slike fortøyningar. 11 8

12 Fitjar kommune føreset at Interkommunal Strandsoneplan sine reglar skal vera styrande for kystsoneplanen, og ikkje omvendt. Fitjar kommune har merknader til fylgjande punkt i framlegget: 1.2, 1.3, 1.4, 2.16, 2.22, 2.27, 2.38, 2,40, 3.1.2, 3.3.2, Ein viser til grunngjeving i drøftinga ovanfor. PS 21/17 Prosjekt VA Sjoarreset Framlegg til vedtak/tilråding: Formannskapet tar status for prosjektet til vitande. Formannskapet rår kommunestyret til å gjera fylgjande vedtak: Kommunestyret aksepterer auka ramme for gatelys med kr , som vert å leggja inn i revidert budsjett. Prosjektet blir forlengt til Lio, som skissert i saka, under føresetnad at det kan gjerast innanfor ei ekstra ramme på kr. Strekninga frå Bedehuset forbi skulen blir utført i Nødvendig endring av budsjettramma vert å leggja inn i revidert budsjett. Eventuell investering i vegljos og arm til fabrikken vert å vurdera i revidert budsjett. Kommunestyret godkjenner vidareføring til Lio, og oppstart av denne delen. Behandling i Formannskapet : Før møtet vart det sendt 2 kartskisser til medlemane i formannskapet. Ordførar Wenche Tislevoll (H) ba formannskapet vurdera gildskapen hennar. Mannen hennar har eigarinteresser i Engevik & Tislevoll AS, som er entreprenør for prosjektet. I varaordførar sitt fråver, valde formannskapet Arne Prestbø (H) til ordstyrar. Wenche Tislevoll (H) vart samrøystes erklært ugild, og forlet møtet under handsaming av saka. Rådmann Atle Tornes orienterte om bakgrunn for saka, og svara på spørsmål frå formannskapet. Saka gjeld no hovudsakleg flytting av arbeid frå 2018 til 2017, som kommunestyret må gje løyve til. Det gjeld kr til kablar for vegljos, og arbeid (grøft, fortau) frå bedehuset til skulen, brutto kr Resten av prosjektet forbi skulen vil bli vurdert i revidert budsjett. Så har me og fått kostnadene ved ei vidareføring til Lio monaleg redusert, og vurderer det føremålstenleg å vidareføra prosjektet dit. Dette kan gjerast ved ei tilleggsløyving på kr Sidan kommunestyret tidlegare har teke denne delen ut, må dei no gje løyve til tiltaket. Formannskapet drøfta saka, og gjekk samrøystes inn for å løyva ei ekstra ramme på kr til prosjektet. Vedtak: (4 røyster) Formannskapet tar status for prosjektet til vitande. Tilråding til kommunestyret: (4 røyster) Kommunestyret aksepterer auka ramme for gatelys med kr , som vert å leggja inn i revidert budsjett. Prosjektet blir forlengt til Lio, som skissert i saka, under føresetnad at det kan gjerast innanfor ei ekstra ramme på kr ,-. Strekninga frå Bedehuset forbi skulen blir utført i Nødvendig endring av budsjettramma vert å leggja inn i revidert budsjett. 12 9

13 Eventuell investering i vegljos og arm til fabrikken vert å vurdera i revidert budsjett. Kommunestyret godkjenner vidareføring til Lio, og oppstart av denne delen. Behandling i Kommunestyret : Ordførar Wenche Tislevoll (H) ba kommunestyret vurdera om ho er ugild i saka. Mannen hennar har eigarinteresser i Engevik & Tislevoll AS, som er entreprenør for prosjektet. Ho vart samrøystes erklært ugild, og forlet møtet under handsaming av saka. Vedtak: (16 røyster) Kommunestyret aksepterer auka ramme for gatelys med kr , som vert å leggja inn i revidert budsjett. Prosjektet blir forlengt til Lio, som skissert i saka, under føresetnad at det kan gjerast innanfor ei ekstra ramme på kr ,-. Strekninga frå Bedehuset forbi skulen blir utført i Nødvendig endring av budsjettramma vert å leggja inn i revidert budsjett. Eventuell investering i vegljos og arm til fabrikken vert å vurdera i revidert budsjett. Kommunestyret godkjenner vidareføring til Lio, og oppstart av denne delen. PS 22/17 Ymse Behandling i Kommunestyret : Ordførar Wenche Tislevoll (H) orienterte om strandryddedag i Fitjarøyane laurdag 6. mai. Ordføraren orienterte om brev frå styret i Fitjarklubben. Dei ynskjer å gå i 17. mai toget med eiga fane, og at medlemane går med flagg frå eigen nasjon. Ordføraren ba om råd frå kommunestyret om kva signal klubben skal få i tilbakemeldinga. Kommunestyret set stor pris på at Fitjarklubben vil delta under eiga fane i 17. mai toget, og med eigne nasjonaldrakter. Kommunestyret vil oppmoda alle om å bera norske flagg i 17. mai-toget. Ordføraren kjem i år til å gå fremst i 17. mai toget, og oppmodar medlemar i kommunestyret om å gå saman med ho der. Representanten Sigurd Andre Maraas (FrP) hadde følgjande: I sak meldingar har eg eit oppfølgingsspøsmål til eldrerådets uttale frå møte i sak PS 17/17 - Ymse: «Manglande trålaust nettverk på FBB, Fitjar Bu- og behandlingssenter. Per i dag er det ikkje trådlaust nettverk på FBB. Det er eit sterkt ønskje frå både bebuarar og pårørande om at dette må prioriterast. Korleis vil eit eventuelt trådlaust nettverk fungera, vil det bli eit felles nettverk, eller eit for kvart pasientrom, og vil pasienten bli belasta for utgifter?" Spørsmål frå Sigurd Andre Maraas: Kva har Fitjar kommune tenkt å gjere med dette innspelet fra eldrerådet? Dette er enkelt å få til, og burde ikkje vert eit tema eingong. Eldre har idag kontakt med familie og venner på sosiale medier som til dømes facebook, og då bør kommunen legge tilrette for dette. Slik eg ser det er det "helse i kvar megabyte" Eg ønsker lagt fram ein tidsplan for dette fra kommunen. Svar frå Ordførar: Fitjar kommune har investert i trådlaust nettverk på FBB. For å få ei meir framtidsretta løysing for Fitjar kommune lagar me eit trådlaust nett som både bebuarar, pårørande og tilsette kan nytte

14 Det var viktig å få eit nett som kan nyttast i tilknytning til velferdsteknologi-satsingar på FBB. Til dømes digitalt vaktrom, pasientvarslingsystem og informasjons tavler. Difor vart det føretatt ei dekningskartleggjing av lokala og så kalla "aksess punkter" vart satt opp. Etter installasjonen i Desember og idriftsetjing, viste det seg at det var konfliktar mellom dei nye aksesspunkta og eldre utstyr i drift i kommunen. Me måtte då setja prosjektet på vent, i påvente av oppgradering og nytt utstyr. Utstyret har no hatt lang leveringstid, men ser ut å kunna leverast innan kort tid. Siste leveringsstatus er 27/ Når dei nye enhetane leveres skal me oppgradere den sentrale styringsserveren, og me kan då idriftsetje løysinga. Er leveransdato reell, vil forventa idriftsetjing vera mogleg første vekene i Mai. Løysinga er basert på kommunen sin infrastruktur så det kjem ingen ekstra kostnader for drift utover utstyr. Så lenge me ser at bruken frå bebuarane ikkje påverkar ytelsen i nettverket, ser me ingen grunn til å ta ut avgift for dette

15 Fitjar kommune Arkivkode: 033 Saksmappe: 2017/63 Sakshandsamar: Bente Fitjar Dato: SAKSFRAMLEGG Meldingar Utval sak Utval Møtedato 24/17 Kommunestyret Vedlegg: Midtfjellet vindkraft, fase 3 Fleirtal for ny avgift på oppdrett (NTB) Lerøy Sjøtroll - utbygging ved Kjærelva Notat: Omtaksering av eigedomar i samband med eigedomsskatt m/vedlegg Sak 41/17 Stillinga som rådmann, handsama i formannskapet Melding om skatteinngang april og mai 2017 Framlegg til vedtak: Kommunestyret tek meldingssakene til vitande. Atle Tornes Rådmann Saksframlegget er godkjent elektronisk og har derfor inga underskrift. 15

16 Midtfjellet Vindkraft AS fase 3 utdrag frå nettsida. Midtfjellet Vindkraft AS fattet en positiv investeringsbeslutning for fase 3 utbyggingen i Midtfjellet den 23 mai Fase 3 er en videreutvikling/fortetting av eksisterende fase I og fase II. Utvidelsen vil bestå av 11 nye turbiner av typen Nordex N117/3600 samt i underkant av 3 km med vei fra de nye turbinpunktene til det eksisterende veinettet. Eksisterende infrastruktur i veier og transformatorstasjon vil bli benyttet for fase 3. Fase 3 vil bli finansiert av Aquila Capital, som er den største eieren i Midtfjellet Vindkraft AS, hvilket vil styrke den finansielle situasjonen til selskapet. Arbeidene med veier/oppstillingsplasser fundamenter og kabelgrøfter vil starte opp i mai 2017 og ferdigstilles i løpet av desember De nye turbinene vil ankomme april 2018 og vil være i drift innen 1 oktober

17 Fleirtal for ny avgift på oppdrett (NTB). Havbruksnæringen stiller seg kritisk, men kommunene kan se fram til økte inntekter fra en ny avgift på oppdrettsfisk. (NTB) Publisert: 15: Dette er en viktig seier for norske kystkommuner. Oppdrettsselskapene betaler i dag ingenting for bruk av fellesskapets havområder. Med dette vedtaket må de betale for seg, sier SVs Torgeir Knag Fylkesnes til NTB. SV fremmet forslaget som tirsdag fikk støtte fra Ap, Sp, Venstre og KrF da næringskomiteen avga sin innstilling. Regjeringspartiene Høyre og Frp motsetter seg den nye avgiften, som ifølge SV vil kunne gi kommunene rundt 400 millioner kroner mer i inntekt hvert år. Det vil bety mye for skole, helse og miljøarbeid langs norskekysten, sier Fylkesnes. Skottland Dersom komitévedtaket blir bekreftet av Stortinget i plenum, noe det er all grunn til å vente seg, kan en avgift per kilo eksportert ubearbeidet fisk bli innført med virkning fra 1. juli neste år. Konkret ber vedtaket om at regjeringen i statsbudsjettet for neste år kommer tilbake med en utredning om hvordan avgiften konkret skal rettes inn. SV hentet inspirasjon fra Skottland og ville i utgangspunktet innføre en avgift på 25 øre per kilo produsert fisk. Administrerende direktør Geir Ove Ystmark i Sjømat Norge er sterkt kritisk til avgiften og håper partiene snur før saken kommer opp i Stortinget. Dobbeltskatt Ystmark viser til at lakseprisene svinger og at de gode tidene for næringen ikke kan forventes å fortsette i samme takt. Han mener avgiften er en urimelig dobbeltbeskatning av en næring som allerede betaler staten for rettigheter og økt produksjon. I andre land har man et annet system, med en produksjonsavgift, men der betaler de ikke for rettighetene. For å ta en sammenligning: I Norge kjøper vi huset, mens andre land leier det ut. Nå må vi både kjøpe hus og fortsette å betale leie, sier han. Havbruksfond Ystmark er opprørt over at stortingsflertallet ikke venter med å se hvordan modellen for det nye havbruksfondet slår ut, før en ny avgift skal introduseres. Etter det NTB forstår er det meningen at pengene fra avgiften skal inn i havbruksfondet, som i sin tur fordeler midler med 70 prosent til kommune, 20 prosent til fylkene og 10 prosent til staten. Næringskomiteens leder Geir Pollestad (Sp) erkjenner at den nye avgiften vil gå ut over inntjeningen i havbruket. Definitivt. Men overskuddet i næringen er svært høyt i dag, mens kommunene som legger til rette for virksomheten får lite. Det er dette vi prøver å rette opp, sier Pollestad. Han mener utsiktene til økte inntekter dessuten vil gjøre det mer attraktivt for kommuner å legge til rette for nye oppdrettsanlegg langs kysten. Verknad for Fitjar: Med kr mill i total inntekt på landsbasis kan inntekta for Fitjar bli kring 1,4 mill pr år. Dette kjem i tillegg til det som kjem inn til havbruksfondet for kjøp av eventuelle nye konsesjonar. 17

18 Lerøy Sjøtroll Utbygging ved Kjærelva. Formannskapet vart i møte i mai informert om utbygginga på området me kjenner som Fitjar Laks. Arbeidet er svært omfattande. Stort sett heile den noverande bygningsmassen skal rivast. Smolten skal flyttast. Rivingsarbeidet startar i løpet av mai/juni. I staden vert det bygt eit heilt nytt anlegg på m2 som skal verta konsernet sitt hovudanlegg for laksesmolt, og utbygginga skal vera heilt ferdig i august Produksjonen skal aukast frå 5 mill. smolt årleg i dag, til 2,4 mill. smolt fem gonger i året, til saman 12.0 mill smolt årleg. Anlegget har ein konsesjon på inntil 20 mill. smolt i året, og den skal utnyttast fullt ut over tid. Første rogna skal vera på plass i anlegget i mai Yngelen skal vera ni veker i anlegget og passera mange stasjonar innomhus etter som den veks. Alt vatn vert reinsa både ved inntak og utslepp. Det skal heller ikkje vera partiklar eller lukt i utsleppet. Lerøy Sjøtroll Kjærelva legg stor vekt på at dei skal vera ein god nabo, og dei skal gjera alt dei kan for å løysa eventuelle utfordringar som kan dukka opp. Dette er ei investering til kring 650 millionar. Talet var ikkje kjent ved orienteringa. Utbetringa av vegen til Kvedno var ein nødvendig første fase i utbygginga, og er finansiert av Lerøy Sjøtroll. Alt utstyr i byggeperioden kjem med bil. Det vil vera opp mot 100 personar i arbeid i byggeperioden, og dei skal innlosjerast i to store brakkeriggar som vert bygt ved vegen vest for Fitjar Sjø og Camping på Spona. Kommunen og Lerøy Sjøtroll har spleisa på veglys, føresett at vår del av investeringa vert vedteke. Lerøy Sjøtroll har og kosta utviding av farleia gjennom Hellandsstraumen. I driftsfasen vert det 25 tilsette, mot 8 i dag. Konsernet valde Fitjar på grunn av areal, grunneigar, vasskvalitet og at Fitjar er ein god kommune å driva næringsverksemd i. 18

19 Meldingssak til formannskap og kommunestyre. Omtaksering av eigedommar i samband med eigedomsskatt. Vedlegg: frå KS sitt nettverk for eigedomsskatt dagsett 6. juni Bakgrunn: I formannskapsmøte 19 april vart det spurt om kommunen hadde ein plan for retaksering av eigedommar i samband med utskriving av eigedomsskatt. Det vart då svara omtrentleg. Dette notatet er eit forsøk på å skaffa litt meir kjøt på beina for ei framtidig vurdering. Til hjelp ved vurderinga har me stilt nokre skriftlege spørsmål til KS sitt nettverk for eigedomsskatt, som har gjeve svar i mail dagsett 6. juni, og som dels er innarbeidd i saka. Vurdering: Kommunen har høve til å taksera om tidlegast etter 10 år frå 2009, dvs ny takst med verknad frå Då må me gjera arbeidet i 2018, og må ta stilling til det i 2017, slik at me får gjort jobben i 2018, då me har for knapp tid i 2019(2 mnd). KS sitt nettverk for eigedomsskatt skriv fylgjande i ein mail til oss: En alminnelig omtaksering av alle skattepliktige eiendommer skal skje til samme tid, og nye takster må få virkning fra det samme skatteår. Hovedregelen er at alminnelig taksering skal skje hvert tiende år. Kommunestyret bør i god tid vurdere hvilke grep som skal gjøres når gjeldende takster har stått fast i mange år. Relevante bestemmelser i eiendomsskatteloven: HOVEDREGEL esktl. 8 A-3 (2) Det skal vere ei allmenn taksering i kommunen kvart tiande år. UNNTAK 1 esktl. 8 A-3 (2) Dersom det ligg føre særlege tilhøve, kan kommunestyret avgjere at ny taksering skal skje tidlegare eller seinare enn dette, men ikkje seinare enn tre år etter at siste allmenne taksering skulle ha skjedd. UNNTAK 2 esktl. 8 A-4 I staden for ny allmenn taksering kan kommunestyret gjere vedtak om auke av det verdet (taksten) som eigedomen blei sett til ved den siste allmenne takseringa for prosent av det opphavlege skattegrunnlaget for kvart år etter 10-årsfristen for den siste allmenne takseringa. Hovudregelen er at me må omtaksera i men som vist er det to unntak: a) Å utsetja ny taksering, dvs bruka gjeldande takstar. b) Gjennomføra ei «kontorjustering», der takstane kan aukast med inntil 10 % kvart år. Grunnlaget for verdsetjing av eigedomsskatt er den generelle marknadsverdien på ein eigedom. Det me gjorde i 2009 var å nytta sjablongverdiar (t.d verdi pr kvm, aldersfrådrag og liknande)for å finna eit anslag for verdien, som då var rekna til ca 70 % av marknadsverdien, som eit teoretisk gjennomsnitt. 19

20 Sjølv om me ved ei ny taksering framleis vil bruka sjablongverdiar, er det ikkje nok å justera desse til ynskjeleg nivå. Alle eigedommar må synfarast. Me har pr i dag ikkje nokon plan for dette, men det er naturleg at saka blir handsama i budsjett 2018, slik at ein eventuelt har midlar til taksering. Me kan alternativt velja å nytta likningsverdiane for bustader i staden for omtaksering. Det einaste som formelt sett skal til er at kommunestyret vedtar at me i staden for å taksere alle bustader sjølv, skal kommunen nytta den alternative verdsetjingsmetoden for boliger som går fram av eigedomsskattelova 8 C-1. Det er kurant å få innsyn i verdiane, og få ei førehandsvurdering av provenyet. Men dette gjeld berre bustader, og alle andre eigedommar må takserast likevel. Dette vil medføra litt mindre meirarbeid enn ei full taksering, men er likevel eit omfattande arbeid. Me kan velja å ikkje taksera om, og berre nytta eksisterande systematikk og takstar vidare. Som vist ovanfor er det nær sagt automatisk i tre år, men i teorien kan det bli lengre. Skattenivået kan då justerast opp eller ned med auke/reduksjon i skattesatsar og eller botnfrådrag for bustader/hytter. Dette er kurant å gjennomføra i dei årlege budsjettvedtaka. Alternativt kan me gjennomføra ei «kontortaksering» etter unntak 2 ovanfor, der verdiane kan aukast med inntil 10 % kvart år. Det er inga avgrensning for kor mange år på rad ein kommune kan føreta kontormessig oppjustering av takstane, men kommunen/nemnda må sørgja for at ingen takstar overstig antatt omsetningsverdi i det einskilde året som takstane blir oppjustert for. Det siste er truleg ikkje noko problem i Fitjar. KS presiserer at hovedregelen er omtaksering etter ti år. Dersom kommunestyret vedtar å kontorjustere dagens takster nokre år, bør det uansett ikkje gå altfor mange år ut over tiårsperioden før ein takserer alle skattepliktige eigedommar på nytt. Konklusjon: Me er ikkje pliktige til å omtaksera i 2019, men kan halda fram med dagens takstar i ein del år, minst 3, før me må gjera ny full taksering. Me kan alternativt gjera ei kontorjustering av satsane kvar år etter 10 år, med inntil 10 % kvart år. Ved begge alternativa kan me justera skattenivået opp eller ned med auke/reduksjon i skattesatsar og eller botnfrådrag. Ut frå langtidsplan ser det ikkje ut til at kommunen har akutt behov for å justera grunnlaget for eigedomsskatt med så store beløp at me treng gjennomføra ny taksering i

21 21

22 22

23 23

24 Fitjar kommune Arkivkode: 000 Saksmappe: 2016/230 Sakshandsamar: Atle Tornes Dato: MØTEBOK Stillinga som rådmann Utval sak Utval Møtedato 41/17 Formannskapet Saksopplysningar: Etter avtale dagsett , har rådmann Atle Tornes avtalt å stå i stillinga fram til ut april Seinast 1. mai 2018 bør det såleis vera erstattar på plass. Me må då starta arbeidet med utlysing i god tid for at ein skal få på plass ny rådmann, innan han går av. Tilsetjingsprosessen bør føregå hausten 2017, med tilsetjing anten i kommunestyret i desember eller seinast i februar. Ved tilsetting i februar 2018, vil tida bli for knapp dersom vedkomande har 3 månaders oppseiing. Eit særs viktig spørsmål i saka, er om ein ynskjer å bruka konsulent til hjelp ved tilsetjinga, eller om ein vil kjøre ein tradisjonell prosess med berre utlysing og kommunal tilsetjning. Dersom ein ynskjer å bruke konsulent, bør ein ha vedkomande på plass i god tid før utlysing skal skje, dvs tidleg på hausten. Ein bør difor allereie no vurdera eventuell bruk av konsulent. Omfang av bruken kan vera todelt. Det eine er å bruka konsulenten til aktivt søk, dvs han tar heile prosessen, som og er den dyraste løysinga. Det andre er å bruka konsulent til «kvalitetssikring» av kandidatar, rådgjeving mm. Bruk av konsulent har såleis ei kostnadsside. Ein må rekne med opp mot kr ,- for aktivt søk, basert på erfaring frå nabokommune, og monaleg mindre med ei rådgjevande rolle. Eit oppdrag må definerast nøye, og gå på anbod(førespurnad til minst 3). Prisen er det anbodet som vil avgjera. Det er førebels ikkje lagt inn midlar i forslaget til revidert budsjett. Politikarane bør og vurdera kven som skal delta i prosessen. Om det skal gjerast i linja(t.d. administrasjonsutvalet), eller om det skal vera ei særskilt nemnd. Tilsette bør og med i prosessen på eit tidleg tidspunkt. Det kan gjerast med ei nemnd med 3-4 politiske representantar, der både posisjon og opposisjon er med, 1-2 frå dei tilsette, og evt ein frå administrasjonen Framlegg til vedtak: Saka vert lagt føre utan tilråding. 24

25 Behandling i Formannskapet : Formannskapet drøfta korleis ein skal handtera tilsettingsprosessen, og la føre følgjande felles framlegg til vedtak: Arbeidet med stillingsutlysinga skal gjerast av ei gruppe med 3 deltakarar frå formannskapet, ein frå dei tilsette og ein frå administrasjonen. Ordførar Wenche Tislevoll, varaordførar Agnar Aarskog og Sigurd Andre Maraas representerer formannskapet. Formannskapet ynskjer ikkje å bruka konsulent i første omgang, men nytta vanleg utlysing. Utlysinga bør gjerast i august/september med 20 dagars frist. Vedtak: (Samrøystes) Arbeidet med stillingsutlysinga skal gjerast av ei gruppe med 3 deltakarar frå formannskapet, ein frå dei tilsette og ein frå administrasjonen. Ordførar Wenche Tislevoll, varaordførar Agnar Aarskog og Sigurd Andre Maraas representerer formannskapet. Formannskapet ynskjer ikkje å bruka konsulent i første omgang, men nytta vanleg utlysing. Utlysinga bør gjerast i august/september med 20 dagars frist. Atle Tornes Rådmann Saksframlegget er godkjent elektronisk og har derfor inga underskrift. 25

26 Fitjar kommune Notat Dykkar dato: Dykkar ref: Vår dato: Vår ref: Arkiv: Sakshandsamar: / / Trond Salmo Til: Formannskapet Melding om skatteinngang april og mai 2017 Skatteinngang januar mai 2017: Fitjar kommune har budsjettert med kr ,- i skatteinntekter i Dette er ein auke på 5,4 % i høve faktisk skatteinngang i Sats for skattøyre i perioden tom. februar 2016 var 11,35 %. Frå mars 2016 vart skattøyret sett opp til 11,80 %. Periodisert budsjett for 2017 har ikkje teke omsyn til at auken i skattøyret først kom i mars. Samla skatteinngang (tal i heile 1000): Skatteinntekter 2017 Budsjett 2017 Skatteinntekter 2016 Skatt Avvik - 4,1 % 1,1 % Skattesvikten dei fem første månadane var på 1,75 mill. Endringa i skattøyret i 2016, gjer at budsjettet er satt for lågt, og indikerer ein svikt på i storleiken ,- i tillegg. Inntektsutjamninga vil kompensere ein del av svikten lokalt. Auken i skatteinngang på landsbasis var sterk i januar og februar, men vart redusert dei påfølgande to månadane. For kommunane er auken i skatteinngang på 6,4 % per april. Revidert nasjonalbudsjett reduserte anslaget for auke i skatteinngang frå 1,5 % til 1,0 %. Skatteinngang april 2017: Skatteinngang april (tal i heile 1000): Skatteinntekter 2017 Budsjett 2017 Skatteinntekter 2016 Skatt Skatteinngang mai 2017: Skatteinngang mai (tal i heile 1000): Skatteinntekter 2017 Budsjett 2017 Skatteinntekter 2016 Skatt

27 Skatteinngang 2017 Budsjett Innbetalt Samla innbet. Innbetalt Samla innbet. Innbetalt Samla innbet. januar kr kr kr kr februar kr kr kr kr kr kr mars kr kr kr kr kr kr april kr kr kr kr kr kr mai kr kr kr kr kr kr juni kr kr kr kr kr juli kr kr kr kr kr august kr kr kr kr kr september kr kr kr kr kr oktober kr kr kr kr kr november kr kr kr kr kr desember kr kr kr kr kr Med helsing Trond Salmo Økonomisjef 27

28 Fitjar kommune Arkivkode: 033 Saksmappe: 2014/375 Sakshandsamar: Bente Fitjar Dato: SAKSFRAMLEGG Val av styrerepresentantar GFT (Gamle Fitjar Tinghus AS) Utval sak Utval Møtedato 2/17 Valnemnd /17 Kommunestyret Bakgrunn: Det skal veljast nytt styremedlem og varamedlem til styret i GFT, og kven som skal vera styreleiar. Fitjar Kraftlag vel sin representant og vara. Som styreoversikta viser er det Torstein Grimen og Gunn Marit Søreide som er på val. Torstein Grimen er valt inn i styret i Fitjar Kraftlag og bør såleis ikkje vera representert i styret til GFT. I 2016 sat desse i styret: Torstein Grimen, styreleiar vara Gunn Marit Søreide vald for Karen Elisabet Rydland Sæbø, nestleiar vara Arne Prestbø vald for På val: Håvard Singelstad, styremedlem vara Therese W. Nysæther vald for Framlegg til nytt styremedlem og varamedlem vert lagt føre i møtet. Framlegg til tilråding: Saka vert lagt føre utan tilråding. Atle Tornes Rådmann Saksframlegget er godkjent elektronisk og har derfor inga underskrift. 28

29 Fitjar kommune Arkivkode: 033 Saksmappe: 2014/375 Sakshandsamar: Bente Fitjar Dato: SAKSFRAMLEGG Val av meddommar i Sunnhordland tingrett Utval sak Utval Møtedato 3/17 Valnemnd /17 Kommunestyret Bakgrunn: Ei kvinne som var vald som meddommar i Sunnhordland tingrett, har av helsemessige årsaker bedt om fritak frå vervet. Det lyt difor veljast eit nytt medlem (kvinne) til tingretten. Den som skal veljast må ha fylt 21 år og vera under 70 år ved valperiodens start. Ein må rekna med å møta i ca 2 saker i året, den valde må vera motivert og ha tid og høve til dette. Framlegg til tilråding: Saka vert lagt føre utan tilråding. Atle Tornes Rådmann Saksframlegget er godkjent elektronisk og har derfor inga underskrift. 29

30 Fitjar kommune Arkivkode: Saksmappe: 2017/401 Sakshandsamar: John Karsten Raunholm Dato: SAKSFRAMLEGG Barnehageplan Utval sak Utval Møtedato 24/17 Utval for Oppvekst og omsorg /17 Kommunestyret Vedlegg: Barnehageplan Saksopplysningar: Barnehageplanen for erstattar dagens barnehageplanen for Behovet for barnehageplassar i Fitjar kommune har flata ut dei siste åra sjølv om retten til barnehageplass har blitt utvida til å gjelda for september, oktober og november barna. Årsaka til dette er at fødselstala no ligg på mellom barn i året. I tillegg har kommunen tilflytting m.a. gjennom mottak av flyktningar. Mottaket av flyktningar vil ut frå dagens vedtak bli mindre i åra som kjem. Med utgangspunkt i den utviklinga me har sett dei siste åra, er det nødvendig å revidera dagens barnehageplan for å få fram prognosar og utfordringar me ser dei komande åra. Målet er å sikra at dei som har rett til barnehageplass får plass i barnehagane i kommunen. Ved oppstart hausten 2017 vil me ha 160 barn i barnehagane. Dette talet vil ikkje auka i særleg grad utover i planperioden. Av den grunn vil kommunen ha tilbod om nok barnehageplasser i åra som kjem med dagens barnehage struktur. I Fitjar er barna fordelt slik barnehageåret : Tal barn i barnehage fordelt på årskull og barnehage registrert i Basil pr Totalt tal barn pr barnehage Bakken bhg Fitjarstølane bhg Fjellheim Årskog Dåfjorden Totalt i kommunen Barn folkeregistrert i kommunen Barn som ikkje er i bhg Tal barn reg. i Fitjar men som går i barnehage på Stord Vurdering: Prosentsatsen for andelen av barn som går i barnehagar i kommunen og i barnehagar i Stord i 2016 er på om lag 85 %. Truleg vil denne andelen auka til om lag 90 % dei komande åra. Barnetala me har hatt dei siste åra har ikkje dei store svingingane. Etterspørselen etter barnehageplassar vil med dagens prognosar ikkje auka 30

31 i særleg grad dei komande åra. Det vil truleg ikkje bli nokon vidare auke i etterspørselen etter barnehageplassar dersom det ikkje vert større fødselstal, auka tilflytting eller ei ytterlegare utviding av retten. Fleire av barnehagane har ledig kapasitet til å ta opp fleire barn. Dei økonomiske marginane for barnehagane er små og ein ledig plass i dei minste barnehagane vil føra til at dei kan koma i eit økonomisk uføre. Av den grunn er det viktig at det er balanse mellom tilbod og etterspørsel. Retten til barnehageplass har blitt utvida. Av den grunn er det ingen barn i barnehagane som ikkje har rett på plass. Framlegg til vedtak: Utval for oppvekst og omsorg rår kommunestyret til å gjera slikt vedtak: 1. Kommunestyret tek barnehageplanen til vitande. Behandling i Utval for Oppvekst og omsorg : Skulesjef John Karsten Raunholm orienterte om planen og svara på spørsmål frå medlemmene. Tilråding til kommunestyret: (Samrøystes) Kommunestyret tek barnehageplanen til vitande. Atle Tornes Rådmann Saksframlegget er godkjent elektronisk og har derfor inga underskrift. 31

32 BARNEHAGEPLAN Fitjar kommune Framtidas barnehage: Denne planen tek for seg barnehagetilbodet Fitjar har i dag, både på kvantitet og kvalitet. Planen seier noko om behovet i framtida og skisserer nokre løysingar, samt økonomiske konsekvensar av dette. 32

33 Innhold 1 Innleiing bakgrunn og forankring Barnehagesektorens tilknytning Utdanningsdirektoratet sitt ansvar Fylkesmannen sitt ansvar Kommunen sitt ansvar Sikra retten til barnehageplass og samordna opptak Føra tilsyn med barnehagane Kontantstøtterapportering Kompetanseutvikling Foreldrebetaling Språkstimulering minoritetsspråklege barn Kvalitet i barnehagetilbodet Føringar/St.mld 41 «Kvalitet i barnehagen» St.mld 24 «Framtidens barnehage» Kvalitet i barnehagen i Fitjar kommune Kompetanse hjå dei tilsette Dispensasjon frå utdanningskravet Bemanning og vaksentettleik Tiltak for å sikra det vidare arbeidet med kvalitet i Fitjar kommune Barnehagane i Fitjar kommune Fitjarstølane barnehage Fjellheim friluftsbarnehage barnehage Fitjar Sokneråds barnehage Årskog barnehage Dåfjorden barnehage Samarbeidspartnarar Skule Barnevern, PP-teneste og helsestasjon: Lokal spesialpedagogisk hjelp Kulturskulen Beskriving av dagens situasjon Barnehagedekning Fitjar kommune

34 7 Framtidig behov Lokale behov hausten Behov for barnehageplassar dei neste åra Økonomi Korleis sikra at det blir balanse mellom barnehageplassar og etterspørsel?

35 1 Innleiing bakgrunn og forankring Gjennom dei siste åra har det vore omfattande statlege føringar knytt opp til barnehagesektoren. Ein ser også at den omfattande barnehageutbygginga no resultera i at mange barnehagar har ledig kapasitet, og at barnetala går ned. Frå januar 2009 vart det lovfesta rett til barnehageplass for alle som ynskjer det. I juni 2016 endra dei inntaksreglane slik at dei barna som søkjer plass og blir eitt år i september eller oktober same år har rett på plass frå den månaden dei blir eitt år. Innføring av maksimalpris for barnehageplass og høve til å søkja redusert betaling, har ført til at fleire familiar har anledning til å nytta barnehage. I 2016 blei det innført gratis kjernetid for 3, 4, 5 åringane (20t p/v) for familiar med låg inntekt, i tillegg til reduksjon i foreldrebetaling, som medføre at fleire barn får moglegheit til å vera i barnehage. På landsbasis er det no om lag 90% av alle barn mellom 1-5 år som går i barnehage. I Fitjar er 85,2 % av barna i kommunen i barnehage pr Fitjar kommune blei i 2015 busettingskommune for flyktningar, og med dei kom fleire små barn. Dette har auka talet på barn i barnehage. Barnehagen er ein viktig kulturarena og ein arena for språkopplæring av dei minste barna. Kommunen er barnehagemyndighet og skal sikra eit heilskapleg barnehagetilbod for innbyggjarane. Dette skal vera av god kvalitet og tilpassa tilhøva i Fitjar. Kommunen har ansvar for at det til ei kvar tid er tilstrekkeleg tal barnehageplassar, slik at alle med lovfesta rett til plass skal få tilbod. I Fitjar er det ein kommunal og fire private barnehagar. Fitjar har til no greidd å tilby alle som ynskjer det ein plass i barnehage. Det var ein periode med stor etterspurnad etter plass som var utfordrande og medførte at nokon barn frå Fitjar gjekk i barnehage på Stord, som ga økonomiske konsekvensar for kommunen. Men ein ser det siste året at det er færre barn enn tenkt, og at mange barnehagar no slit med å fylle opp plassane sine. Dette kan få økonomiske konsekvensar dei neste åra, spesielt for dei mindre barnehagane. Samtidig som ein har hatt fokus på å stetta behovet for tilstrekkeleg tal plassar, har barnehagane heile tida arbeidd med å sikra kvaliteten på tilbodet sitt. Rammeplan for barnehagar kom i Dette er barnehagen sin «læreplan» og seier kva det skal arbeidast med i barnehagane. Planen set store krav til kompetanse og kapasitet hjå barnehagepersonalet. Dei skal utarbeida planer for fagområda, synleggjera korleis dei arbeider, vurdera og dokumentera. Krava til denne delen av verksemda er høge og krev innsats og det vert ført tilsyn. I 2017 kjem det ein ny rammeplan for barnehagar, og den legg tydelege føringar for kvalitet i barnehagen med mange «skal» punkt framfor «bør» i den førre planen. I barnehagen skal barna også kjenna seg trygge, få omsorg, ha rett til å medverka. Barnehagen tek hand om framtida vår, dei yngste. «Menneskene er samfunnets viktigste ressurs. Derfor er satsing på barn, utdanning, forskning noe av det viktigste vi som samfunn kan gjøre. Både for å gjøre samfunnet rikere, men også for å gjøre menneskenes liv bedre». (frå Soria Moria-erklæringen) For å sikra at det også i framtida er tilstrekkelig barnehageplassar i kommunen, må ein forsøka å sjå framover, slik at ein kan sikra plass til alle som ynskjer det og at barnehagane held høg kvalitet. For at nye innbyggjarar skal kunna busetja seg i Fitjar, vil dette vera av høg viktighet. 3 35

36 2 Barnehagesektorens tilknytning 2.1 Utdanningsdirektoratet sitt ansvar Frå Januar 2012 overtok Utdanningsdirektoratet ansvaret for ei rekkje oppgåver på barnehageområdet. Målet med overføringa var å styrka kvaliteten i sektoren ytterlegare. Desse områda vart overført frå Kunnskapsdepartementet til Utdanningsdirektoratet: Dokumentasjon og analyse av tilstanden i barnehagene Ståstadsanalysen ReFlex Kvalitets og kompetanseutvikling for barnehagesektoren Tilskudds og regelverksforvaltning Tilsynsoppgaver Rettleiing til sektoren Kvaliteten på barnehagetilbodet er viktig for barn og foreldre og spelar ei viktig rolle i utdanningsløpet. Meir omfattande informasjon fins på følgjande nettstad: Fylkesmannen sitt ansvar Fylkesmannen skal medverka til å realisera nasjonale mål for barnehagepolitikken. Fylkesmannen skal mellom anna: Utføra tilsyns- og kontrolloppgåver Gje generell informasjon og rettleiing Sikre rettar gjennom handsaming av klager og andre enkeltsaker Leggje til rette for og vera pådrivar i kvalitetsarbeidet Forvalta statlige tilskott Medverka til tverrfaglig samarbeid 2.3 Kommunen sitt ansvar Kommunen har dei same oppgåvene som Fylkesmannen, men oppgåvene er knytt til den einskilde kommune. Kommunen har plikt til å sørgje for at retten til barnehageplass blir ivareteke. For å sikra dette er det viktig med langsiktig planlegging som tek høgd for eventuell utbygging av barnehagar i kommunen. Barnehageplanen er et reiskap i så måte. Kommunen har ei sentral rolle i likebehandlinga i høve til kommunale og private barnehagar. For å sikre god kvalitet i tråd med gjeldande lovverk er tilsyn og rettleiing sentrale oppgåver for barnehageadministrasjonen. Ei nærmare utdjuping av kommunen sine oppgåver: Sikra retten til barnehageplass og samordna opptak Frå januar 2009 fekk alle barn som fyller 1 år før lovfesta rett til barnehageplass frå hausten året etter. I juni 2016 fikk alle barn som blir eitt år i september og oktober rett på plass frå den månaden dei fyllar eitt år. Frå hausten 2017 har barn fødd i november rett til plass frå den månaden dei fyller eitt år. Det er kommunen si plikt å sørgja for at desse barna får retten sin oppfylt. I Fitjar har ein, til no, greidd å sikra denne retten. Kommunen har utarbeidd eigne retningslinjer for opptak i barnehage. Desse er laga i samråd med barnehagane og heimla i lov om barnehage, samt vedtektene i kommunal og private barnehagar. Kommunen er også plikta til å samordna opptak i barnehage kvart år. I Fitjar har ein hovudopptak kvar vår, samt kontinuerlig opptak gjennom barnehageåret når det vert frigjort plassar. Her samarbeider ein tett med barnehagane, samt barnehagane seg i mellom. Eit godt samarbeid også i framtida er svært viktig for å sikra at opptaket vert rett Føra tilsyn med barnehagane Kommunen er plikta å føra tilsyn i barnehagane for å sikra at dei driv innafor gjeldande lovverk. Fitjar kommune har ein eigen plan for tilsyn som skissera kvifor, kor ofte og korleis med gjennomføre tilsyn i Fitjar kommune. Fitjar er og med i eit regionalt samarbeid kring dette. I dette samarbeidet byter kommunane i FOS (forum for oppvekst i Sunnhordland) tenester ved at kommunane fører tilsyn for kvarandre, etter ynskje frå 4 36

37 vertskommunen. Fitjar tek i mot og bidreg med eitt interkommunalt tilsyn årleg. Barnehagane i Fitjar får interkommunalt tilsyn kvart 4.år, samt jamn kontakt med skulekontoret. Kommunen ser også at det er naudsynt med eit internt tilsyn år om anna for å sørgje for at alle barnehagane får tilsyn ca kvart 4. år. Ein har også rettleiing på årsplan kvart år i alle barnehagane. Samarbeidet i regionen sikrar meir objektivitet, særleg i dei kommunale barnehagane, då det er utfordrande å føra tilsyn i ei verksemd ein sjølv er eigar av. Kommunen skal i tillegg føra tilsyn sjølve både på leikeplassutstyr, brann og HMS. I den nylig utkome St.melding 24 «Framtidas barnehage» signaliserer regjeringa at dei vil: ta sikte på at ansvaret for å føre tilsyn med enkeltbarnehager etter barnehageloven overføres fra kommunen til Fylkesmannen. Dette vert begrunna med dei utfordringane det inneber at: Kommunene både er tilsyns- og godkjenningsmyndighet, er eier av barnehager, og har ansvaret for finansieringen av alle barnehagene i kommunen. Når kommunen er eier av barnehager, som i tillegg kan være i konkurransesituasjon med ikke-kommunale barnehager, vil det både prinsipielt og i enkeltsaker kunne oppstå diskusjoner om habilitet knyttet til myndighetsoppgavene. Det ovennevnte, og særlig forholdet at kommunen også er eier av barnehager, har vært brukt som argument for at tilsynsansvaret bør legges til et annet forvaltningsnivå enn kommunen. (frå st.mld 24) Desse problemstillingane meiner kommunane i regionen å ha løyst ved samarbeidet på tvers av kommunar. Kommunen utarbeider årleg ein plan for tilsyn og ein må forsøka å innlemma alle aktørane i denne planen, samt sikra at det vert utført tilstrekkeleg tal tilsyn. Inntil vidare held dei interkommunale tilsyna fram Kontantstøtterapportering Kommunen er plikta til å rapportera til NAV tal barn i alderen 1-2 år som går i barnehage. Dette skal vert gjort ein gong i månaden og vert gjort på bakgrunn av rapportering frå barnehagane. Barnehagerådgjevar utarbeider rapporten manuelt Kompetanseutvikling Fitjar kommune har kvart år eit samarbeid med barnehagane der ein lagar ein kompetanseutviklingsplan som samsvarer med nasjonale føringar og lokale behov. Denne må leggjast ved søknad til fylkesmannen for å utløysa midlar til dette arbeidet. Fitjar får om lag kr pr år til dette. Kommunen samarbeider aktivt med Forum for oppvekst i Sunnhordland ved å arrangera etter- og vidareutdanningar som Fitjar kommune ikkje hadde greidd å gjennomføra på eiga hand. Barnehagane får midlar tildelt etter søknad dersom dei deltek på andre kurs en dei kursa som vert tilbode via regionen/fos Foreldrebetaling Stortinget fastset maksgrense for foreldrebetaling i barnehage. Denne grensa er pr ,- pr månad også i Fitjar Søskenmoderasjon Foreldra har rett til min 30% reduksjon i foreldrebetaling for barn nr 2 og 50% for barn nr Betalingsordning for familiar med nedsett betalingsevne Kommunene er pålagt å ha ei ordning der familiar med nedsett betalingsevne har høve til å søkje nedsett betaling for barnehageplass. I Fitjar er det høve til dette og ein finn søknadsskjema på kommunen sin nettstad Gratis kjernetid for 3 5 åringane Kommunane er pålagt å ha ei ordning for gratis kjernetid for dei familiane som har låg inntekt. Gratis kjernetid er for alle barn mellom 3 5 år. 5 37

38 2.3.6 Språkstimulering minoritetsspråklege barn. Kommunen får årleg eit tilskott til språkstimulering for minoritetsspråklege barn. Tilskotet vert tildelt på grunnlag av tal minoritetsspråklege barn som går i barnehagen. Til no har dette tilskottet vore på om lag kr. Tilskottet har vore nytta til innkjøp av materiell til alle barnehagane. Det ser ut som det er ein auke i talet minoritetsspråklege barn og ein difor førebu seg på å ta i mot desse barna. Skulekontoret har utarbeidd ei rettleiing i høve til arbeid med minoritetsspråkelege barn i skule og barnehage for å sikra integreringsarbeidet. 3 Kvalitet i barnehagetilbodet 3.1 Føringar/St.mld 41 «Kvalitet i barnehagen» St.mld 41 «Kvalitet i barnehagen» omtalar dette. Meldinga signaliserer at ein skal arbeide med å få best mogleg kvalitet på følgjande område: Innhaldet i barnehagen jf Rammeplan, samarbeid barnehage heim, kompetanseutvikling til personalet, styrka barnehagen som læringsarena, samarbeida og skapa samanheng mellom barnehage og skule, tiltak for minoritetsspråklege, tiltak for barn med særskilte behov. Fitjar kommune har fleire tiltak som omhandlar desse områda og det er vist til dei, andre stader i denne planen. Likevel er det viktig at barnehagane i Fitjar arbeider kontinuerlig for å auka kvaliteten på barnehagetilbodet. Kjenneteikn på ein kvalitativt god barnehage er: Har tydlige og faglig kompetente leiarar Har personale med kompetanse Har foreldre som medaktørar i utvikling av barnehagen og med påverknad på innhaldet i barnehagen Er ein arena for leik, læring, utforsking og medverknad Har samanheng og progresjon i læringsinnhaldet i høve til overgangen til skulen Ser mangfald som ein ressurs Har bygningsmasse og et uteområde som ivaretek behovet for fleksibel bruk, har god standard og ser innbydande ut Er oppteken av identitet, vennskap og deltaking 3.2 St.mld 24 «Framtidens barnehage» Meldinga er ny og legg føringar for utviklinga av barnehageområdet framover. Det som særleg er verd å merka seg er at det på sikt skal koma ei bemanningsnorm og ikkje berre ei pedagognorm, som no. Bemanningsnorma skal på høyring våren Det er og varsla ei form for regulering av gruppestorleiken. Denne skal vera på plass innan Meldinga signaliserer også at ein tek sikte på å overføra tilsynsansvaret til Fylkesmannen (sjå kap 2.3.2). Vidare signaliserer meldinga at barnehagemynde (kommunen) skal ha eit forsvarleg system for internkontroll og at dette skal bli lovfesta. Det inneber eit krav om skriftleggjering av korleis ein etterlever pliktene som barnehagemynde, rutinar med meir. 3.3 Kvalitet i barnehagen i Fitjar kommune I Fitjar har ein eit godt og variert barnehagetilbod. Barnehagane har ulike satsingsområde og ståstade og såleis får innbyggjarane stor valfridom i høve til barnehagetilbod. Den raske utbygginga, samt at dei aller minste barna har begynt i barnehage gjer til at det framleis lyt vera fokus på kvalitet i barnehagetilbodet. Både den kommunale og dei ikkje-kommunale barnehagane samarbeider godt med skulekontoret og ein har eit klima prega av vilje og evne til samarbeid og open dialog. Styrarane har møter med skulesjef og barnehagerådgjevar om lag ein gong pr månad. Skulekontoret har heile tida tett dialog med barnehagemynde i regionen og såleis tilgang til kompetanse og erfaringsutveksling. Auken i tal minoritetsspråklege barn stiller nye krav til oss og ein får auka behov for kompetanseheving på dette feltet. Slik er det også i heile Sunnhordlandsregionen. Difor har FOS skipa eit minoritetsspråkleg nettverk for barnehagelærarar. Det er eit ynskje at nokre barnehagelærarar frå Fitjar deltek i desse nettverka. Barnehagane sender kvart år inn sine årsplanar til kommunen og dette gjev eit godt innsyn i barnehagen sitt arbeid med kvalitet. Kvart år er skulekontoret på vitjing i barnehagane med rettleiing på årsplanen. Barnehagane får ei skriftlig tilbakemelding frå skulekontoret i etterkant av vitjinga, og denne vert teke med på neste års vitjing. Omtale av vitjing og tilsyn fins i plan for tilsyn i Fitjar kommune. 6 38

39 3.3.1 Kompetanse hjå dei tilsette Dei seinare år har det blitt stundom meir og meir utfordrande å skaffa kvalifiserte barnehagelærarar til ledige stillingar både i dei private og kommunale barnehagane på landsbasis og lokalt. Utdanning av nye barnehagelærarar har ikkje greidd å følgja takta til den store utbygginga av barnehagar som har vore sist 10 år. Regjeringa har sett i gang ein stor kampanje for å betra rekrutteringa til yrket. Glød-satsinga har som mål å auka kvaliteten på utdanninga, rekruttera, få tilbake dei som har kompetanse og har gått over i anna type arbeid, samt behalda nyutdanna i yrket. «Verdens fineste stilling ledig»-reklamefilmane har vore eit ledd i denne. Dette arbeidet vert vidareført via Fylkesmannen Dispensasjon frå utdanningskravet I Fitjar har fleire av barnehagane hatt utfordring med å skaffa kvalifiserte søkjarar til ledige stillingar. Særleg gjeld dette vikariat der stillinga er mindre enn 50 %. Barnehagane må då søkje kommunen om dispensasjon frå utdanningskravet. For at ein skal få slik dispensasjon, er det eit krav at barnehagen kan dokumentera at dei har lyst ut stillinga min. to gonger. Fitjar har pr i dag (2017) 1 dispensasjon i ei 20 % stilling. For å sikra rekrutteringa i Fitjar er det viktig at me tek godt vare på dei ny tilsette, gjev rettleiing og at me marknadsføre Fitjar som ein god stad å bu. Som ledd i dette arbeidet kan ein samarbeida tettare med Fitjar VG og u-trinnet. Det er og sers viktig at me greier å rekruttera menn inn i yrket. Forsøk som er gjort i Lillehammer viser at det kan vera suksess å samarbeida om å ha ungdomskulegutar i barnehagen. Rimbareid skule og Fitjar Sokneråds barnehage (Bakken) har hatt eit samarbeid støtte gjennom midlar frå Fylkesmannen. Det er og viktig at dei som arbeider som assistentar har god fagleg forankring, så ein bør søkja å få fagarbeidarar som er barne og ungdomsarbeidarar Bemanning og vaksentettleik Lova seier at ein skal ha ein pedagog pr 18 store, eller 9 små barn, men øvrig bemanning er ikkje regulert anna en at ein skal driva forsvarleg. St.meld 24 «Framtidas barnehage» legg opp til at det skal vera 1 vaksen pr 3 små og 1 vaksen pr 6 barn. Dette målet skal vera innfridd innan I Fitjar vil ein søkja å auka vaksentettleiken gradvis i åra fram mot 2020 innafor tilgjengelege økonomiske rammer. I 2017 kjem det ein ny bemanningsnorm som mogleg vil endra noko på dei tala ein ser i st.meld 24. Fitjar kommune har frå endra dei lokale retningslinjene for tilskot til ikkje-kommunale barnehagar. Dette inneber at alle barn det året dei fyller tre år vert rekna som store frå Dette vil vera med å heva kvaliteten på tilbodet, då ein ikkje får inn ekstra barn frå januar. Barnehagen vil då ha ein «tilvenningsfase» om hausten i staden for to. Presset på bemanninga i vårhalvåret vert difor mindre og vil vonleg auka kvaliteten i barnehagen. Dei vaksne vil ha meir tid til kvart barn og at det vert «ro» i barnehagen også i vårhalvåret. 3.4 Tiltak for å sikra det vidare arbeidet med kvalitet i Fitjar kommune Kompetanseutvikling av heile barnehagepersonalet Arbeida aktivt med å rekruttera personale med godkjent barnehagelærarutdanning samt fagarbeidarar i barne og ungdomsarbeid Søkja å få fleire menn inn i barnehagen Styrka kompetansen på kommunenivå slik at ein kan vera ein aktiv støttespelar o Gjennom samlingar / kurs hjå Fylkesmannen o Deltaking i FOS sitt nettverk for barnehagerådgjevarar Sikra at nyutdanna får god støtte og rettleiing, så dei blir i barnehagen Laga eit heilskapleg system for kvalitetsutvikling og internkontroll Tilbod om årleg samtale kring årsplan og kvalitetsutvikling i dei einskilde barnehagane Laga arenaer der styrarane får koma samen og drøfta erfaringar, reflektera og samarbeida på tvers av barnehagane. 7 39

40 4 Barnehagane i Fitjar kommune 4.1 Fitjarstølane barnehage Fitjarstølane barnehage er den einaste kommunale barnehagen i Fitjar. Det er ein to avdelings barnehage med Bikuben som den minste avdelinga med plass til 10 barn (viss alle er under 3 år) og Gaukareiret som den største med plass til 26 barn (alle over 3 år). Tilsette : 3,8 førskulelærarar, 3 stillingar som barne- og ungdomsarbeidarar og 1 assistent. 7 heile stillingar og 1 i 80%. I tillegg har me reinhaldar i 30% stilling. Plassering Barnehagen ligg i nordre enden av byggjefeltet Fitjarstølane. Her ligg me like ved skogen og fjellsida. Derfor er det naturleg at me nyttar oss mykje skog og fjellområdet. Har fleire faste områder me går til i skogen og har ofte turar av varierande lengde i fjellet. 2 dagar kvar veke går det ei gruppe barn ut i skogen så dette er eit område me nyttar oss mykje av. I og med at barnehagen ligg i Fitjarstølane har me gangavstand til alt som føregår både på Rimbareid skule og i sentrum. Me går fast til biblioteket, til aktivitetar i kulturbygget, til kyrkja til aldersheimen osv. Innhald Alle barnehagar har ein Rammeplan som seier kva innhald barnehagen skal ha. Ut frå den lagar kvar barnehage sin årsplan som fortel at barnehagen inneheld omsorg, leik, læring, sosial kompetanse, og den skal vera kulturarena. I tillegg har me 7 fagområder: 1. Kommunikasjon, språk og tekst, 2. Kropp bevegelse og helse 3. Kunst, kultur og kreativitet 4. Natur, miljø og teknikk 5. Etikk religion og filosofi 6. Nærmiljø og samfunn 7. Tall, rom og form. I tillegg skal årsplanen sei noko om barns medverknad. For oss vil det seie at barns medverknad handlar om våre haldningar til barna og respektere dei som individ. Me skal sjå barna i kvardagen og lytte til deira ynskjer både i høve til mat, påkledning, leik og omsorg. For oss tyder det at alle barn har rett og krav til å bli møtte av vaksne med engasjement i livet deira og vaksne som respekterer deira rett til å ha eigne meiningar(anerkjennande kommunikasjon). Satsingsområde Satsingsområdet vårt i Fitjarstølane barnehage er: Språk og kommunikasjon.dette er og eit av dei sju fagområda i barnehagane, og me vel å jobbe ekstra mykje med språket. Det gjer me ved å vera sterkt bevisste på oss sjølve som språkmodellar, hjelpe barna til å føre samtalar, hjelpe dei til å uttrykkje tankar, følelsar, og meiningar. Me legg mykje til rette for frileik og fantasi då det er ein viktig del av språkutviklinga. Me har eit stort utval i spel og puslespel som blir brukt i språktrening. Me vektlegg høgtlesing og alle barn blir lest høgt for kvar dag. Låner fast bøker på biblioteket for å variere litteraturen. Heng opp alfabetet og namna til barna, nyttar eit metodisk opplegg som heiter språksprell. Det er eit opplegg som stimulerer barna si fonologiske bevisstheit og utviklar skriftspråklege ferdigheiter. Forsking syner at ferdighetane som trenast ved hjelp av språkleikane i Språksprell er ein føresetnad for seinare å knekke lesekoden. Dette opplegget har me i Fitjarstølane utvida enno meir og me deler barna inn i aldersgrupper og har ein progresjon i arbeidet. Ferdigheter me trenar på er : merksemd for lyd, rim og regler, stavelsesdeling, forlydsanalyse, ord- og setningsbevissthet og morfembevissthet. Dokumentasjon og evaluering I tillegg til årsplanen som er tidlegare omtala, lagar kvar avdeling vekeplanar og månadsplanar som blir delt ut til alle foreldre. Desse planane beskriv alle aktivitetar som skal føregå og planane blir laga i samsvar med årsplanen. Alle aktivitetar og samlingar blir i etterkant dokumenterte og evaluerte. Korleis gjekk det? Oppnådde me det som me hadde satt oss som mål? Måtte me endre på ting og kvifor? I etterkant av kvar månad får foreldra månadsbrev som meir detaljert fortel kva innhaldet har vore denne månaden. Som ein del av evalueringa har me og brukarundersøkingar der foreldra kjem med sitt syn på innhaldet i barnehagen. På denne måten blir barnehagen ein levande organisasjon som heile tida er i utvikling Tilsyn 8 40

41 Kvart fjerde år skal alle barnehagane i Fitjar ha interkommunalt tilsyn. Då kjem det folk frå andre kommunar og har tilsyn i våre barnehagar. Tilsyna er organisert og utvikla i samarbeid med alle kommunane i regionen og har sikra at kvaliteten på tilsyna er svært god. Modellen til Sunnhordland har fått positiv merksemd over heile landet og er omtala i St.mld hadde Fitjarstølane barnehage tilsyn. Det var ein svært grundig gjennomgang av heile barnehagen sitt innhald, samt politiattestar og teieplikt. Tilsynet avdekka ikkje noko tilhøve som gav grunnlag for avvik. Kommunen fører i tillegg tilsyn etter oppsett plan. Me hadde og tilsyn Hovudområdet for tilsynet var med tilhøyrande forskrifter. Tilsynet fann ingen avvik og hadde heller ikkje kommentarar. Kompetanseheving I Fitjarstølane barnehage har me utdanna personale i alle stillingene som krev utdanning. Me har ingen stillinger på dispensasjon. Barnehagen har 5 planleggingsdagar i løpet av året. Desse brukar me til å planleggje/evaluere innhaldet, men og til å delta på forskjellige kurs for å heve kompetansen på områder me treng det. 9 41

42 4.2 Fjellheim friluftsbarnehage barnehage Fjellheim FUS friluftsbarnehage held til i utradisjonelle barnehagelokale og naturskjønne omgjevnader på Årbø i Fitjar. Barnehagen har vore i drift sidan 1995, men vart ein del av den landsomfattande barnehagekjeda FUS hausten Barnehagen har 52 plassar fordelt på to avdelingar. Bjørnaholo for 0-3-åringar og Jøtulen for 3-6-åringane. Fjellheim har ein tydeleg friluftsprofil. Barna er ute mesteparten av dagen, alle dagar. Vi nyttar dei vakre omgjevnadene i området, og har mange flotte naturlege leikeplassar i både kort og litt lenger avstand frå barnehagen. Barna lærer å kle seg etter forholda, og å pakke sekken etter turmål. Dei blir glad i, og tek vare på naturen. Dagleg leiar Karianne Stadheim Telefon E-post: dl.fjellheim@bhg.no Heimeside: fjellheim.bhg.no Facebook: Fjellheim FUS friluftsbarnehage as 10 42

43 På uteområdet vår har vi ikkje tradisjonelle uteleikeapparat, som ein finn i andre barnehagar, men vi nyttar naturen som leikearena. Her får barna utfordre seg, nå nye mål og oppleve meistringskjensle. Vi har fokus på å tilrettelegge friluftslivet for dei minste barna. Dei får søvn, kvile og vere ute i ulikt ver etter kvart enkelt barn sitt behov. FUS-barnehagane sin visjon er : Saman gjev vi barndommen verdi: Leik og glede, kvardagsmagi og vennegaranti. Vi arbeider mot denne visjonen ved å ha personale som har leikekompetanse, og forstår leiken si betydning for eigenleiing og læring. Det er mykje latter og humor i Fjellheim, og vi ønskjer at barna skal oppleve små og store magiske augneblink i barnehagedagen sin

44 Gjennom FUS sitt satsingsområde om eigenleiing i leik og læring, og Fitjar kommune si satsing på vere saman, har personalet tileigna seg god kunnskap og kompetanse om varm grensesetjande samhandling med barna. Barn sine evne til eigenleiing er avgjerande for sosialt samspel, deltaking og medverknad, og dannar grunnlag for utvikling av vennskap og forebygging av mobbing. Fjellheim FUS friluftsbarnehage arbeider etter mat- og måltidskonseptet FUS SmartMat. I tillegg til matpakken heimanfrå, får barna i Fjellheim eitt måltid i barnehagen kvar dag. Dette måltidet består av mat som inneheld byggeklossane som er føresetnad for optimal utvikling av hjernen og resten av kroppen. Barna er med på å tilberede maten både inne og ute. Måltida med både matpakkar og varmmat blir ete ute

45 4.3 Fitjar Sokneråds barnehage Privat barnehage. Eigar: Stiftinga Fitjar soknerådsbarnehage Generelle opplysningar Lokalisering: Barnehagen ligg i bustadfeltet Bakken. Adressa er: Varhaugsvegen 8, men hovudvegen til barnehagen går via Fitjar idrettspark. Tal avdelingar/barn: Barnehagen har 3 avdelingar: Sommarfuglen (ny avdeling haust 2015) småbarnsavdeling med 12 plassar for barn i alderen 0-2 år, Marihøna for barn i alderen 2-4 år, og Blåklokka for aldersgruppa 4-6 år. Vi har tilbod om graderte plassar: 60% (3 dagar) og 100 % plass. Barnehageåret 2016/17 går 57 barn i barnehagen vår. Tilsette: 17 tilsette fordelt på 14,4 årsverk. Av desse er 7 barnehagelærarar, 3 barne og ungdomsarbeidarar og 7 assistentar. 3 av assistentane held på å ta fagbrev. Vi har 4 heile stillinger pr avdeling, d.v.s. 1 vaksen pr. 6 barn over 3 år, og 1 vaksen pr. 3 barn under 3 år. Uteområde: Barnehagen har stor uteleikeplass med leikeapparat (klatrestativ/reiler/vippe og svingstong), grillhytte og uteleikeskur. Uteleikeplassen er ein del naturtomt, grasplen og litt asfaltert område. Bruk av nærmiljøet: Barnehagen ligg fint til i bustadfeltet Bakken. Fitjar idrettspark er næraste nabo, og me nyttar idrettsanlegget til Joggespretten og andre fysiske utfaldingar. Me brukar skogen i Rossneset mykje og har lavvo i området. Elles byr trivselsparken Rossneset på mange turmoglegheiter. Fellesareal : Etter utbygginga hausten 2015 har me fått gode fellesrom: formingsrom og bibliotek! 2 store kjøken med hev/senk bord så barna kan delta i matlaging. Personalfløy med stort arbeidsrom for personalet, kontor og pauserom. Satsingsområde Formål: Barnehagen har utvida kristen formålsparagraf, som lyder slik: Fitjar soknerådsbarnehage vil vera med å gi barna kunnskap, erfaring og oppleving av kristen tru og tradisjon. Barnehagen er ein del av Fitjar kyrkjelyd sitt trusopplæringsarbeid. I ein barnehage med utvida kristen formålsparagraf, vil fagområdet Etikk, religion og filosofi ha større plass enn i dei fleste andre barnehagar. Det vil seia at me legg vekt på dei kristne høgtidene, og at enkle bibelske 13 45

46 forteljingar og kristne barnesongar vil vera ein del av opplegget og kvardagen. Me har jamleg besøk av dei tilsette i Fitjar kyrkje, og samarbeider bl.a. om påske og pinsevandring og hausttakkefest i kyrkja. Prosjekt: Vennskapsbarnehage Barnehageåret 2008/2009 starta me opp Vennskapsbarnehage-prosjektet og inngjekk avtale med Stefanusbarnehagane i Kairo, Egypt, i samarbeid med Stefanusalliansen. Prosjektet blei vidareutvikla barnehageåret 2009/10 då me fekk prosjektmidlar og 3 av personalet reiste på studietur til Egypt. Me har Stefanus-samling kvar månad, og kvart år i desember, arrangerer me Vennskapsfest med utlodning for dette prosjektet. Dette prosjektet setter sitt tydelege preg på barnehagen vår! Være Sammen. Sidan 2015 har personalet fått teke del i kompetansehevingsprogrammet Være Sammen. 4 barnehagelærarar har teke vegleiingskurset, og alle har delteke på fleire heildagskurs. Det er den varme og grensesetjande vaksenstilen som mye ynskjer skal vera rådande i heim og barnehage. Foreldra har fått boka Du og barnet ditt og fått tilbod om kurskveldar. Språk Språksprell er eit metodisk opplegg for språkstimulering. Opplegget legg vekt på ordrytme, rim og regler, rimord osb. og er med og fremjar barns språklege utvikling. Sosial kompetanse Me bruker opplegget Truls og Trine. Dette opplegget består av 25 forteljingar som handlar om venskap, glede, leik, konfliktar osb. Grønne tankar-glade barn Er eit psykopedagogisk materiell som stimulerer barna sin tanke- og kjenslemedvit. Dette programmet hjelper barna til å utvikle ferdigheiter som: Inkludere andre i leik Vente på tur og ta omsyn til andre Helse når ein kjem om morgonen, og sei hadet når ein skal heim Ta omsyn til kvarandre i leik Tørre å gjere noko nytt Sinne og angstmeistring Førskulegruppe Me fylgjer Plan for førskulegruppa, Bakken barnehage. Denne planen legg vekt på skuleførebuande tema og aktivitetar, og er laga etter samarbeidsmøte med skulen. Dessutan har Fitjar kommune utarbeidd Plan for overgang barnehage - skule som er gjeldande for oss. Barns medverknad Barns rett til medverknad er nedfelt i Rammeplanen. Kor omfattande medverknaden er, og korleis retten til medverknad blir praktisert, er avhengig av barnet sin alder og funksjonsnivå. Barn må både få oppleva tilknyting og fellesskap og kjenne at dei kan bestemma sjølve og uttrykkja eigne intensjonar. Dette inneber at dei vaksne må ha ei lyttande haldning og ta barna og deira synspunkt på alvor. Barns medverknad heng saman med samspelet barn/vaksen. På personalmøta let me oss inspirera av boka Tilstedeværende voksne-medvirkende barn og kompetansehevingsprogrammet Være Sammen. Kvalitetsikring,dokumentasjon Kompetansehevingsplan 2016/17 Årsplan for Bakken barnehage 2016/17 Månadsplanar for kvar avdeling Evaluering 14 46

47 Tilsyn kvart 4. år, sist i februar Barnehagen har eiga nettside Kontaktinfo: tlf , Mob , E- post: bakken.barnehage@haugnett.no 4.4 Årskog barnehage Tlf nr e-post: arskogba@gmail.com Åskog barnehage er foreldreeigd og blei stifta hausten 1986 av foreldre som ikkje fekk plass i det kommunale tilbodet. Barnehagen er medlem av PBL-A (Private barnehagers landsforbund-arbeidsgiverseksjon). Årskog barnehage leiger lokal av Fitjar kommune. Barnehagen held til i Årskog, nord for Årskog industriområde. Lokalet ligg i nær tilknytning til Årskog museum. Årskog barnehage er ein einavdelings barnehage med 18 plassar for barn i alderen 0-6 år. Me har pr. i dag 4 tilsette som utgjer til saman ca. 3,3 årsverk + reinhaldar. Me har to pedagogar og to fagarbeidarar. Det som fyrst og fremst særpreger Årskog barnehage er at me er ein liten barnehage kor både barn og vaksne får lett oversikt. Det viktigaste for oss, som vaksne i Årskog barnehage, er å møta kvart barn med god tid til leik, samtalar, det å bli høyrt og bli tatt på alvor! I forhold til leik og sosialutvikling har me eit system som sikrar at barn som har vanskar blir fanga opp og det blir sett i verk tiltak

48 Satsingsområdet vårt er kunst. Me legg vekt på at barna skal få uttrykka seg gjennom variert material og metodar innanfor dei estetiske faga. Denne satsinga resulterer i ei kunstutstilling kvar vår, kor barna stiller ut kunstverka sine i Fitjar sentrum. Me har og ein sterk forteljartradisjon, me fortel munnlege historiar om folk og fe. Me formidlar og bearbeider gjennom forteljingane. Me jobbar aktivt med språkstimulering, kor barn frå 4 år og oppover får delta i språkstimuleringsopplegget; Språksprell. Me brukar og Tallsprell som er med å stimulera barna sin matematiske kompetanse. Museet blir ein viktig del av kultur og tradisjonsformidlinga i barnehagen. Barna blir kjend med gardens historie og med Lars og Olai Årskog som budde på garden. Barnehagen har eit flott og variert uteområde, med motoriske utfordringar for alle alderstrinn. Me vektlegg og å bruka naturområdet rundt barnehagen, kor me har tilgogn på skog, fjell og strand. Barnehagen ligg og i nærleiken av gardsdrift med kyr og sauer. Me kvalitetssikrar arbeidet vårt gjennom å ha ein kompetanseutviklingsplan for personalet, me har ein årsplan som byggjer på Rammeplan for barnehagar, me skriv månadsaviser som dokumenterar arbeidet vårt, me skriv evalueringar for kvart halvår og for enkelt aktivitetar/arrangement og Fitjar kommune har tilsyn i barnehagen kvart fjerde år. 4.5 Dåfjorden barnehage Dåfjorden barnehage er ein barnehage som vert starta opp hausten 2013 etter kartlegging og forbrukarundersøking som viser at det er behov for ein barnehage i Dåfjorden. Bedehuset i Dåfjorden er base for barnehagen. Ein nyttar også tomta til Magnor og Solbjørg Tverderøy. Her er stor tumleplass både inne og ute for både liten og stor. Eigedomen består av mykje uteareale der barna kan vera kroppslege i trygge omgjevnadar. I nærmiljøet finn ein sjø, fjell, skog, fine turområder og gapahuk. Rammeplanen seier at ein viktig del av barnekulturen er uteleik og uteaktivitet og at barn bør få impulsar og inspirasjon til leiken gjennom opplevingar i nærmiljøet. Nærmiljøet blir nytta mykje og ofte. Dåfjorden barnehage har 5 tilsette, to deltids pedagoger, 2 pedagogiske medarbeidere og ein barne- og ungdomsarbeider

49 5 Samarbeidspartnarar 5.1 Skule Barnehagane samarbeider med skulen om overgangen frå barnehage til skulen. Kommunen har ein eigen plan for dette arbeidet, «Frå eldst til yngst». I Fitjar vitjar barna skulen fleire gonger før dei tek til på skulen, foreldra får tilbod om å delta på foreldremøter der både barnehage og skule informerer om kva som skal skje. Barnehagepersonale og komande førsteklasselærarar har felles møte kvart tredje år der ein møtas og har fokus på grunnleggjande ferdigheiter. Om ein har elevar med spesialpedagogiske vedtak har ein informasjonsmøte kvar desember før barnet byrjar på skulen. Våren før barna skal byrja på skulen har skulen og barnehagen eit fellesmøte, der skulen får informasjon om dei einskilde barna. Ein har også ein felles aktivitetsdag for alle førskulebarna før dei byrjar på skulen. 5.2 Barnevern, PP-teneste og helsestasjon: Barnehagane i Fitjar har eit tett samarbeid med hjelpe-/støtteinstansane i regionen. PPT (pedagogisk psykologisk teneste) er i samarbeid med Stord kommune. Ein har interkommunalt samarbeid med barnevern i Stord, Bømlo og Fitjar. Barnehagane har fast møte med begge tenestene ca to-tre gongar pr halvår (to før jul og to etter). Ved behov deltek helsestasjon på desse møta. PPT utredar og lager tilrådingar på barn som treng spesialpedagogisk hjelp som er heimla i Barnehagelova 19 a- h. 5.3 Lokal spesialpedagogisk hjelp Dersom eit barn har rett på/bruk for spesialpedagogisk hjelp, har kommunen tilsett ein spesialpedagog. Ho tilbyr tenester til alle barnehagane i kommunen og ambulerer mellom desse. I periodar har ho ikkje har fylt opp stillinga med barn som har vedtak etter Barnehagelova 19 a h. I desse periodane arbeider ho førebyggande med barna og med rettleiing av assistentar. Dette er i tråd med Stortingsmelding 16 «og ingen stod igjen. - tidleg innsats.» som vektar tidleg språkstimulering, tilgang til barnehage for alle. 5.4 Kulturskulen Kulturskulen har over fleire år hatt samarbeid med barnehagane. Dei har gjeve tilbod til alle "førskulebarn" (dei som startar på skulen neste år) i barnehagane i kommunen. Desse vert delt i to grupper og kjem til musikkleik anna kvar veke. I år er det ca. 37 barn som deltek. I musikkleiken arbeider ein med musiske element som song, dans og spel på instrument og ein har valt å kalla undervisninga «Musikkleik», der ein altså har fokus på musikk og leik. Kostnadane for dette ligg i kulturskulen sitt budsjett, det er kulturskulen som står for heile drifta. Det er sett av 5,12 % stilling til dette arbeidet (dette utgjer om lag pr. år ) Musikkleik er viktig for alle barn - og det er tydleg at dette bidreg positivt i både språkutvikling, motorikk og den sosiale utviklinga til barnet. 6 Beskriving av dagens situasjon 6.1 Barnehagedekning I Noreg har det vore ei rivande utvikling når ein ser på bruk av barnehageplass. Frå ei dekningsgrad på 1,9 % i 1963 på alle barn under 6 år til dagens situasjon der om lag 90 % av alle barn under 6 år nyttar barnehageplass. Dekningsgraden på eittåringane som no har fått rett til barnehageplass har vore i særlig stor auke frå 2008 og fram til i dag. Dette kan sjåast i samanheng med den nasjonale satsinga på full barnehagedekning, lovfesta rett til barnehageplass, gratis kjernetid for 3-5 åringane i familiar med låg inntekt, reduksjon i foreldrebetaling for familiar med låg inntekt og makspris på foreldrebetaling som er lågare en før. Det er blitt fleire barn som går i barnehage og det er stadig fleire av dei yngste barna. I tillegg er barnehagane blitt større. Dette gjeld både ved at barnehagar bygd etter 2003 er de største og ved at barnehagar frå før 2004 er blitt større (utvida) enn dei var tidligare

50 Frå utgang av 2005 og fram til utgang av 2010 har nær fleire barn fått plass i barnehage. I same periode vart det etablert om lag nye heiltids barnehageplasser. Noko av kapasitetsauken i perioden har soleis gått med til å auka opphaldstida til barn som allereie har plass i barnehage. 6.2 Fitjar kommune I Fitjar kommune ser same tendens som på landsbasis. Bruken av barnehage har vore i auke over tid. Også i Fitjar har dei yngste barna nytta barnehage i aukande grad. Eit barn under tre år utløyser to barnehageplassar. Dette har også konsekvens for framtidig behov. Fleire foreldre i Fitjar nyttar no fulltidsplassar. Hausten 2011 forsvann kontantstønad for toåringar. Det medførte auka behov for barnehageplassar. I Fitjar gjekk 88,5 % av alle barn 1-5 år i barnehagen i 2015 i følgje Kostra-tal. Per har dei fleste barnehagane full dekning. Men me ser ut frå fødselstala dei neste åra at det kan bli færre barn, som igjen gjer ledig kapasitet i barnehagane. Dette vil kunne medføre økonomiske utfordringar for dei minste barnehagane. Kommunen har full dekning og noko ledig kapasitet i barnehagane i Me ser at det truleg vil forsetje slik inn i Fram til i dag har kommunen greidd å gi alle barn som har rett til barnehageplass eit tilbod. Nokre barn som er busett i Fitjar, har gått i barnehage på Stord. Desse er hovudsakleg frå ytterkantane av kommunen og gjerne der foreldra pendlar til Stord. Det er eit ynskje at ein unngår å ha barn frå Fitjar i barnehagar i Stord og kommunen må prøva å unngå dette ved å kunna tilby tilstrekkeleg plasser. I Fitjar er barna fordelt slik året : Tal barn i barnehage fordelt på årskull og barnehage registrert i Basil pr Totalt tal barn pr barnehage Bakken bhg Fitjarstølane bhg Fjellheim Årskog Dåfjorden Totalt i kommunen Barn folkeregistrert i kommunen Barn som ikkje er i bhg Tal barn reg. i Fitjar men som går i barnehage på Stord Tal plassar dei ulike barnehagane har pr no, fordelt på årskull: Tal plassar fordelt på årskull Totalt tal plassar Bakken bhg Fitjarstølane bhg Fjellheim bhg Årskog bhg Dåfjorden bhg Totalt plassar i kommunen Tabellen syner tal plasser i inneværende barnehageår. Barna som er fødd i 2015 er født før og har såleis rett på barnehageplass kullet går over i skulen hausten

51 7 Framtidig behov 7.1 Lokale behov hausten 2017 Søknad på barnehageplass for 2017 visar at kommunen har god nok barnehagedekning. 7.2 Behov for barnehageplassar dei neste åra Kommunen må også i framtida sikra at ein har tilstrekkeleg tal barnehageplassar, slik at alle får retten sin oppfylt. Fødselstal og auka bruk av barnehageplass for dei minste barna vert avgjerande her. Siste års utvikling syner at bruken av barnehage i Fitjar har auka. Men ein har klart å tilby plass til dei som har søkt dei siste åra. Dersom det vil vera behov for nye barnehageplassar vil kostnaden for ein liten plass vera ,- og for ein stor plass ,-. Slik ein ser det i dag vil det ikkje vera naudsynt med auka behov set ut i frå fødsel statistikk og tilflytting av flyktningar. Kommunen skal busette 10 flyktningar kvart år i dei neste åra. Ein ser at det vil medføre ca 2-3 barn, men det vil ikkje medføre eit behov for ei større utbygging. Tabellen under syner den «reelle» dekningsgraden der me har teke med barna i Stord. Samt tala som SSB operer med: Oversyn over barn i aktuell barnehagealder Ant 1-5 åringar I bhg i Fitjar I bhg på Stord Barn ikkje i bhg SSB* 85,28 % 89,67 % 91,86 % 94,05 % Ein ser at tal fødslar er uforandra/går noko ned dei neste åra. Dette viser at me vil ha fleire barnehageplassar i kommunen enn kva behovet tilseier. Me ser at det i første omgang vil gå fleire ut av barnehagane og over i skulen enn det vil komme barn inn i barnehagane. Dette vil kunna variera i åra som kjem, men me ser ikkje behov for å auka talet på tilgjengelege barnehageplassar. Bakken barnehage har bygd ut og er no ein tre avdelings barnehage. Barnehagen har fått godkjent 89 store plassar, men nyttar berre 73 store plassar per i dag,. Om ein skulle få ein situasjon med behov for fleire plassar vil det kunne vera aktuelt for Bakken å auka plassane til godkjent tal. FUS kjeda har kjøpt Fjellheim FUS Friluftsbarnehage (2014), og har planar om å byggje ut til ein 4 avdelingsbarnehage. Dei har ikkje sett i gong dette arbeidet, men dei har det som ein mogleg strategi dei kommande åra. Dei har framleis mange ledige plassar etter dagens godkjenning. Dåfjorden barnehage kan ved behov ta inn fleire barn enn det dei har i dag. Det vil sikra framtidig etterspurnad i Selevik krinsen Slik det no ser ut, vil dagens tal plassar vera nok til å dekka behovet som er dei nærmaste åra grunna lågare fødselstal

52 8 Økonomi Frå vart det meste av øyremerka statstilskott til barnehagane overført til rammetilskotet til kommunen. Dei ulike kommunane i landet løyser dette forskjellig. Det kommunale tilskottet til dei private barnehagane vert utrekna på grunnlag av økonomien i den kommunale barnehagen. Dei private barnehagane har ein stram økonomi. Særleg dei minste 1 avdelings barnehagane slit med å få balanse i budsjetta sine. Dei er derfor heilt avhengige av å få fylt opp alle plassane i barnehagane sine. Har dei 1 ledig plass så vil økonomien bli negativ. Vert det bygt for mange barnehageplassar i kommunen i høve til etterspørsel, kan dette undergrava eksistensgrunnlaget. Det er derfor av høg tyding at det er balanse i høve til ledige plassar og etterspørsel. Rammeoverføringane til barn i ulike aldrar vil i 2017 vera kr: Innbyggjarar 0 1 år kr ,- Barn 1 år uten kontantstøtte kr ,- Innbyggjarar 2 5 år kr ,- 8.1 Korleis sikra at det blir balanse mellom barnehageplassar og etterspørsel? Dette vil alltid vera eit vanskeleg spørsmål. Rammene for opptak (rett til barnehageplass) har dei siste åra blitt utvida til også å gjelda for september, oktober og november barna. Denne utvidinga har dekka det behovet som me har sett at mange foreldre har hatt. Framtida er vanskeleg å spå med tanke på vidare føringar. Ut frå fødselstal og tilflytting ser det ut for at barnetalet vil liggja mellom pr. år dei komande åra. Etter at opptaket for barnehageåret er gjennomført ser ein at det i barnehagane er teken opp 160 barn. Ut frå dei godkjenningane som dei enkelte barnehagane har, er det rom for å ta opp ytterlegare 29 store barn/15 små barn. Dette viser at kommunen har eit tal plassar til disposisjon i åra som kjem dersom barnetalutviklinga skulle bli høgare enn det prognosane viser

53 Fitjar kommune Arkivkode: B00 Saksmappe: 2016/352 Sakshandsamar: Mone Nilsen Dato: SAKSFRAMLEGG Kvalitetsmelding for grunnskulen i Fitjar Utval sak Utval Møtedato 28/17 Utval for Oppvekst og omsorg /17 Kommunestyret Vedlegg: «Kvalitetsmelding for grunnskulen i Fitjar » Bakgrunn: Opplæringslova seier i 13 m.a.: Ansvarsomfang Som ein del av oppfølgingsansvaret skal det utarbeidast ein årleg rapport om tilstanden i grunnskoleopplæringa og den vidaregåande opplæringa, knytt til læringsresultat, fråfall og læringsmiljø. Den årlege rapporten skal drøftast av skoleeigar dvs. kommunestyret, fylkestinget og den øvste leiinga ved dei private grunnskolane. 13 i Opplæringslova sikrar at styringsorgana i kommunen har eit informert tilhøve til kvaliteten i grunnopplæringa. Dette er nødvendig for å fylgja opp utviklinga på sektoren på ein god måte. Dette krev at både fagutvalet og kommunestyret har denne rapporten til handsaming. Saman med anna informasjon, saker og dokument om grunnopplæringa vil denne rapporten vera viktig i det politiske arbeidet. Både fagutval og kommunestyre har interesse både av rammefaktorar og innhald i grunnopplæringa. Innhaldet i den rapporten som vert lagt fram her, er i all hovudsak henta frå opne opplysningar som er å finna I 2014 vart tilstandsrapporten døypt om til Kvalitetsmelding. Dette for å tydeleggjera fokuset på kvifor ein årleg handsamar resultata frå Skoleporten. Fokuset skal vera å nytta resultata til å betra kvaliteten på opplæringa. Ein har no med resultat frå Elevundersøkinga og dei nasjonale prøvane som vart gjennomført i inneverande skuleår. Vurdering: Skulekontoret nyttar dialogmøte på alle skulane kvart år. Skulane har i forkant analysert eigne resultat, både i elevundersøkinga og nasjonale prøvar. Dei har også skriftleggjort resultat av analysane til skulekontoret før dei kjem ut på besøk til skulen. Det å ha denne årlege samtalen med elevråd, leiing og lærarane har ført til eit auka fokus på kvaliteten i opplæringa ute på skulane. Forma på samtalane har ikkje preg av kontroll, men meir ein dialog og gjev også skulekontoret høve til å bli betre og meir målretta støttespelarar. I Kvalitetsmeldinga for grunnskulen i Fitjar er det teke med dei moment som Opplæringslova krev skal vera med. Rapporten skal omhandla læringsmiljø og læringsresultat ut frå gjennomførte undersøkingar og innhenta resultat. Det er viktig å hugsa at det ikkje berre er det som kan teljast som betyr noko i høve til ein god skule, men noko ein både kan og bør målast og talfestast. Fitjar kommune har framleis god lærartettleik og godt kvalifiserte lærarar. Det er 53

54 framleis kvalifiserte søkjarar til lærarstillingar med godkjent utdanning og relevant kompetanse. Dei elevane som ikkje har, eller kan få tilfredstillande utbyte av det ordinære opplæringstilbodet, har rett på spesialundervisning etter opplæringslova 5.1 I Fitjar utgjer dette om lag 9,2 % av elevmassen. Talet er litt ned frå året før. Målsetjinga er å koma ned på 7 8 % i løpet av dei komande 2 5 åra. Kommunen har fått vidareført og auka midlar i 2017 til Tidleg Innsats som er ei nasjonal satsing for å auke opplæringa på dei grunnleggjande dugleikane og til styrking på dei lågaste klassetrinna. Eit anna prosjekt er Two Teachers som går på å auka lærartettleiken. Her vil ein kunna tilpassa undervisninga betre og såleis vil ein ha von om at talet på elevar med spesialundervisning vil gå ytterligare ned. Skoleporten utvikla eit målesystem som gjer at ein skal kunna samanlikna resultat frå år til år på ein meir rett måte frå Ein har no talgrunnlag for to år på rad, som ein kan samanlikna i rapporten. Det er framleis utfordringar knytt til analyser på så lågt talgrunnlag som ein har i Fitjar kommune. Nokon få elevar sine resultat kan slå veldig ut på målingane våre samanlikna med større kommunar. Samla sett så spriker resultata i Fitjar noko. Det er skilnader frå år til år og også i kva for fag ein gjer det betre/verre i. Målet i Skulebruksplanen for Fitjar kommune er å få fleire elevar på høgaste nivå og færre elevar på lågaste nivå. I kvalitetsmeldinga har ein samanlikna og kommentert resultata frå Fitjar kommune med fylkes og nasjonalt nivå i same kategori. Framlegg til vedtak/tilråding: Utval for oppvekst og omsorg rår kommunestyret til å gjera slikt vedtak: 1. Kommunestyret tek «Kvalitetsmelding for grunnskulen i Fitjar » til vitande. 2. Fitjar kommune legg meldinga til grunn for vidare arbeid med utvikling av eit godt grunnskuletilbod i Fitjar kommune Behandling i Utval for Oppvekst og omsorg : Tilråding til kommunestyret (Samrøystes) 1. Kommunestyret tek «Kvalitetsmelding for grunnskulen i Fitjar » til vitande. 2. Fitjar kommune legg meldinga til grunn for vidare arbeid med utvikling av eit godt grunnskuletilbod i Fitjar kommune. Atle Tornes Rådmann Saksframlegget er godkjent elektronisk og har derfor inga underskrift. 54

55 Kvalitetsmelding for grunnskulen i Fitjar kommune Tilstandsrapport for grunnskulen 5. juni

56 Kvalitetsmelding for grunnskulen i Fitjar kommune Tilstandsrapport for grunnskulen Den årlege tilstandsrapporten inngår som ein del av det ordinære plan-, budsjett- og rapporteringsarbeidet hos skoleeigaren og har kvalitetsutvikling som siktemål. I Fitjar kommune er kvalitetsarbeidet heimla i «Den gode skule Kvalitet i Fitjarskulen» som er handsama i utval for oppvekst og omsorg Denne planen beskriv korleis ein arbeider med resultat frå nasjonale prøvar, elevundersøkinga og eksamen. Den beskriv også rutinar for den årlege dialogen mellom skulekontor og skulane, kring elevresultata. Sjølve tilstandsrapporteringa er heimla i Opplæringslovas 13.10: Kvalitetsmelding for grunnskulen i Fitjar kommune Ansvarsomfang Kommunen/fylkeskommunen skal ha eit forsvarleg system for vurdering av om krava i opplæringslova og forskriftene til lova blir oppfylte. Kommunen/fylkeskommunen og skuleeigaren for privat skule etter 2-12 skal ha eit forsvarleg system for å følgje opp resultata frå desse vurderingane og nasjonale kvalitetsvurderingar som departementet gjennomfører med heimel i Som ein del av oppfølgingsansvaret skal det utarbeidast ein årleg rapport om tilstanden i grunnskuleopplæringa og den vidaregåande opplæringa, knytt til læringsresultat, fråfall og læringsmiljø. Den årlege rapporten skal drøftast av skuleeigar dvs. kommunestyret, fylkestinget og den øvste leiinga ved dei private grunnskolane. SFO utstilling Rimbareid skule - Pannekaka 1 56

57 Innhald HOVUDOMRÅDER OG INDIKATORAR...3 ELEVAR OG UNDERVISNINGSPERSONALE...3 TAL PÅ ELEVER OG LÆRARÅRSVERK...3 LÆRARTETTLEIK...4 LÆRINGSMILJØ...6 NASJONALE PRØVAR...12 KVA ER NASJONALE PRØVAR?...12 NASJONALE PRØVAR I LESING...14 NASJONALE PRØVAR I REKNING...18 NASJONALE PRØVAR I ENGELSK...22 KARAKTERAR MATEMATIKK, NORSK OG ENGELSK...26 GRUNNSKULEPOENG...27 OVERGANG FRÅ GRUNNSKULE TIL VIDAREGÅANDE SKULE...28 SYSTEM FOR OPPFØLGING...29 SAMANDRAG...32 Bokprosjekt, Øvrebygda skule 2Kvalitetsmelding for grunnskulen i Fitjar kommune

58 Hovudområder og indikatorar Elevar og undervisningspersonale Tal på elever og lærarårsverk Talet på elevar Indikatoren opplyser om talet på elevar som er registrerte ved grunnskolar per 1. oktober det aktuelle skoleåret. Indikatoren omfattar barn og unge som etter opplæringslova 2-1 har rett og plikt til grunnskoleopplæring, og som får denne opplæringa ved ein grunnskole. Tala omfattar ikkje vaksne elevar som får grunnskoleopplæring. Elevar, lærarar og skular i Fitjar kommune Kvalitetsmelding for grunnskulen i Fitjar kommune Talet på lærarar Talet på lærarar med kontaktlærarfunksjon Talet på skolar Talet på elevar Årsverk for undervisningspersonale Indikatoren viser summen av årsverk for undervisningspersonalet. Summen inkluderer berekna årsverk til undervisning og berekna årsverk til anna enn undervisning. Årsverka er berekna ved å dividere årstimar på årsramma. Det er brukt 741 timar på barnesteget og 656 timar på ungdomssteget. I denne indikatoren høyrer følgjande delskår med: Årsverk til undervisning. 3 58

59 Del av årstimar gitt av personale med godkjend utdanning Indikatoren viser kor stor del av årstimane som er gjennomførte av undervisningspersonale med godkjend utdanning i dei fag og trinn dei underviser i. Fitjar kommune skoleeier Fordelt på periode Offentleg eigarform Indikator og nøkkeltall Talet på elevar Årsverk for undervisningspersonale 50,9 53,2 49,6 50,5 52,5 Andel undervisning gitt av undervisningspersonale med godkjent utdanning 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 Fitjar kommune skoleeier, Grunnskole, Antall elever og lærerårsverk, Offentlig, Alle trinn, Begge kjønn Auken i årsverk i høve til elevtal skuldast auka midlar til Tidleg Innsats, auka ressursar til Two Teachers og ressurs for ein elev med spesielle behov. Ein ser også at ein framleis har 100% oppdekking på kvalifiserte lærarar i skulen. Spesialundervisning Det er for skuleåret 2016/2017 om lag 9,2 % av elevane som har spesialundervisning i Fitjar kommune. Dette er ein nedgang frå 2016 kor talet på spesialundervisning var 10%. Nasjonalt er det om lag 7,8 % av elevmassen som hadde spesialundervisning. Ser ein tal frå Kostra gruppe 3 som er samanlikningskommunar for Fitjar kommune er tal for spesialundervisning 9,7%. Lærartettleik Lærartettleik steget og steget Indikatoren viser gjennomsnittleg lærartettleik på steget ned på skolenivå. Lærartettleik er rekna ut med utgangspunkt i forholdet mellom elevtimar og lærartimar, og gir informasjon om storleiken på undervisningsgruppa. Indikatoren inkluderer timar til spesialundervisning og til andre lærartimar som blir tildelte på grunnlag av individuelle elevrettar. Lærartettleik i ordinær undervising Lærartettleik i ordinær undervisning er ein indikasjon på tal på elevar per lærar i ordinær undervisning, der ressursar til spesialundervisning og undervisning i særskild språkopplæring ikkje vert medrekna. I andre samanhengar vert dette målet kalla gruppestorleik 2. Mål på lærartettleik er hefta med usikkerheit. Dette kjem av at nokre kommunar fører lærarressursar på kommunen sentralt, mens andre kommunar fører dei på skolen i GSI. Dette kan til dømes vere timar til spesialundervisning eller til særskild norskopplæring. 4Kvalitetsmelding for grunnskulen i Fitjar kommune

60 Fitjar kommune skoleeier Samanlikna geografisk Fordelt på periode Offentleg eigarform Fitjar kommune har framleis høgare lærartettleik en landet og fylket på ungdomstrinnet, men på barnetrinnet ser me at Fitjar kommune ligg litt under. Kvalitetsmelding for grunnskulen i Fitjar kommune Ein ser at Fitjar kommune har noko høgare lærartettleik i ,7 % enn i ,1 %. Men me ligg framleis lågare enn nasjonalt nivå som er på om lag 17 %. 5 60

61 Læringsmiljø Lokale mål: Frå skulebruksplanen heiter det: Opplæringslova 9a. Nulltoleranse for krenkjande åtferd. Dette vert flagga i alle strategidokument, samt ved oppstart av skuleåret Alle elevar og lærlingar skal inkluderes og oppleve meistring. Det er obligatorisk for skoleeigarar og skoleleiarar å gjennomføre Elevundersøkinga for elevar på 7. og 10. steget og for Vg1. Ein del av spørsmåla i Elevundersøkinga er sett saman til indeksar som blir viste i Skoleporten. Resultata for alle spørsmåla i Elevundersøkinga blir viste i ein eigen rapportportal. I tilstandsrapporten er desse læringsmiljøindeksane obligatoriske: Støtte frå lærarane: Indeksen viser korleis elevane opplever emosjonell og fagleg støtte frå lærarane. Vurdering for læring: Indeksen kartlegg elevane si oppleving av dei fire prinsippa i vurdering for læring. Læringskultur: Indeksen viser om elevane opplever at skolearbeidet er viktig for klassen, og om det er rom for å gjere feil i læringsarbeidet. Meistring: Indeksen viser elevane si oppleving av meistring i samband med undervisning, lekser og arbeid på skolen. Elevdemokrati og medverknad: Indeksen viser elevane si oppleving av om det er mogleg å medverke i arbeidet med faga, og om dei får vere med og avgjere klassereglar og delta i elevrådsarbeid. Mobba på skolen av andre elevar: Gjennomsnittsverdien for indikatoren Mobba på skolen av andre elevar er berekna ut frå kor mange som opplever at dei blir mobba av andre elevar på skolen, og kor ofte dei blir mobba. Verdien viser ikkje talet på elevar som i snitt blir mobba av andre elevar på skolen. Ein og same verdi kan anten indikere at mange kryssar av at dei blir mobba sjeldan, eller at færre kryssar av at dei blir mobba hyppig. I Skoleporten tyder eit gjennomsnitt ned mot verdien 1 på lite mobbing i skolen. Andel elevar som har blitt mobba av andre elevar på skolen 2-3 gonger i måneden eller oftare (prosent): Se eiget diagram. Skala: 1-5. Høg verdi vil seie positivt resultat. Unntaka er mobbet av andre elevar på skolen der låg verdi er positivt og del av elevar som er i prosent. I Fitjar kommune tek ein Elevundersøkinga på 7.tirnn på Rimbareid, medan dei to grendaskulane har valt å ta med heile storskulen for å få eit større materiale. I Kvalitetsmelding vel ein å sjå på heile kommunen sine resultat under eitt. I tillegg har Skulekontoret vore på dialogmøte ute på alle skulane og drøfta resultata for deira skule spesifikt. Ein har også tatt nokon av resultata med elevrådet. Grendaskulane kan ha svært ulike resultat enn på kommunenivå grunna lita talgrunnlag. 6Kvalitetsmelding for grunnskulen i Fitjar kommune

62 Elevundersøkinga resultat 7.trinn Resultata frå elevundersøkinga for 7.trinn, årets tal merka med grønt: Elevundersøkinga 7.trinn Mobbet av andre elever på skolen 1,3 1,2 1,3 Støtte hjemmefra 4,4 4,3 4,1 Vurdering for læring 3,9 3,6 3,8 Motivasjon 3,6 3,9 3,9 Støtte fra lærerne Mestring Trivsel Felles regler Faglig utfordring 4,3 4,2 4,3 4,1 4,0 3,9 4,4 4,4 4,2 4,3 4,0 4,2 3,7 3,8 3,9 Kvalitetsmelding for grunnskulen i Fitjar kommune Elevdemokrati og medvirkning Læringskultur Mobbet av andre elever på skolen Støtte hjemmefra Vurdering for læring Motivasjon Støtte fra lærerne Mestring Trivsel Felles regler Faglig utfordring Elevdemokrati og medvirkning Læringskultur 3,7 3,7 4,1 4,3 4,2 4,2 0,0 0,5 1,0 1,5 2,0 2,5 3,0 3,5 4,0 4,5 5, Elevundersøkinga 7.trinn nasjonalt 1,3 4,4 3,9 4,0 4,4 4,1 4,4 4,3 4,1 3,8 4,1 0,0 0,5 1,0 1,5 2,0 2,5 3,0 3,5 4,0 4,5 5,0 7 62

63 Som ein kan lesa av tabellen over er skulane på landsgjennomsnittet på tema Støtte frå lærarane, Motivasjon, Meistring, Felles reglar, Vurdering for læring og Trivsel. Ein ser internt i kommunen at tema for Meistring (4,1 i 216/2017 mot 3,9 i 2014/2015) og Motivasjon (3,9 i 2016/2017 mot 3,6 i 2014/2015) har ei positiv utvikling ute på skulane, og det er viktige tema å vera i framgang på. Meistring og motivasjon er viktige område for eleven si faglege utvikling og motivasjon for vidare læring. På tema Læringskultur 4,3 (4,2) og Elevdemokrati 4,1 (3,7) ser me det er ei positiv utvikling. Ein ser også ein god trend når det gjeld Støtte heimafrå kor me ser at elevane oppleve at foreldre er meir engasjerte. Engasjerte foreldre er veldig viktig i elevane sitt utdanningsløp og vil vera ein viktig faktor for å hindre fråfall i vidaregåande skule. Fagleg utfordring ligg kommunen under landssnittet og ein ser ein negativ treng internt i kommunen dei siste åra innan same tema. Dette er eit område kor skulane må sjå på kva ein kan gjera for å endre utviklinga. I 2014/2015 var talet 3,9, og får 2016/2017 er talet 3,7. Leikdag, Øvrebygda skule 8Kvalitetsmelding for grunnskulen i Fitjar kommune

64 Elevundersøkinga resultat 10.trinn For 10.trinn ser resultata slik ut, årets resultat er merka med grønt: Elevundersøkinga 10.trinn Mobbet av andre elever på skolen 1,5 1,3 1,1 Støtte hjemmefra 3,6 4,0 3,9 Vurdering for læring Motivasjon 3,2 3,1 3,4 3,3 3,5 3,5 Støtte fra lærerne Utdanning og yrkesveiledning 3,9 4,1 3,8 3,5 3,7 3,7 Mestring Trivsel 3,7 3,7 4,1 3,9 4,1 4,1 Felles regler Faglig utfordring 3,6 3,8 3,9 4,0 4,2 4,4 Kvalitetsmelding for grunnskulen i Fitjar kommune Elevdemokrati og medvirkning Læringskultur 2,8 3,1 3,4 4,0 3,8 4,0 0,0 0,5 1,0 1,5 2,0 2,5 3,0 3,5 4,0 4,5 5,0 Mobbet av andre elever på skolen Støtte hjemmefra Vurdering for læring Motivasjon Støtte fra lærerne Utdanning og yrkesveiledning Mestring Trivsel Felles regler Faglig utfordring Elevdemokrati og medvirkning Læringskultur Elevundersøkinga nasjonalt 10.trinn 1,3 4,0 3,3 3,5 4,0 3,8 4,0 4,2 3,9 4,2 3,3 3,8 0,0 0,5 1,0 1,5 2,0 2,5 3,0 3,5 4,0 4,5 64

65 Her ser ein noko tilbakegang på elevdemokrati og medverknad, faglege utfordringar, utdanning og yrkesrettleiing, samt motivasjon. Men ein ser ei auke på støtte heimefrå og meistring, og det er positive område å vera gode på. I samtalar med elevane i elevråd kjem det fram at nokon av omgrepa ikkje alltid er like enkle å forstå. Om dette har påverka resultata er vanskeleg å sei noko om. Tema mobbing har ei negativ utvikling, og me skal sei noko meir om det lengre ned i meldinga. «Å trives på skolen er en av de viktigste forutsetningene for å lære. Et godt psykososialt miljø på skolen fremmer trivsel. Et godt skolemiljø kjennetegnes av en skole som gir elevene muligheter for å delta aktivt og utfolde seg og anledning til å oppleve læring og mestring. Det er et miljø som er preget av positive forhold mellom elevene. Et godt læringsmiljø kan gi mange gode opplevelser av fellesskap og mestring.» Elevundersøkinga mobbing Gjennomsnittsverdien for indikatoren «mobbing» på skulen er berekna ut frå kor mange som opplever at dei blir mobba, og kor ofte dei blir mobba. Verdien viser ikkje talet på elevar som i snitt blir mobba. Ein og same verdi kan anten indikere at mange kryssar av at dei blir mobba sjeldan, eller at færre kryssar av at dei blir mobba hyppig. I Skoleporten tyder eit gjennomsnitt ned mot verdien 1 på lite mobbing i skolen. Prosentdelen elevar som har blitt mobba av andre elevar mobbing 2-3 gonger i måneden eller oftare viser den prosentdelen elevar som opplever å bli mobba 2 eller 3 gonger i månaden eller oftare av andre elevar. Prosentdelen elevar som opplever mobbing på skolen av andre elevar er summen av den prosentdelen elevar som har kryssa av på svaralternativa «2 eller 3 gonger i månaden», «Omtrent 1 gong i veka» og «Fleire gonger i veka». Prosentdelen elevar som har blitt mobba av andre elevar 2-3 gonger i måneden eller oftare seier med andre ord ingen ting om kor ofte elevane opplever å bli mobba. I Fitjarskulen ser me at det framleis kjem opp mobbing i Elevundersøkinga. Me ligg ligg under landsgjennomsnittet for 7.trinn, men mobbing er ikkje akseptabelt i vår kommune, og me må jobba Kvalitetsmelding for grunnskulen i Fitjar kommune

66 kontinuerlig med arbeidet. MOT programmet på ungdomstrinnet, Det er mitt val på mellomtrinnet og Zippys vener i småskulen er lokale satsingar i kommunen, og dei skal vera med på å motvirke mobbing. I dialogmøte med dei to mindre barneskulane kom det ikkje fram at mobbing var sett på som eit stort problem verken frå elevrådet si side eller dei tilsette. Me snakka både om nettmobbing og fysisk mobbing. På 10.trinn er det diverre eit høgt tal på mobbing, 12,5 % seier det er blitt mobba av andre elevar på skulen 2-3 gangar i månaden eller meir. Det er eit tal som er altfor høgt. I dialogmøte med skulen og elevrådet ved RImbareid kom det fram at elevane ikkje opplevde, eller observerte, mobbing i særleg grad, verken nettbasert mobbing eller fysisk mobbing. Tilbakemeldingane frå alle elevråda på skulane var at humør der og då spelte mykje inn på svara dei ga. Kvalitetsmelding for grunnskulen i Fitjar kommune Rimbareid skule har sett inn direkte tiltak i høve mobbeproblematikken på trinnet gjennom aktivt arbeid i klassen og gjennom ekstra tiltak av MOT coach. Kampanjeveka mot mobbing, Rimbareid skule 11 66

67 Nasjonale prøvar Kva er nasjonale prøvar? Føremålet med nasjonale prøver er å gi skulane kunnskap om elevane sine grunnleggjande ferdigheiter i lesing, rekning og engelsk. Informasjonen frå prøvene skal danne grunnlag for undervegs vurdering og kvalitetsutvikling på alle nivå i skulesystemet. Resultata frå dei nasjonale prøvene gir eit avgrensa bilete av dei ferdigheitene og den kompetansen elevane har. Resultata må ein derfor sjå i samanheng med annan relevant informasjon om skolen, kommunen og elevane. Korleis skal nasjonale prøver brukast? Lærarane skal bruke resultata for å følgje opp elevane sine og i arbeidet med undervegs vurdering og tilpassa opplæring. Kommunar og skolar skal bruke resultata som grunnlag for kvalitetsutvikling i opplæringa. Forskarar kan søkje om å få utlevert resultat frå nasjonale prøver til bruk i forsking. Resultat nasjonale prøvar for 5.trinn Her kan ein sjå resultata for Fitjar kommune 5.trinn i engelsk, lesing og rekning, samanlikna med dei tre siste åra. Nasjonale prøvar 5.trinn Engelsk Lesing Regning Kvalitetsmelding for grunnskulen i Fitjar kommune

68 Resultat nasjonale prøvar for 8.trinn Her kan ein sjå resultata for Fitjar kommune 8.trinn i engelsk, lesing og rekning, samanlikna med dei tre siste åra Nasjonale prøvar 8.trinn Engelsk Lesing Regning Når ein samanliknar resultata for årets 9.trinn med dei resultata ein hadde for dei same elevane på 8.trinn ser ein at: - Ein har auka resultat i rekning frå 51 til 55 - Ein har auka resultat i lesing frå 48 til 52 Kvalitetsmelding for grunnskulen i Fitjar kommune Nasjonale prøvar 9.trinn Lesing Regning Skulane har jobba godt med elevane og har ei god forbetring i læringsresultat på eit skuleår. Resultat i engelsk har ein ikkje for 9.trinn og ein kan difor ikkje samanlikna i den fagkategorien

69 Nasjonale prøvar i lesing Om lesing Nasjonale prøver i lesing kartlegg i kva grad ferdigheitene til elevane er i samsvar med mål for den grunnleggjande ferdigheita lesing, slik ho er integrert i kompetansemål i læreplanar for fag i LK06. Dei nasjonale prøvene i lesing omfattar tre aspekt. Elevane skal vise at dei kan: 1. finne informasjon 2. forstå og tolke 3. reflektere over og vurdere form og innhald i teksten Som ein kan sjå av tabellen har Fitjar kommune i 2016 / 2017 eit høgare tal elevar på meistringsnivå 1 samanlikna med fylket og nasjonalt snitt. På meistringsnivå 2 er me litt over dei andre, men på meistringsnivå 3 er me langt under fylke- og nasjonalt snitt. Kvalitetsmelding for grunnskulen i Fitjar kommune

70 Nasjonale prøvar i lesing syner til eit markant dårlegare resultat enn førre år. Målsetting i Skulebruksplanen er fleire på høgaste nivå (meistringsnivå 3) og færre på lågaste nivå (meistringsnivå 1). Her er målsettinga ikkje nådd. I dialogmøte med skulane var det særskilt Rimbareid som hadde størst endring frå tidlegare, og ein ser at det vil vera noko anna resultat for neste års 5.trinn. Nasjonale prøvar lesing 5.trinn Mestringsnivå 1 27,5 37,5 43,2 Mestringsnivå 2 51,4 47,5 43,8 Mestringsnivå 3 5,4 18,8 25,0 0,0 10,0 20,0 30,0 40,0 50,0 60, Skulane i samarbeid med Skulekontoret oppretta eit nettverk for Tidleg Innsats for alle kontaktlærarar på 1.-4.trinn. Nettverket skal ta grep om dei utfordringane ein ser og skulane sine SWOT analysar. Oppstart på nettverket er i september Her vil ein også sjå samanheng med allereie implementert tiltak som Two Teachers, og ein ressursperson frå det prosjektet skal vera med i nettverket. Ein har også fokus på FOS kurs som skal arrangere språkbaserte kurs for barnehage og skule. Kvalitetsmelding for grunnskulen i Fitjar kommune Leseprosjekt «Frå Lindesned til Nordkapp, Selevik skule 15 70

71 Om lesing ungdomstrinn Nasjonale prøver i lesing skal kartleggje i kva grad ferdigheitene til elevane er i samsvar med måla for den grunnleggjande ferdigheita lesing, slik ho er integrert i kompetansemål i læreplanar for fag i LK06. Dette inneber at nasjonale prøver i lesing ikkje er ei prøve i norskfaget. Dei nasjonale prøvene i lesing omfattar tre aspekt ved lesing. Elevane viser at dei kan: 1. finne informasjon 2. forstå og tolke 3. reflektere over og vurdere form og innhald i teksten om ein samanliknar resultata for ungdomstrinnet med fylkes- og nasjonaltsnitt ser ein at me ligg nokså jamt med fylkessnittet, noko høgare på lågaste meistringsnivå og noko lågare på høgaste meistringsnivå. Samanlikna med nasjonaltsnitt ligg med ein del høgare på lågaste nivå og ein del lågare på høgaste nivå. Kvalitetsmelding for grunnskulen i Fitjar kommune

72 For 8.trinn ser me ei auka av elevar på høgaste nivå frå året før, men ein ser også at det er ei auka av elever på lågaste trinn. Ein kan også sjå at det er færre elevar på meistringsnivå 3 enn tidlegare. Desse endringane ser ut til å gå i feil retning, og ein må sjå på kva for tiltak ein skal setje i verk i ungdomsskulen for å betre resultata. Nasjonale prøvar lesing 8.trinn Mestringsnivå 1 Mestringsnivå 2 7,7 7,9 15,7 13,2 15,7 12,8 Mestringsnivå 3 45,1 51,3 55,3 Mestringsnivå 4 17,6 21,1 17,9 Mestringsnivå 5 2,6 5,9 10,3 0,0 10,0 20,0 30,0 40,0 50,0 60, Kvalitetsmelding for grunnskulen i Fitjar kommune Samanliknar man tal på årets 9.trinn med fjorårets 8.trinn (altså dei same elevane) kan ein sjå ei god auke i tal på høgaste nivå (12,8 i 2016 og 2,6 i 2015) og eit lågare tal på lågaste nivå (2,6 i 2017 og 13,2 i 2015). Her kan ein sjå at tiltak gjort i ungdomsskulen har betre lesekompetansen til elevane. Resultata kan også vera prega av elevens modning og alder. Mestringsnivå 1 Mestringsnivå 2 Mestringsnivå 3 Mestringsnivå 4 Mestringsnivå 5 2,6 Nasjonale prøvar lesing 9.trinn 7,7 7,7 8,3 14,6 12,8 10,4 15,4 15,4 20,5 22,9 25,6 0,0 10,0 20,0 30,0 40,0 50,0 60, ,5 43,8 53,

73 Nasjonale prøvar i rekning Om rekning 5.trinn Nasjonale prøver i rekning skal kartleggje i kva grad ferdigheitene til elevane er i samsvar med mål for den grunnleggjande ferdigheita rekning, slik ho er integrert i kompetansemål i læreplanar for fag i LK06. Dette inneber at nasjonale prøver i rekning ikkje er ei prøve i matematikk som fag. Dei nasjonale prøvene i rekning dekkjer tre innhaldsområde: tal måling statistikk Prøvene i rekning tek utgangspunkt i korleis elevane bruker rekning i ulike faglege og daglegdagse samanhengar. Dette inneber at elevane forstår korleis dei: kan løyse ei gitt utfordring kan løyse problemet ved hjelp av rekneoperasjonar kan vurdere om svara er rimelege kan ha effektive strategiar for enkel talrekning Rekning, Selevik skule Fitjar kommune sine elevar på 5.trinn ligg noko jamt med fylkes- og nasjonalt snitt på meistringsnivå 1, men på meistringsnivå 2 ligg med godt over. På høgaste nivå, meistringsnivå 3 ligg med godt under. Kvalitetsmelding for grunnskulen i Fitjar kommune

74 Nasjonale prøvar rekning 5.trinn Mestringsnivå 1 21,6 33,3 29,2 Mestringsnivå 2 45,2 52,1 67,6 Mestringsnivå 3 10,8 21,4 18,8 0,0 10,0 20,0 30,0 40,0 50,0 60,0 70,0 80, For 5.trinn i kommunen totalt ligg elevane i 2016 / 2017 godt over resultata for førre skuleår både på mesitringsnivå 1 og 2.Me har færre elevar på nivå 1 og fleire elevar på nivå 2. På meistringsnivå 3 har me det dårlegaste resultatet for dei 3 siste åra, 21,4 i 2015 / 2016 mot 10,8 i 2016 / Om rekning ungdomstrinn Nasjonale prøver i rekning kartlegg i kva grad ferdigheitene til elevane er i samsvar med mål for den grunnleggjande ferdigheita rekning, slik ho er integrert i kompetansemål i læreplanar for fag i LK06. Dette inneber at nasjonale prøver i rekning ikkje er ei prøve i matematikk som fag. Dei nasjonale prøvene i rekning dekkjer tre innhaldsområde: Kvalitetsmelding for grunnskulen i Fitjar kommune tal måling statistikk Prøvene i rekning tek utgangspunkt i korleis elevane bruker rekning i faglege og daglegdagse samanhengar. Dette inneber at dei: forstår og kan reflektere over korleis dei best kan løyse ei gitt utfordring kan løyse problemet ved hjelp av rekneoperasjonar kan vurdere om svara dei får er rimelege kan vise effektive strategiar for enkel talrekning 19 74

75 Matematikk kveld for 6.trinn Rimbareid skule Kvalitetsmelding for grunnskulen i Fitjar kommune Resultata i rekning er noko betre enn i lesing. I rekning ligg ein jamt på alle meistringsnivå med både fylkes- og nasjonalt snitt. Samanlikna med resultata for 5.trinn er det ei stor forbetring og meir jamt med resten av landet

76 Resultata for 8.trinn viser ei auke på elever på lågaste trinn enn året før, og ein ser ein nedgang på høgaste trinn. Heller ikkje her når ein målsettinga i Skulebruksplanen med flest elevar på høgaste trinn og færre elevar på lågaste trinn. Nasjonale prøvar i rekning 8.trinn Mestringsnivå 1 5,4 5,0 9,8 Mestringsnivå 2 21,6 25,5 42,5 Mestringsnivå 3 41,2 40,5 42,5 Mestringsnivå 4 2,5 17,6 21,6 Mestringsnivå 5 5,9 7,5 10,8 0,0 5,0 10,0 15,0 20,0 25,0 30,0 35,0 40,0 45, Samanliknar man årets 9.trinn med fjorårets 8.trinn (dei same elevane to år på rad) ser ein at det er fleire elevar på lågaste trinn (5,4 i 2015 og 10,3 i 2016). Ser ein på tal elevar på høgaste trinn er det er positiv utvikling (10,8 i 2015 og 23,1 i 2016). Her har ein meir enn dobla tal barn på høgaste trinn og er så i samsvar med målsettinga i Skulebruksplanen. Ein ser også ei positiv utvikling ved at det er 0 elevar på meistringsnivå 2 i 2017, mot 21,6 i Og ein har fleire elevar på meistringsnivå 4 enn ein hadde på same nivå året før. Kvalitetsmelding for grunnskulen i Fitjar kommune Nasjonale prøvar i rekning 9.trinn Mestringsnivå 1 0,0 10,3 8,2 Mestringsnivå 2 0,0 7,5 22,4 Mestringsnivå 3 25,6 40,8 57,5 Mestringsnivå 4 41,0 22,5 14,3 Mestringsnivå 5 23,1 12,5 14,3 0,0 10,0 20,0 30,0 40,0 50,0 60,0 70,

77 Nasjonale prøvar i engelsk Om engelsk 5.trinn Engelsk er ikkje ein del av dei grunnleggjande ferdigheitene som er integrerte i kompetansemål i læreplanane i alle fag i LK06. Prøvene tek utgangspunkt i kompetansemål i eitt fag engelsk. Oppgåvene (på 5. steget) er knytte til desse ferdigheitene: finne informasjon forstå hovudinnhaldet i enkle tekstar forstå vanlege ord og uttrykk knytta til daglegliv og fritid forstå kva ord og uttrykk tyder ut frå samanhengen dei er brukte i bruke vanlege grammatiske strukturar, småord og enkle setningsmønster Resultata for 5.trinn i engelsk samanlikna med fylkes- og nasjonalt snitt syner at me har fleire elevar på meistringsnivå 1 og 2, og færre elevar på høgaste nivå, meistringsnivå 3. Kvalitetsmelding for grunnskulen i Fitjar kommune

78 Nasjonale prøvar for 5.trinn syner at me har fleire elevar i år på meistringsnivå 1, ei god auke av elevar på meistringsnivå 2 og langt lågare tal av elevar på meistringsnivå 3. Her kan ein samanlikna resultata i lesing som også syner til dei same tendensane. Gode lesekunnskapar er også viktig i engelsk, og ein kan tenke at dei satsingane ein gjer med Tidleg Innsats og Two Teachers også vil ha noko effekt på resultata i engelsk. Nasjonale prøvar i engelsk 5.trinn Mestringsnivå 1 35,0 34,0 38,9 45,0 Mestringsnivå 2 2,8 Mestringsnivå 3 12,8 0,0 10,0 Kvalitetsmelding for grunnskulen i Fitjar kommune ,2 20,0 20, ,3 30, ,0 50, Rettssak på engelsk, Øvrebygda skule 7.trinn ,0 70,0

79 Om engelsk ungdomstrinn Engelsk er ikkje ein del av dei grunnleggjande ferdigheitene som er integrerte i kompetansemål i læreplanane i alle fag i LK06. Prøvene tek utgangspunkt i kompetansemål i eitt fag engelsk. Oppgåvene for ungdomssteget er knytte til desse ferdigheitene: finne informasjon forstå og reflektere over innhaldet i tekstar av ulik lengd og forskjellige sjangrar rå over eit ordforråd som dekkjer daglegdagse situasjonar forstå kva ord og uttrykk tyder ut frå samanhengen dei er brukte i forstå bruken av grunnleggjande reglar og mønster for grammatikk og setningstypar Resultata for engelsk er noko meir jamt på meistringsnivå 1, 2, og 4. Men det er ein markant skilnad på meistringsnivå 3 og 5. På meistringsnivå 3 er me godt over fylkes- og nasjonalt snitt, medan på meistringsnivå 5 (høgste nivå) er med markant under dei andre. Kvalitetsmelding for grunnskulen i Fitjar kommune

80 Resultata for engelsk inneverande skuleår variera stort frå førre skuleår på alle nivå, bortsett frå meistringsnivå 2. På lågaste nivå er det ei markant endring til fleire elevar. På meistringsnivå 3 er det lågaste tal elevar samanlikna med dei to førre åra. På meistringsnivå 4 er det veldig mange fleire elevar, over dobbelt så mange. Og på det høgste nivået er det veldig lågt tal elevar. I engelsk for ungdomstrinnet kan ein ikkje sjå dei same tendensane samanlikna med norsk som ein kan på 5.trinn. Nasjonale prøvar i engelsk 8.trinn Mestringsnivå 1 Mestringsnivå 2 2,8 5,1 11,8 11,8 8,3 12,8 Mestringsnivå 3 54,9 61,5 72,2 Mestringsnivå 4 8,3 12,8 19,6 Mestringsnivå 5 2,0 8,3 7,7 0,0 10,0 20,0 30,0 40,0 50,0 60,0 70,0 80, Kvalitetsmelding for grunnskulen i Fitjar kommune Elevar ved Rimbareid skule 25 80

81 Karakterar matematikk, norsk og engelsk Standpunktkarakterar og karakterar frå eksamen i grunnskolen og i vidaregåande opplæring utgjer sluttvurderinga. Denne vurderinga gir informasjon om kompetansen eleven har oppnådd i faget. Vurderinga skal ta utgangspunkt i måla i læreplanverket. Graderinga beskriv at karakteren: 1 uttrykkjer at eleven har svært låg kompetanse i faget 2 uttrykkjer at eleven har låg kompetanse i faget 3 uttrykkjer at eleven har nokså god kompetanse i faget 4 uttrykkjer at eleven har god kompetanse i faget 5 uttrykkjer at eleven har mykje god kompetanse i faget 6 uttrykkjer at eleven har framifrå kompetanse i faget Karakterskalaen er 1-6. Beste karakter er 6. Karakterane er viste som gjennomsnitt. Eksamenskarakterande for 10.trinn viser faga: Norsk hovudmål skriftlig Matematikk munnleg Engelsk skriftleg og munnleg I dei andre faga var det ikkje oppteken elevar til eksamen. Eksamenskarakterar 10.trinn 2015 / 2016 Norsk hovedmål skriftlig eksamen Matematikk muntlig eksamen Engelsk muntlig eksamen Engelsk skriftlig eksamen Ein ser her at ein ligg rundt det nasjonale snittet i norsk skriftleg og engelsk munnleg. I matematikk munnleg og engelsk skriftleg ligg ein noko under det nasjonale snittet , , ,6 4, Nasjonalt Fitjar kommune Kvalitetsmelding for grunnskulen i Fitjar kommune

82 Grunnskulepoeng Grunnskolepoeng er eit mål for det samla læringsutbyttet for elevar som får sluttvurdering med karakterar. Karakterane blir brukte som kriterium for opptak til vidaregåande skole. Grunnskolepoeng er rekna ut som summen av dei avsluttande karakterane til elevane, delt på talet på karakterar og gonga med 10. Dersom det manglar karakterar i meir enn halvparten av faga, skal det ikkje reknast ut poeng for eleven Grunnskolepoeng er presentert som karaktergjennomsnitt med ein desimal. Grunnskulepoeng ,0 38,5 39,0 39,5 40,0 40,5 41,0 41,5 42,0 Grunnskolepoeng, gjennomsnitt - Nasjonalt Grunnskolepoeng, gjennomsnitt - Hordaland fylke Grunnskolepoeng, gjennomsnitt - Fitjar kommune Kvalitetsmelding for grunnskulen i Fitjar kommune Elevane i Fitjar skulen har lågare snitt enn sett opp mot det fylkeskommunale snittet, men også det nasjonale snittet. Året 2014 / 2015 hadde ein betre snitt enn det nasjonale. Hordaland som fylke har eit veldig høgt snitt og ligg godt over det som er det nasjonale snittet dei siste åra

83 Overgang frå grunnskule til vidaregåande skule Prosentdelen av elevkullet som er registrert i vidaregåande opplæring hausten etter uteksaminering frå grunnskolen. Fitjar kommune skoleeier Samanlikna geografisk Fordelt på periode Offentleg eigarform Indikator og nøkkeltall Elever (16 år) som er registrert i videregående opplæring samme år som avsluttet grunnskole Fitjar kommune skoleeier 100,0 100,0 100,0 98,2 100,0 Kommunegruppe 03 98,0 98,6 98,5 98,2 98,5 Hordaland fylke 97,8 98,5 98,3 98,3 Nasjonalt 97,7 97,8 97,9 98,0 98,1 Fitjar kommune skoleeier, Grunnskole, Overgangen fra grunnskole til VGO, Offentlig, Alle trinn, Begge kjønn Her kan ein sjå at elevane i Fitjar kommune som går ut av grunnskulen i stor grad går vidare over til vidaregåande opplæring. Tala ligg over det fylkesvise- og nasjonale snittet. Som ein kan sjå på tabellen nedanfor ser ein også at tal elevar som fullføre vidaregåande skule auke og ligg no over 80%. Samt at tal for dei som ikkje fullfører minke og er lågare for siste telte skuleår. 90,0 80,0 70,0 60,0 50,0 40,0 30,0 20,0 10,0 0,0 Ute av vidaregåande opplæring eitt år (prosent) Overgangar vidaregåande skule Repetisjon på lågare eller same trinn (prosent) Ordinær progresjon (prosent) Kvalitetsmelding for grunnskulen i Fitjar kommune

84 System for oppfølging Skulekontoret har etter kvart begynt å få på plass ein del element i det som skal bli eit sikringssystem for å auke kvaliteten på elevane sitt læringsutbyte. Samtidig ha ein også auka fokuset på eleven sitt læringsmiljø og den psykiske helsa til barn og unge i kommunen. Skulebasert vurdering I høve til målsetjingar Nasjonale prøvar Elevundersøkinga Ståstadsanalyse Kommunen som skuleeigar skal vera meir synleg ut mot skulane i form av dialogmøte der kommunen etterspør kvaliteten i det arbeidet som vert utført på den enkelte skulen. Rektorane på kvar av skulane skal syta for at det vert gjennomført skulebasert vurdering og det skal gjennomførast skulevandring på den enkelte skulen. (s 3-4 i Skulebruksplanen ). For perioden vurderer Fitjar kommune vera ein del av prosjektet «Inkluderande barnehage- og skulemiljø» i regi av Utdanningsdirektoratet. Prosjektet har fokus på: Fremja trygge miljø og førebygge, avdekke og handtera mobbing og andre krenkelsar. Hindre fråfall i vidaregåande skule Me håpar dette vil gje kommunen god kompetanse på ivaretaking av elevar, og gode rutinar for oppfølging jamfør dei nye endringane i Opplæringslova 9 a som trår i kraft 1.august. Kvalitetsmelding for grunnskulen i Fitjar kommune Dialogmøte I løpet av dei siste åra har ein fått på plass ein plan for kvalitetsutvikling i skulen i Fitjar. Skulekontoret er i gong med eit meir systematisk arbeid opp mot skulane, der ein besøker skulen etter oppsett plan og har dialog kring: Resultat nasjonale prøvar basert på skulane si eiga analyse. Dette er ei oppfølging og etterspørjing for å sikra at ein får nytta informasjonen frå målingane til endringsarbeid. Vanlegvis har ein særskilt fokus på eitt av faga. Resultat elevundersøkinga ein snakkar også med elevråda om dei har kjennskap til resultata her og har påverknad på betringsarbeid. Ein vil vidare variera tema i tråd med satsingane til skulane. I år har ein fokus på lesing og mobbing av elevar eller av vaksne. Ein nyttar om lag tre kvarter i lag med elevråda, ein time med rektor og til slutt mellom ein og to timar med heile kollegiet på dei to små skulane. På Rimbareid er dialogen med plangruppa på skulen, der ein har representantar frå hovudtrinna

85 I desse møta får ein forteljingane bak tala i Skoleporten og dermed viktig informasjon om korleis skuleeigar kan støtta skulen i arbeidet i framtida. Vi ser at elevråda speglar mangfaldet i elevmassen vår, med ulike fokus og interesseområde. Vi ser at skulane er forskjellige og har ulike utfordringar. Både elevar og tilsette på skulane fortel om ulik praksis, og ønske ein meir lik praksis på ein del område. Dette gjeld kanskje særleg handtering av uønskt åtferd, samt reglar, men også på andre område. Ved å arbeida med Betre Tverrfagleg Innsats (BTI), «Inkluderande barnehage- og skulemiljø», Two Teachers, samt lærande nettverk for «Tidleg Innsats» vonar vi at ein får ei meir heilskapleg opplæring der personale er meir samstemte i sitt møte med eleven. Det vil antakeleg ta bort noko av frustrasjonen som omhandlar desse punkta. Det er viktig å få desse tilbakemeldingane og det er viktig å få snakke med både elevar og tilsette i skulen, slik at vi får rett inntrykk i høve til dei satsingane ein vel å gjera. Denne nærleiken kan vera det som gjer oss som liten kommune sterke i høve til store kommunar med store apparat. Ein kan ikkje sjå eleven si læring isolert frå korleis eleven trivast og kva kjensle av tryggleik elevane våre opplever i skulekvardagen. Samtidig fortel forsking oss at dei som har størst påverknad på eleven si læring er dei vaksne rundt, med læraren i særklasse. Kompetanseutvikling og rekruttering Samtidig ser vi at skulane er dei som best veit kor skoen trykkjer og at det kjem eigne initiativ til utviklingsarbeide. Ein har også auka fokuset i regionen, slik at det vil bli høve til å delta i meir fagspesifikke lærande nettverk for å dela kunnskap og læra av den kompetansen vi har rundt om i Sunnhordlandskommunane. Lærande nettverk, med mellomliggande arbeid ser ut til å vera ei god form å driva kompetanseutvikling, for ein har mange dyktige lærarar både lokalt i Fitjar og i regionen. Det å få dela erfaringar, prøva ut og reflektera, ser ut til å kunna føra til endringar som er gode. Som eit ledd i å få skulane til å bli lærande organisasjonar har styresmaktene sett i verk fleire typar kompetanseheving enn etter- og vidareutdanningar i fag. Denne forma vert kalla Skulebasert kompetanseheving og er omtala i Stortingsmelding 22( ) Motivasjon mestring muligheter: «Skolebasert kompetanseutvikling innebærer at skolen, med ledelsen og alle ansatte, deltar i en utviklingsprosess på egen arbeidsplass. Hensikten er å utvikle skolens samlede kunnskap, holdninger og ferdigheter når det gjelder læring, undervisning og samarbeid» Ungdomstrinn i utvikling er eit døme på denne type utviklingsarbeid. Prosjektet var ferdig til sommaren 2017, men ein skal vidareføre prosjektet på Rimbareid med eigne rettleiarar frå UiU. Her er ein også i gang med å planlegge lærande nettverk for ungdomsskulane i regionen. Two Teachers er eit forskingsprosjekt som Fitjar kommune deltek i på 1.-4.trinn på Rimbareid skule. Utgangspunktet er å få meir forskingsbasert kunnskap om effekten av auka lærartettleik. Auka lærartettleik har best effekt tidleg i skuleløpet, og prosjektet skal sjå på korleis lærartettleik påverkar korleis lærarane tilpassar leseopplæringa til dei yngste elevane. Målet er at norske elevar skal læra meir, og læraren er den viktigaste enkeltfaktoren for at det skal skje. Kvalitetsmelding for grunnskulen i Fitjar kommune

86 Tidleg Innsats er ei anna satsing frå Utdanningsdirektoratet. Fitjar kommune fekk midlar i 2016, som er vidareført og auka i Tidleg Innsats er iverksett på alle skulane og ein skal sette inn intensiv opplæring i lesing, skriving og rekning når ein elev blir hengande etter dei andre elevane. Dette er ikkje noko som krev enkeltvedtak eller anna form for saksbehandling, og vegen til ekstra hjelp og støtte skal vera kortare enn før. Forsking syner til at intensiv opplæring i små grupper kan bidra til at elevane som strevar med enkelte ting, lærar svært mykje på kort tid. I tillegg har ein i år ein auke i talet på lærarar som har søkt vidareutdanning. Viser her til kompetanseplan for Fitjar kommune. Det er framleis greitt å skaffa kvalifisert personale til skulane i Fitjar. Ein har i år hatt nærmare 60 søkjarar til stillingane som vart lyst ut, og tilsettingar for hausten 2017 er no stort sett på plass med godt kvalifiserte lærarar. Kvalitetsmelding for grunnskulen i Fitjar kommune

87 Samandrag Tilstandsrapporten for skuleåret 2016/2017 syner at elevane i Fitjar kommune har eit utviklande opplæringstilbod. Ser ein utvikling for tid, så varierer tala år om anna, grunna lite talgrunnlag. Årets tal syner at ein har ein del utfordringar, og ein har sett inn ulike tiltak som Tidleg Innsats og Two Teachers for å betre dei grunnleggande dugleikane til barna på 1.-4.trinn. forsking syner til at tiltak tidleg i opplæringsløpet har høgare effekt på elevens si læring og personlege utvikling enn tiltak seinare i opplæringsløpet. Ein skal også i løpet av hausten 2017 starte nettverk for Tidleg Innsats i kommunal regi for å ha eit lærande nettverk for alle kontaktlærarar på 1.-4.trinn. Elevundersøkinga Elevundersøkinga synar til at elevane trivs på skulen, har eit godt miljø og god relasjon til dei vaksne. Som ein har nemnt i meldinga er relasjonen til dei vaksne viktig for læringsutbyte til den einskilde elev, og lærarane jobbar godt med dette med dei programma ein har som MOT, Det er mitt val og Zippys vener. Undersøkinga visar at innan område for faglege utfordringar både for 7. og 10.trinn er det behov for eit fokus fram mot neste år. Spesielt for ungdomstrinnet er det ein nedgang frå dei førre åra. På 10.trinn er det også ein del nedgang innan tema Vurdering for læring, Motivasjon, Støtte frå lærarane, Trivsel, Utdanning og yrkesrettleiing, Felles reglar, Elevdemokrati og medverknad. Dette er teke opp i dialogmøte med skulen, og ein ser på tiltak for neste skuleår. I samtalar med elevråd kom det fram at det er mange ord og uttrykk i elevundersøkinga som ikkje er godt nok kjend i daglegspråket til elevane. Medverknad, demokrati, faglege utfordringar, meistring etc er omgrep dei ikkje har så godt forhold til. Når ein forklarar kva ein meine får ein litt andre svar enn det ein kan sjå tendensar til i Elevundersøkinga. For hausten 2017 vil skulane vera meir bevisste kring bruk av omgrep, rettleie elevane på kva dei er med på å medverke på og kva dei meistrer. Ein ser at ein mogleg må leggje opp til ein betre gjennomgang av enkelte omgrep før Elevundersøkinga og syta for at elevane nyttar tida godt når dei svarar på spørsmåla. I tillegg er tidspunkt på dagen for gjennomføring ein viktig faktor. Mobbing er eit sentralt tema kvart år, og ein har eit høgare tal for i 2016/2017 på begge trinn. Me har samtale med elevråda på alle skulane, samt lærarane, og ein ser at det innimellom er sakar som skjer, men ein er oppteken av å vera tilstade å gjera noko med det. Elevane fortel også at dei føler det er eit godt miljø på skulane, og at lærarane tar dei på alvor. Nasjonale prøvar Nasjonale prøvar for hausten 2016 syner at 5.trinnet har ein nedgang frå året før på lesing. Her vil dei neste åra forhåpentlegvis vise til betre resultat grunna tiltak sett i gong på 1.-4.trinn. Me ser dei same tendesane på 8.trinnet i lesing. Samanliknar ein elevane frå 8.trinn i 2015/2016 mot elevane på 9.trinn 2016/2017 ser eit betre resultat i lesing og det ser ut til at ein gjer gode tiltak for å auke kunnskapane for elevane mellom trinna. I rekning er tala for 5.trinn betre, og ein kan sjå ei auke med færre elevar på lågaste trinn som er ei god utvikling. Ein har ikkje mange på høgaste trinn, men utviklinga er positiv. Tala for 5.trinn er også i god samanlikning med det nasjonale snittet. Kvalitetsmelding for grunnskulen i Fitjar kommune

88 For 8.trinn er tala for nasjonale prøvar i rekning ikkje så gode som ein ynskjer. Opp mot nasjonalt nivå ligg me på snitt på dei mellomste nivå, men me har fleire på lågaste og færre på høgaste meistringsnivå for 8.trinn. Men ein ser når ein samanliknar dei same elevane frå 8.trinn i 2015/2016 mot 9.trinn i 2016/2017 ei god utvikling og at fleire er på høgare meistringsnivå. I engelsk for 5.trinn er ikkje resultata tilfredsstillande. Me har for mange elevar på lågaste nivå og færre elevar på høgaste nivå. Resultatet vil kunna variera frå år til år. Her analyserar skulane resultata og set inn tiltak. For 8.trinn er tala tett opp til det nasjonale snittet, bortsett frå veldig få elevar på høgaste nivå og mange fleire på 3.nivå (Fitjar 54,9, nasjonalt 42,8). Rimbareid skule har delteke i prosjektet Ungdomstrinn i Utvikling (UiU) dei to siste åra. Ungdomstrinn i utvikling er ei nasjonal satsing med tilbod om støtte til lokalt utviklingsarbeid i klasseleiing, rekning, lesing og skriving. Satsinga har tre sentrale verkemidlar - skulebasert kompetanseutvikling, lærande nettverk og pedagogiske ressursar. Satsinga er vidareført som en del av "Lærerløftet - på lag for kunnskapsskolen". Ein forventar at Elevundersøkinga og dei nasjonale prøvane i rekning og lesing vil bæra preg av denne satsinga dei neste åra. Når ein ser på tal for overgang frå skule til vidaregåande skule har ein gode tal på elevar som søkjer seg til vidare utdanning 100 % i 2015 og av desse er det i overkant av 80% som fullføre utdanninga med ordinær progresjon. Dette er ei god auka frå tidlegare år kor tala har vore ca 70%. Kvalitetsmelding for grunnskulen i Fitjar kommune Koding, Rimbareid skule 33 88

89 Fitjar kommune Arkivkode: H10 Saksmappe: 2016/232 Sakshandsamar: Anne Berit Hovstad Johansen Dato: SAKSFRAMLEGG Lokal forskrift for tildeling av langtidsopphald i sjukeheim eller tilsvarande i Fitjar kommune. Utval sak Utval Møtedato 32/17 Utval for Oppvekst og omsorg /17 Kommunestyret Vedlegg: Brev frå Helse- og omsorgsdepartementet Lokal forskrift for tildeling av langtidsopphald i sjukeheim eller tilsvarande bustad i Fitjar kommune. Bakgrunn: Den 13. juni 2016 vedtok Stortinget lovendringar i pasient- og brukarrettslova og helseog omsorgstenestelova om rett til opphald i sjukeheim eller tilsvarande bustad særskilt tilrettelagt for heildøgns tenester. Lovendringane skal sikre rett til sjukeheimsplass eller tilsvarande bustad med heildøgnsomsorgstenester, viss dette ut frå ei helsefagleg vurdering er det einaste tilbodet som sikrar pasient eller brukar naudsynte og forsvarlige helsetenester. Derfor er dette heimla i pasient og brukarrettslova. Ny 3-2 a andre ledd i lov om kommunale helse- og omsorgstenester, inneber ei plikt for den einskilde kommune til å utarbeide ei lokal kommunal forskrift, med kriterier for tildeling av langtidsopphold i sjukeheim eller tilsvarande bustad tilrettelagt for heildøgns tenester. Når ein ikkje får retten til plass i sjukeheim oppfylt med ein gong, skal ein ha rett til å stå på ei vente-/observasjonsliste. Den lokale forskrifta skal tre i kraft 1. juli I møte i Utval for oppvekst og omsorg den vart det oppnemnt ei hurtigarbeidande arbeidsgruppe som bestod av; leiar for utvalet for oppvekst og omsorg, leiar for eldrerådet, leiar heimebaserte tenester, leiar ved sjukeheimen, saksbehandlar v/pleie- og omsorg, og helse- og sosialsjef. Arbeidsgruppa hadde eit møte, og administrasjonen hadde førebudd eit utkast til lokal forskrift ut frå ein mal som er utgitt i saka. Ein har og sett litt til kva andre kommunar har gjort. Arbeidsgruppa har gått igjennom saka og dokumentet, og kome med innspel. Utkastet er så retta og justert slik at gruppa står bak høyringsforslaget. Saka vart fremja for Utvalet for oppvekst og omsorg, den , og vart vedteken lagt ut på høyring med frist 5. mai 17. Det er kome 2 høyringssvar i saka som følgjer. Eldrerådet: Eldrerådet vil at det skal leggjast til rette for at ektefeller kan bu i lag på institusjon dersom dei ønskjer det. 89

90 Råd for funksjonshemma; Råd for funksjonshemma har innspel til 5 Ansvar og mynde, sitat: Enkelt vedtak om tildeling av langtids- eller korttidsopphald i institusjon vert fatta av Fitjar kommune etter ei tverrfagleg vurdering. Rådet ønskjer ei nærare utgreiing om kva rollar/tittlar tverrfagleg innehar. Rådet peikar på at 6 er nytta to gonger. Vurdering Administrasjonen har vurdert innspela. Eldrerådet sitt innspel om å leggje til rette for at ektefeller kan få bu ilag på sjukeheim er både eit prinsipielt og eit økonomisk spørsmål. Ein som søkjer langtidsopphald i institusjon vert vurdert ut frå eit sett kriterier for å få retten sin oppfylt etter lova, jfr. denne forskrifta. Det kan derfor ikkje vera slik at ektefellen automatisk får ein rett til opphald. Ektefelle må sjølv vera søkjar og få saka si vurdert på sjølvstendig grunnlag. Plass i sjukeheim er det høgaste trinnet i omsorgstrappa, og er det dyraste tilbodet, og det kan ikkje vera slik at ektefelle kan få plass utan å fylle vilkåra for plass. For å ivareta ektefeller sine samla behov, må det vurderast om omsorgsbustad med tenester vil kunna dekka behova til pasient og ektefelle. Råd for funksjonshemma sine innspel om tverrfaglig vurdering og roller er relevant for saka. Kommunen har eit delegasjonsreglement og ein fungerande møtestruktur som vert nytta i sakene i dag, det vil sei at sakene vert handsama i interne møter der både sjukepleiar, kommunal fysioterapeut og lege er til stades. Inntaksnemnda si innstilling vert lagt til grunn for vedtaket; det vil seie etter tverrfagleg vurdering i nemnda. Administrasjonen meiner saka forskrifta er forklarande nok på dette punktet, men føyer til inntaksnemnda under 5, i følgjande setning. Enkeltvedtak om tildeling av disposisjonsrett til bustad som nemnt i denne forskrifta 3, tredje ledd, vert fatta av Fitjar kommune etter ei tverrfagleg vurdering i inntaksnemnda. Merknad om 6 er nytta 2 gonger er retta opp. Framlegg til tilråding: Kommunetyret vedtar, Lokal forskrift for tildeling av langtidsopphald i sjukeheim eller tilsvarande bustad i Fitjar kommune, gjeldande frå 1. juli Behandling i Utval for Oppvekst og omsorg : Helse- og sosialsjefen orienterte om saka. Tilråding til kommunestyret: (Samrøystes) Kommunestyret vedtek «Lokal forskrift for tildeling av langtidsopphald i sjukeheim eller tilsvarande bustad i Fitjar kommune», gjeldande frå 1. juli Atle Tornes Rådmann Saksframlegget er godkjent elektronisk og har derfor inga underskrift. 90

91 Landets kommuner Deres ref Vår ref Dato 16/ Lovendring om rett til opphold i sykehjem eller tilsvarende bolig særskilt tilrettelagt for heldøgns tjenester - kriterier og ventelister Den 13. juni 2016 vedtok Stortinget lovendringer i pasient- og brukerrettighetsloven og helseog omsorgstjenesteloven om rett til opphold i sykehjem eller tilsvarende bolig særskilt tilrettelagt for heldøgns tjenester kriterier og ventelister. Grunnlaget for lovvedtaket er Prop. 99 L ( ) og Innst. 372 L ( ). Lovendringene For å tydeliggjøre retten til sykehjemsplass eller opphold i tilsvarende bolig særskilt tilrettelagt for heldøgns tjenester, er rettigheten presisert i pasient- og brukerrettighetsloven 2-1 e første ledd. Det fremgår klart av loven at pasient eller bruker har rett til slikt opphold dersom dette etter en helse- og omsorgsfaglig vurdering er det eneste kommunale tilbudet som kan sikre pasienten og brukeren nødvendige og forsvarlige helse- og omsorgstjenester. Kommunens korresponderende plikt til å tilby slike tjenester er presisert i helse- og omsorgstjenesteloven 3-2 a første ledd. I disse tilfellene må pasienten eller brukeren tildeles plass og kan ikke settes på venteliste. Ny 3-2 a andre ledd i helse- og omsorgstjenesteloven innebærer en plikt for den enkelte kommunene å utarbeide kommunal forskrift med kriterier for tildeling av langtidsopphold i sykehjem eller tilsvarende bolig tilrettelagt for heldøgns tjenester. Forskriften skal omfatte pasienter og brukere som vil være best tjent med langtidsopphold, men hvor kommunen vurderer at vedkommende med forsvarlige tjenester fra kommunen kan bo hjemme i påvente av langtidsopphold. Ved fastsettelse av forskrift må kommunene følge forvaltningsloven kapittel VII, jf. helse- og omsorgstjenesteloven 2-2. I pasient- og brukerrettighetsloven ny 2-1 a andre ledd er det bestemt at pasient og bruker Postadresse Besøksadresse Telefon* Helserettsavdelingen Saksbehandler Postboks 8011 Dep Teatergt Hanne Ramstad Jensen 0030 Oslo Org no postmottak@hod.dep.no

92 som oppfyller kommunens kriterier, men som med forsvarlig hjelp kan bo hjemme i påvente av langtidsopphold, skal ha rett til vedtak. Vedtaket innebærer at vedkommende er kvalifisert for langtidsplass og skal føres på venteliste. Ny 3-2 a fjerde ledd i helse- og omsorgstjenesteloven pålegger kommunene å føre ventelister over pasienter eller brukere som venter på langtidsopphold. Regjeringen vil innføre nasjonale kriterier for tildeling av langtidsopphold i sykehjem eller tilsvarende bolig etter at det er høstet erfaringer med de kommunale kriteriene og evaluering av forsøket med statlig finansiering av omsorgstjenestene. Det er gitt forskriftshjemmel for å gi slike nasjonale kriterier i helse- og omsorgstjenesteloven 3-2 a tredje ledd. Ikraftsetting Lovvedtaket innebærer at Kongen kan sette i verk de enkelte bestemmelsene til forskjellig tid. Retten til opphold i sykehjem eller tilsvarende bolig særskilt tilrettelagt for heldøgns tjenester i ny 2-1 e første ledd i pasient- og brukerrettighetsloven, er en presisering av gjeldende rett. Det samme er kommunenes korresponderende plikt til å tilby slike tjenester i ny 3-2 a første ledd i helse- og omsorgstjenesteloven. Disse bestemmelsene settes i kraft fra 1. juli 2016, jf. sanksjoner og ikrafttredelser i Statsråd 17. juni Når det gjelder lovendringene knyttet til kommunale kriterier og ventelister må kommunene gis tid til å utarbeide, gjennomføre høring og vedta kommunale forskrifter med kriterier for tildeling av langtidsplass i kommunen og på andre måter innrette seg etter lovkravene før pasientenes og brukernes rettigheter ikraftsettes. Kommunens plikt og hjemmel til å gi forskrifter etter ny 3-2 a andre ledd i helse- og omsorgstjenesteloven settes derfor i kraft fra 1. juli 2016, jf. sanksjoner og ikrafttredelser i Statsråd 17. juni Målet er å få hele ordningen i kraft i løpet av Helse- og omsorgsdepartementet tar sikte på å få satt i kraft de resterende lovendringene knyttet til kommunale kriterier og ventelister fra 1. juli 2017, herunder bestemmelsene om pasient og brukers rett til vedtak dersom vedkommende oppfyller kommunens kriterier og settes på venteliste. Dette innebærer at de kommunale forskriftene må være vedtatt slik at de senest kan tre i kraft 1. juli Forskriftshjemmelen og forskrift med nasjonale kriterier for tildeling av langtidsopphold i sykehjem eller tilsvarende bolig særskilt tilrettelagt for heldøgns tjenester vil først iverksettes på et senere tidspunkt. Med vennlig hilsen Elisabeth Salvesen (e.f.) avdelingsdirektør Hanne Ramstad Jensen seniorrådgiver Side 2 92

93 Dokumentet er elektronisk signert og har derfor ikke håndskrevne signaturer. Kopi: Landets fylkesmenn Statens helsetilsyn Helsedirektoratet KS Kommunal- og moderniseringsdepartementet Side 3 93

94 Lokal forskrift for tildeling av langtidsopphold i sjukeheim eller tilsvarande bustad, i Fitjar kommune. Heimel: Vedteken i Fitjar kommune ved kommunestyret [dato, månad, år] med heimel i lov 24. juni 2011 nr. 30 om kommunale helse- og omsorgstenester m.m. 3-2 a andre ledd, jf. lov 2. juli 1999 nr. 63 lov om pasient- og brukerrettigheter 2-1 a andre ledd og 2-1 e første ledd. Forskrift Kapittel 1. Formål, lovgrunnlag, definisjonar, virkeområde og organisering 1 Formål Formålet med forskrifta er å betra rettsstillinga for pasientar og brukarar med omfattande tenestebehov når det gjeld retten til helse- og omsorgstenester frå kommunen. Forskrifta skal tydeleggjera kva kriterier Fitjar kommune legg til grunn for tildeling av langtidsopphald i sjukeheim eller tilsvarande bustad særskilt lagt til rette for heildøgns tenester. Forskrifta skal vidare tydeleggjera korleis Fitjar kommune skal følgje opp personar som står på venteliste (observasjonsliste) for langtidsopphald i sjukeheim eller tilsvarande bustad særskilt lagt til rette for heildøgns tenester. Langtidsopphald vert gitt ved kommunen sin sjukeheim, Fitjar bu- og behandlingssenter, eller butilbud med tilsvarande tenester. 2 Lovgrunnlag for tildeling av bu- og tenestetilbod Heimel for tildeling av langtidsopphald og helse- og omsorgstenester i sjukeheim er lov om pasient- og brukerrettigheter 2-1 a andre ledd og 2-1 e første ledd, jf. lov om kommunale helse- og omsorgstjenester 3-1 første ledd, 3-2 første ledd nr. 6 bokstav c og 3-2 a første ledd. Heimel for tildeling av disposisjonsrett til tilsvarande bustad særskilt lagt til rette for heildøgns tenester er lov om pasient- og brukerrettigheter 2-1 e første ledd, jf. lov om kommunale helse- og omsorgstenester 3-1 første ledd og 3-2 a første ledd. Heimel for tildeling av helse- og omsorgstenester i bustad som nemnt i første setning er lov om pasient- og brukerrettigheter 2-1 a andre ledd, evt. også 2-1 d, jf. lov om kommunale helse- og omsorgstenester 3-1 første ledd, jf. 3-2 første ledd nr. 6 bokstav a og b, og/eller 3-2 første ledd nr. 5, evt. og Definisjonar Med sjukeheim meinast helseinstitusjon som fell inn under forskrift nr om kommunal helse- og omsorgsinstitusjon 1 bokstav d og e og 2. Omgrepet omfattar og buform for heildøgns omsorg og pleie som er likestilt med sjukeheim i samsvar med forskrift nr. 932 for sjukeheim og buform for heildøgns omsorg og pleie. Følgjande omfattast ikkje: Andre 94

95 institusjonar med langtidsopphald for personar som har omfattande behov for helse- og omsorgstenester (aldersheim, bustader med heildøgns omsorgstenester, institusjonar for rusmiddelavhengige og barnebustader). Med langtidsopphald meinast opphald i sjukeheim på ubestemt tid. Med tilsvarande bustad særskilt lagt til rette for heildøgns tenester meinast bustader der; bebuaren sine tenestebehov vanlegvis er så store at ein kan samanlikna det med tenestebehova som bebuar i sjukeheim har. det er mogeleg å gje forsvarlege døgnkontinuerlege tenester, vurdert ut frå pasienten sine behov og til ei kvar tid tilgjengeleg kompetanse. kommunen har tildelingsrett Pasienten og brukarens skal medvirke ved utforminga av tenestetilbud, jf. pasient- og brukerrettighetsloven Virkeområde Forskrifta gjeld for pasientar og brukarar som bur og oppheld seg i Fitjar kommune, jf. helseog omsorgstenestelova 3-1 første ledd, og som har eit varig behov for omfattande døgnkontinuerlige pleie- og omsorgstenester, som ikkje kan kan oppfyllast i tilstrekkelig grad i eigen heim eller tilpassa bustad. Forskrifta gjeld i tillegg for pasientar og brukarar som har konkrete planar om å flytta til kommunen og eit så omfattande tenestebehov at det er nødvendig at bu- og tenestetilbodet er avklart i forkant for at dei skal kunne flytta. Fitjar kommune disponerer til ei kvar tid eit fast tal plassar som er rekna for langtidsopphald i sjukeheim, og bustader der det til vanleg vert gitt eit tenestetilbod som er likt det som vert gitt i sjukeheim, jf. definisjonane i denne forskrifta 3. Denne forskrifta gjeld for tildeling av desse plassane og bustadene. Kor mange langtidsplasser i sjukeheim og tilsvarande bustader kommunen disponerer til ei kvar tid vil bli publisert på kommunen sine nettsider. 5 Ansvar og mynde Enkeltvedtak om tildeling av langtids- eller korttidsopphald i institusjon vert fatta av Fitjar kommune etter ei tverrfagleg vurdering i inntaksnemnda jf. forskrift nr om kommunal helse- og omsorgsinstitusjon 1 bokstav a til d, helse- og omsorgstenester i og utenfor institusjon i medhald av lov om pasient- og brukerrettigheter 2-1 a andre ledd, 2-1 e første ledd og 2-1 d, jf. lov om kommunale helse- og omsorgstenester 3-1 første ledd, 3-2 første ledd nr. 6, evt. også 3-2 første ledd nr. 5, 3-2 a første ledd, 3-6 og 3-8. Einingsleiar heimebaserte tenester har mynde til å fatte vedtak, jf. gjeldande delegasjonsreglement. Enkeltvedtak om tildeling av disposisjonsrett til bustad som nemnt i denne forskrifta 3 tredje ledd, vert fatta av Fitjar kommune etter ei tverrfagleg vurdering i inntaksnemda. Einingsleiar heimebaserte tenester har mynde til å fatte vedtak, jf. gjeldande delegasjonsreglement. 95

96 Kapittel 2. Kriterier 6. Kriterier for tildeling av langtidsopphold i sjukeheim, og tilsvarande bustad særskilt lagt til rette for heildøgn tenester og for å få stå på venteliste til slikt bu-og tenestetilbod. Hovedkriteriet er at langtidsopphold i sjukeheim skal tildelast til personar med behov for døgnkontinuerleg oppfølging av medisinsk behandling, pleie og tilsyn, for å sikra at pasienten eller brukaren får forsvarlege helse- og omsorgstenester, som ikkje krev sjukehusinnlegging, men kor hjelpebehovet er uforutsigbart og ikkje kan tidfestast. Rett til plass i sjukeheim eller rett til plass på venteliste(observasjonsliste) byggjer på ei heilskapleg omsorgsfagleg vurdering, der kriterier som skal vektleggjast ved vurdering for tildeling er: Personer som har behov for langvarige helse- og omsorgstenester gjennom heile døgnet, der andre aktuelle tenester har vært forsøkt utan å dekka naudsynt og forsvarlige behov for helse- og omsorgstenester. Langtidsplass skal i hovudsak nyttast for personer over 67 år, og til personer med hjelpebehov der det er naudsynt med kompetanse og utstyr for å sikra helseoppfølging og behandling som berre kan sikrast i sjukeheim. Personer som er i livets sluttfase med behov for tilsyn og omsorg gjennom hele døgnet. Personer med sterkt utvikla demenssjukdom, som har behov for kontinuerleg oppfølging, skjerming og omsorg gjennom heile døgeret. Personar som bur heime med behov for mer enn 25 timebaserte tenester i heimen pr. veke, der behovet for tenester kan tidfestast, kan vurderast for langtidsplass. Organisering av tenesta/geografiske omsyn må vurderast Tenester i heimen skal i hovudregel vera prøvd ut før langtidsopphald kan innvilgast. Tilpassing av bustad skal og vera vurdert, alternativt bytte av bustad. 7. Søknad og vedtak Tildeling av langtidsopphald skjer på bakgrunn av helseopplysningar, søknad og vurdering av individuelle behov. På bakgrunn av dette vert det fatta eit enkeltvedtak. Søknadsskjema finst elektronisk på kommunen si eiga heimeside, i Kundetorget eller Heimetenesteeininga, kontor Havnahuset. Søknad sendes til Heimetenestene i Havnahuset ved sakshandsamar. Avdelinga behandlar, førebur samt vurderer søknaden og søkjaren sine behov for tenester. Inntaksnemnda har møter kvar veke der ein oppdaterer og vurderer situasjonen og fordeler plassar. 8 Brukarmedverknad For at saka skal vera tilstrekkeleg utgreia, må det vera gjennomført eit møte e.l. med pasienten eller brukaren og/eller partsrepresentanten. Det er vesentleg at brukar vert høyrt og at møtet om mulig vert gjennomført i brukar sin heim. Møtet skal ha følgjande formål: a) å kartleggja pasienten eller brukaren sine behov for helse- og omsorgstenester, b) å få samtykke frå pasienten eller brukaren til å innhenta ytterlegare opplysningar som er nødvendige for saksutgreiinga, 96

97 c) å gi pasienten eller brukaren den informasjonen og vegleiinga som trengs for at vedkomande skal kunne ivareta interessene sine i saka, mellom anna informasjon om betaling, jf. denne forskrifta 11 tredje ledd, og d) å få klårhet i kva ønskjer pasienten eller brukaren har etter at tilstrekkeleg informasjon er gitt,- dette inkluderer om det er pasienten eller brukaren sjølv eller partsrepresentanten som har gitt uttrykk for desse ønska. Pasienten eller brukaren har rett til å velje å la vera å ta imot tilbod om langtidsplass i sjukeheim, med mindre vilkåra i lov om pasient og brukarrettar kapittel 4A er oppfylt (manglande samtykkekompetanse i høve naudsynt helsehjelp). Pasienten eller brukaren mister ikkje retten til å stå på venteliste ved å takka nei til eit tilbod som blir gitt av kommunen. 9 Kriterier knytt til saksutgreiinga For at ei sak skal reknast som tilstrekkeleg opplyst, må det være føreteke ei grundig saksutgreiing, der følgjande inngår i den grad dei er relevante i saka: opplysningar om forhold som er nemnd i denne forskrifta 6, opplysningar frå møte med pasienten eller brukaren og/eller vedkomande sin partsrepresentant, jf. denne forskrifta 7, resultat frå eit eventuelt vurderingsopphald i sjukeheim, opplysningar frå anna helsepersonell og/eller helseinstitusjonar/sjukehus, mellom anna resultat frå medisinsk, ernæringsmessig, eller anna utgreiing og behandling, opplysningar frå andre delar av den offentlege forvaltninga, funn frå IPLOS-kartlegging og andre opplysningar. Kapittel 3 Rett til enkeltvedtak og oppfølging av pasientar eller brukarar 10 Rett til enkeltvedtak om helse- og omsorgstenester i sjukeheim Pasient eller brukar som i enkeltvedtak får tildelt opphald i sjukeheim, har rett til dei helse- og omsorgstenestene som er nemnt i denne forskrifta 2 andre ledd. 11 Oppfølging av pasientar eller brukarar på observasjonsliste Enkeltvedtak om plass på venteliste, jfr. 6, skal omfatta kva helse- og omsorgstenester som vert gjevne i ventetida. Tenesta skal til ei kvar tid vera forsvarlege og behovsdekkande. Heimetenestene skal til ei kvar tid følgje med på behovsutviklinga hos dei pasientane og brukarane som står på ventelista og melde frå til sakshandsamar om endringar som har verknader for vedtaket. Dette skal sikre at første ledige plass vert prioritert til den som treng det mest. Pasientar på venteliste skal drøftast kvart møte i inntaksnemnda. Pasient eller brukar som har fått enkeltvedtak om å få stå på venteliste, må pårekna at pasientar eller brukarar med meir presserande eller større behov vert prioriterte før dei, og det gjeld ingen tidsfrist for når eit bu- og tenestetilbod som nemnt ovanfor seinast skal bli tilbydd. 97

98 Pasientar eller brukarar som står på venteliste har rett til informasjon om kor lang tid dei må rekna med å venta, ved å venda seg til saksbeh. eller einingsleiar v/heimetenestene. Kapittel 4. Betaling, klage og iverksetjing 12 Betaling for bu- og tenestetilbod Eigenbetalinga for helse- og omsorgstenester i sjukeheim følgjer av reglane i forskrift 16. desember 2011 nr om eigenandel for kommunale helse- og omsorgstenester i institusjon. Betaling for tilsvarande bustad særskilt lagt til rette for heildøgns tenester går fram av kontrakten som blir inngått om det aktuelle butilbodet. Eigenbetalinga for helse- og omsorgstenester i slikt butilbod følgjer reglane i forskrift nr om eigenandel for kommunale helse- og omsorgstenester utanfor institusjon. Den enkelte pasienten eller brukaren har som eit ledd i den informasjonen som skal gjevast etter denne forskrifta 7 første ledd bokstav c, rett til å få eit grovt overslag over kva det vil kosta å motta helse- og omsorgstenester i heimen, bu- og tenestetilbod i sjukeheim og bu- og tenestetilbod i tilsvarande bustad særskilt lagt til rette for heildøgns tenester. 13 Klage Vedtak med avslag om langtidsopphald i sjukeheim/-plass på vente-/observasjonsliste, kan påklagast til Fylkesmannen etter lov om pasient og brukarrettar kapittel 7. Klagen skal vera skriftleg og setjast fram til kommunen, som skal vurdera saka ein gong til. Dersom kommunen opprettheld vedtaket sitt, går saka til Fylkesmannen for endeleg vurdering og avgjerd. Ved klage på enkeltvedtak om tildeling av disposisjonsrett til tilsvarande bustad særskilt lagt til rette for heildøgns tenester gjeld og reglane i lov om behandlingsmåten i forvaltningssaker 28. Klagefrist er 4 veker, og kommunen skal hjelpe til om det er behov for hjelp til å setja fram klage. 14 Iverksetjing og revidering av forskrifta Denne forskrifta trer i kraft 1. juli Forskrifta skal bli gått gjennom og ved behov reviderast når nasjonale kriterier for tildeling av langtidsopphald i sjukeheim og disposisjonsrett til tilsvarande bustad særskilt lagt til rette for heildøgns omsorg er vedtatt. Ved motstrid vil den nasjonale forskrifta gå føre denne forskrifta. 98

99 Fitjar kommune Arkivkode: 210 Saksmappe: 2016/753 Sakshandsamar: Trond Salmo Dato: SAKSFRAMLEGG Årsmelding og årsrekneskap 2016 Utval sak Utval Møtedato 44/17 Formannskapet /17 Kommunestyret Vedlegg: Partsbrev med vedlegg frå Kontrollutvalet, sak nr. 22/17 frå møte Uttale til årsrekneskap for 2016 Fitjar kommune Årsmelding 2016 Årsrekneskap 2016 Revisjonsmelding datert Revisjonsrapport nr. 21 datert Bakgrunn: Årsmeldinga for 2016 finn de vedlagt. Driftsrekneskapen viser eit mindreforbruk på ,-. Det var budsjettert med eit mindreforbruk på ,-. Investeringsrekneskapen har korkje meir- eller mindreforbruk. Det er sett av midlar til ubundne investeringsfond i samsvar med sak 62/16 i kommunestyret: KLP - eigenkapital ,- Aksjekjøp FKIB ,- Oppgradering av løpebane ,- Kapitalfond ,50 Avsetjing til kapitalfond inkluderer salsvinstar. Disposisjonsfondet var per på ,45. Vurdering: Ei av årsakene til det relativt store mindreforbruker er innretninga på integreringstilskotet. Tilskotet vert utbetalt for heile første år uavhengig av kva til flyktningane kjem. Utgiftene knytt til tilskotet vert opp til 12 mnd. forseinka. Rådmannen vil difor tilrå at 1,8 mill. av mindreforbruket vert sett av på eige ubunde fond for å møta framtidige kostnadar til flyktningar. Resten vert føreslått sett av på disposisjonsfondet. Framlegg til vedtak/tilråding: Formannskapet rår kommunestyret til å gjera følgjande vedtak: Fitjar kommunestyre godkjenner årsmelding og årsrekneskap for Fitjar kommunestyre disponerer årets mindreforbruk slik: 1,8 mill. vert sett av på ubunde driftsfond flyktningar ,- vert sett av på disposisjonsfond. 99

100 Behandling i Formannskapet : Rådmannen orienterte om at siste lina i tilrådinga har skrivefeil, rett tal skal vera ,-. Tilråding til kommunestyret: (Samrøystes) Fitjar kommunestyre godkjenner årsmelding og årsrekneskap for Fitjar kommunestyre disponerer årets mindreforbruk slik: 1,8 mill. vert sett av på ubunde driftsfond flyktningar ,- vert sett av på disposisjonsfond. Atle Tornes Rådmann Saksframlegget er godkjent elektronisk og har derfor inga underskrift. 100

101 Fitjar kommune Sekretariat for kontrollutvalet Til Kommunestyret Vår sakshandsamar: Kari Marie Nygard Dykkar ref.: Vår ref: 2016/63 Vår dato: Partsbrev vedr. årsrekneskap 2016 for Fitjar kommune - uttale frå kontrollutvalet Vedlagt følgjer partsbrev i sak vedr. årsrekneskap 2016 for Fitjar kommune. Ber om at partsbrevet med vedlegg følgjer saka via formannskapet til handsaming i kommunestyret. Med helsing Hogne Haktorson kontrollsjef Kari Marie Nygard seniorrådgjevar Dokumentet er elektronisk godkjent og har derfor ikkje underskrift. Kopi til: Ordførar Rådmann Økonomisjef Deloitte Utvalsleiar Besøksadresse: Agnes Mowinckelsgt. 5 - Postadresse: Postboks Bergen - Telefon Direkte telefon Mobil E-postadresse: kari.nygard@hfk.no eller kontrollutvalet@hfk.no Bankgironr Foretaksnr. NO mva. 101

102 Side 2/5 Arkivsak: 216 Arkivnr: 2016/63-19 Sakshandsamar: Kari Marie Nygard Saksframlegg Saksgang Utval Saknr. Møtedato Kontrollutvalet i Fitjar kommune 22/ Årsrekneskap 2016 for Fitjar kommune - uttale frå kontrollutvalet Bakgrunn Kontrollutvalet skal gje uttale til årsrekneskapen, jf. Forskrift om årsrekneskap og årsberetning. Rådmannen si årsmelding skal følgja som sakstilfang til saka, og det skal merkast om det er vesentlege avvik mellom årsmeldinga og årsrekneskapen. Det er deretter formannskapet som innstiller overfor kommunestyret, i sak om rekneskapen. Kommunestyret skal handsama både årsrekneskap og årsmelding i same møte. Dette følgjer av kommunelova 48, jf. Forskrift om årsregnskap og årsberetning 10. Drøfting Årsrekneskapen er lagt fram av rådmannen, og inneheld driftsrekneskap, investeringsrekneskap, balanserekneskap, økonomiske oversikter og noteopplysningar. Kommunen sin revisor, Deloitte, har lagt fram revisjonsmelding, datert Her er medteke at driftsrekneskapen viser kr til fordeling drift og eit rekneskapsmessig mindreforbruk på kr Det kjem ikkje fram spesielle forhold som blir omtala i revisjonsmeldinga, og den vert å sjå på som ei rein revisjonsmelding. Deloitte har og lagt fram revisjonsrapport nr. 21 saman med revisjonsmeldinga, datert Revisjonsrapporten beskriv resultatet av ei kartlegging og vurdering av dei viktigaste kontroll- og rekneskapsrutinane i kommunen, for å identifisere kor det er størst risiko for feil i rekneskapsrapporteringa. På bakgrunn av denne gjennomgangen har Deloitte gjeve tilrådingar til kommunen på forhold som bør og kan betrast. Kontrollutvalet bør i sin uttale oppmoda om å prioritere å sette fokus på dei forholda som er kommentert i rapporten. Det er gjeve to tilrådingar i revisjonsrapporten: 1. Ved gjennomgang av rutiner kring arbeidskontrakter er det avdekka ein arbeidstakar utan skriftleg avtale. Det vart anbefalt at kommunen ser på rutiner i samband med tilsetjing og arbeidskontrakter, og sørgje for at dette er på plass ved start av arbeidforhold. 2. Nå det gjeld klassifisering av fond har revisor observert at kommunen har klassifisert midler som bundne, medan midlane etter regelverket kan disponerast av kommunestyret, og dermed er frie fond. Revisor anbefalar at det vert gjort ein gjennomgang av fondsmidlar og syter for korrekt klassifisering. Ut over dette skriv revisor i sin revisjonsrapport at «Kommunen har gjennomgåande etablert tilfredstillande rutinar, og det er ikkje avdekka vesentlege feil eller manglar ved rekneskapsføringa eller årsrekneskapen.» 102

103 Side 3/5 Av rekneskapen for 2016 har sekretariatet merka seg at netto driftsrekneskap er positivt med kr , dvs. netto resultatgrad på 2,82 %, sett opp mot sum driftsinntekter. Gjennomsnitt for alle kommunane i Noreg, utanom Oslo, ligg ifølgje opplysningar frå SSB på netto resultatgrad på 4,0 % i Teknisk beregningsutvalg for kommunal og fylkeskommunal økonomi (TBU) tilrår at ein over tid bør ha netto resultatgrad på 3 prosent fram til 2014 for å ha ei forsvarleg økonomisk drift. Frå 2014 er dette talet justert ned til 1,75%. For Fitjar kommune har netto resultatgrad vore slik dei siste 5 åra: 2012 ( + 2,79 %), 2013 ( + 7,45 %), 2014 ( - 1,55 %), 2015 (+ 2,31 %) og 2016 (+ 2,82 %), sjå graf nedanfor. Som vi ser av desse tala har kommunen eit resultat i 2016 som er betre enn tilrådinga frå TBU men ligg litt under snittet i kommunane. Netto driftsresultat viser kva ein har att etter at alle driftsutgifter, inklusive renter og avdrag er dekka. Driftsresultatet påverkar i stor grad kommune sin handlefridom og evne til å tåle svingingar i økonomien. Fitjar kommune, Resultatgrad Årstall Prosent 8,00% 7,00% 6,00% 5,00% 4,00% 3,00% 2,00% 1,00% 0,00% -1,00% -2,00% ,45% 4,00% 2,79% 3,00% 2,70% 2,30% 2,31% 2,82% 1,10% -1,55% Fitjar Heile landet TBU Riksrevisjonen la fram Dokument 3:5 ( ) «Riksrevisjonens undersøkelse av kommunenes låneopptak og gjeldsbelastning». Her er det undersøkt samanhengen mellom høg lånegjeld i kommunane, sum driftsinntekter og disposisjonsfond. Riksrevisjonen tilrår at kommunane ikkje bør ha meir enn 75 % av driftsinntektene i lånegjeld. Ved å nytte Riksrevisjonen si tilnærming kjem ein fram til at Fitjar kommune har ei lånegjeld tilsvarande 74,5 % av sum driftsinntekter, altså heilt på grensa av kva lånegjeld ein bør ha jmf. tilrådinga frå Riksrevisjonen. Tilsvarande er disposisjonsfondet (posten disposisjonsfond i balanserekneskapet) på 3,7 % av driftsinntektene. Riksrevisjonen tilrår her minst 5 %. Fitjar kommune er såleis i ein situasjon der kommunen har eit positivt driftsresultat, ei høg lånegjeld og eit relativt lite disposisjonsfond. Rådmann skriv følgjande i årsmelding for 2016: «Rekneskapen for 2016 viser eit vesentleg betre økonomisk resultat enn året før. Kommunen har positivt driftsresultat og eit mindreforbruk. Revidert budsjett var basert på eit mindreforbruk på kr , resultatet vart 5,7 mill. betre. Kommunen er særs godt nøgd med dette.» Som avsluttande kommentar til generelt økonomi- og driftsresultat skriv rådmann i årsmeldinga: «Me vil framleis måtta føreta harde prioriteringar dei komande åra for å tilpassa oss statlege krav og tilskotsrammer. Me vil gje stor honnør til alle tilsette for innsatsen i 2016 med å levera gode tenester, og ha kontroll på økonomien i ei tid der krava til ytingane våre stadig aukar.» 103

104 Side 4/5 Kontrollutvalet har som oppgåve å gje uttale til kommunen sin årsrekneskap. Uttalen vert gjeve med bakgrunn i framlagd årsrekneskap og årsmelding frå administrasjonen og revisjonsmeldinga og revisjonsrapport frå revisor. Rådmann har lagt fram ei god årsmelding, som gjev ei god skildring av drifta av kommunen i Årsmeldinga frå administrasjonen skal utformast i tråd med Kommuneloven 48 nr. 5, som lyder: «I årsberetningen skal det gis opplysninger om forhold som er viktige for å bedømme kommunens eller fylkeskommunens økonomiske stilling og resultatet av virksomheten, som ikke fremgår av årsregnskapet, samt om andre forhold av vesentlig betydning for kommunen eller fylkeskommunen. Det skal også redegjøres for tiltak som er iverksatt og tiltak som planlegges iverksatt for å sikre betryggende kontroll og en høy etisk standard i virksomheten. Det skal redegjøres for den faktiske tilstanden når det gjelder likestilling i fylkeskommunen eller kommunen. Det skal også redegjøres for tiltak som er iverksatt, og tiltak som planlegges iverksatt for å fremme likestilling og for å hindre forskjellsbehandling i strid med likestillingsloven, samt for å fremme formålet i diskrimineringsloven om etnisitet, diskriminerings- og tilgjengelighetsloven og diskrimineringsloven om seksuell orientering.» I den framlagde årsmeldinga finn ein at det for det meste er gjort greie for desse tilhøva som er peika på i lova. Det bør likevel koma tydelegare fram i årsmeldinga korleis arbeid med intern kontroll vert utøvd i Fitjar kommune. Det vert rådd til at kontrollutvalet peikar på dette i sin uttale. Det vert tilrådd at kontrollutvalet denne gongen innarbeider følgjande i uttalen sin: rekneskapsmessig forbruk netto driftsresultat låneopptak og ubundne disposisjonsfond talmateriale og uttale frå revisjonsmeldinga og revisjonsrapport. omtale om intern kontroll i årsmeldinga Konklusjon Driftsresultatet i Fitjar kommune for 2016 syner eit tilfredstillande driftsresultat. Kommunen har ei høg lånegjeld og eit svakt disposisjonsfond. Rådmann sin internkontroll kunne og vore lagt meir vekt på å skildra i årsmeldinga. Kontrollutvalet sin uttale og revisjonsmeldinga er to sjølvstendige dokument, som følgjer saka vidare via formannskapet til kommunestyret. Forslag til vedtak Kontrollutvalet vedtek utkast til uttale om Fitjar kommune sin årsrekneskap for Saksprotokoll i kontrollutvalet Handsaming i møtet: Rådmann Atle Tornes kommenterte årsrekneskapen og årsmeldinga og sa litt om årsakene til resultatet som nå ligg føre. Han trekte fram kva som er utfordringar vidare framover når det gjeld driftskostnader innan enkelte av sektorane. Økonomisjef Trond Salmo presenterte hovudtal for den avlagte rekneskapen. Partner / rekneskapsrevisor Else Holst-Larsen presenterte revisjonsmelding og rekneskapsrapport. Kontrollutvalet stilte spørsmål og kom med kommentarar, som det vart svara på. Forslag til uttale til rekneskap for 2016 frå kontrollutvalet vart drøfta, men det kom ikkje forslag til endringar av denne. Forslag til vedtak vart samrøystes vedteke. 104

105 Side 5/5 Vedtak: Kontrollutvalet vedtek utkast til uttale om Fitjar kommune sin årsrekneskap for Hogne Haktorson kontrollsjef Kari Marie Nygard seniorrådgjevar Dokumentet er elektronisk godkjent og har derfor ikkje underskrift. Vedlegg: 1. Uttale frå kontrollutvalet til årsrekneskap 2016 for Fitjar kommune 2. Revisjonsmelding datert Revisjonsrapport nr. 21 datert Rekneskap for Fitjar kommune Årsmelding for Fitjar kommune

106 Sekretariat for kontrollutvalet Til Fitjar kommune v/ kommunestyret ÅRSREKNESKAP 2016 FOR FITJAR KOMMUNE, UTTALE FRÅ KONTROLLUTVALET Kontrollutvalet har i møte , handsama Fitjar kommune sin årsrekneskap for Representantar frå administrasjonen og ansvarleg revisor var tilstades i møtet og presenterte årsrekneskapen og svara på spørsmål. Av rekneskapen for 2016 har kontrollutvalet merka seg at netto driftsrekneskap er positivt med kr , dvs. netto resultatgrad på 2,82 %, sett opp mot sum driftsinntekter. Gjennomsnitt for alle kommunane i Noreg, utanom Oslo, ligg ifølgje opplysningar frå SSB på netto resultatgrad på 4,0 % i Teknisk beregningsutvalg for kommunal og fylkeskommunal økonomi (TBU) tilrår at ein over tid bør ha netto resultatgrad på 3 prosent fram til 2014 for å ha ei forsvarleg økonomisk drift. Frå 2014 er dette talet justert ned til 1,75%. Det er lagt fram eit positivt driftsresultatet for Fitjar kommune i Kommunen har ei høg lånegjeld, og eit relativt lite disposisjonsfond. Kontrollutvalet vil uttale at situasjonen er tilfredstillande når det gjeld rekneskapsresultat, men at situasjonen med høg lånegjeld og svakt disposisjonsfond gjer det utfordrande for den økonomiske situasjonen til Fitjar kommune vidare framover. Kontrollutvalet har merka seg det rådmannen skriv i årsmeldinga: «Rekneskapen for 2016 viser eit vesentleg betre økonomisk resultat enn året før. Kommunen har positivt driftsresultat og eit mindreforbruk. Revidert budsjett var basert på eit mindreforbruk på kr , resultatet vart 5,7 mill. betre. Kommunen er særs godt nøgd med dette.» Som avsluttande kommentar til generelt økonomi- og driftsresultat skriv rådmann i årsmeldinga: «Me vil framleis måtta føreta harde prioriteringar dei komande åra for å tilpassa oss statlege krav og tilskotsrammer. Me vil gje stor honnør til alle tilsette for innsatsen i 2016 med å levera gode tenester, og ha kontroll på økonomien i ei tid der krava til ytingane våre stadig aukar.» Vidare har kontrollutvalet merka seg at revisjonsmeldinga som er lagt fram er såkalla rein revisjonsmelding. I revisjonsrapport nr.21 har revisor kome med tilrådingar: 1. Ved gjennomgang av rutiner kring arbeidskontrakter er det avdekka ein arbeidstakar utan skriftleg avtale. Det vert anbefalt at kommunen ser på rutinar i samband med tilsetjing og arbeidskontrakter, og sørgje for at dette er på plass ved start av arbeidforhold. 2. Nå det gjeld klassifisering av fond har revisor observert at kommunen har klassifisert midlar som bundne, medan midlane etter regelverket kan disponerast av kommunestyret, og dermed er frie fond. Revisor anbefalar at det vert gjort ein gjennomgang av fondsmidlar og syter for korrekt klassifisering. Ut over dette skriv revisor i sin revisjonsrapport at «Kommunen har gjennomgåande etablert tilfredstillande rutinar, og det er ikkje avdekka vesentlege feil eller manglar ved rekneskapsføringa eller årsrekneskapen.» 106

107 Kontrollutvalet rår til at kommunen prioriterar å setje fokus på forbetringsområda som kjem fram av revisjonsrapport nr. 21 frå Deloitte. Årsmeldinga frå administrasjonen skal utformast i tråd med Kommuneloven 48 nr. 5 der m.a. går fram at «å sikre betryggende kontroll», «etikk», «likestilling» og «forskjellsbehandling / diskriminering» skal omtalast. I den framlagde årsmeldinga finn ein at det for det meste er gjort greie for desse tilhøva som er peika på i lova. Det bør likevel koma tydelegare fram i årsmeldinga korleis arbeid med intern kontroll vert utøvd i Fitjar kommune. Kontrollutvalet har som oppgåve å gje uttale til kommunen sin årsrekneskap. Uttalen vert gjeve med bakgrunn i framlagd årsrekneskap, og årsmelding frå administrasjonen, samt revisjonsmelding og revisjonsrapport frå revisor. Uttalen skal sendast til kommunestyret, med kopi til formannskapet. Oppsummering av tilrådingar frå kontrollutvalet: Kontrollutvalet merkar seg at det er lagt fram eit tilfredstillande økonomisk driftsresultat for Kontrollutvalet vil peika på at kommunen har ei høg lånegjeld og eit relativt svakt disposisjonsfond. Kontrollutvalet vil presisera at tilrådingar frå revisor i revisjonsrapport nr. 21 må følgjast opp. Ut over det som nemnd over, og det som går fram av saksframlegget til kontrollutvalet i rekneskapssaka, samt revisjonsmeldinga av og revisjonsrapport nr. 21, datert , har kontrollutvalet ikkje merknader til Fitjar kommune sin årsrekneskap for Kontrollutvalet i Fitjar kommune 23. mai Svein Malvin Marås -kontrollutvalsleiar- Dokumentet er elektronisk godkjent og har derfor ikkje underskrift. Kopi: Fitjar kommune, formannskapet 107

108 Årsmelding

109 Innhold ORDFØRAREN HAR ORDET... 3 POLITISK ORGANISERING... 5 ADMINISTRATIV ORGANISERING... 6 ØKONOMI OG DRIFTSRESULTAT... 6 SENTRALADMINISTRASJON HELSE OG SOSIAL SKULE OG OPPVEKST KULTUR PLAN OG UTVIKLING STORD-FITJAR LANDSBRUKS- OG MILJØKONTOR TEKNISKE TENESTER

110 ORDFØRAREN HAR ORDET 2016 har vore eit aktivt år fylt med viktige arbeidsoppgåver og gode opplevingar. Me kjem ikkje utanom kommunereformarbeidet, me fekk eit klart svar JA, me skal framleis vera eigen kommune. Det mest gledelege var at me fekk ei stadfesting på at me har det GODT i Fitjar. Det har vore eit reformår kommunereform, regionsreform, politireform og sjukehusreform for å nemna noko. Kampen om Fitjar vidaregåande skule kom igjen takk til alle som var med og bidrog saman er me kjempesterke. Eit tverrpolitisk arbeid gav dei beste resultata til slutt. Skulen skal bestå med alle utdanningsløp. I juni opna av vegen opp til Midtfjellet og aldri har det vore meir folk til fjells. No ligg alt til rette for at arbeidet med tiltaksplanen for Fitjarfjellet skal fortsetja. Me er ein vekstkommune, i 2016 blei me 49 fleire, og me er no 3189 Fitjarbuarar. Alle nye innbyggjarar får besøk og innbyggjarpakke. Me har busett 41 flyktningar og kvardagsintegrering blir viktig framover. Eg var så heldig å bli invitert til middag hos den eine familien ei stor gleda. 10 innbyggjarar og ordførar var i hageselskap med kongefamilien - 8 i Bergen og 2 i Oslo. Ei stor oppleving for alle. Kultur- og idrettslivet blomstrar i Fitjar. Sommarrevyen og Fitjarfestivalen er høgdepunkt i løpet av sommaren. Neserevyen «The Movie» vart også arrangert i år og ordføraren fekk prøva seg som filmstjerne. Me har feira 15 års jubileum for Fitjar kultur og idrettsbygg, og 10 år for kultursal og bibliotek. Innan kyrkja er det gjort ei stor vøla, med ein enorm dugnadsinnsats. Kyrkja skal feira 150 års jubileum i 2017 og vigsling av det nye orgelet skal vera 26. mars. Utfordringar innan leverandørindustrien har vore i fokus, difor kom Statsministeren til Fitjar i juni. Nokre av oss fekk gleda av å eta lunsj med Erna på ein plank i verkstadhallen på Dåfjorden Slipp. Me har vore heldige i Fitjar med lita arbeidsløyse, men me anar sjølvsagt ringverknadane. I haust kom meldinga om at Wärtsilä flyttar frå Fitjar på nyåret. På hausten la også Sparebank Vest ned filialen på Fitjar. Det skjer likevel mykje positivt. Det er storsatsing på Lerøy Kjærelva, med stor kapasitetsauke, og som i tillegg gir ny infrastruktur. Fitjar Mekaniske har fått nye oppdrag. Det er ei spanande satsing på Port Steingard, med ølbryggeri, bryggekafe, såpekokeri og meir til. Fitjar har fått sitt første øl ELØ en liten øl. Me har feira 30 års jubileum for Fitjar Fjordhotell, ein vital 30 åring! 3 110

111 Reguleringsarbeid for Håkonar Næringspark er i gong. Interkommunal strandsoneplan, regional kystsoneplan og Øyaplan er stadig i arbeid, men forseinka. Fitjar kommune var så heldige å få 10,7 mill. frå grøn konsesjon oppdrett. Hardanger Smolt, eit selskap frå Tørvikbygd, vil starta miljøvenleg oppdrett utanfor Koløyo. Eit stort arbeid har vore gjort for å få realisert ferjefri kyststamveg E39 mellom Stord og Os. Det viktigaste vegprosjektet i vår tid for å skapa utvikling, konkurransekraft og eit felles bu- og arbeidsregion. Det har skjedd mykje når det gjeld trafikksikring. I Dalen er det snart klart for asfaltering etter utbetring siktsoner. Det er bygt busskur/venteplassar ved Fitjar VGS, gateljos kring kryssa ved Rydland og i Dåfjorden, utskifting av lys frå Heiabrekko til skulen og fartsregulerande tiltak med overgangspunkt på Vestbøstad.. Tryggleiken til innbyggjarane våre er viktig, det er utført ei ROS analyse for Fitjar Brannog redning. I samarbeid med Friluftsrådet Vest har me fått ein ny rednings- og beredskapsbåt. Eg fekk gleda av å vera gudmor for første gong på «KARI II». Bustader for vanskelegstilte samt aktivitetssenter er ferdigstilt. Nytt legesenter er under bygging og klar for innflytting i mars og 3 legar er då på plass. Gartnartunet er under oppføring 5 bustader med base ferdig i mars Me har gode tenester innan skule og helse. Skulehelsetenesta er styrka og tidleg innsats i skulen er prioritert frå statleg hold og me føl opp. Det er tatt nokre viktige grep innan omsorgssektoren, som er naudsynt for at me fortsatt skal kunne gje dei som treng det mest, den beste omsorga. Det har vore eit aktivt år for politikarar og administrasjon. Eg vil takke tilsette i kommunen, innbyggjarane, næringsliv og alle andre som har vore med på å gjera Fitjar til ein god kommune å bu og vera i. Wenche Tislevoll ordførar 4 111

112 POLITISK ORGANISERING Kommunestyret Wenche Tislevoll, Agnar Aarskog, Arne Prestbø, Annar Westerheim, Terje Træet, Vigdis Røen Leirvik, Torstein Grimen, Bjørg Karin Tislevoll, Ole Bergesen, Bente Karin Isdahl, Grete Marit Veka Maraas, Karen Elisabet Rydland Sæbø, Harald Rydland, Dagfinn Brekke, Sigurd Andre Maraas, Bård Inge Sørfonn, Svein Malvin Marås. Formannskapet Wenche Tislevoll, Agnar Aarskog, Arne Prestbø, Sigurd Andrè Maraas, Dagfinn Brekke. Utval for plan og miljø Torstein Grimen, Annar Westerheim AP, Bente Karin Isdahl, Karen Elisabet Rydland Sæbø, Bård Inge Sørfonn Utval for oppvekst og omsorg Grete Marit Veka Maraas, Vigdis Røen Leirvik, Terje Træet, Ole Bergesen, Harald Rydland. Kontrollutvalet Svein Malvin Marås, Gro Rydland, Geirmund Aga, Rune Helland, Ove Gjerde/ Stein Arild Årskog (frå november). Eldreråd Arvid Ole Refvik, Eva Pernille Tufteland, Torunn Johansen, Trude Miland Helland, Grete Marit Veka Maraas. Råd for menneske med nedsett funksjonsevne Kari Fjugstad Giske, Geir Tore Søreide, Bente Volden Mjønes, Johnny Westvik, Harald Rydland Ungdomsråd Ingrid Skår Bergesen, Frida Traa, Sandra Pedersen, Even Haustadvik,TorAndre Spissøy Nora Marie Hellsund

113 Nora Marie Hellesund, Hanan Anwar Ahmed, Frida, Traa, Malene Solli, Maria Prestbø, Romante Zemugulyte, Maria Synnøve Toskedal-Koløen, Eline Fitjar Hjelle, Oda Volden De Fine, Alice Rose Mehammar, Deivid Kobanos, Jone Nysæter, Jonas Torvund Midtsæter, Tobias Vestbøstad ADMINISTRATIV ORGANISERING ØKONOMI OG DRIFTSRESULTAT Generelt. Rekneskapen for 2016 viser eit vesentleg betre økonomisk resultat enn året før. Kommunen har positivt driftsresultat og eit mindreforbruk. Revidert budsjett var basert på eit mindreforbruk på kr , resultatet vart 5,7 mill. betre. Kommunen er særs godt nøgd med dette. Kommunen har ein stor auke i ressursar til helse- og sosialtenester. Likevel måtte ein gjennomføra ein reduksjon av tal sjukeheimsplassar til eige bruk, og 5 plassar vart leigt ut til Stord i løpet av året. Dei ville elles blitt teke ut av drift.. Tilboda i Fitjar er gode, også samanlikna med kommunar rundt oss. Kommunen fekk kr 10,7 mill. i eingongsvederlag for «grøn» laksekonsesjon. Dette blir etter god kommunal rekneskapsskikk klassifisert som kapitalinntekt

114 Driftsresultat. Brutto driftsresultat var kr 11,3 mill, mot 9,3 mill i Netto driftsresultat var 7,9 mill, medan talet for 2015 var 5,9 mill, ei forbetring på 2,0 mill. Teknisk Berekningsutval (TBU) har tilrådd at netto driftsresultat for kommunane bør vera minimum 1,75 %. Fitjar har ca 2,8 % i 2016 og ca 2,3 % i Driftsresultata kan verta påverka av at øyremerkte inntekter som kjem eit år, og tilknytte kostnader kjem seinare år. Det året ein får tilskotet, får ein eit «for godt» driftsresultat, medan året ein utfører arbeidet får ein «for dårleg» resultat, samanlikna med normal drift. talet på busette flyktningar var 37 ved utløpet av Kommunen har og bygt opp eit mellombels «mottak» for ein familie på 4 personar, 3 barn og ein vaksen, frå november Desse kjem i tillegg til tala ovanfor. Det året flyktningane kjem får kommunen eit heilårleg integreringstilskot, som er tidsavgrensa for kvar flyktning. Sidan nokre av flyktningane kom seint på året har kommunen fått eit «forskot» av midlar som må vegast opp mot kostnader som kjem i seinare år, sjølv om det og kjem noko større utgifter ved ankomst. Eit grovt overslag tilseier at «forskotet» ligg rundt 1,5 mill. for I forslaget til disponering er dette sett på eit eige fond. Kommunen har selt ein eigedom i Årskog for netto ca kr 1,6 mill, og ein aksjepost i Slab for kr Det var ikkje selt eigedommar eller aksjar i Inntektssida. Kommunen fekk ein svakare skatteinngang samanlikna med landsgjennomsnittet i 2016 enn året før. Det endelege resultatet var 0,4 mill mindre enn revidert budsjett. Fitjar hadde i 2016 ein skatteinngang på 93,5 % (96,4 % i 2015) av landsgjennomsnittet. Kommunen fylgjer gjennom skatteutjamninga i rammetilskotet den nasjonale skatteveksten, slik at 60 % av vinst/tap blir utjamna. Etter utjamning vart samla skatt og utjamning 1,4 mill betre enn budsjett. Eigedomsskatten vart oppretthalde i 2016, med uendra satsar, og hovudsakleg same grunnlag som i Flyktningar: Kommunen busette 19 flyktningar i perioden april desember 2016, 12 vaksne og 7 barn, medrekna to som vart fødde i Fitjar. Det samla Dekning for utgifter til skule og barnehage kjem gjennom rammetilskotet, og blir kompensert eit eller to år etter ankomst, avhengig av om dei nådde skjeringstidspunktet 1. juli Kommunen fekk ein ekstra bonus på kr for å ha teke mot fleire flyktningar enn den første oppmodinga frå IMDI, der kr galdt 2015, og kr Kommunen har bygt opp eit støtteapparat på 4 personar, og kjøpt/omdisponert 2 husvære i 2015, og eit i 2016 til føremålet. Resten av bustadbehovet vert leigt i marknaden. Kostnader og drift. Alle samanlikningar mot budsjett er basert på tal som ikkje tek omsyn til føringar til/frå fond, 7 114

115 særleg knytt til helse- og sosialetaten og SFLMK. Det sentrale lønsoppgjeret utgjorde nominelt 2,4 % mot budsjettert 2,7 %. Samla innsparing på posten tilleggsløyving vart kring kr Ansvar 1000 (formannskap) viste elles eit samla mindreforbruk på kr , hovudsakleg knytt til reduserte utgifter til næringsarbeidet i kommunen, dels mindre utgifter til kontrollutvalet. Ansvar 1100 (administrasjon) viste eit mindreforbruk på kr , som er knytt opp mot ei rekkje mindre postar, m.a. redusert innkjøp, sjukepengar, frikjøp, kr mindre refusjon for kostnader SFLMK, som skuldast mindreforbruk på avdelinga, dreg i motsett retning. Skule og barnehage(ansvar 2000) hadde eit mindreforbruk på kr (kr i 2015). Det positive avviket skuldast i hovudsak litt lågare kostnader til private barnehagar og styrka tilbod enn budsjettert, og større statstilskot til vaksenopplæring for innvandrarar enn forventa, grunna fleire flyktningar. Talet i 2015 hadde eit særs stort premieavvik i Statens Pensjonskasse. Talet på barnehageplassar vart redusert frå hausten 2016 på grunn av at eit stort barnekull starta på skulen. Kostnadene til PPT og skuleskyss vart noko høgre enn budsjettert. Helse- og sosialetaten hadde mindreforbruk på alle tre ansvarsområda, samla kr 1,3 mill, mot eit samla mindreforbruk på i Ansvar 4000) hadde eit mindreforbruk på i 2016 (mindreforbruk i 2015). Både sjukeheimen(fbb) og heimetenestene hadde mindreforbruk, høvesvis kr (meirforbruk kr ) og kr (meirforbruk kr ). Kommunen klarte å ta mot utskrivne pasientane innan fastsette fristar. Utleige av sjukeheimsplassar til Stord kommune i deler av året gav positivt bidrag. Det har i 2016 vore mindreforbruk til direkte tenester og eksterne sakskostnader i barnevern. Utgiftene til sosialhjelp og kvalifiseringsprogrammet, som er nært tilknytt, har flata ut, og gjekk samla sett i balanse i Utgiftene til flyktningar var høgare enn budsjettert, noko som har samanheng med fleire flyktningar. Det var mindre aktivitet og redusert inntekt på ansvar plan- og utvikling i 2016 enn i Samla resultat vart kr dårlegare enn budsjett (kr over budsjett i 2015). Dette skuldast mindre inntekt enn budsjettert, kr , og sparte kostnader gjennom redusert bruk av planmidlar knytt til forseinka øyaplan, kr , og løn som følgje av utsett tilsetjing. Avdelinga fekk eit underskot på sjølvkostområdet plan og byggjesak på kr Oppmåling viste eit overskot på kr som vart sett på fond utan inntektsverknad. Teknisk drift (ansvar 3100) hadde ei innsparing på straum på kring kr , på grunn av generelt lave straumprisar i marknaden. Utleige av industrikaia og sal av stein i industriområdet i Årskog gav meirinntekt på kr i Også for 2017 vil det bli høge inntekter på dette. Likevel hadde avdelinga eit meirforbruk på kr Dette skuldast i hovudsak meirkostnad på ei rekkje vedlikehaldspostar, som ikkje var tilstrekkeleg budsjettert, og gjeld alle dei store eigedommane. Ei planlagt investering vart ført over drift (ca kr ). I noko monn førte mannskapsmangel til fleire eksterne kjøp. Stord Fitjar landbruks- og miljøkontor (SFLMK) er organisert etter vertskommuneprinsippet, med Fitjar som vert. Avtalt fordelingsnøkkel er 8 115

116 Fitjar 48 % og Stord 52 %. Budsjett og rekneskap for 2016 er basert på ekstern prosjektfinansiering tilsvarande 0,25 stilling. Dette er uendra for SFLMK (ansvar 3300) hadde eit resultat som var betre enn budsjettert, som hovudsakleg skuldast auka sal til eksterne og refusjon sjukeløn. Brann/redning(ansvar 3400) fekk eit mindreforbruk på kr (meirforbruk ). Gjennomføring av planlagt ROSanalyse kosta mindre enn planlagt. Det same galdt kjøp av tenester i andre kommunar, der budsjetta var auka monaleg som fylgje av føresett omlegging. Mannskapskostnaden auka monaleg, og sprakk med ca kr , mellom anna grunna eit etterslep i reguleringa av godtgjersla for beredskapsvakt, og større kjøp av personleg tryggleiksutstyr. Det var normalt aktivitetsnivå, både når det gjeld tal utrykningar, og trening/utdanning, som var i samsvar med krav frå styresmaktene. VA- rekneskapen (ansvar 3200) gav overskot både på vatn og avløp, med kr (overskot ) for vatn, og kr (underskot ) for avløp. Resultata i VA kjem for ein stor del som følgje av inntektsauke, gjennom særs høgt nivå på tilknytingsavgiftene, og svært lavt rentenivå, som varer ved i Ein tilsett hadde dessutan permisjon i deler av året, og var ikkje erstatta fullt ut. Eventuelle over- og underskot vert avrekna mot fond, slik at aktiviteten går i 0 i endeleg resultat dersom han viser overskot, men tel med i sluttresultatet dersom det er underskot som ikkje blir dekt av eldre fond. Fonda i kommunen er positive. Rekneskapen for slam og renovasjon vert ført av SIM. Det er berre kommunen sin del av kostnadene som vert ført i vår rekneskap, og med tilsvarande inntekt(0-budsjett). Gebyra for vatn og avløp var uendra i 2016, og vert heller ikkje endra for Kultur(ansvar 5000) hadde eit netto forbruk som var kr betre enn budsjettert. Noko av dette skuldast vurdering drift/investering på biblioteket. Kommunen gjer ved årsskiftet avsetning for uteståande krav som er eldre enn 3 månader ved forfall. Berekna tap blir ført på vedkomande avdeling. Dersom krava vert betalte skjer det ei inntektsføring av tapet. Netto medførte dette tilbakeføring av kring kr i 2016 (kr i 2015). Pensjon. Både pensjonsforplikting og pensjonsmidlar er estimerte storleikar. Fjorårets beløp vert korrigert i løpet av året til faktisk beløp. Deretter vert årets tilgang lagt til, og ein får estimerte beløp ved årsslutt. Korrigeringa vert kalla estimatavvik. Dette er ikkje ei utgift og vert difor ført direkte mot kapitalkontoen. I 2016 vart forpliktinga redusert med 4,9 mill. i KLP og 4,5 mill. i SPK, medan midlane vart redusert med 5,1 mill. i KLP og 12,1 mill. i SPK. Dette førte til ei svekking av eigenkapitalen på 7,7 mill. I 2015 vart eigenkapitalen styrka med 4,4 mill. som følgje av estimatavvik. Ny uføreordning i folketrygda frå 2015, og lågare forventa regulering av løpande pensjonar, førte til vesentleg reduksjon i både pensjonskostnad og premie, særleg for SPK. Frå 2012 skulle premieavvik avskrivast over 10 år mot tidlegare over 15 år, og frå 2015 vart det ytterlegare redusert til 7 år

117 Premieavviket i 2016 var 1,2 mill. (KLP 0,8 mill. og SPK 0,4 mill.). Etter avskriving minka premieavviket med 0,62 mill. (inkl. arbeidsgjevaravgift). KLP har varsla at premieavviket truleg vert høgt dei neste åra. Estimatet for 2017 er vel 5,5 mill. i KLP (og 0,03 mill. i SPK). Samla pensjonskostnader, kr 16,2 mill., etter fråtrekk av arbeidstakar sin del, var om lag 0,8 mill. høgare i 2016 enn 2015, og om lag som budsjett. Den høge kostnadene i pensjonsordningane generelt, og balanseverknaden spesielt, gir grunn til å stille spørsmål om framtidig berekraft i pensjonsordningane. Dette er ein situasjon utanom kommunane sin kontroll, og tilsvarande utfordringar gjeld dei fleste kommunane i Noreg. Ein vonar at problemstillinga vert teke tak i av sentrale 31. desember 2016, som er om lag 24,1 mill. meir enn Likviditeten var stram i første halvpart av 2016 på grunn av at me ikkje tok opp lån til investeringar i 2015, men utover året vart likviditeten betre. Me tok opp eit byggjelån på 14,0 mill. i august 2016, med eit års løpetid, som er venta dekt av salsinntekter og tilskot. I desember tok me opp lån til investeringar på 15,81 mill. Investeringsrekneskapen for 2016 er fullfinansiert. I 2017 er det budsjettert med investeringar på 32,6 mill., og låneopptak på 23,2 mill, der eventuelle ubrukte lånemidlar kjem til frådrag. Dessutan er det budsjettert med 8,0 mill. til startlån. Kommunen har ikkje sett det nødvendig å gjennomføra porteføljevurdering av eigedomane. Finansreglement: styresmakter. INVESTERINGAR OG LÅNE GJELD Kommunen har investert for ca. 38,9 mill. (18,6 mill.) kroner, og har teke opp låntil investeringsføremål på 29,8 mill i Ein hadde små låneopptak i 2015, på grunn av etterslep i investeringar og overskot på låneopptak frå Kommunen har tatt opp 4,0 mill. i Husbanken (startlån). Avdrag i drifta har vore 8,8 mill. Det er sett av ubrukte lån til investeringar med 6,1 mill. (5,1 mill.). Av dette er 4,1 mill. (2,9 mill.) unytta startlånmidlar. Samla langsiktig lånegjeld var 227,9 mill. pr. Kommunen vedtok nytt finansreglement i desember Minstekravet til sikring av renteporteføljen er 25 %. Kommunen låg nær denne grensa i april 2016, men ved årsskiftet 2016/17 hadde me 36 % sikra. Frå 1 januar 2017 gjeld ny forskrift for finansforvaltning. Den legg større vekt på gjeldsforvaltning, samt refinansieringsrisiko for kortsiktig gjeld. Kommunen vil tilpassa finansforvaltningsreglementet til dette i første halvår Kommunen nyttar ikkje kortsiktig finansiering. RENTER Innlånsrenta vår er basert på flytande rente i pengemarknaden (NIBOR) med ein margin til kredittinstitusjonane. Det generelle rentenivået(nibor) har flata ut i Dei fleste kredittinstitusjonane har auka sine

118 marginar frå 0.4 0,7 over drygt eit år, slik at effektiv rente på alle rentetypar auka i Gjennomsnittleg nivå på 3. månaders NIBOR var 1,07 % ( 1,29 i 2015). VA-renta fylgjer 5-års SWAP rente med tillegg av 0,5 %. VA- renta hadde eit gjennomsnitt på 1,68 % (1,94 %). Staten sine kompensasjonar med renteelement fylgjer renta i Husbanken, som er basert på særlege føresetnader knytte til statsobligasjonar, pluss margin. Snittrenta i Husbanken var 1,63 % i 2016, mot 2,11 % i Begge desse kompensasjonstypane ligg lavare enn flytande lånerente i kredittinstitusjonane. Dette er venta å vara ved i Deler av renteporteføljen er sikra med fast rente eller rentebytteavtalar (SWOP). Rentebytteavtalar har same verknad som eit fastrentelån og gav negativ margin samanlikna med flytande rente også i Kommunen hadde frå årsskiftet 2016/17 22,3 mill. i fastrentelån med bindingar frå og rente frå 1,9 til 2,18 %, vekta snitt 2,17 %, og rentebytteavtalar på 59,0 mill., med rentesatsar frå 1,45 % til 5,06 %, vekta snitt 2,99 % Av låneporteføljen pr. 1. januar 2017 er 81,3 (snittrente 2,69 %) mill. sikra, og 146,6 mill. utsett for svingingar i rentenivået. Ved årsskiftet var 36,0 % av låneporteføljen sikra. Statlege kompensasjonar som fylgjer rentenivået dekker 31,3 mill., utlån utgjer 10,5 mill. og VA-lån som blir dekka over sjølvkostordninga 27,4 mill. pr. 1. januar Desse utgjer samla 69,2 mill. Den flytande renta (NIBOR) er i budsjettet for 2017 føresett til 1,0 %, pluss margin til kredittinstitusjonane. Budsjettert NIBOR i 2016 var 0,75 % (opphavleg budsjett), medan budsjettert margin er auka frå 40 til 75 rentepunktar. Ved årsskiftet var 3. månader NIBOR 1,17 %. Avsluttande kommentarar. Me framleis måtta føreta harde prioriteringar dei komande åra for å tilpassa oss statlege krav og tilskotsrammer. Me vil gje stor honnør til alle tilsette for innsatsen i 2016 med å levera gode tenester, og ha kontroll på økonomien i ei tid der krava til ytingane våre stadig aukar

119 SENTRALADMINISTRASJON Målsetjingar for 2016 jf. kommunestyret sak 81/15 den 16. desember Administrasjon Mål for 2016 Oppnådd mål for 2016 Netto driftsutgifter til administrasjon og styring i % av totale netto driftsutg, konsern < 7,9 8,8 Felles mål for einingane politisk leiing og sentraladministrasjon var å bruke ein mindre del av utgiftene på administrasjon og styring, enn me brukte i Fitjar sine utgifter til dette i 2014 var vesentleg lågare enn samanlikningskommunar og kommunegruppa. Målet kan difor seiast å vera ambisiøst, og me oppnådde ikkje målsetjinga. På den positive sida ser me at kommunen hadde eit mindreforbruk i høve til budsjett på desse tenestene (KOSTRA-artane). P ERSONALAVDEL INGA Personalavdelinga består av assisterande rådmann og personalrådgjevar. Avdelinga har gjennom 2016 arbeidd for å få betre oppfølging av langtidssjukemeldte, og i desember hadde ein fyrste møte i attføringsutvalet. Dette utvalet vil sikra at kommunen følgjer opp langtidssjukemeldte, og stå for omplasseringar internt i kommunen. K UNDETORGET Kundetorget har fem tilsette, i totalt 2,65 årsverk. Avdelinga har mange servicefunksjonar, både for tilsette og innbyggjarane i kommunen. Kundetorget er samlokalisert med og sterkt knytt til avdelinga Plan og utvikling, og fleire tilsette har arbeidsoppgåver for begge avdelingane. Dette bidreg til effektiv nytting av personalressursane. IKT-AVDEL INGA Avdelinga består av fire tilsette i 2,6 stilling. Avdelinga har i tillegg ein lærling. Avdelinga har ansvar for drift, kundestøtte og utvikling av IKT-systema i kommunen. I tillegg kjem ansvaret for telefoni og audiovisuelt utstyr. IKT har oppgradert sikkerheten på systema bland anna gjennom oppgradering av brannmur, virusbeskyttelse og nettverks infrastruktur. Ein stor del av dei mest vitale serverane er oppgradert til Windows 2012 og infrastruktur tenester er oppdatert til nyare versjonar. Innføring og utprøving av Windows 10 vart gjennomført sommaren 2016 og vart satt i produksjon om hausten. Eit prosjekt som vidareføres inn i Me har sett ein nedgang av supporthendingar frå skule i løpet av året grunna auka stabilitet på nettverk og færre spesial applikasjoner i bruk. Skulene brukar meir webbaserte applikasjoner, noko som krev auka nettverksyting men mindre support frå IKT

120 ØKONOMIAVDELINGA Avdelinga består av fire faste stillingar, leiar og tre konsulentar. Avdelinga kjøper tenester frå Stord kommune vore ein del mindre driftsforstyrring, men ein må likevel seia at overgangen har gått greitt. Ein ventar at arbeidet er fullført til sommaren vedk. lønsarbeid, skatteoppkrevjar og drift av rekneskapssystem. I 2016 starta ei større oppgradering av rekneskapssystemet Agresso. Det har I budsjettet prioriterte ein særskilt to område; Prosedyrar og støttefunksjonen til einingsleiarar. Ein har i svært liten grad fått til dette

121 HELSE OG SOSIAL Samandrag Det har vore eit år med høg aktivitet i helse- og omsorgsavdelingane. Av nye hendingar kan nemnast. Vedtak om bygging av legesenter og rekruttera lege nr 3. Vedtak om å redusera eiga drift ved FBB og leige ut plassar i sjukeheim til Stord Vedtak om å bygge Gartnartunet, med 5 omsorgsbustader. Vedtak om å kjøpe 2 bustader, ein omsorgsbustad i Havn burettslag og ei leiligheit i sentrum. Fitjarsjøen 38, med 3 bustader og aktivitetssenter, var ferdig etter sommaren. Vedtak om å styrke flyktningtenesta med 0,6 stilling og etablera alternativ mottaksplassar i kommunen. Plan for vidare busetjing dei neste åra vart avklart. Havnahuset er måla utvendig med nye fine farger. Rekneskapen for 2016 viser eit gledelig positivt resultat med om lag 1,4 mill i mindreforbruk på eininga. Det har vore innsparingar på nokre felt, og overforbruk på andre. Dei største innsparingane har vore på barnevernstenester med færre tiltak, og på sjukeheimen(fbb) der ein har hatt færre pasientar i lange periodar og nytta færre vikarar. Seinare vart 5 plassar leigde ut til Stord. Heimebaserte tenester har hatt auka kostnader men og auka refusjonar. Legetenesta har hatt auka utgifter men har gått med overskot på grunn av eit statstilskot til rekruttering av lege på vel kr På NAV har ein ved hjelp av prosjektstillingar klart å få fleire på sosialhjelp ut i aktivitet og utdanning, så der er overskridingane mindre, men framleis er det store utgifter og utfordringar knytt mot dei tyngste rusavhengige. Kontrollutvalet bestilte ein forvaltningsrevisjon på psykisk helse og rus, som låg føre i Det vart påpeika ein del område som har vore jobba med, blant anna meir info om tilbod, vurdera bemanning i skulehelsetenesta, sjå på drifta på rusfeltet og sårbarheita med prosjektstillingar. Arbeidet med Bustadsosial plan held fram. Prosessen vart ikkje ferdig og planen kjem opp til ny handsaming i

122 Året som gjekk I samband med budsjettet for 2016, vart det sett opp ein del målsetjingar for ulike tenesteområde: Helsetenesta MÅL for 2016 Oppnådde Mål i 2016 Andel nyfødde med heimebesøk innan to veker etter heimkomst Sosialtenesta Andelen sosialhjelpsmottakarar i alderen år, av innbyggjarane år Gjennomsnittlig stønadslengde mottakarar år Sosialhjelpsmottakarar med stønad i 6 månader eller meir Legetenesta 100 ja < 3,0 ja <4 ja delvis <25 delvis mange har litt supplerande sosialhjelp over ei lengre tid Reservekapasitet fastlege 150 nei Legetimer pr. uke pr. bebuar i sjukeheim Pleie og omsorg Andel årsverk i brukarretta tenester m/ fagutdanning Andel plasser i einerom i pleie- og omsorgsinstitusjonar >0,25 nei >80 Ueigna mål. Deltidsstillingar på helg dreg ned prosenten 100 ja HELSE- OG SOSIAL Helsestasjon, jordmor- og skulehelseteneste Grunna permisjonar i heile 2016 var det i periodar ikkje mogeleg å skaffe nok vikarar. Arbeidet med Programmet «Tidleg Inn» inn har halde fram, og ein er ferdig med opplæring, og vegleiing held fram. Det viser seg at arbeidet er meir tidkrevjande enn først planlagt, då ein skal fylle ut skjema og kartlegge meir enn før. Helsestasjonen merkar behov for ekstra oppfølging til mange brukarar, og tilbyr ekstra oppfølging til dei familiane som treng det. Mellom anna gjeld det støttesamtalar og rettleiing om ulike problemstillingar ovafor foreldre; overvekt hos barn/unge eller psykiske utfordringar. Arbeidet med flyktningar og arbeidsinnvandrarar er tidkrevjande, med mange spørsmål og nye problemstillingar. Det har ikkje vore særskilte satsingar i barne- og ungdomsskulehelsetenesta i år. Småskulane har hatt god helsesøsterdekning i høve elevtal (og normtal), medan det på Rimbareid skule har vore noko låg dekning, noko forvaltningsrevisjonen påpeikar. Psykisk helsearbeidar har likevel teke noko av undersøkingane, samtalar og ansvarsgruppemøter. I ung-data undersøking kjem det fram at ein del av ungdomane slit

123 med psykisk helse, og er tidkrevjande å følgje opp. Mange med spesielle behov krev ekstra oppfølging. Sosiale tenester og tenester til personar med rusproblem arbeidsavklaringspengar og færre på trygd. Stillinga under Barnefattigdomsprogrammet, heimkonsulent, følgjer tett opp og har fått mange over i arbeid og utdanning. Målgruppa for dette arbeidet er forsytarar. Rusfeltet er framleis eit av dei mest utfordrande i kommunen. Særleg har mangel på varige bustader ført til mykje press både på NAV og kommunen. Fitjarsjøen og senteret har ikkje vorte teke i bruk fullt ut grunna tekniske problem. Bustadene der vart tildelte i november, 2 er i bruk. I 2016 gjorde NAV kontoret 629 vedtak om økonomisk sosialhjelp, som er ein nedgong med 64 frå året før. NAV har registrert 89 brukarar som får sosialhjelp, 9 fleire enn året før. Det vart også i 2016 ei større overskriding på budsjettet, men sett saman med Kvalifiseringsstønad vart samla overskriding omlag kr , langt mindre enn året før. 1,6 kommunale stillingar ved NAV jobbar med økonomisk sosialhjelp. Dette er særs låg bemanning samanlikna med andre kommunar, målt opp mot saksmengd og størrelse. Tenesta er styrka då ny medarbeidar på flyktning også arbeider med «NAV» problemstillingar, introduksjonsprogram og arbeid. Personar under 30 år som mottar arbeidsavklaringspengar skal i jobbstrategien ha prioritert fokus iht aktivitet/kartlegging og arbeid. Det viktegaste ein har oppnådd i 2016 er at fleire er komne bort frå økonomisk sosialhjelp som einaste livsopphaldyting. Dette er i tråd med målsettinga for Ein klarar å følgje betre og tidlegare opp dei sjukemelde, noko som og gjer seg utslag i færre søknader om Ruskonsulent og miljøterapeut følgjer opp personar som har rusavhengigheit og/eller ein psykiatrisk diagnose, eller som står i faresonen for å utvikla eit rusproblem. Bustadane(modulane) på Årskog er i bruk. NAV Fitjar har to personar i full stilling som arbeidar med ungdommar og rusavhengige i Fitjar kommune. Desse er kome til ved søknad om statlege midlar, og er prosjektstillingar utanom kjernebemanninga i NAV. Å ha tilsette i prosjektstillingar er sårbart, også for dei som går i stillingane. Ein vil vurdera midlar til å styrka tenesta og møta dei utfordringane ein står ovafor. Denne utfordringa peikar også Forvaltningsrevisjonsrapporten på. FLYKT NINGETENESTE I 2016 busette kommunen 7 familiar med i alt 17 personar, og to barn vart fødde i Fitjar. Tilsaman busette me 19 nye flyktningar. I tillegg bad UDI kommunen om å oppretta eit «alternativt mottak» for 4 flyktningar frå Bømlo mottak, som vart lagt ned i november. Kommunen sa ja til dette, og tok då imot totalt 23 flyktningar i

124 Kommunen oppretta ny 60 % stilling i tenesta, for å styrka arbeidet med introprogrammet og arbeidet i NAV med utdanning og arbeid. LEGETENESTA Kommunen kjøpte ei leiligheit til flyktningar, og har elles tilbod om utleigebustader til gruppa frå private utleigarar, der flyktningane leiger sjølve. Når flyktningane kjem til kommunen er det mykje som skal førebuast praktisk, det skal stå husvære klart møblert og utstyrt til dei. Første tida treng dei mykje praktisk hjelp, gjerne og noko økonomisk støtte til etablering og helseoppfylging, særleg tannhelse. Så snart som mogeleg må ein lage plan for Introduksjonsprogrammet som dei skal gjennom, og som gjev dei introduksjonsstønad. Kvar flyktning skal ha ein IP- individuell plan- for introprogram og for skule, som skal innehalde delmål og mål for arbeid og utdanning. Vedtaket omfattar og språkpraksis og seinare arbeidspraksis. Etter 2 år i introprogrammet med språkpraksis skal dei over i arbeid. BARNEVERN Her har det vore ein reduksjon i talet på saker og i utgiftene til sakshandsaming (juridisk hjelp) i rettssystemet og til meir førebyggjande hjelpetiltak, men og til omsorgstiltak. FOLKEHELSEARBEID Folkehelsekoordinatorstillinga har stått vakant i Dette har ført til liten aktivitet på førebyggjande prosjekt for folkehelse. Arbeidet vil bli integrert i ny stilling som seniorrådgjevar i Administrasjonen arbeidde og i byrjinga av året med å finne lokale til nytt helsesenter. Det vart til slutt vedteke å byggja legesenter i dei tidlegare tannlegelokala i FBB. Etter ein anbodsrunde starta arbeidet hausten 2016 og skal vera klart til bruk i mars Kommunane Bømlo, Fitjar og Stord har tidlegare vedteke eit felles nybygg for legevakt og KAD- senger, på ei tomt nær Stord sjukehus. Dette for å få til sambruk av ressursar med sjukehuset innafor mellom anna røntgen og laboratorium. Bygginga starta i 2016 og er føresett ferdig i mars Frå 1. juli avslutta dr. Eikeland fastlegepraksisen etter 32 år i kommunen. Rådhuset legekontor vart overteke av ny lege, som starta 25. juli. Kommunen forhandla fram nye legeavtaler, der kommunen står for senterdrifta, medan legane betaler husleige og driftskostnader. Det vart ein svært travel start for ein ny lege, som skulle setja seg inn i pasientane sin sjukehistorikk, og som overtok fulle timelistebøker. I tillegg avvikla ein ferie denne tida. Dette gjorde at det oppsto køar, og noko klager. Kommunen valde då å auka sekretærressursen ved kontoret frå september. Ein starta også arbeidet med å digitalisera arkivet, med tanke på eit naudsynt felles IT-journalsystem i legesenteret, dette er ein tidkrevjande

125 jobb. Kommunen fekk statleg tilskot til legerekruttering og dekka auka kostnader til noko utstyr, digitalisering arkiv m.m. Det vart vidare vedteke å styrka legetenesta med 0,8 stilling som fastløna lege. Den nye legen vil starte i mars 2017 når legesenteret er ferdig. Målet i 2016 om ledig kapasitet i fastlegelista vart dermed ikkje nådd. Det vart vedteke å installera trådlaust nett til pasientane på FBB og Havnahuset. Det skal og bli netttilgang for tilsette som då kan nytta utstyr som mobilpleie inne på institusjon. P L EIE OG OMSORGSTENESTER Elektronisk samhandling Det vert jobba kontinuerleg med utvikling av IKT på sektoren, mellom anna med planar for å ta i bruk velferdsteknologi. Ei arbeidsgruppe jobbar med dette. Ein må og vurdera kva plattform skal kommunen skal velje for denne teknologien. Arbeidsgruppa brukte arkitekt for å sjå på konkrete alternativ, for å få eit prosjekt å gå til Husbanken med, då kommunen føreset tilskot til ombygginga. Medan ein planlegg dette kunne ein leiga ut plassar til Stord ein periode. Arbeidsgruppa peika og på behovet for å styrke heimetenestene, især på helg. Framover vil ein og sjå på eventuell ombygging om dei minste hyblane i Havnahuset, auka bruk av velferdsteknologi og samordning av ressursar. Institusjonstenester I budsjettet for 2016 gjorde Kommunestyret ei verbal føring om å spara inn på sektoren, kr i 2016 og 1,5 mill dei neste åra i LTP. Med bakgrunn i dette starta me ein intern gjennomgang av drifta, i prosjektgrupper med administrasjon, tilsette og tillitsvalde i pleie-og omsorg. Me hadde ein konsulent som var i fleire møte med administrasjonen, og deltok på eit møte med prosjektgruppene tidleg i Konklusjonen vart at ein vil sjå på ombygging av demensgruppa på FBB for å få meir effektiv framtidsretta drift. I målsetjinga for institusjonen står det at FBB skal være ein institusjon som tilbyr tenester med høg kvalitet innanfor dei rammene styresmaktene til ei kvar tid fastset. Det har vore stor sirkulasjon i korttidsplassar dette året. Ein legg vekt

126 på rehabilitering og tilbakeføring til heimen så snart det er forsvarleg. Totalt har det vært 39 utskrivingar frå korttidsopphald, 19 til heimen, 3 til omsorgsbustad, og det har vore i alt 20 dødsfall. Dette har ført til mange ledige plasser over ein periode, og opna for utleige. Ein har som mål å ha minst 4 korttidsplassar for å kunne gje tilbod til dei som treng rehabilitering etter sjukehusopphald, pleie(palliasjon) i sluttfasen av livet, eller avlastning for pårørande. Beredskap for å ta imot pasientar med store medisinske og pleiemessige behov og medisinsk tekniske utfordringar, krev høg kompetanse og ofte meir personalressursar enn grunnbemanninga og dei fastsette økonomiske rammene tilseier. Pasientar vert utskrivne raskt, og det krev ofte god medisinsk kompetanse å vidarebehandle i kommunen. Kommunen har teke mot alle ferdig utskrivne innan fristen med få unntak. På demensavdelinga har det vore store utfordringar, særleg på slutten av året. På ettermiddager og helger er det få på jobb slik at det er vanskeleg å få god nok skjerming av pasientar som treng det. Pasientar med utfordrande og periodevis utagerande åtferd går ut over miljøet på avdelinga, og skaper utrygge tilhøve for både medpasientar og tilsette. Dagavdelinga fungerer fint og er eit godt tilbod til demente og andre eldre som bur heime. Det er aktivitetar inne og ute, turar og tilstellingar. Kjøkkenet leverer mat til FBB, Havnahuset og heimebuande. Dagleg om lag 60 porsjonar, med ulike diettar. Ein i har og dette året hatt fleire frivillige som går turar med brukarane, har aktivitetar i stova m.m., dette er svært positivt. HEIMEBASERT E TENESTER Spesielt ynskjer ein fleire sjukepleiarar. Dette må ein og sjå i samanheng med auka trong for ressursar på rusbehandling i helgane som i dag er sårbare. I 2016 yter heimetenestene ulike hjelpetiltak til omlag 100 brukarar i heimebaserte tenester. Tala har vore nokolunde stabile siste åra, men det aukar med tryggleiksalarmar. Sjukdomsbiletet til brukarane er blitt meir komplisert. Å følgje opp eldre som ofte har mange diagnosar er krevjande, og ein treng god fagkompetanse. 67 brukarar i kommunen har tryggleiksalarmar, derfor må være bemanninga være tilstrekkeleg for å betena alarmane. I helgene er det redusert bemanning i forhold til dei andre dagane, noko som er utfordrande. På Havnahuset bur det mange med komplekse sjukdomsbilde, og aukande hjelpebehov. Det kan være utfordrande i forhold til faglig forsvarlegheit, då ein ikkje har god nok kompetanse/ sjukepleiedekking. I 2016 har ein og hatt fleire dødsfall og her. Leilegheitene er blitt utleigde fortløpande, og ein har siste tida hatt venteliste. I året som har gått har vi følgt opp en del kreftpasientar. Kreftsjukepleiaren kombinerer stillinga som gruppeleiar og kreftsjukepleiar. Kvardagsrehabilitering er integrert i den vanlige drifta. Ein har 2 sjukepleiarar som er ressursar på

127 feltet. Deira oppgåve er å være pådrivarar og følgje opp rehabiliterings arbeidet. LAR tilbod Heimesjukepleien har ansvar for utdeling og tillaging av medisin til dei som er i LAR-behandling. Ein har jobba med utdelingsordning i nye lokale utan å koma i mål. PU AVDELINGA Avdelinga har fortsatt store utfordringar, Det trengst tett oppfølging av brukarane, som krev mykje personell ressursar, og kommunen har fleire brukarar med 2:1 bemanning og 1:1 bemanning, og behov for forsterkingsvakter på toppen av dette. «Medlevar-»/ eller lang- turnus i avdelinga vart etablert for å fa tak i folk. Ein fekk mange søkjarar, men det er utfordrande å drifta og det har vore ein del skifte av folk. For avvikling av pausar/kviletid har ein måtta setja inn forsterkingsvakt deler av dagen. Det viser seg og at lovverket om bruk av tvang, er ressurskrevjande, utarbeiding av vedtak og oppfølging av desse krev at leiar er svært tett på. I dette arbeidet har ein samarbeidd både med Valen sjukehus og Habiliteringstenesta for vaksne funksjonshemma( spesialisthelsetenesta. Det er planlagt to nye omsorgsbustader, bufellesskapet Gartnartunet og eit anna tiltak. Planlagt start i det første tiltaket i januar og det siste seinare utpå våren Kommunen skal ha døgndrift begge stader, og starta arbeidet med å rekruttering tidleg på hausten. Kompetanseløftet 2016 Dette er ei statleg satsing, der kommunane kan søkje midlar for å auka kompetansen i omsorgstenestene. Kommunen fekk midlar som er nytta til delfinansiering av helsefagutdanning for vaksne, vidareutdanning i sårpleie, samt helsesøsterutdanning. Helse- og sosialtenesta hadde 5 lærlingar i nye starta i lære på hausten. Kommunen har godt samarbeid med Fitjar vidaregåande skule, og har hatt elever i praksis gjennom heile året. Dette er et gode for oss, då fleire av desse søkjer sommarjobb og tar ekstravakter. Ein har også sjukepleiestudentar frå høgskulen på Stord. Tilsyn Fylkesmannen hadde tilsyn i PU tenesta, retta mot einskildvedtak om bruk av tvang, kapitel 9 i Helse- og omsorgstenestelova. Det var ingen avvik her. Det vart og halde tilsyn ved FBB, i høve tvungen helsehjelp etter pasient og brukarrettslova kap. 4 A, om samtykkekompetanse, og ein fekk 2 avvik: Pasientjournalane ved demensavdelinga er uoversiktlege og inneheld ikkje alltid relevante og nødvendige opplysningar om tilstanden til pasienten og gjennomføring av tiltak. Rutinar for å vurdere og avgjere om pasientane evnar å samtykke til helsehjelp, er mangelfulle. Det er sett i verk tiltak for å rette avvika. Sjukefråvær Det har vore lågt sjukefråvære i heimetenestene, noko høgare på FBB

128 SKULE OG OPPVEKST Målsetjingar for 2016 jf. budsjettskriv november 2015 Grunnskule Mål for 2016 Oppnådd mål for 2016 Andel elevar med direkte 100 % av elevane har Ja overgang frå grunnskule til vidaregåande opplæring direkte overgang til vidaregåande opplæring Gjennomsnittlige grunnskulepoeng Høgare poengsum enn 39,5 Oppnådd poengsum 40 Andel lærarar med universitets- /høgskuleutdanning og pedagogisk utdanning Vidareutdanning lærarar (Kompetanse for kvalitet) Frikjøp/stipend Nasjonale prøvar i lesing, rekning og engelsk 5. og 8. trinn Nasjonale prøvar i lesing, rekning og engelsk 5. og 8. trinn Barnehage Del av tilsette med barnehagelærarutdanning Del av styrarar og pedagogiske leiarar med godkjent barnehagelærarutdanning Mål at alle lærarane har slik utdanning Mål å ha 5 lærarar på slik vidareutdanning Mål om færre elevar på nivå 1 samanlikna med året før Mål om fleire elevar på nivå 3 samanlikna med året før Mål om høgare andel enn 37 % Mål om å ha 100 % dekning 92,4 % av personalet har slik utdanning. Fitjar kommune innstilte 6 lærarar, men Udir gav berre 4 plass. Her fekk me fleire på nivå 1 Her fekk me færre på nivå 3 Andelen vart 41,2 % Ligg ein stad mellom 95 % % Felles regi av skulekontoret. Norskopplæring for arbeidsinnvandrarar vart gjennomført vår og haust Samla var det 19 deltakarar på dei to kursa. Hausten 2016 starta Fitjar kommune arbeidet med BTI (betre tverrfagleg innsats) Målsettinga er at kommunen skal få på plass eit systemarbeid som sikrar at barn og unge får tidleg og målretta hjelp ved behov. Skulane Det vart tilsett ny skule- og barnehagefagleg rådgjevar frå i 100 % stilling. 40 % av stillinga har vore kopla opp mot flyktningane. Samarbeidet mellom skulekontoret, barnehagane (1 kommunal og 4 private) og dei tre skulane Selevik, Øvrebygda og Rimbareid fungerer fint og det vert gjennomført faste samarbeidsmøter i

129 Barn og unge har gode forutsetningar for eit godt skuletilbod innanfor rammene ein har ved skulane i Fitjar. Det var stort engasjement i høve til budsjettet kring den eventuelle overflyttinga av 7. klassane frå Øvrebygda og Selevik skule hausten Skulane har hatt fokus på førebyggjande arbeid, vurdering for læring og lesedugleik. Det vart hausten 2016 ferdigstilt ein ny plan for matematikk som grunnleggjande dugleik. Denne vert no implementert i skulane. Skulane hadde felles planleggingsdag i august der temaet var helsefremjande leiar og medarbeidarskap. Rimbareid skule har dette året vore med i ungdomsskulesatsinga UIU. Fokus er retta inn mot klasseleiing og heile skulen er med. Våren 2016 vart Fitjar kommune tildelt om lag kr ,- øyremerkt til tidleg innsats på trinn. Ei gruppe lærarar saman med representantar frå PPT laga ein faldar med føringar for dette arbeidet. Med utgangspunkt i den nye kvalitetsplanen for skulane i Fitjar kommune gjennomførte skulekontoret dialogmøte med skulane Selevik, Øvrebygda og Rimbareid. Fokus var retta mot dei nasjonale prøvane og elevundersøkinga. Skulekontoret hadde samtale med elevråda, rektor og personalet. Øvrebygda skule har fått på plass eit flott nytt bibliotek, og foreldre har gjort ein fantastisk dugnadsinnsats. Utviklingsarbeid Arbeidet med grunnleggjande ferdigheiter har blitt styrka gjennom eigen plan for lesing og rekning. Tidleg innsats på trinn er sett i verk ut frå eigen plan for innhaldet ved alle skulane. Både two teachers, UIU og Resphmath gir Rimbareid skule impulsar utanfrå som kjem elevar og tilsette til gode. Gjennom forskningspriosjektet two teachers skal ein undersøkja om auka lærartettleik gjev elevane auka læringsutbyte. Forskningsprsjektet Resphmath er retta inn mot matematikkfaget på ungdomstrinnet. Førebyggjande arbeid Gjennom fleire år har ein arbeidd aktivt og målbevisst for å få på plass gode program for det førebyggjande arbeidet i skulane. Dette har no fått ein tydeleg struktur. Programmet Zippys venner vert brukt på trinn. Det er mitt val vert brukt på trinn og MOT programmet vert brukt på trinn. Vinteren 2016 vart det gjennomført to temakveldar for elevar og foreldre på 7. trinn for alle skulane. Fokuset var retta mot det å vera ung i Fitjar. Barnevakten deltok i høve digital mobbing og politiet hadde rus som tema. Helsetenesta har styrka tilbodet sitt med ei auka helsesøsterstilling på 20 %. IKT i grunnskulen Det vart kjøpt inn nye elev- og lærardatamaskinar. I tillegg vart det kjøpt inn 15 ipad for utprøving ved skulane. Utfordringar i høve pålogging og drift av skulane sine pcar har minka Arbeid med ny IKT plan som vil avdekke framtidige behov er starta opp, og er planlagd ferdig i Elevane sitt fysiske og psykososiale læringsmiljø Elevar og tilsette tek del i dette viktige arbeidet som går føre seg ved hjelp av ulike program. Gjennom dei ulike programma som kommunen har teke i bruk vert det arbeidd målretta. Skulane legg også opp til ulike arrangement og trivselstiltak gjennom heile skuleåret. Elevundersøkinga 2016 viser at me ligg om lag på nasjonalt nivå i høve mobbing/krenkjande åtferd. Det er «nulltoleranse» ved alle skulane i høve til mobbing/krenkjande åtferd. Elevane sitt læringsutbyte Resultata av dei nasjonale prøvane (lesing, engelsk og matematikk) varierer noko. Kommunen ligg litt under medelen på 5. trinnet og 8. trinnet i lesing, engelsk og matematikk. På 9. trinnet ligg elevane over landsnittet både i rekning og lesing

130 Nasjonale prøvar og elevundersøkinga er tema for dialogmøte mellom den enkelte skulen og skulekontoret, for å setja fokus på tiltak til forbetringar. Eksamenskarakterane vart litt under medelen. Talet på grunnskulepoeng viste same tendens som eksamensresultata og blei dette året 40 poeng. 100 % av elevane frå 10. trinnet vart overført frå grunnskulen til vidaregåande opplæring. Kulturskulen arbeider ut i frå sin tenesteomtale der visjonen er: Fitjar kulturskule skal vera ein kulturell ressurs for alle i Fitjar kommune. BARNEHAGANE VAKSENOPPLÆRINGA Opplæringa i norsk og samfunnsfag for flyktningane og andre grupper med rett og plikt til opplæring, går føre seg i kultur og idrettsbygget er det første året med heilårsdrift. Det er tilsett 1,5 lærarstillingar til dette føremålet. Arbeidet er krevande då rammer og rutinar må prøvast ut og implementerast. Læringskurva er bratt. Dette er heilt naturleg når ein etablerar eit heilt nytt tilbod etter eit nytt lov og rammeverk. Det er no 22 studentar som får eit tilbod om opplæring. FITJAR KULTURSKUL E Fitjar kulturskule hadde i årsjubileum. I høve jubileet løyvde politikarane pengar til eit nytt piano. Kulturskulen fekk vist mange av kvalitetane sine i oppsetjinga om Brødrene Løvehjerte og ein flott konsert i kyrkja like før jul. Fitjar skulekorps har også i 2016 markert seg ved fleire høve i form av konsertar, konkurransar og ulike arrangement. Implementering av Norsk kulturskuleråd sin nye rammeplan har vore sentralt i Skulen har ei jamn og god drift og har forholdsvis mange elevplassar. I Fitjar kommune har om lag 30 % av grunnskuleelevane plass i kulturskulen. Dette er om lag i samsvar med nasjonal målsetting på 30 %. Pr hadde kulturskulen 157 elevplassar fordelt på 131 elevar. I tillegg får barnehagane i Fitjar kommune tilbod om «musikkleik» gjennom kulturskulen sitt personale. Den samla kapasiteten ved alle barnehagane i kommunen gjer at Fitjar kommune ved hovudopptaket 2016 innfridde retten til barnehageplass. Dette året har barn fødde i september og oktober fått rett til plass. Fitjar kommune betalte for 5 plassar i nabokommunen i Talet på barn i barnehagane gjekk litt ned samanlikna med året før. Fitjarstølane barnehage har så langt teke imot alle flyktningebarna. I 2017 må ein sjå på andre løysingar slik at flyktningebarna kan fordelast på fleire barnehagar. Dette vil også vera i tråd med ein god integreringstanke. I oktober vart det halde felles foreldremøte saman med tilsette frå alle barnehagane. Personala har vore på kurs og nokre av barnehagane er med i lokalt og regionalt nettverk. Gjennom prosjektet vil barna få kunnskap om korleis dei kan handtera

131 ulike situasjonar i samhandling med andre. Kommunal barnehage arbeider etter prinsippa for ein lærande organisasjon. Dei er med i nettverk og diskuterer vidare utvikling og tiltak gjennom felles møtepunkt i barnehagen. 41,2 % av dei tilsette hadde barnehaglærar utdanning. Økonomi Skule og barnehage (ansvar 2000) hadde eit mindreforbruk på om lag kr ,- i Med eit positivt avvik på 0,8 % viser dette at budsjettet (som er ein prognose) har vore i samsvar med røynda. Det positive avviket skuldast i hovudsak større tilskot (per capita) til vaksenopplæringa. I tillegg vart ein assistentstilling ved i Fitjarstølane avslutta litt tidlegare enn budsjettert. Det vart også mindre kostnadar til drifta av barnehagane grunna lågare barnetal. Ein del småpostar gav også positive utslag. På utgiftssida har transportutgiftene til skuleskyss overstige budsjettet grunna prisstigning og at fleire barn får skyss grunna farleg skuleveg. Arbeidsmiljø HMT Fitjar kommune har gode rutinar for HMT i skulane og kommunal barnehage. Dette året har alle sendt inn risiko og sårbarheitsanalysar for den daglege drifta. Dette har gitt god kunnskap for det vidare arbeidet med å førebyggja uønska hendingar. Gjennom kvalitetslosen har no skulane blitt flinkare til å melda frå om «uønska hendingar». Alle rektorane og barnehagestyrar gjennomfører medarbeidarsamtalar med dei tilsette. I desse samtalane vert det m.a. sett fokus på det psykososiale arbeidsmiljøet. Skulane og barnehagen har eigne møteplassar for dei tilsette med tanke på å skapa eit godt arbeidsmiljø. Sjukefråvær Det har vore lågt sjukefråvær i skular og barnehage dette året. Personalsituasjonen og kompetanseheving Grunnskulen i Fitjar har godt kvalifisert personale. Også i Fitjarstølane barnehage er personalsituasjonen god. Personalet er stabilt med mange års røynsle frå barnehagen. Fitjar kommune har gode ordningar for vidare- og etterutdanning. Dette året har 4 lærarar hatt frikjøp/stipendordning etter statleg / kommunal avtale. Kommunen godkjente 6 søknadar, men Udir tildelte berre 4 plassar. Ein plass mindre enn planlagt. I tillegg har mange tilsette frå skulane og barnehagane vore på ulike kurs og nettverksamlingar i regi av FOS (Forum for oppvekst i Sunnhordland). Andelen av lærarar med universitets/høgskuleutdanning fall til 92,4 %. Andelen menn ute på skulane går ned og er urovekkjande lågt. Ved tilsetjingar der kandidatane ellers står likt vert menn prioriterte. Dette er ei viktig prioritering for å skapa gode arbeidsmiljø

132 KULTUR K ULTURKONTOR 2016 har vore eit aktivt år. Den planlagte kystpilgrimsruta mellom Fitjar og Bømlo som del av Kystpilgrimsleia var på plass til sommarsesongen Kulturkontoret tok initiativ til å starte internasjonal kulturklubb på Fitjar, som fekk navnet Fitjarklubben. Klubben har hatt fleire eigne arrangement og har bidrege med vakthald i Galleri Losjen, noko som har gjeve god språktrening. Ein har hatt mange ulike arrangement, både eigne og saman med andre. UKM for Stord, Tysnes, Bømlo, Kvinnherad og Fitjar gjekk som vanleg av stabelen i februar i Stord kulturhus. 2 av deltakarane frå Fitjar gjekk vidare til fylkesmønstringa i Bergen i april. maleri, (Sigurd Søreide), Grafisk trykk/maleri, (Arta Mihnicova), foto (Roald Sundal). Lokalet har i tillegg vorte brukt til møter og samlingar for lag og organisasjonar. Tradisjonen tru vart det open dag på Årskog museum i september der lag og organisasjonar stilte villjug opp. Internasjonal helg med innbyggjartreff gjekk av stabelen i februar, med servering av smaksprøvar på Larsenbygget og innbyggarfest på FKIB. Den årvisse sogekvelden vart arrangert i november, med Frode Iversen som foredragshaldar og diktlesing/gitarspel av Marit Digernes og Bård Inge Bøe. Galleri Losjen: Det var full aktivitet i Galleri Losjen i året som gjekk. Det vart arrangert 9 utstillingar i 2016: Impossible patterns, silketrykk (Anna Bjørkman), Halsnøy Kloster tur-retur, fotoutstilling (Shl museum), maleri,( Kristoffer Årskog), Viva Basket, (Shl museum), Oslo S, fotoutstilling (Adrian Digernes Særsten) maleri ( Liv Sonja Flolid), Kulturmidlar: Det vart i 2016 delt ut kr ,- i kulturmidlar til lag og organisasjonar (kr i 2015.). Fitjarfestivalen fekk tildelt kr ,- i tilskot i eigen sak i formannskapet. Festivalen vart gjennomført som planlagt og er framleis eit flott og populært arrangement. Kulturprisen: Fitjar sokneråd si temagruppe fekk kulturprisen for Den kulturelle spaserstokken: Det vart løyvd kr ,- til Den kulturelle spaserstokken frå Hordaland fylkeskommune, som vart nytta til 4 arrangement i regi av Fitjar folkebibliotek og Fitjar seniorsenter

133 Spelemidlar: Hordaland fylkeskommune tildelte spelemidlar til Rimbareid skule Aktivitetsflate 1, kr ,- og Tursti ved strandpromenade kr ,-. Avslag på spelemidlar grunna manglane midlar: Rimbareid skule aktivitetsflate II, Rimbareid skule aktivitetsflate III og Tursti Sælevik/Svartasmoget. Desse søknadane vert fornya i FKIB: Det har vore stor aktivitet i Fitjar kultur- og idrettsbygg i Ein kan nemne juletrefest, Vassendgutane konsert, Osternes Mannskor, DNB Cup, Internasjonal helg, russerevy, karatestevne skulekorpskonsert/musikklagskonsert, marknad, 17 mai indremisjonstevne revyfestival jubileumsfest november Brødrene Løvehjerte, Tenorane konsert, samt ei rekkje mindre arrangement, bryllaup, selskap, mm. Personale kulturkontor og bibliotek Kultursjefstillinga er 60% kombinert med 40% informasjon. Biblioteksjef jobba i 85% stilling. Pr. august 2016 inngjekk biblioteket eit samarbeid med Fitjar vidaregåande skule og skulebibliotekaren har 6 timar arbeidstid på folkebiblioteket. Våren og hausten 2016 har biblioteket saman med kulturkontoret hatt to personar i arbeidspraksis. BIBLIOTEK Mål og måloppnåing for 2016 Fitjar folkebibliotek er vald ut til å vere eit av Hordaland fylkesbibliotek sine modellbibliotek for I samband med prosjektet «8 bibliotek 8 turnear», støtta av Nasjonalbiblioteket, vil Fitjar folkebibliotek og biblioteka i Sunnhordland opparbeide seg kompetanse med å arrangere og planlegge forfattarturnear. Eit mål for 2016 er å oppretta ny nettside for biblioteket. Året som gjekk Samla tal på utlån i 2016 var Biblioteket har ei auke i aktive unge lånarar. 288 av dei aktive lånarane i 2016 var barn mellom 0-18 år, mot 276 i Biblioteket har hatt besøk av klassar som har lånt bøker. Det er vorte laga bokkassar tilpassa klassesteg og ein har besøkt klassar for å anbefale bøker. Ein har hatt mange arrangement for for dei ulike klassestega. Ein har arrangert forteljaarstund for dei ulike barnahagane. Fitjar vidaregåande skule) hadde besøk av Emil Erstad i samtale med Svein Olav Langåker kring boka «Farvel, Syria». Biblioteket hatt 2 arrangement gjennom den kulturelle spaserstokken. Det har i 2016 vore to lesekampanjar. I år var 180 barn i Fitjar delteke på sommarles. Biblioteket har arrangert Koftekveld i

134 samarbeid med Fitjar Husflidlag i januar. Foredrag med Audun Myskja i april, Åkleutstilling med åkle av Berta Liarbø og Hilma Lønning. I november feira kultursalen og biblioteket 10 års jubileum, med søndagsope bibliotek og forteljestund og konsert. Biblioteket var og med på arrangementet Inter. Målsettingar for 2017 Meirope bibliotek ferdigstillast, ny innreiing av biblioteket, utvikling av samarbeidet med Fitjar vidaregåande skule og nytt tilbod retta mot barnehagar. PLAN OG UTVIKLING Generelt Generelt har det vore eit lågare nivå på aktiviteten og nedgang i talet på saker. Noko skuldast nedgang i oljerelatert verksemd, noko nedgang generelt på Vestlandet. Det er og sannsynleg at noko av den reduserte aktiviteten skuldast nye byggjereglar frå 1. juli 2015, der mange mindre tiltak vart fritekne for søknadsplikt, viss tiltaket elles var i samsvar med plan. Økonomisk gjekk avdelinga i minus. Dette har årsak i mindre inntekter grunna den reduserte aktiviteten, og at det vart kjøpt meir tenester frå Stord kommune enn det som var planlagt. Arbeid med adressering gir heller ikkje gebyr. Sjå elles kommentar under økonomi og driftsresultat.saksmengd Byggjesaker m.m. Avdelinga handsama administrativt 108 saker. Samanlikning med 2015 er ikkje relevant då ansvarsrettar er utgått som sjølvstendige saker. Politisk vart det handsama 60 saker, ein nedgang frå 118 i Av desse var det 12 klagesaker og vedtak for 6 reguleringsplanar. Det vart handsama 12 søknader om dispensasjon, mot 16 i Vidare vart det handsama 2 søknader vedkomande seksjonering/reseksjonering, og 16 saker vedkomande frådeling, mot 32 i Det vart gjeve byggjeløyve for eit næringsbygg, i Port Steingard (Kråko). Sakshandsaming av byggjesaker vart «fullelektronisert» i

135 Kommunen har etter hamne- og farvasslova mynde til å handsama saker som ikkje vedrører hovudleiene i kommunen, og handsama 7 saker etter lova, mot 14 i 2014 Reguleringsplanar I 2016 vart det stadfesta 4(4) nye reguleringsplanar, og gjort mindre omfattande endringar i 2 planar: Gartneritunet FV 545 Vegkryss sentrum Midtfjellet. Avløypet. Mindre omfattande endring Sjøtroll Kvedno Port Steingard Ved årsskiftet 2016/7 er det i arbeid ein ny reguleringsplan; Hegraneset. Kart og oppmåling Avdelinga hadde ikkje fast tilsett oppmålingsingeniør. Dette har gjeve utfordringar i høve til kart- og vedlikehald av kartbasar. Markarbeid, tildeling av gards- og bruksnummer og administrasjon av matrikulering vert utført av eksternt firma, i samarbeid med Austevoll. Ein har halde fram med det uformelle samarbeidet med Stord kommune vedkomande det kart-tekniske, og kjøpte mellom anna fylgjande tenester: Alle reguleringsplanar er lagt inn i kommunekart.com. Dette vart gjort med økonomisk støtte frå Kartverket. I tillegg vart det og kjøpt ymse karttenester etter separate avtalar. SFLMK kjøpte dessutan AR-5 kart. Det vart handsama 40 oppmålingar, mot 76 i I samarbeid med nabokommunar, e- verk, statens vegvesen og fylkeskommunen vart det gjennomført flyfotografering for ny kartlegging i kommunane i Sunnhordland. Adressering Kommunen har vidareført arbeid med tildeling av adressar og matrikulering av desse i 2016, men arbeidet er framleis ikkje fullført. Ein handsama 292 adresseringar. Pr var 61 % av vegadresser tildelt. Kartverket har framleis merknader til nokre veg- og øynamn, og har reist namnesak for fleire namn. Kommunen gav uttale til namnesakene i februar Etter initiativ frå mellom anna Samarbeidet frå Sunnhordland, sende Kulturdepartementet sommaren 2016 på høyring eit nytt forslag til forskrift om stadnamn, som opnar for større lokal fridom. Fitjar kommune gav positiv fråsegn og ein vonar at dette vil letta arbeidet framover. Overordna planarbeid Kommunane i Sunnhordland arbeider framleis med den interkommunale strandsoneplanen for Sunnhordland, og Fitjar kommune arbeidar i tillegg med «Øyaplanen». Den interkommunale planen er styrande for arbeidet med «Øyaplanen», og er vesentleg forseinka på grunn av fleire motsegner frå fylkesmannen. Det har ikkje vore framdrift i denne planen i 2016, noko som medfører tilsvarande forseinking for Øyaplanen. Kommunen oppheva difor byggje- og delingsforbodet i Øyane frå 1. juli Ein vonar at den interkommunale planen vert fullført i Kommunen har delteke i arbeid med Regional kystsoneplan for Sunnhordland(inkludert sjødelen av Vindafjord) og Ytre Hardanger(Kvam og Jondal), i regi av fylkeskommunen. Den ferdige planen vil kunna ha stor tyding for Fitjar, og er venta ferdig i oktober Personalsituasjonen ved avdelinga Ved førre

136 årsskifte var det 2,4 tilsette ved avdelinga. Frå fekk avdelinga ein ny medarbeidar i 100 %, og hadde 5 tilsette pr ; 2 personar i 100% stilling, 1 person i 60 % stilling, 1 person i 70 % og 1 person i 10 %, samla 3,4 stillingar, som utførte ca 3 årsverk. Avdeling for Plan og utvikling er samlokalisert med Kundetorget, og 3 tilsette har arbeidsoppgåver for begge avdelingane. Dette bidreg til effektiv nytting av ressursane. Tilsette på avdelingar har delteke i fleire ulike kurs. Regulativ Basissatsen M i gebyrregulativet er ikkje endra etter 1. januar Prisstrukturen for reguleringsplanar vart omlagt frå 1. januar 2017, og presisert kva gjeld gruppa «mindre endring». Dette førte ikkje til at totalprisane vart auka, og for nokre mindre planar vart prisane redusert. Elles vart det gjort ein del justeringar og tekstlege føringar i det øvrige regulativet

137 STORD-FITJAR LANDSBRUKS- OG MILJØKONTOR Stord Fitjar landbruks- og miljøkontor har hatt ein stabil personalsituasjon gjennom Kontoret har fem tilsette fordelt på 4,2 årsverk. Prosjektleiarfunksjonen for Vassområde Sunnhordland og andre prosjekt vert utførte innanfor denne ramma. Rådmannen i Stord gjorde hausten 2016 framlegg om å sei opp avtalen med Fitjar kommune om eit sams landbruks- og miljøkontor for å spara kostnader, men eit samla kommunestyre avgjorde i desember at samarbeidet skal halda fram. Kontoret leverte også dette året skogkompetanse til Austevoll. Frå mai overtok ein sekretariatfunksjonen for viltforvaltinga, og frå oktober oppgåver innan tradisjonell landbruksforvalting. Det er intensjonen å inngå ein nærare avtale om samarbeid med Austevoll kommune i Landbruket i Fitjar er i utvikling. Det er oppført nybygg for sauehald i 2016, og to mjølkeprodusentar har fått godkjent planar om nye driftsbygningar og utviding av produksjonskapasiteten. I tillegg er det gjeve nydyrkingsløyve for 49 dekar i Midtfjellet. Eigedommen tilhøyrer Fitjar fjellsameige, og eit fôrdyrkingslag vil stå for drifta av arealet. Tiltaka viser at det er vilje til satsing innan tradisjonelt jordbruk, og at næringa framleis vil vera viktig for verdiskapinga i kommunen. Arbeidet med revisjon av landbruksplanen for Stord og Fitjar kom godt i gang i meldingsåret, og planen vil vera klar for politisk handsaming våren Det vart utbetalt kr i produksjonstilskot i jordbruket, fordelt på totalt 68 søknader. Seks av søknadene kjem frå samdrifter. Det er ein svak tendens til reduksjon i tal bønder med mjølkeproduksjon, medan

138 tal føretak med sau er stabilt. Disponibel mjølkekvote for Fitjar er liter, fordelt på 16 føretak. Sauehaldet og kjøtproduksjon på storfe held seg oppe. Dette er særs viktig for å halda kulturlandskapet aktivt og levande I 2016 fekk Fitjar kommune tildelt kr i SMIL-midlar (Særskilte Miljøtilskot i Landbruket) frå Fylkesmannen i Hordaland. Medrekna ubrukte midlar frå året før vart det løyvd kr til 9 føretak. Løyvingane vart gjort i samsvar med forskrift for SMIL tilskot og felles strategiplan for Fitjar og Stord. Strategiplanen vart rullert i I 2016 har me registrert hogst av om lag 3700 m3 tømmer. Aktiviteten i skogen er aukande og me registrerer behov for rådgjeving i samband med hogst av hogstmogen skog. Det vart tildelt 197 fellingsløyve på hjort i 2016 og felt 168, som gir ein fellingsprosent på 85. Det vart registrert 13 påkøyrslar i Av dei vart 8 dyr drepne på vegen eller etter ettersøk. Fitjar kommune har god beredskap og rutinar for ettersøk og avliving av skadd hjortevilt. Gjennom ordninga Regionalt miljøprogram i Hordaland (RMP) vart det i februar 2017 utbetalt kr med grunnlag søknadar frå 18 føretak i To beitelag fekk kr i driftstilskot. I 2016 vart prosjektet «Fjerning av sitkagran i Fitjarøyane» vidareført med økonomisk støtte frå Miljødirektoratet. Dette er eit langsiktig prosjekt som er tenkt vidareført så lenge behovet er der og miljødirektoratet støtter Fitjar kommune sitt arbeid med å ta vare på den utvalde naturtypen kystlynghei. Det vart utbetalt kr til uttak og fjerning i Fitjar kommune er vertskommune for Vassområde Sunnhordland, og SFLMK har hatt koordinatorrolla i 25 % stilling i Arbeidet har bestått i å bidra til at ansvarleg sektormynde følgjer opp «Regional plan for Vassregion Hordaland » og «Tiltaksprogram for Vassregion Hordaland ». Formidling av informasjon og nyhende frå landbruks- og miljøkontoert gjennom nettportal og e-post heldt fram i Det vart også sendt ut eit informasjonsskriv. Veterinærvakttenesta i Stord vaktområde omfattar kommunane Stord, Fitjar, Bømlo og Austevoll. Kommunane har også i 2016 ytt tilskot for å sikra ei forsvarleg veterinærteneste og ei god vaktordning

139 TEKNISKE TENESTER D R I F T O G V E D L I K E H A L D, B Y G G O G A N L E G G Mål og måloppnåing for 2016 Langsiktig mål innan området var å ta att etterslepet på vedlikehaldssida. Særleg galdt det bygningsmasse. Ein meiner dette målet er delvis oppnådd. Prosjekt Helsesenter med 3 leiligheter vart ferdigstilt i Prosjektet vart gjennomført innen tidshorisont og økonomiske rammene som var sett. Grunnarbeida for Gartnertunet, eit bufellesskapet for unge menn, vart starta opp på sommaren, og anlegget er venta ferdigstilt mars Tunet inneheld 5 bueiningar og 1 base. Kommunen starta arbeid med bygging med nytt legesenter ved FBB i november. Senteret er planlagt ferdigstilt i mars Kommunen har hatt eit større VAprosjekt i Øvrabygdo på anbod hausten Arbeid på anlegget vert starta opp januar Drift 2016 har vore eit hektisk år for drift- og vedlikehaldspersonalet. Det er kome til nokre nye bygningar og bustader, med nye driftssystem som skal leggast til rette og haldast ved like. I tillegg har ein hatt utfordring m.o.t. kapasitet på personalsida. Personalressursane vart auka opp i budsjett for 2017 med 0.6 stilling innan vedlikehald. Innan reinhald er det knappe rammer, spesielt gjeld dette ved Rimbareid skule. Innan vegvedlikehald har ein utført nokre tiltak på Gamle Vestbøstadvegen. Anlegga vil bli asfaltert i Vegvedlikehald er elles gjennomført etter plan. Planlagt arbeid på VA i Øvrabygdo i 2017 vil og gje noko utbetring av vegen i området, og det blir lagt til rette for fotgjengarfelt. Fitjar Kraftlag har hatt ansvar for vedlikehald av gatebelysninga. Vintervedlikehaldet vert utført av innleigde entreprenørar. Vedlikehald av grøntanlegga i sentrum er ivareteke med eigne ressursar. Driftsavtalen med Fitjar Idrettslag på grasbanen og kunstgrasbanen er vidareført. Personale Avdelinga har i 2016 hatt 9,7 årsverk. Dette inkluderer 2.8 årsverk på vaktmestertenester, 1 årsverk på park og veg, 0,4 på permisjon, samt 5.5 årsverk på reinhaldstenester. VA AVDELING Mål og måloppnåing for 2016 Målet for avdelinga er å sikra trygg vassforsyning til kommunen, god kvalitet på drikkevatn, og så lite driftsavbrot på vann og avløp som mogleg. Ein meiner ein i stor grad har oppnådd målsetjingane. Prosjekt Arbeidet med ROS-analyse for vassforsyninga starta opp i 2016, som mellom anna vil danne grunnlag for Hovudplan for vassforsyning, og revisjon av beredskapsplan. Drift I 2016 vart m³ vatn reinsa og levert ut på nett. Dette er ein sterk auke i høve til tidlegare, då det i 2015 vart levert m³. I 2013 og 2014 vart det produsert om lag lik mengde som i Auken kan tyde på fleire lekkasjar på leidningsnettet, og dette vil bli fylgt

140 opp med systematisk arbeid med lekkasjesøk og utbetring. Ein har ikkje hatt større leidningsbrot på vatn i 2016.Grunna kapasitetsproblem vart ikkje arbeid med plan for vassforsyning sett i gong. Analyseresultata syner god kvalitet på drikkevatnet i Fitjar. Det har ikkje vore større driftsforstyrringar på avløpsanlegga Personale Personalet har i 2016 vore på 1 årsverk fram til oktober, pga permisjon, og 2 årsverk frå oktober til desember, samt 0,2 årsverk på reinhald heile året. B R A N N O G F E I A R V E S E N Ein meiner ein i stor grad har oppnådd målsetjingane, men t.d. kompetanseutvikling må vere ein kontinuerleg prosess. Det vart innført ny førebyggjande forskrift i 2016, ein har utfordringar her for å stetta arbeidsmetodar og risikovurderingar som denne legg opp til. Prosjekt Beredskapsbåten Kari II vart tatt i bruk i Investeringa er eit samarbeidsprosjekt med Friluftsrådet Vest, og er eit solid verktøy i beredskapen for Fitjar-øyane. Båten har overbygg med plass til 5 personar, og er godt utstyrt. Arbeidet med Ros-analyse for brannvesenet vart sluttført i Konklusjonane viste behov for meir tid til førebyggande arbeid, og behov for meir tankbilkapasitet. Mål og måloppnåing for 2016 Målsetjinga for beredskap har vore å vedlikehalde, og auka kompetansen blant mannskap. Ein har òg lagt vekt på å auka kompetansen blant mannskap gjennom eigne øvingar og eksterne kurs. Ein har hatt tilsyn med at mannskapa har rett verktøy og utstyr til å utføre dei oppgåvene det er forventa at dei skal løyse. Målsetjinga for førebyggjande tiltak har vore å utføre tilsyn på bustader, og særskilte brannobjekt i samsvar med intervall i regelverk. Ein har òg vidareført tradisjonen med open brannstasjon, med fokus på førebyggjande arbeid. Drift Utviklingstrekk innan brannvern-arbeidet dei seinare åra syner eit breiare spekter av oppgåver som det er forventa at brannvesenet skal handtere. Det kommunale brannvernet har gått frå å vere eit reint brannvern, til å bli ei kommunal redningsteneste. Ein har no arbeidsoppgåver både innan akuttførstehjelp og brannvern. Dette gjeld både førebyggjande tiltak og beredskap, olje/kjemikalievern, og bistand ved trafikkulykker, restverdiredning, overflateredning mv. Med dette som bakgrunn vedtok kommunestyret å endra namnet til Fitjar brann og redning. Loggførte hendingar syner at brannvernet vart kalla ut på fylgjande oppdrag i 2016:

141 Medisinsk assistanse 16 Unødig alarm 1 Anna assistanse 3 Gras/kratt/skogbrann 3 Byningsbrann 2 Dyreoppdrag 1 Akutt forureining 2 Anna brann 4 Naturhendingar 1 Trafikkulykke 3 Avtalen tilseier at det vert utført feiing etter behov, med normal frekvens anna kvart år. Eit meir omfattande tilsyn vert utførd kvart fjerde år. Tilsyn på særskilde brannobjekt i kommunen ligg òg i avtalen. Det har vore lovbestemt tilsyn på 13 (alle) av våre særskilde brannobjekt. Enkelte bygningseigarar må ha ei tettare oppfylging for at drift og bygningsmasse skal tilfredstille gjeldande regelverk på området. Totalt 36 utrykkingar, mot 28 i 2015 og 34 i 2014 Det eit høgt og aukande tal utrykningar innan medisinsk assistanse; i stor grad akuttmedisinsk bistand ved mistanke om hjartestans, eller andre akutte oppdrag. Unødige utrykkingar som var registrert med 11 i 2015, var nede i 1 i Desse utrykkingane gjeld i hovudsak utrykkingar til automatiske brannmeldingar. Det har også i 2016 vore arrangert open dag på brannstasjonen på hausten. Personale Fitjar brannvesen har i 2016 bestått av 15 mannskap. Av desse er 7 godkjent som røykdykkarar, 10 av desse har sertifikat kl. 2, og er godkjende som sjåførar på utrykkingskjøretøy. Første kvinne i brannvesenet byrja hausten Ein ser at det kan bli problematisk å rekruttere det mannskapet ein ynskjer i tida frametter. Fitjar kommune har avtale med Stord kommune om tilsyn og feiing. Avtalen er i samsvar med dagens føresegner. Mannskapa i brannvesenet deltok i 2016 på to dagars kurs i førstehjelp i regi av stiftinga Norsk luftambulanse

142 FITJAR KOMMUNE ÅRSREKNESKAP 2016 Innhald: 1A REKNESKAPSSKJEMA 1A DRIFT 1B REKNESKAPSSKJEMA 1B DRIFT 2A REKNESKAPSSKJEMA 2A INVESTERING 2B REKNESKAPSSKJEMA 2B INVESTERING HO-dr KOSTRA - ØKONOMISK OVERSIKT DRIFT HO-inv KOSTRA - ØKONOMISK OVERSIKT INVESTERING HO-bal KOSTRA - OVERSIKT BALANSE Note 1a ENDRING ARBEIDSKAPITAL Note 1b KOSTRA - ANSKAFFELSE OG BRUK Note 2a PENSJONSFORPLIKTELSER KLP Note 2b PENSJONSFORPLIKTELSER SPK Note 3 KOMMUNENS GARANTIANSVAR Note 4 AKSJAR OG ANDELER I VARIG EIGE Note 5 LIKVIDITETSRESERVE OG RESULTAT Note 6 KOMMUNENS FONDSMIDLAR Note 7 KAPITALKONTO OPPSTILLING Note 8a SJØLVKOSTOPPSETT VATN Note 8b SJØLVKOSTOPPSETT KLOAKK Note 8c SJØLVKOSTOPPSETT BRANNSYN Note 8b SJØLVKOSTOPPSETT PLAN OG BYGGESAK Note 8b SJØLVKOSTOPPSETT OPPMÅLING Note 9 ANLEGGSMIDLAR Note 10 LANGSIKTIG LÅNEGJELD Note 11 REKNESKAPSPRINSIPP 142

143 FITJAR KOMMUNE 2016 REKNESKAPSSKJEMA 1A Konto Konto navn Rekneskap 2016 Revidert budsjett 2016 Opphavleg budsjett 2016 Rekneskap Skatt inntekt og eige LN01 Skatt på inntekt og formue Rammetilskot Inntektsutjamning LN02 Ordinært rammetilskot Eigedomsskatt verk og bruk Eigedomsskatt anna fast eigedom LN03 Skatt på eigedom Andre direkte eller indirekte skattar LN04 Andre direkte eller indirekte skattar Overføring frå staten LN05 Andre generelle statstilskot LN06 Sum frie disponible inntekter Renter bankinnskot m.m Aksjeutbytte (inkl.) Gevinst finansielle instrument LN07 Renteinntekter og utbytte 4) Renteutgifter lån m.m Tap finansielle instrument LN08 Renteutgifter, provisjoner og andre finansutgif Låneavdrag LN09 Avdrag på lån LN10 Netto finansinntekter/-utgifter Dekn.tidl.års reknesk.m.meirforbruk LN11 Til dekning av tidligere års regnskapsmessige m Avs.til disposisjonsfond LN12 Til ubundne avsetninger Avs. bundne driftsfond LN13 Til bundne avsetninger 5) Bruk av tidl.års mindreforbruk LN14 Bruk av tidl.års mindreforbruk Bruk av disposisjonsfond LN15 Bruk av ubundne avsetninger Bruk bundne driftsfond LN16 Bruk av bundne avsetninger 5) LN17 Netto avsetninger Overført til investeringsrekneskapen LN18 Overført til investeringsrekneskapen LN19 Til fordeling drift LN20 Fordelt frå drift (skjema 1B) Rekneskapsmessig mindreforbruk Rekneskapsmessig meirforbruk LN21 Rekneskapsmessig meir/mindreforbruk Side 2 143

144 FITJAR KOMMUNE 2016 REKNESKAPSSKJEMA 1B - FORDELING DRIFT Netto Revidert Opph. Netto Ansvar Ansvar (T) Teneste Teneste (T) Rekn. 16 budsj 16 budsjett 16 Rekn Formannskap 1000 Folkevalde,politisk komitè/utval Formannskap 1001 Stortings, fylke- og kommuneval Formannskap 1002 Stønad politiske parti Formannskap 1003 Barne- og ungdomsråd Formannskap 1004 Ordførar/varaordførar Formannskap 1100 Revisjon og kontrollutval Formannskap 3250 Tilrettel./bistand næringslivet Formannskap 3255 Reiselivsnæring Formannskap Administrasjon 1200 Administrasjon Administrasjon 1201 Strategisk leiing Administrasjon 1204 Innkjøp Administrasjon 1205 Økonomiteneste Administrasjon 1207 Drift felles IT-system Administrasjon 1700 Berekna premieavvik Administrasjon 3030 Kart- og oppmåling Administrasjon 3150 Utbyggingsområde bustader Administrasjon 3290 Landbruksnæring Administrasjon 3900 Kyrkjeleg administrasjon Administrasjon 3920 Trudomssamfunn Administrasjon 3930 Kyrkjegardar, drift og vedlikehald Administrasjon Skule- og oppvekstadmin1200 Administrasjon Skule- og oppvekstadmin2010 Førskule (basis/barnehage) Skule- og oppvekstadmin2011 Private barnehagar-basistilbod Skule- og oppvekstadmin2012 Skjønsmidlar barnehage Skule- og oppvekstadmin2020 Grunnskule Skule- og oppvekstadmin2021 PPT-teneste grunnskule Skule- og oppvekstadmin2022 Administrasjon grunnskule Skule- og oppvekstadmin2130 Vaksenopplæring Skule- og oppvekstadmin2131 Vaksenopplæring innvandrarar Skule- og oppvekstadmin2220 Skulelokale og skyss Skule- og oppvekstadmin3830 Musikk- og kulturskule Skule- og oppvekstadministras Rimbareid skule 2020 Grunnskule Rimbareid skule 2022 Administrasjon grunnskule Rimbareid skule 2023 Morsmålsundervisning Rimbareid skule 2150 Skulefritidsordning Rimbareid skule 2151 SFO - funksjonshemma Rimbareid skule Øvrebygda skule 2020 Grunnskule Øvrebygda skule 2150 Skulefritidsordning Øvrebygda skule Sælevik skule 2020 Grunnskule Sælevik skule 2150 Skulefritidsordning Sælevik skule Fitjarstølane barnehage 2010 Førskule (basis/barnehage) Fitjarstølane barnehage 2110 Styrka tilbod førskulebarn Fitjarstølane barnehage * Skule/ oppvekst Plan, byggesak og oppmå1200 Administrasjon Plan, byggesak og oppmå3010 Plansakshandsaming Plan, byggesak og oppmå3020 Bygge-, delings- og seksj.saker Plan, byggesak og oppmå3030 Kart- og oppmåling Plan, byggesak og oppmåling Drift- og vedlikehald, byg1300 Administrasjonslokale Drift- og vedlikehald, byg2210 Førskulelokale Drift- og vedlikehald, byg2220 Skulelokale Drift- og vedlikehald, byg2610 Institusjonslokaler Drift- og vedlikehald, byg2650 Kommunalt disponerte bustader Drift- og vedlikehald, byg2652 Husvære - eigne Drift- og vedlikehald, byg2654 Utleige areal/grunn Drift- og vedlikehald, byg2656 LAR-senter Drift- og vedlikehald, byg2657 Bustadar flyktning Drift- og vedlikehald, byg2658 Rusbustadar Drift- og vedlikehald, byg2659 Andre utleigebustadar Drift- og vedlikehald, byg3302 Årskog kai Drift- og vedlikehald, byg3320 Kommunale vegar Drift- og vedlikehald, byg3324 Veglys Drift- og vedlikehald, byg3350 Rekreasjon i tettstad Drift- og vedlikehald, byg3800 Idrett, hallar/anlegg-drift./vedlikehald Drift- og vedlikehald, bygg og a VAR-avdeling 1800 Fellesutgifter (AFP-utg.) VAR-avdeling 3400 Produksjon av vatn VAR-avdeling 3500 Renseanlegg og utløp VAR-avdeling 3540 Tøming slamavskiljarar VAR-avdeling 3550 Innsamling avfall (SIM) VAR-avdeling Landbruk-/miljøavdeling 3258 Skogreising Landbruk-/miljøavdeling 3290 Landbruksnæring Landbruk-/miljøavdeling 3600 Natur - og friluftsliv Side 3 144

145 FITJAR KOMMUNE 2016 REKNESKAPSSKJEMA 1B - FORDELING DRIFT Netto Revidert Opph. Netto Ansvar Ansvar (T) Teneste Teneste (T) Rekn. 16 budsj 16 budsjett 16 Rekn Landbruk-/miljøavdeling 3603 Viltfond Landbruk-/miljøavdeling 3290 Landbruksnæring - prosjekt Landbruk-/miljøavdeling Brann og feiarvesen 3380 Førebygging brann,andre ulukker,feiing Brann og feiarvesen 3390 Beredskap mot brann og ulukker Brann og feiarvesen 3391 Oljevern, forurensning Brann og feiarvesen * Plan og miljøavd Helse- og sosialavdeling 1200 Administrasjon Helse- og sosialavdeling 2320 Førebyggj.skule- og helsest.teneste Helse- og sosialavdeling 2321 Jordmorteneste Helse- og sosialavdeling 2322 Helsestasjon for ungdom Helse- og sosialavdeling 2323 Vaksinasjon Helse- og sosialavdeling 2333 Krisesenter Helse- og sosialavdeling 2334 Miljøretta helsevern Helse- og sosialavdeling 2337 Bevilgning og skjenkekontroll Helse- og sosialavdeling 2338 Folkehelse Helse- og sosialavdeling 2340 Aktivisering eldre og funksjonshemma Helse- og sosialavdeling 2347 Støttekontaktar Helse- og sosialavdeling 2410 Diagnose,behandling,rehabilitering Helse- og sosialavdeling 2411 Legevakt Helse- og sosialavdeling 2416 Legeteneste Helse- og sosialavdeling 2417 Fysio/ergoterapiteneste Helse- og sosialavdeling 2420 Sosial rådgjeving og rettleiing Helse- og sosialavdeling 2422 Flyktningeteneste Helse- og sosialavdeling 2430 Tilbod person med rusproblem Helse- og sosialavdeling 2440 Barnevernteneste Helse- og sosialavdeling 2510 Barneverntiltak i familien Helse- og sosialavdeling 2520 Barneverntiltak utafor familien Helse- og sosialavdeling 2523 Fosterheim Helse- og sosialavdeling 2530 Pleie, omsorg, hjelp i institusjon Helse- og sosialavdeling 2540 Pleie, omsorg, hjelp i heimen Helse- og sosialavdeling 2550 Medfinansiering somatiske tenester Helse- og sosialavdeling 2750 Introduksjonsordninga Helse- og sosialavdeling 2760 Kvalifiseringsprogrammet Helse- og sosialavdeling 2810 Økonomisk sosialhjelp Helse- og sosialavdeling Institusjonstenester 2342 Dagsenter for demente Institusjonstenester 2530 Pleie,omsorg,hjelp i institusjon Institusjonstenester 2540 Pleie, omsorg, hjelp i heimen Institusjonstenester 2541 Bufelleskap Institusjonstenester Omsorgstenester sone I 2340 Aktivisering eldre og funksjonshemma Omsorgstenester sone I 2531 Avlastningsopphald i institusjon Omsorgstenester sone I 2540 Pleie, omsorg, hjelp i heimen Omsorgstenester sone I 2543 Anna hjelp i heimen Omsorgstenester sone I 2544 Brukarstyrt personleg assistent Omsorgstenester sone I 2545 Psykiatritenester Omsorgstenester sone I * Helse, sosial og omsorg Kultur 2310 Aktivitetsttilbod barn/unge Kultur 2340 Aktivisering eldre og funksjonshemma Kultur 3650 Kulturminnevern Kultur 3700 Bibliotek Kultur 3750 Museer og off.samling Kultur 3800 Idrett, hallar/anlegg-drift./vedlikehald Kultur 3850 Andre kulturaktivitetar Kultur 3852 Bygdebøker, kulturvern Kultur 3860 Kommunale kulturbygg Kultur Økonomisk forvaltning 1205 Økonomiteneste Økonomisk forvaltning 8001 Eigedomsskatt Økonomisk forvaltning 8400 Ramme og statstilskot Økonomisk forvaltning 8500 Generelt tilskot flyktning Økonomisk forvaltning 8600 Avskrivningar og renter Økonomisk forvaltning 8700 Renter, utbyte og lån Økonomisk forvaltning Sum alle avdelingar, fordelt Side 4 145

146 FITJAR KOMMUNE 2016 REKNESKAPSSKJEMA 2A Tekst Rekneskap 2016 Revidert budsjett 2016 Opphavl. budsjett 2016 Rekneskap 2015 Investeringar i anleggsmiddel, byggelånsrenter Utlån og forskotteringar, aksjekjøp Avdrag på lån Dekking tidlegare års udekka inv. 530 Avsetjingar Årets finansieringsbehov Finansiert slik: Bruk av lånemidlar Inntekter frå sal av anleggsmidlar Mottatte avdrag på utlån, aksjesal Refusjonar Andre inntekter Sum ekstern finansiering Overført frå driftsrekneskapen Bruk av avsetjingar Udekka investering 980 Sum finansiering Udisponert ] Side 5 146

147 FITJAR KOMMUNE 2016 REKNESKAPSSKJEMA 2B Administrasjon Prosj.nr. Kommunal kostnad Ramme Status IKT adm. og felles Årleg Eigenkapitalinnskot KLP Årleg Oppgradering Agresso Pågår Trådlaust nett FBB Pågår Sum oppvekst Skule og oppvekst IKT skule Årleg Inventar skule Årleg Sum oppvekst Pleie og omsorg Møblar og utstyr FBB Fullført Sum helse og omsorg Utbygging Tursti Rossneset Fullført Reguleringsplan Årskog Pågår Sum helse og omsorg Drift og vedlikehald Lysarmatur Rimbareid skule Fullført Bustadar flyktningar Fullført LAR-senter og leilegheiter Fullført Reguleringsplan for gartneritomta Forprosjekt omsorgsbustadar Gartnartunet Omsorgsbustadar Gartnartunet Pågår Parkering / ladestasjon FBB Fullført Omsorgsbustad Hamn brl Fullført Kjøken Havnahuset Fullført Beredskapsbåt Fullført Legesenter Legesenter Pågår Mulighetsstudie / skisseprosjekt ny sjukeheimsfløy Pågår Veg Rimbareid skule Asfaltering veg til Olstjødn Fullført Trafikksikring Øvrebygda skule Fullført Gamle Vestbøstad vegen Pågår Sjoareset - veg Pågår Sum Drift og vedlikehald Kultur Modellbibliotek Pågår Sum kultur Kyrkja Kyrkjeorgel Fullført Sum kyrkja Sum investering i drift Ikkje påbyrja prosjekt VAR sektoren Alarmsystem vatn Fullført Vassleidning Fitjargarden / Rimbareid Fullført Anbodsgrunnlag Koløyvegen Fullført VA-plan Fv 545 sentrum Pågår Sum VAR Lån Nye lån Avdrag Formidlingslån innlån Årleg Formidlingslån utlån Årleg Sal og tilskot Inntekt Utgift Konsesjonsavgift Sal areal Årskog industriområde Årleg Justeringsmva Årleg Spelemidlar Vidareformidling Havnehagen Sal aksjar Side 6 147

148 FITJAR KOMMUNE 2016 KOSTRA - ØKONOMISK OVERSIKT DRIFT Revidert Opphavleg Driftsrekneskapet Rekneskap Budsjett Budsjett Rekneskap Kostra-art Tekst Driftsinntekter Brukerbetalingar Andre sals- og leigeinntekter Overføringar med krav til motyting Rammetilskot Andre statlige tilskot ; 890 Andre overføringar 870 Skatt på inntekt og formue Eigenomsskatt Andre direkte og indirekte skattar Sum driftsinntekter Driftsutgifter Lønnsutgifter Sosiale utgifter Kjøp av varer og tenester som inngår i te Kjøp av tenester som erstattar kommuna Overføringar Avskrivningar ( ) Fordelte utgifter Sum driftsutgifter Brutto driftsresultat Finansinntekter Renteinntekter, utbytte og eigaruttak Gevinst finansielle instrument 920 Mottatte avdrag på utlån (sosial- og næringslån) * Sum eksterne finansinntekter Finansutgifter 500 Renteutgifter, provisjonar og andre finan Tap finansielle instrument Avdragsutgifter Utlån (sosial- og næringslån) Sum eksterne finansutgifter Resultat eksterne finanstransaksjoner Motpost avskrivninger Netto driftsresultat Avsetningar: 930 Bruk av tidligere års regnskapsmessige overskudd 940 Bruk av disposisjonsfond Bruk av bundne driftsfond Sum bruk av avsetningar: Dekning av tidligere års regnskapsmessige underskudd 540 Avsetning til disposisjonsfond Avsetning til bundne driftsfond Overført til investeringsregnskapet Sum avsetningar Årets regnskapsmessige mindreforbruk Årets regnskapsmessige meirforbruk Side 7 148

149 FITJAR KOMMUNE 2016 KOSTRA - ØKONOMISK OVERSIKT INVESTERINGAR Rekneskap Rev.budsj. Budsjett Rekneskap Kostra-art Tekst Inntekter Sal av driftsmidler og fast eiendom Andre salsinntekter Overføringar med krav til motyting Statlege overføringar Andre overføringar Renteinntekter, utbytte og eigaruttak Sum inntekter Utgifter Lønsutgifter Sosiale utgifter Kjøp av varer og tenester som inngår i tene Kjøp av tenester som erstattar kommunal t Overføringar Renteutgifter, provisjonar og andre finansu ( ) Fordelte utgifter Sum utgifter Finanstransaksjonar 510 Avdragsutgifter Utlån Kjøp av aksjer og andelar Dekking tidl års udekka 548 Avsetningar til ubundne investeringsfond Avsetningar til bundne investeringsfond Sum finans- og finansieringstransaksjonar (Utbetalingar og avsetningar) Finansieringsbehov Dekka slik: 910 Bruk av lån Mottekne avdrag på utlån Sal av aksjar og andelar Overføringar frå driftsrekneskapet Bruk av ubundne investeringsfond Bruk av bundne investeringsfond Sum finansiering Udekka/Udisponert Side 8 149

150 FITJAR KOMMUNE 2016 KOSTRA - OVERSIKT BALANSE 31/12/16 31/12/15 31/12/14 31/12/13 Anleggsmidlar Faste eigedomar & anlegg Utstyr, maskiner og trspm Utlån Aksjar & andeler Pensjonsmidlar Omløpsmidlar Premieavvik inkl. arb.g.avg Sertifikater Korts. Fordringar Obligasjoner Kasse, postgiro, bank SUM EIENDELER Egenkapital Bundne driftsfond Ubundne invest.fond Bundne invest.fond Disposisjonsfond Endr. rekn. prinsipp investering Endr. rekn. prinsipp drift Reknesk.messig meirforbr Reknesk.messig mindreforbr Udisp i invest.rekneskapen Udekka i invest.rekneskapen Kapitalkonto Langsiktig gjeld Pensjonsforpliktelser Ihendehaverobligasjonsfond Sertifikatlån Andre lån Kortsiktig gjeld Kassekredittlån Anna kortsiktig gjeld Premieavvik SUM GJELD SUM GJELD & EGENKAPITAL Differanse MEMORIAKONTI Unytta lånemidlar Andre memoriakonti 2999 Motkonti Side 9 150

151 FITJAR KOMMUNE 2016 NOTE 1 A ENDRING ARBEIDSKAPITAL Kapittel Balanserekneskapen 31/12/ /01/2016 Endring Omløpsmidlar Kortsiktig gjeld Endring arb.kapital i balanserekn Endring i ubrukte lånemidlar Kapittel Driftsrekneskapet 2016 Kapittel Investeringsrekneskapet Inntekter , 690 Utgifter , (-)'590 Avskrivingar ,920 Ekst.fin.innt , 920, , 510, 520 Ekst.fin.utg , 520, Sum differansar Periodens tilførsel Avstemming mellom rekneskapsdelane: Differanse 0 Side

152 FITJAR KOMMUNE 2016 KOSTRA - ANSKAFFELSE OG BRUK Anskaffelse og bruk av midlar Rekneskap Rekneskap Rekneskap Rekneskap (tal i heile kroner) Anskaffelse av midlar: Inntekter driftsdel , , Inntekter investeringsdel , , Innbetalingar ved eksterne fin.transar Sum anskaffelse av midlar Bruk av midlar: Utgifter driftsdel , , (-)690 Utgifter investeringsdel , , (-)690 Utbetalingar ved eksterne fin.transar Sum bruk av midlar Differanse anskaffelse og bruk av midlar Endring i unytta lånemidlar Endring i arbeidskapital Avsetning og bruk av avsetningar: Avsetningar Bruk av avsetningar Til avsetning seinare år Netto avsetningar Avvik Tilleggsløyving (490-art) Avskr. (eg. Kalk.renter/avskr) Øresdifferansar Sum Side

153 Pensjonsordning: FITJAR KOMMUNE 2016 NOTE 2A PENSJONSFORPLIKTELSER KLP Kommunen har kollektiv pensjonsordning i Kommunal Landspensjonskasse (KLP) som sikrar ytelsesbasert pensjon for dei tilsette. Pensjonsordninga femnar om alders-, uføre-, ektefelle-, barnepensjon AFP / tidlegpensjon, og sikrar alders- og uførepensjon med samla pensjonsnivå på 66 % saman med folketrygda. Pensjonane samordnast med utbetalingar frå folketrygda. Pensjonskostnad: Noverdi av årets opptening Rentekostnad av påløpt forpliktelse Brutto pensjonskostnad Forventa avkastning på midlane Netto pensjonskostnad Amortisert premieavvik Administrasjonskostnad Samla pensjonskostnad Fitjar kommune har vald 15 / 10 / 7 års amortiseringstid Premieavvik: Innbetalt premie / tilskot Administrasjonskostnad netto pensjonskostnad Årets premieavvik AGA av premieavvik Akkumulert og amortisert premieavvik 2016 Akkumulert premieavvik årets premieavvik amortisert premieavvik Akkumulert premieavvik AGA av amortisert premieavvik Balanseførte storleikar: Pensjonsforplikting Estimat Estimat Brutto forplikting midlar Netto forplikting AGA av netto forplikting Spesifikasjon av brutto forplikting Brutto forplikting Estimatavvik IB Årets opptening Rentekostnad Utbetalingar Brutto forplikting estimat fu Spesifikasjon av brutto midlar Brutto midlar Estimatavvik IB Innbetalt premie Administrasjonskostnadar Utbetalingar Forventa avkasting Brutto midlar estimat Estimatavvik Estimatavvik Forplikting Midlar Estimatavvik Side 12

154 Pensjonsordning: FITJAR KOMMUNE 2016 NOTE 2B PENSJONSFORPLIKTELSER SPK Pensjonskostnad: Noverdi av årets opptening Rentekostnad av påløpt forpliktelse Brutto pensjonskostnad Forventa avkastning på midlane Netto pensjonskostnad Amortisert premieavvik Administrasjonskostnad Samla pensjonskostnad Fitjar kommune har vald 15 / 10 / 7 års amortiseringstid Premieavvik: Innbetalt premie / tilskot Administrasjonskostnad netto pensjonskostnad Årets premieavvik AGA av premieavvik Akkumulert og amortisert premieavvik Akkumulert premieavvik årets premieavvik amortisert premieavvik Akkumulert premieavvik AGA av amortisert premieavvik Balanseførte storleikar: Pensjonsforplikting Estimat Estimat Brutto forplikting midlar Netto forplikting AGA av netto forplikting Spesifikasjon av brutto forplikting Brutto forplikting Årets opptening Rentekostnad Estimatavvik Brutto forplikting estimat fu Spesifikasjon av brutto midlar Brutto midlar Innbetalt premie Administrasjonskostnadar Forventa avkasting Estimatavvik Brutto midlar estimat full am Estimatavvik Estimatavvik Forplikting Midlar Estimatavvik Side 13

155 FITJAR KOMMUNE 2016 NOTE 3 KOMMUNENS GARANTIANSVAR KOMMUNENS GARANTIANSVAR PR 31/12/2015 Restgjeld Gitt overfor - namn Tekst Beløp %-andel Utløper dato Kommunalbanken Lån nr Havn Burettslag (K-sak 003/04) Kommunalbanken Lån nr Stiftinga Havnahuset Bu- og servicesenter Prior. lån Kommunalbanken Lån nr Stiftinga Havnahuset Bu- og servicesenter Prior. Lån Kommunalbanken Lån nr E/S Gamle Fitjar Tinghus AS Nordea Bank Norge Lån nr Stiftinga Havnahuset Bu-og servicesenter K-sak Kommunalbanken Lån nr Fitjar Kultur- og Idrettsbygg AS K-sak Sum garantiar Side

156 FITJAR KOMMUNE 2016 NOTE 4 AKSJAR OG ANDELER I VARIG EIGE AKSJAR OG ANDELER PR 31/12/2016 Bokført NOK Konto Objekt Objekt (T) Beløp Endring 16 Likningsverdi Eigarandel Antal Pålydande Opero AS Fitjar Kraftlag Tide ASA , Eigedomsselskapet Gamle Fitjar Tinghus AS Fitjar Kultur-og Idrettsbygg AS A/L Biblioteksentralen Vestbo BBL Atheno AS Slab AS Tysnesbrua A/S (Sunnhordlandsambandet AS) Fitjar Meieri AS Luter SIM KLP innskotskapital Sum aksjar og andelar Side

157 UDISPONERT RESULTAT FITJAR KOMMUNE 2016 NOTE 5 UDISPONERT RESULTAT Meirforbruk drift 31/12/16 01/01/16 Endring Avsatt Udisponert Meirforbruk tidlegare år konto Mindreforbruk Sum akkumulert meirforbruk drift Meirforbruk investering Udekka postar invest Sum akkumulert udekka invest Sum meirforbruk Drifts/investeringrekneskapen Årets meirforbruk 580-art drift Årets meirforbruk 980-art invest 0 Sum disponert Avsatt til dekking tidl år 530-art / drift 0 Avsatt til dekking tidl år 530-art / invest 0 Sum avsatt 0 Differanse Side

158 FITJAR KOMMUNE 2016 KOMMUNENS FONDSMIDLAR KOMMUNENS FONDSMIDLAR Note 6-1 Disposisjonsfond Disposisjonsfond pr Avsatt fra drifta Disponert til drift/invest Disposisjonsfond pr Note 6-2 Ubundne kapitalfond Ubundne kap.fond pr Avsatt fra invest.(+) (548-art) Disponert til invest.(-) (948-art) Overført til bundne inv.fond (-) Ubundne kap.fond pr Note 6-3 Bundne kapitalfond Bundne kap.fond pr Avsatt fra invest. (+) (550-art) Disponert til invest. (-) (950-art) Bundne kap.fond pr Note 6-4 Bundne driftsfond Bundne driftsfond pr Avsatt fra drifta (+) (550-art) Disponert til drifta (-) (950-art) Bundne driftsfond pr Sum fonds pr Netto disponert av fonds Side

159 FITJAR KOMMUNE 2016 NOTE 7 KAPITALKONTO OPPSTILLING KAPITALKONTO Debetposter i året Kreditposter i året Inngåande balanse Sal av fast eigedom/anlegg (nedskriving) Aktivering fast eigedom Avdrag på utlån Kjøp av aksjar Avskrivning på utlån Utlån Bruk av eksterne lån Avdrag eksterne lån Sal av utstyr, mask. og transportmidlar Aktivering utstyr/maskinar Sal av aksjar/andeler (nedskriving) Pensjonsmidlar Avskrivning utstyr/ maskinar/ trspm Avskrivning fast eigedom Pensjonsforpliktingar Endring kapitalkonto Utgåande balanse Anleggsmidler A Langsiktig gjeld B Unytta lånemidlar C Kapitalkonto A-B+C Side

160 FITJAR KOMMUNE 2016 NOTE 8a SJØLVKOSTOPPSETT VATN Kalkulasjonsrente: 5-årig swaprente+0,5% 1,684 % Sjølvkostoppsett vatn Teneste Avskr.tid 2016 Årlig 2016 Rentekostn. Avskrivning Sum Vassverk/vassledn år Tekn.anl. vassverk år Kjøretøy vassverk år Sum renter og avskrivninger vatn Kapitalutgifter EDB-adm.+ kopimsk.: Vatn 25% AV 33% Andel Invest. EDB adm år , Sum renter og avskrivninger edb vatn Kapitalutgifter utestasjon Årskog: Vatn 30 % Andel Investering år , SUM KAPITALDEL: VATN ART ART INNTEKTER DRIFT Avgiftsinntekter: T-3400 Gruppe Refusjonar: Gruppe Sum inntekter DIREKTE KOSTNADER DRIFT Lønskostnader/sos.kostnader 10* Varer/tenester i eiga verksemd Varer/tenester utanfor eiga verksemd Overføringar Sum direkte kostnader INDIREKTE KOSTNADER DRIFT Adm.kostnadar Husleige Sum indirekte kostnader Sum utgiftsført Brutto driftsresultat Finanskostnader/inntekter Forsinkelseserenter 0 Kalk. Rentekostnad ART Avskrivning ART Renter bankinnskot Sum finansposter Netto driftsresultat Avsetninger Avsetjing til fond Bruk av fond 0 Sum avsetninger Sum 0 Fordelt servicepensjon AFP, er ført på teneste 1700 og avrekna mot VAR-fond. Side

161 FITJAR KOMMUNE 2016 NOTE 8b SJØLVKOSTOPPSETT KLOAKK Kalkulasjonsrente: 5-årig swaprente+0,5% 1,684 % Sjølvkostoppsett kloakk Teneste Avskr.tid Renter Avskrivning 2015 Kloakkar år Tekn.anl. avløp år Kjøretøy kloakkar år Sum renter og avskr. kloakk Kapitalutgifter EDB-adm.+ kopimsk.: Kloakk 25% AV 33% Invest. EDB adm år , Sum renter og avskr. edb kloakk Kapitalutgifter utestasjon Årskog: Kloakk Investering år , SUM KAPITALDEL KLOAKK Art Art INNTEKTER DRIFT: T-3500 Avgiftsinntekter: Avgiftsinntekt kloakk Refusjonar: Refusjonar Sum inntekter DIREKTE KOSTNADER DRIFT Lønskostnader/sos.kostnader 10* Varer/tenester i eiga verksemd Varer/tenester utanfor eiga verksemd Overføringar Sum direkte kostn INDIREKTE KOSTNADER DRIFT Adm.kostnadar Husleige Sum indirekte kostn Sum utgiftsført Brutto driftsresultat Finanskostnader/inntekter Forsinkelseserenter 19 Kalk. Rentekostnad ART Avskrivning ART Renter bankinnskot Sum finansposter Netto driftsresultat Avsetninger Avsetning til fond Bruk av fond Sum avsetninger Sum 0 Fordelt servicepensjon AFP, er ført på teneste 1700 og avrekna mot VAR-fond. Side

162 FITJAR KOMMUNE 2016 NOTE 8c SJØLVKOSTOPPSETT BRANNSYN Sjølvkostoppsett brannsyn INNTEKTER DRIFT: T-3380 Salsinntekter: Salsinntekter: Refusjonar: Refusjonar 0 Sum inntekter DIREKTE KOSTNADER DRIFT Lønskostnader/sos.kostnader 10* Varer/tenester i eiga verksemd Varer/tenester utanfor eiga verksemd Overføringar Sum direkte kostn INDIREKTE KOSTNADER DRIFT Adm.kostnadar Husleige Sum indirekte kostn Sum utgiftsført Tilsyn særskilte objekt Brutto driftsresultat Finanskostnader/inntekter Forsinkelseserenter Renter fond -26 Sum finansposter -26 Netto driftsresultat Avsetninger Avsetning til fond Bruk av fond Sum avsetninger Sum ,12 Fond Fond brannsyn Bruk / avsetjing i året Fond brannsyn Ikkje dekka Side

163 FITJAR KOMMUNE 2016 NOTE 8d SJØLVKOSTOPPSETT PLAN OG BYGGESAK Sjølvkostoppsett plan og byggesak INNTEKTER DRIFT: T-3010 / 3020 Salsinntekter: Salsinntekter: Refusjonar: Refusjonar Refusjon mva Sum inntekter DIREKTE KOSTNADER DRIFT Lønskostnader/sos.kostnader 10* Varer/tenester i eiga verksemd Varer/tenester utanfor eiga verksemd Overføringar Sum direkte kostn INDIREKTE KOSTNADER DRIFT Adm.kostnadar Husleige Interne refusjonar Avskrivingar Sum indirekte kostn Sum utgiftsført Brutto driftsresultat Finanskostnader/inntekter Forsinkelseserenter 0 Andre rentekostnader 0 Renteinntekter fond 0 Sum finansposter 0 Netto driftsresultat Avsetninger Avsetning til fond 0 Bruk av fond 0 Sum avsetninger 0 Sum Fond Fond plan og byggesak Bruk / avsetjing i året 0 Fond plan og byggesak Meirforbruk Meirforbruk Meirforbruk Sum Side

164 FITJAR KOMMUNE 2016 NOTE 8e SJØLVKOSTOPPSETT OPPMÅLING Sjølvkostoppsett oppmåling INNTEKTER DRIFT: T-3030 Salsinntekter: Salsinntekter: Refusjonar: Refusjonar Refusjon mva Sum inntekter DIREKTE KOSTNADER DRIFT Lønskostnader/sos.kostnader 10* Varer/tenester i eiga verksemd Varer/tenester utanfor eiga verksemd Overføringar Sum direkte kostn INDIREKTE KOSTNADER DRIFT Adm.kostnadar Husleige Interne overføringar Avskriving Sum indirekte kostn Sum utgiftsført Brutto driftsresultat Finanskostnader/inntekter Forsinkelseserenter 0 Andre rentekostnader 0 Sum finansposter 0 Netto driftsresultat Avsetninger Avsetning til fond Bruk av fond 0 Sum avsetninger Sum 0 Fond Fond oppmåling Bruk / avsetjing i året Fond oppmåling Side

165 FITJAR KOMMUNE 2016 NOTE 9 ANLEGGSMIDLAR Utstyr / maskinar og transportmidlar Anlegg kto Anlegg Anleggsnr. Kostpris 1/1 Tilgang/avgang Kostpris 31/12 Bokf.verdi 1/1 Årets avskr. Nedskr/oppskr Bokf.verdi 31/ Ordførarkjede IKT i skulane EDB helsest./h.b.t Digitalt kartverk KomTek ipad Agresso Kvalitetslosen Trådlaust nett FBB Forprosjekt Gartnertunet IKT adm Mulighetsstudie / skissep EDB-og kontormaskiner mv Utstyr P/B/O Utstyr idrettsparken Anl.mask./køyrety vatn Anl.mask./køyrety avløp Varebil m/løfterampe Traktor park og veg Beredskapsbåt Inv./utst. Adm.fellesdrift Inv./utst. Skular Inv./utst. Omsorgsten Utstyr Barnehage Inv / utstyr FBB Modellbibliotek Inv/utstyr Havnahuset Anl.mask./inv./utst./trspm Brannbil/redningsbil Vakt- / røykdykkarbil Utstyr brannvesen Aktivitetsplass Sælevik Ballbinge Vestbøstad Ballbinge Øvrebygda Kunstgras gl. Idr.banen Baderampe i Breiavikjo Skatepark - Rossneset Aktitetsområde ved Rådh Vegljos Parkeringsplassar Tekn.anl. Skular Tekn.anl. Vatn Tekn.anl. Avløp Tekn.anl. FBB Tekn.anl. Havnahuset Tørkelager dagtilbod Oljevern Brannbilar og tekn.anlegg EDB-admin , EDB-admin , EDB-admin , EDB-admin , EDB-admin , EDB-admin. (anl.modul) * Sum utst./mask./trspm Side

166 FITJAR KOMMUNE 2016 NOTE 9 ANLEGGSMIDLAR Eigedom og anlegg Anlegg kto Anlegg Anleggsnr. Kostpris 1/1 Tilgang/avgang Kostpris 31/12 Bokf.verdi 1/1 Årets avskr. Nedskr/oppskr Bokf.verdi 31/ Gymsal Øvrebygda Rimbareid skule Sælevik skule Klokkargarden Øvrebygda skule Fitjarstølane barnehage Fitjar bu- og behandlingsh Verna bustad II Tilbygg Bakken Fitjarsjøen Årskog barnehage NAV-kontor Vaskeri FBB Leiligheit Havnahuset LAR-senter Bustadar Bakken Bustadar vanskelegstilte / / Gartnartunet Legesenter Bustadar rus /343/ Bustader/skular/barnehager Industritufta II Årskog Industribygg Årskog Industritufta III Årskog 65/ Industriomr. Årskog Ny Næringspark Forretn./lager/adm.bygg Sjøstrand (rest) Bustadfelt Fitjarstølane Bustadfelt Bakken Fitjar Idrettspark Smedholmen Ny næringspark Skytebane Leikeplass i Bakken Strandpromenade Årskoggarden Breiavikjo badeplass Eldøyo Parkeringsplass/torg Midts.eigedomen, 65/ Bleikjo Kultur/bibl.seksjon FKIB Elvepromenade FBB Elvar Vassverk og anlegg Vegar og gater Kloakkar og avløp Gl. Idrettsplass Fellesholmen Kaier og bryggeanlegg Håkonarparken Fredheim (rest) Pumpehustomt v/havnah Seniorsenter GFT Brannoppdatering Losjehuset Nærmiljøanlegg Selevik Gartnartunet Legesenter Leilegheit Hamn BRL Moahagen Faste eiged. og anlegg * Sum fast eigedom/anlegg *-227* Sum anlegg Side

167 FITJAR KOMMUNE 2016 NOTE 10 LANGSIKTIG LÅNEGJELD Fitjar kommune Langsiktig lånegjeld Långjevar Fast rente Flytande rente Sum Husbanken KLP Kommunekreditt Norge Kommunalbanken Opplysningsvesenets Fond Sparebanken Vest Renteswaps Prosentvis andel 35,69 % 64,31 % 100,00 % Långjevar: Lånenr. Rentevilkår Saldo 31/12-16 Nedbetalt år Kommunalbanken Flytande Kommunalbanken Flytande Kommunalbanken Flytande Kommunalbanken Flytande Kommunalbanken Flytande Kommunalbanken Fast Kommunalbanken SUM Opplysningsvesenets Fond Flytande Opplysningsvesenets Fond SUM KLP Kommunekreditt Flytande KLP Kommunekreditt Flytande KLP Kommunekreditt SUM Sparebanken Vest Flytande Sparebanken Vest SUM Husbanken (Startlån) Fastrente Husbanken (Oppf.lån) Fastrente Husbanken (Startlån) Fastrente Husbanken (Startlån) Fastrente Husbanken (Startlån) Flytande Husbanken (Startlån) Flytande Husbanken (Startlån) Flytande Husbanken (Startlån) Flytande Husbanken SUM Langsiktig lånegjeld SUM Side

168 Lånegjeld vedk. sjølvfinansiert verksemd (gebyromr.) Berekningsgrunnlag for sjølvkost Vatn og Avløp er lagt til grunn for dette beløpet. Det er føresett at gebyrområda er lånefinansiert fullt ut. Berekning minimumsavdrag for budsjettåret 2017: Det vert føresett at me kan nytta følgjande modell (enklaste løysing) Sum langsiktig gjeld (eks. vidare utlån; og eks pensjonsforpliktelse)*4%= Kontrollgrense Langsiktig lånegjeld pr. 31/12/ startlån Husbanken A - refinansierte etabl.lån Komm.kreditt B1 Lån nr lån av mottekne ekstraavdrag B2 vert belasta drift + dellån HVPU B3 vert belasta drift Grunnlag %=minimumsavdrag Kontrollgrense Budsjetterte avdrag totalt Budsjettert avdrag jf. Skjema 2A (17-budsj.) Budsjetterte avdrag drift Budsjett for avdrag ligg godt over minimumsgrensa for avdrag. Side

169 FITJAR KOMMUNE 2016 NOTE 11 REKNESKAPSPRINSIPP Rekneskapsprinsipp Årsrekneskapet er sett opp i samsvar med forskrift av 15.desember 2000 om årsrekneskap for kommunar (heimla i kommunelova 48 nr. 6) og god kommunal rekneskapsskikk (GKRS). Anordningsprinsippet Kommunerekneskapet er ført etter anordningsprinsippet, som legg til grunn at alle kjente utgifter/utbetalingar og inntekter/innbetalingar skal vera med i årsrekneskapet for inneverande år Omløpsmidlar og kortsiktig gjeld Omløpsmidlar og kortsiktig gjeld omfattar normalt postar som forfell til betaling innan eitt år. Fordringar som har forfall seinare enn om eit år, vert og rekna som omløpsmidlar dersom dei er knytte til kommunen sin vare- og tenesteproduksjon. Anleggsmidlar Anleggsmidlar er vurderte til innkjøpskost. Varige driftsmidlar vert registrerte i balansen og vert avskrivne med like store årlege beløp over forventa økonomisk levetid. Anleggsmidlar som er finansierte med statstilskot eller tilskot frå andre er vurdert etter nettometoden, det vil seie at grunnlaget for avskrivning er redusert med tilskotet. Marknadbaserte finansielle omløpsmidlar Marknadsbaserte finansielle omløpsmidlar er vurdert til verkeleg verdi i balansen. Likviditetsreserve / Endring av rekneskapsprinsipp Konto for endring av rekneskapsprinsipp vart oppretta i Tilskot for ressurskrevjande tenester 2008 vart ført her. Side

170 Deloitte. Deloitte AS Sundgaten 119 Postboks 528 NO-5527 Haugesund Norway Tel Til kommunestyret i FITJAR kommune MELDING FRÅ UAVHENGIG REVISOR Uttale om årsrekneskapen Konklusjon Vi har årsrekneskapen for FITJAR kommune som viser kr til fordeling drift eit rekneskapsmessig mindreforbruk på kr Årsrekneskapen er samansett av balanse per 31. desember 2016, driftsrekneskap, investeringsrekneskap, og økonomiske oversikter for rekneskapsåret avslutta per denne datoen og noter til årsrekneskapen, medrekna eit samandrag av viktige rekneskapsprinsipp. Etter vår meining er årsrekneskapen som følgjer med, gitt i samsvar med lov og forskrifter og gir ei dekkande framstilling av den finansielle stillinga til kommunen per 31. desember 2016, og av resultatet for rekneskapsåret som vart avslutta per denne datoen, i samsvar med lov, forskrift og god kommunal rekneskapsskikk inoreg. Grunnlag for konklusjonen Vi har gjennomført revisjonen i samsvar med lov, forskrift og god kommunal revisjonsskikk i Noreg, medrekna dei internasjonale revisjonsstandardane (ISA-ane). Våre oppgåver og plikter etter desse standardane er beskrivne under overskrifta Revisors oppgåver og plikter ved revisjon av årsrekneskapen. Vi er uavhengige av kommunen slik det er krav om i lov og forskrift, og har overholdt dei andre etiske pliktene våre i samsvar med desse krava. Etter vår oppfatning er innhenta revisjonsbevis tilstrekkeleg og formålstenleg som grunnlag for konklusjonen vår. Ytterlegare informasjon Administrasjonssjefen er ansvarleg for ytterlegare informasjon. Ytterlegare informasjon består av informasjon i kommunens årsrapport, men ikkje årsrekneskapen og revisjonsmeldinga. Vår uttale om revisjonen av årsrekneskapen dekkjer ikkje slik ytterlegare informasjon, og vi attesterer ikkje denne informasjonen. I samband med revisjonen av årsrekneskapen er det oppgåva vår å lese den ytterlegare informasjonen for å vurdere om det er vesentleg inkonsistens mellom han og årsrekneskapen eller kunnskap vi har opparbeidd under revisjonen, eller om han tilsynelatande inneheld vesentleg feilinformasjon. Dersom vi hadde konkludert med at den ytterlegare informasjonen inneheld vesentleg feilinformasjon, ville vi rapportert om det. Vi har ikkje noko å rapportere i så måte. Deloitte refers to one or more of Deloitte Touche Tohmatsu Limited, a UK private company limited by guarantee ("ODL"), its network of member firms, and their related entities. DTTL and each of its member firms are legally separate and independent entities. DTTl (also referred to as "Deloitte Global") does not provide services to clients. Please see for a more detailed description of D'Tll, and its member firms. Deloitte AS 170 Registrert i Foretaksregisteret Medlemmer av Den norske Revisorforening Organisasjonsnummer:

171 Deloitte. Administrasjonssjefen sitt ansvar for årsrekneskapen Administrasjonssjefen er ansvarleg for å utarbeide årsrekneskapen i samsvar med lov og forskrifter, derunder for at han gir ei dekkande framstilling i samsvar med lov, forskrift og god kommunal rekneskapsskikk i Noreg. Administrasjonssjefen er også ansvarleg for slik intern kontroll han finn naudsynt for å kunne utarbeide et årsrekneskap som ikkje inneheld vesentleg feilinformasjon, verken som følgje av misleg framferd eller feil som ikkje er tilsikta. Revisor sine oppgåver og plikter ved revisjonen av årsrekneskapen Vårt mål med revisjonen er å oppnå tryggande sikkerheit for at årsrekneskapen totalt sett ikkje inneheld vesentleg feilinformasjon, verken som følgje av feil eller misleg framferd, og å gi ei revisjonsmelding som gir inneheld vår konklusjon. Tryggande sikkerheit er ein høg grad av tryggleik, men ingen garanti for at ein revisjon utført i samsvar med lov, forskrift og god kommunal revisjonsskikk i Noreg, og ISA-ane, alltid vil avdekke vesentleg feilinformasjon som eksisterer. Feilinformasjon kan oppstå som følgje av misleg framferd eller feil som ikkje er tilsikta. Feilinformasjon blir vurdert som vesentleg dersom han, åleine eller samla, innanfor rimeleg grenser kan forventast å påverke økonomiske avgjerder som brukarane tar basert på årsrekneskapen. Som del av ein revisjon i samsvar med lov, forskrift og god revisjonsskikk i Noreg, og ISA-ane, utøver vi profesjonelt skjønn og viser profesjonell skepsis gjennom heile revisjonen. I tillegg: identifiserer og anslår vi risikoane for vesentleg feilinformasjon i årsrekneskapen, enten det skuldast misleg framferd eller feil som ikkje er tilsikta. Vi utformar og gjennomfører revisjonshandlingar for å handtere slike risikoar, og hentar inn revisjonsbevis som er tilstrekkeleg og formålstenleg som grunnlag for konklusjonen vår. Risikoen for at vesentleg feilinformasjon som følgje av misleg framferd ikkje blir avdekka, er hagare enn for feilinformasjon som skuldast feil som ikkje er tilsikta, sidan misleg framferd kan innebere samarbeid, forfalsking, bevisste utelatingar, feil presentasjonar, eller brot på interne kontrollrutinar. opparbeidar vi oss ei forståing av intern kontroll som er relevant for revisjonen, for å utforme revisjonshandlingar som er føremålstenlege etter tilhøva, men ikkje for å gi uttrykk for ei meining om effektiviteten av kommunen sin interne kontroll. evaluerer vi om rekneskapsprinsippa som er brukte, er føremålstenlege, og vurderer om rekneskapsestimata og tilhøyrande noteopplysningar som er utarbeidde av administrasjonssjefen, er rimelege. evaluerer vi den totale presentasjonen, strukturen og innhaldet i årsrekneskapen, og tilleggsopplysningane, og om årsrekneskapen representerer dei underliggjande transaksjonane og hendingane på ein måte som gir ei dekkande framstilling. Vi kommuniserer med kontrollutvaiet og administrasjonssjefen mellom anna om det planlagde omfanget av revisjonen og til hvilken tid revisjonsarbeidet skal utføres. Vi utvekslar også informasjon om tilhøve av betyding som vi har avdekka i løpet av revisjonen, samt om eventuelle svakheter av betyding i den interne kontrollen. Utsegn om andre lovmessige krav Konklusjon om budsjett Basert på revisjonen vår av årsrekneskapen slik den er omtalt ovanfor, meiner vi at dei disposisjonar 171

172 Deloitte. som ligg til grunn for rekneskapen i det alt vesentlege er i samsvar med budsjettvedtak, og at budsjettbeløpa i årsrekneskapen stemmer med regulert budsjett. Konklusjon om årsmeldinga Basert på revisjonen vår av årsrekneskapen slik den er omtalt ovanfor, meiner vi at opplysningane i årsmeldinga om årsrekneskapen er konsistente med årsrekneskapen og er i samsvar med lov og forskrifter. Konklusjon om registrering og dokumentasjon Basert på revisjonen vår av årsrekneskapen slik den er omtalt ovanfor, og kontrollhandlingar vi har funne nødvendige etter internasjonal standard for attestasjonsoppdrag (ISAE) 3000 «Attestasjonsoppdrag som ikke er revisjon eller forenklet revisorkontroll av historisk finansiell informasjon», meiner vi at leiinga har oppfylt si plikt til å sørgje for ordentleg og oversiktleg registrering og dokumentasjon av kommunen sine rekneskapsopplysningar i samsvar med lov og god bokføringsskikk inoreg. Haugesund, Deloitte c ~ AS Else Holst-Larsen Statsautorisert revisor 9GtA, ( ~ Kopi: Kontrollutvaiet Administrasjonssjefen 172

173 Deloitte. Deloitte AS Su ndgaten 11 9 Postboks 528 NO-5527 Haugesund Norway Tel.: Fitjar Kommune Att.: Kontrollutvalget Rådhuset Postboks Fitjar 18.apri12017 Revisjonsrapport nr. 21 (journalføres) REVISJONSRAPPORT Innleiing Vi har avslutta revisjonen av rekneskapen for 2016, og vil nytt høvet til å gje ei kort tilbakemelding om revisjonsarbeidet og formidla observasjonar som det etter vår vurdering er viktig at leiinga i kommunen er informert om. Vi har gjennomført dei revisjonshandlingane vi har sett som nødvendige for å få stadfesta at årsrekneskapen ikkje inneheld vesentlege feil eller manglar og som grunnlag for vår revisjonsmelding. Deloitte utfører ein risikobasert revisjon. Dette inneber at kontrollmetodar og kontrollomfang vert tilpassa risikoen i organisasjon og rutinar. Vi kartlegg og vurderer difor dei viktigaste økonomi- og rekneskapsrutinane for å identifisera kor det er størst risiko for feil i rekneskapsrapporteringa. Vi vil presisera at det er leiinga i kommunen som er ansvarleg for å etablera og gjennomføra ein tilfredsstillande intern kontroll. Som ein del av dette skal leiinga sjå til at rekneskapsføringa er i samsvar med lover og forskrifter og at formues forvaltninga er ordna på ein trygg måte. Kommunen har gjennomgåande etablert tilfredsstillande rutinar, og det er ikkje avdekka vesentlege feil eller manglar ved rekneskapsføringa eller årsrekneskapen. Vi opplever dialogen med kommunen som svært open og god, og vi har fått tilgang til all informasjon vi har bede om. 2 Revisjonen gjennom året Ved interimsrevisjonen har vi på nokre utvalde rekneskapsområde kartlagt og testa om vesentlege interne kontrollar har fungert i heile rekneskapsperioden. I tillegg har vi nytta analysar og kontrolltestar som grunnlag for å vurdera kvaliteten på rekneskapen. Vidare har vi utført kontroll av vesentlege inntekts- og kostnadspostar i rekneskapen. Vi har ikkje avdekka forhold som var av ein slik karakter eller storleik at dei fører til uvisse med omsyn til den framlagde årsrekneskapen. Deloitte refers to one or more of Deloitte Touche Tohrnatsu Limited, a UK private company limited by guarantee ("Dnl"), its network of member firms, and their related entities. DnL and each of its member firms are legally separate and independent entities. DnL (also referred to as "Deloitte Global") does not provide services to clients. Please see for a more detailed description of DnL and its member firms. DeloitteAS 173 Registrert i Foretaksregisteret Medlemmer av Den norske Revisorforening Organisasjonsnummer:

174 Deloitte. side 2 fra: Else Holst-Larsen 5. april2017 Dokumentasjonen på årsrekneskapen som er blitt lagt fram for revisjon har hatt tilfredsstillande kvalitet. 3 Revisjonen av årsoppgjeret Revisjonen av årsrekneskapen har i stort grad vore retta mot å verifisera balansepostane pr Vi har lagt vekt på å kontrollera at inntekter og gjeld er fullstendige og at eigedelar og utgifter er gyldige. I tillegg har vi avstemt/kontrollert større inntektspostar, som skattar, rammeoverføringar og andre statlege tilskot, og vesentlege kostnader/utbetalingar, som løn, tilskot, avdrag og avskrivingar. 4 Arbeidstakar manglar arbeidskontrakt i forbindelse med arbeid i kommunen Vi har gjennomgått kommunen si rutine kring arbeidskontraktar i forbindelse med vår revisjon av lønnsområdet. Ved vår gjennomgang har vi avdekka ein arbeidstakar utan skrifteleg arbeidsavtale. Vi anbefaler kommunen å sjå på rutinar i forbindelse med tilsetjing og arbeidskontraktar og sørgje for at dette er på plass ved start av arbeidsforholdet. 5 Klassifisering av fond Vi har observert at kommunen har klassifisert midler som bundne, medan midlane etter regelverket kan disponeras av kommunestyret, og dermed er frie fond. Vi anbefalar at kommune gjer en gjennomgang av fondsmidlar og syter for korrekt klassifisering. 6 Avslutning Dersom noko skulle vere uklårt i framstillinga ovanfor, eller at det er trong for hjelp i samband med konkretisering og gjennomføring av tilrådde tiltak eller andre forhold, står vi gjeme til teneste. Med venleg helsing Deloitte AS Else Holst-Larsen statsautorisert revisor Kopi: Rådmann 174

175 Fitjar kommune Arkivkode: 250 Saksmappe: 2016/810 Sakshandsamar: Trond Salmo Dato: SAKSFRAMLEGG Finans- og gjeldsforvaltningsreglement Utval sak Utval Møtedato 33/17 Formannskapet /17 Kommunestyret Vedlegg: - Reglement for finans- og gjeldsforvaltning - Forskrift om kommuners og fylkeskommuners finans- og gjeldsforvaltning - Deloitte: Uavhengig attestasjonsrapport om reglement for kommunens finansforvaltning Bakgrunn: Forskrift om kommuners og fylkeskommuners finans- og gjeldsforvaltning vart endra 1. november 2016, gjeldande frå 1. januar Rådmannen legg fram framlegg til endra reglement i tråd med ny forskrift. Nytt reglement er gjennomgått av uavhengig instans, vår revisor. Vurdering: Hovudmålet med endringa er å synleggjera kortsiktige lån som må refinansierast. Fitjar kommune nyttar ikkje slik finansiering. Tittel på reglementet er og endra slik at det tydeleg går fram at også gjeldssituasjonen er del av reglementet. Framlegg til vedtak/tilråding: Formannskapet rår kommunestyret til å vedta nytt Finans- og gjeldsforvaltningsreglement, dagsett 21. juni 2017, slik det ligg føre. Behandling i Formannskapet : Tilråding til kommunestyret: (Samrøystes) Kommunestyret vedtek nytt Finans- og gjeldsforvaltningsreglement, dagsett 21. juni 2017, slik det ligg føre. Atle Tornes Rådmann 175

176 Saksframlegget er godkjent elektronisk og har derfor inga underskrift. 176

177 Reglement for finans- og gjeldsforvaltning Fitjar kommune Vedteke av kommunestyret 21. juni 2017 Reglement for finans- og gjeldsforvaltning Fitjar kommune 2017 Side 1 177

178 Innhald 1. Finansreglementet sitt verkeområde Meininga med reglementet Kven reglementet gjeld for Heimel og verknad Heimel Verknad Forvaltning og forvaltningstypar Føremål Generelle rammer og avgrensingar Forvaltning av ledig likviditet og andre midlar tenkt for driftsføremål Innskot i bank Felles plasseringsavgrensingar Rapportering Forvaltning av gjeldsportefølje og andre finansieringsavtalar Vedtak om opptak av lån Val av låneinstrument Tidspunkt for låneopptak Konkurrerande tilbod Val av rentebindingsperiode bruk av sikringsinstrument Storleiken på det einskilde lån spreiing av låneopptak Nedbetaling av lån Trekkrettar Rapportering Forvaltning av kommunen sine langsiktige finansielle aktiva Definisjon Aksjar Anleggsaksjar Støtteaksjar Interesseaksjar Finansaksjar Plassering av langsiktig likviditet Vurdering og kvalitetssikring av finansiell risiko Risikovurderingar Kvalitetssikring... 9 Reglement for finans- og gjeldsforvaltning Fitjar kommune 2017 Side 2 178

179 1. Finansreglementet sitt verkeområde 1.1 Meininga med reglementet Reglementet skal gje rammer og retningsliner for den samla finansforvaltninga. Reglementet gir eit samla oversyn over dei rammer og avgrensingar som gjeld, og dei fullmakter / instruksar og rutinar som vert heimla i dette reglementet. Vidare definerer reglementet avkastnings- og risikonivå som er akseptable for plassering og forvaltning av likvide midlar, plassering og forvaltning av langsiktige finansielle aktiva og opptak av lån / forvaltning av gjeld. 1.2 Kven reglementet gjeld for Reglementet gjeld Fitjar kommune med verksemder organisert som kommunale føretak og interkommunalt samarbeid etter kommunelova sin 27 der Fitjar kommune er vertskommune. I den grad disse verksemdene har en eigen finansforvaltning skal denne utøves i samsvar med dette reglementet, eller i tilfellet med interkommunalt samarbeid, etter eit avtalt finansreglement som er godkjent av kommunestyret. 2. Heimel og verknad 2.1 Heimel Reglementet er utarbeida på bakgrunn av. Lov om kommunar og fylkeskommunar av 25. september 1992, 52 Føresegn om kommunar og fylkeskommunar si finansforvaltning fastsett av KRD 9. juni 2009 (FOR nr 635), endra ved forskrift 1. november Verknad Reglementet trer i kraft frå og med , og gjeld til nytt finansreglement er vedteke. Finansreglementet skal vedtakast minst ein gong i kvar kommunestyreperiode. Dette reglementet erstattar alle tidlegare reglar og instruksar som kommunestyret har vedteke for kommunen si finans- og gjeldsforvaltning. 3. Forvaltning og forvaltningstypar Reglementet omfattar forvaltninga av alle finansielle aktiva (plasseringar) og passiva (renteberande gjeld). Gjennom dette finansreglementet er det vedtatt målsettingar, strategiar og rammer for: Forvaltning av likviditet. Forvaltning av gjeld og andre finansieringsavtalar Plassering og forvaltning av langsiktige finansielle aktiva. Reglement for finans- og gjeldsforvaltning Fitjar kommune 2017 Side 3 179

180 4. Føremål Finans- og gjeldsforvaltninga har som føremål å sikre ei rimeleg avkastning på kommunen sine plasseringar samt stabile og lave netto finansieringskostnader på låneporteføljen innanfor definerte risikorammer. Dette vert forsøkt oppnådd gjennom følgjande delmål: Kommunen skal til ei kvar tid ha tilstrekkeleg likviditet (inkludert trekkrett) til å dekkje daglege betalingspliktar Plassert overskotslikviditet skal over tid gi ei god og konkurransedyktig avkastning innanfor definerte krav til likviditet og risiko, når ein tek omsyn til tidsperspektivet på plasseringane. Lånte midlar skal over tid gi lågast mogleg totalkostnad innanfor definerte krav til refinansieringsrisiko og renterisiko, når ein tek omsyn til trongen for føreseielege og stabile lånekostnader. Forvaltning av langsiktige finansielle aktiva skal gi ei god langsiktig avkastning til ein akseptabel risiko. (Fitjar kommune har ikkje slike aktiva i dag.) 5. Generelle rammer og avgrensingar Kommunestyret skal sjølve gjennom fastsetting av dette finansreglement, ta stilling til kva som er tilfredsstillande avkastning og vesentleg finansielle risiko, jf. Kommunelova 52. Det skal etablerast rutinar for vurdering og handtering av finanisell risiko, under dette refinansiering ved opptak av lån, og rutinar som sørgjer for at finans- og gjeldsforvaltninga er i samsvar med finansreglementet. Reglementet skal byggja på kommunen sin eigen kunnskap om finansielle marknadar og instrument. Kommunestyret skal ta stode til prinsipielle spørsmål om finans- og gjeldsforvaltninga, under dette kva som vert rekna som langsiktige finansielle aktiva. Rådmannen får fullmakt til å inngå avtalar i samsvar med dette reglementet. Rådmannen får fullmakt til å plassere kommunen sine midlar i samsvar med reglane i dette reglementet. Rådmannen får fullmakt til å forvalte kommunen si gjeldsportefølje i samsvar med retningslinene i dette reglementet Det ligg til rådmannen å utarbeide naudsynte fullmakter / instruksar / rutinar for dei einskilde forvaltningsformene.. Finansielle instrument og / eller produkt som ikkje er eksplisitt tillate nytta gjennom dette reglementet, kan ikkje nyttast i finans- og gjeldsforvaltninga. Kommunen kan i si finans- og gjeldsforvalting nytte seg av andre finansielle instrument, såkalla avleda instrument / derivat. Slike instrument skal vere konkret nemnt under dei einskilde forvaltningsformene og dei må nyttast innanfor risikorammene til underliggjande aktiva eller gjeld og skal inngå i berekninga av finansiell risiko. Konkrete rammer for forvaltning av kommunens midlar til driftsformål (inkl. ledig likviditet), gjeldsporteføljen og langsiktige finansielle aktiva vert omtala kvar for seg. Reglement for finans- og gjeldsforvaltning Fitjar kommune 2017 Side 4 180

181 6. Forvaltning av ledig likviditet og andre midlar tenkt for driftsføremål Midlar til driftsføremål (inklusiv ledig likviditet) kan plasserast i bankinnskot. Plasseringane skal gjerast i norske kroner (NOK). Det skal inngåast rammeavtale for å ivareta trongen for banktenester. Ved val av hovudbank vert det stilt krav om at banken skal ha tilstrekkeleg økonomisk evne og tryggleik. Det kan gjerast avtale om trekkrett. Driftslikviditet skal plasserast i kommunens hovudbank, eventuelt supplert med innskot i andre større spare- eller forretningsbankar med forvaltningskapital som overstiger NOK 1 mrd. Ledig likviditet og andre midlar berekna for driftsføremål utover kva kommunen treng for å dekke betalingspliktar dei næraste 3 månadane, kan plasserast etter følgjande retningsliner: 6.1 Innskot i bank Hovudregel er at ledig likviditet vert ståande på driftskonto. Dersom fastrenteavtale gjev vesentleg betre rentevilkår enn bankavtalen gjev, kan avtale om plassering av ledig likviditet på inntil 3 månadar inngås. 6.2 Felles plasseringsavgrensingar Samla innskot i bank / kredittinstitusjon skal ikkje overstige 1 % av forvaltningskapitalen til institusjonen. Kommunen sitt samla innskot i ein bank / kredittinstitusjon, utanfor hovudbankavtalen, skal ikkje overstige 10 mill. 6.3 Rapportering Rådmannen skal per 30. april og 31. august, leggje fram rapportar for kommunestyret som syner status for forvaltninga av ledig likviditet og andre midlar berekna for driftsformål. I tillegg skal rådmannen etter årets utgang leggje fram ein rapport for kommunestyret som syner utviklinga gjennom året og status Rådmannen sin rapport skal innehalde følgjande: Fordeling på dei ulike plasseringsalternativa/ typar aktiva i kroner (marknadsverdiar) og i prosent av dei samla midlane til driftsføremål Eigne rentevilkår samanlikna med marknadsrentene. Kommentarar knytt til samansetning, rentevilkår/avkastning, vesentlege marknadsendringar og endring i risikoeksponering. Skildring og vurdering av avvik mellom faktisk forvaltning og risikorammene i finansreglementet. Reglement for finans- og gjeldsforvaltning Fitjar kommune 2017 Side 5 181

182 7. Forvaltning av gjeldsportefølje og andre finansieringsavtalar 7.1 Vedtak om opptak av lån Vedtak om opptak av lån vert gjort av Kommunestyret. Rådmannen får fullmakt til å ta opp lån i samsvar med Kommunestyret sitt lånevedtak, godkjenne lånevilkår og forvalte kommunen sine innlån etter dei retningslinene som går fram av dette reglementet og i samsvar med reglane i Kommunelova sin 50 om låneopptak. Rådmannen får fullmakt til å refinansiera eksisterande gjeld, under dette inngå renteavtalar (FRA) og rentebytteavtalar (SWAP) innanfor rammene i dette reglementet. Rådmannen får fullmakt til å forlenga avdragstida for lån. 7.2 Val av låneinstrument Det kan berre takast opp lån i norske kroner. Lån kan takast opp som direkte lån i offentlege og private finansinstitusjonar, samt i livselskap. Det er ikkje høve til å legge ut lån i sertifikat- og obligasjonsmarknaden. Lån kan takast opp som opne seriar (serielån) og utan avdrag (bulletlån). Finansiering kan også skje gjennom finansiell leasing. Avdragstida skal tilpassast levetida til investeringa / vekta gjennomsnittleg levetid for investeringane. Det er ikkje høve til å ta opp lån som krev refinansiering for kortare tid enn 12 mnd. 7.3 Tidspunkt for låneopptak Låneopptaka skal vurderast opp mot likviditetsbehov, vedteke investeringsbudsjett, forventningar om renteutvikling og generelle marknadsforhold. 7.4 Konkurrerande tilbod Det skal normalt hentast inn minst 2 konkurrerande tilbod frå aktuelle långjevarar. Det vert høve til unntak ved opptak av lån i statsbank (t.d. startlån i Husbanken). 7.5 Val av rentebindingsperiode bruk av sikringsinstrument Styring av låneporteføljen skal skje ved å optimalisere låneopptak og rentebindingsperiode i forhold til oppfatningar om framtidig renteutvikling og innanfor eit akseptabelt risikonivå gitt eit overordna ønske om føreseielege og stabile lånekostnader. Forvaltninga skal legge til grunn følgjande: a) Refinansieringsrisikoen skal reduserast ved at tidspunktet for renteregulering / forfall er spreidd. b) Gjennomsnittleg attverande rentebinding (durasjon vekta rentebindingstid) på samla renteberande gjeld skal til ei kvar tid vere mellom 1 og 5 år. c) Minimum 1/4 av gjeldsporteføljen skal ha flytande rente (rentebinding kortare enn eit år), minimum 1/4 skal ha fast rente, mens 1/2 skal vurderast ut i frå marknadssituasjonen. Reglement for finans- og gjeldsforvaltning Fitjar kommune 2017 Side 6 182

183 d) Delen av gjeldsporteføljen som har fast rente, bør fordelast med rentebinding mellom 1 til 10 år på ein slik måte at kommunen får så låg refinansieringsrisiko som mogleg. For å oppnå ønska rentebinding, kan ein ta i bruk renteavtalar (FRA) og rentebytteavtalar (SWAP). Rentesikringsinstrument kan nyttast for å endre renteeksponeringa for kommunen si lånegjeld Derivathandelen må ikkje lausrivast frå finansforvaltninga elles, og berekningar under punkt b) ovanfor skal inkludere FRA- og SWAP-kontraktar. Kvar derivatkontrakt som vert inngått må grunngjevast. Som motpart ved inngåing av slike kontraktar skal kommunen berre nytte større bankar med brei erfaring innan området. 7.6 Storleiken på det einskilde lån spreiing av låneopptak I forvaltninga vert det lagt opp til følgjande: Normalt skal det berre takast opp eit lån per år til investeringar. Lån til vidareformidling / startlån skal tas opp som separate lån. Eit einskild lån skal ikkje utgjere meir enn 25% av kommunen si samla gjeldsportefølgje. 7.8 Nedbetaling av lån Nedbetaling av lån skal, som minimum, skje i samsvar med vedtak etter prinsipp om minimumsavdrag. 7.7 Trekkrettar Ved behov kan kommunen avtala trekkrettar som sikrar at ein kan få tilført likviditet på maksimum ei vekes varsel utan å gå vegen om formelt låneopptak. Trekkrettane bør avtalast slik at ein i tilfelle overskotslikviditet og kan nedbetala på trekkretten innan ei veke utan formelle krav. 7.8 Rapportering I samband med tertialrapportering per 30. april og per 31. august skal det rapporterast på status for gjeldsforvaltninga. I tillegg skal utviklinga gjennom året og status pr rapporterast til kommunestyret. Rapporten skal innehalde følgjande: Opptak av nye lån (inkl. avtaler om finansiell leasing) Refinansiering av eldre lån Samansetning av låneporteføljen fordelt på dei ulike typar passiva (i NOK og %) Løpetid for passiva og gjennomsnittleg rentebinding Eigne rentevilkår samanlikna med 3 mnd. NIBOR. Kommentarar knytt til endring i risikoeksponering, attverande rentebinding og rentevilkår i forhold til kommunen si økonomiske stode og stoda i lånemarknaden samt føreståande finansierings- og refinansieringstrong Skildring og vurdering av avvik mellom faktisk forvaltning og risikorammene i finansreglementet. Opplysningar om verdien av lån som forfell og som må refinansierast innan 12 månadar. Reglement for finans- og gjeldsforvaltning Fitjar kommune 2017 Side 7 183

184 8. Forvaltning av kommunen sine langsiktige finansielle aktiva 8.1 Definisjon Langsiktig likviditet er definert som udisponerte midlar; disposisjonsfond og ubundne drifts- og investeringsfond. 8.2 Aksjar Kjøp av aksjar kan vera definert som langsiktige finansielle aktiva. Aksjekjøp kan såleis inntil vidare ikkje finansierast ved bruk av lån. Kommunen sine aksjar og ansvarlege lån i ulike selskap er næringspolitisk eller samfunnsmessig motivert (selskapa vert omtalt i Rådmannen si eigarskapsmelding). Då investeringane og eigarskapa ikkje er finansielt motivert, er dei ikkje omfatta av finansreglementet Anleggsaksjar Som anleggsaksjar definerer ein investeringar i aksjar i tiltak der det elles ville vore eit naturleg alternativ med ei direkte kommunal investering t.d. kulturbygg eller idrettsanlegg. Anleggsaksjar kan finansierast med langsiktige lån, dersom fylkesmannen godkjenner dette. Kommunen kan og nytta kommunale fond etter vedtak i kommunestyret. Som anleggsaksjar vurderer ein og aksjar i selskap for interkommunale føremål eller liknande Støtteaksjar Som støtteaksjar definerer ein investeringar der kommunen går inn med aksjar for å få i gang ein ynskt aktivitet, eller som direkte støtte til tiltaket, og det ikkje er naturleg med eit direkte kommunalt engasjement. Investeringar i støtteaksjar kan vera med reint bagatellmessig beløp. Investeringar i støtteaksjar kan ikkje finansierast med lån, men kommunen kan nytta kommunale fond til føremålet etter vedtak i kommunestyret Interesseaksjar Som interesseaksjar definerer ein investering med små beløp i selskap som har karakter av interesseorganisasjonar for bestemte føremål, og der kunnskap og støtte til føremålet er avgjerande for investeringa. Investering i interesseaksjar kan ikkje finansierast med lån eller fondsmidlar Finansaksjar Det er per i dag ikkje aktuelt for Fitjar kommune å plassere i finansaksjar. Om denne situasjonen skulle endre seg, skal finansreglementet verta teken opp til revidering. 8.3 Plassering av langsiktig likviditet Langsiktig likviditet kan stå på driftskontoen og nyttast som driftslikviditet. Reglement for finans- og gjeldsforvaltning Fitjar kommune 2017 Side 8 184

185 Fitjar kommune kan plassere langsiktig likviditet på fastrenteavtale / høgrentekonto med løpetid på inntil 1 år. 9. Vurdering og kvalitetssikring av finansiell risiko 9.1 Risikovurderingar Det skal til kvar rapportering til kommunestyret gjerast følgjande risikovurderingar: Finansnæringa nyttar følgjande parameter i stresstest for eit rentesjokk: Parallelt lineskift i rentekurva på 2 %-poeng Eigedommar taper 10 % av verdien Norske aksjar taper 30 % av verdien Utanlandske aksjar taper 20 % av verdien For kommunen er berre renteendring aktuelt. I stresstesten skal brutto gjeld, rentesikring, og inntektspostar (Renteinntekter VA-investeringar, rentekompensasjon, startlån og renteinntekter) tas omsyn til. Risikoen vert vurdert etter følgjande skala (meirkostnadar / brutto driftsinntekter): < 0,1 % Svært låg 0,1 % - 0,2 % Låg 0,2 % - 0,5 % Moderat 0,5 % - 1,0 % Høg > 1 % Svært høg Ved svært høg risiko bør risikodempande tiltak setjast i verk. 9.2 Kvalitetssikring Uavhengig kompetanse skal vurdere om dei rammene som er lagt i dette finansreglementet er i samsvar med reglane i kommunelova med gjeldande finansføresegn. I tillegg skal uavhengig kompetanse vurdere dei administrative rutinane for vurdering og handtering av finansiell risiko, og rutinar for å avdekke avvik frå finansreglementet. Rådmannen har ansvar for at slike vurderingar vert innhenta, eksternt eller gjennom kommunerevisjonen. Kvalitetssikring av finansreglementet skal finne stad ved kvar endring av reglementet, og før kommunestyret vedtek nytt, endra finansreglement. Reglement for finans- og gjeldsforvaltning Fitjar kommune 2017 Side 9 185

186 186

187 187

188 188

189 189

190 Deloitte. Til kommunestyret i Fitjar kommune Deloitte AS Sundgaten 119 Postboks 528 N Haugesund Norway Tel.: Uavhengig attestasjonsrapport om reglement for kommunens finansforvaltning Vi har gjennomgått Fitjar kommunes reglement for finansforvaltningen datert 21.juni Reglementet er foreslått vedtatt med endringer i pkt 2,4,5,7,8 og 9 Kommunestyret er ansvarlig for at finansforvaltningen er underlagt reglement fastsatt i samsvar med kommuneloven 52 og forskrift om kommuners og fylkeskommuners finansforvaltning, fastsatt av Kommunal- og regionaldepartementet 9. juni Vår oppgave er i henhold til 5 i forskrift om kommuners og fylkeskommuners finansforvaltning, som uavhengig instans å vurdere kommunens regler for finansforvaltningen. Vi har utført vårt arbeid i samsvar med SA "Attestasjonsoppdrag som ikke er revisjon eller begrenset revisjon av historisk økonomisk informasjon". Denne standarden krever at vi planlegger og gjennomfører kontrollhandlinger for å kunne avgi en uttalelse med høy, men ikke absolutt sikkerhet for at det ikke foreligger vesentlige feil eller mangler ved kommunens regler for finansforvaltningen. Vår vurdering er basert på følgende kontrollhandlinger: 1. Med utgangspunkt i kommuneloven 52 tredje ledd, har vi kontrollert at lovens bestemmelser er innarbeidet i kommunens reglement for finansforvaltningen, herunder at reglementet: gjør det mulig for kommunen å oppnå en tilfredsstillende avkastning gjennom forvaltningen ikke tillater en forvaltning som medfører vesentlig finansiell risiko for kommunen har bestemmelser om at forvaltningen må ta hensyn til at kommunen skal ha midler til å dekke sine forpliktelser ved forfall 2. Med utgangspunkt i 4 i forskrift om kommuners og fylkeskommuners finansforvaltning, har vi kontrollert at reglementets innhold tilfredsstiller forskriftens krav, herunder at det omfatter forvaltningen av: Ledig likviditet Gjeldsporteføljen og øvrige finansieringsavtaler. Langsiktige finansielle aktiva* Deloitte refers to one or more of Deloitte Touche Tohmatsu Limited, a UK private company limited by guarantee ("DTIL"), its network of member firms, and their related entities. DTIL and each of its member firms are legally separate and independent entities. DTIL (also referred to as "Deloitte Global") does not provide services to clients. Please see for a more detailed description of DTIL and its member firms. Registrert i Foretaksregisteret Medlemmer av Den norske Revisorforening Organisasjonsnummer: Deloitte AS 190

191 Deloitte. 3. Med utgangspunkt i 3 i forskrift om kommuners og fylkeskommuners finansforvaltning, har vi kontrollert at forskriftens bestemmelser om rammer for finansforvaltningen er tilfredsstillende ivaretatt i reglementet. *Kommunen bemerker i reglementet at det pr i dag ikke er aktuelt å plassere i finansaksjer. Hvis situasjonen endrer seg skal finansreglementet tas opp til ny revidering. Vi mener at våre kontrollhandlinger gir et forsvarlig grunnlag for vår uttalelse. Vi mener at det fremlagte reglementet for finansforvaltningen tilfredsstiller kommunelovens og forskriftens krav. Denne uttalelsen er utelukkende utarbeidet for det formål som er beskrevet ovenfor og til kommunens informasjon, og skal ikke brukes til noe annet formål. Haugesund, f/r. ;; 61?- Deloitte AS Else Holst-Larsen Statsautorisert revisor 191

192 Fitjar kommune Arkivkode: 250 Saksmappe: 2014/779 Sakshandsamar: Veronica Leth Dato: SAKSFRAMLEGG Finans- og gjeldsforvaltningsrapport 1.tertial 2017 Utval sak Utval Møtedato 40/17 Formannskapet /17 Kommunestyret Likviditet: Fitjar nyttar ein enkel modell for å budsjettera driftslikviditeten. Utgangspunktet er likviditetsflyt førre år, korrigert for større endringar i drift- og investeringsbudsjettet. I snitt har kommunen hatt kr ,- i likvider. Lågast likviditet var 2.februar med ,-. Kommunen har ikkje nytta likviditetslån i perioden. Renteavtale Rente 2017 NIBOR 3M Bankavtale NIBOR 3M + 0,30% 1,31% 1,01% Renteinntekter: Kommunen har renteinntekter på følgjande postar utanom likvider: Rentegrunnlag Rente 2017 Grunnlag VAR 5-års swaprente + 0,5 % 2,04% ,- Kompensasjonstilskot Husbanken 1,54% ,- Startlån Husbanken + 0,25 % 1,79% ,- Finansielle investeringar: Langsiktige finansielle midlar er definert som udisponerte midlar; disposisjonsfond og ubundne drifts- og investeringsfond. Fitjar kommune har langsiktige finansielle midlar på kr ,45,- på disposisjonsfond før årsoppgjersdisposisjonane Udisponert mindreforbruk i 2016 var kr ,-. I tillegg hadde kommunen kr ,- i ubundne investeringsfond ved årsskiftet. Av desse er kr ,- sett av til bestemte investeringar i 2017 og 2018 Langsiktige finansielle midlar vert nytta som driftslikviditet. Gjeldsforvaltning: 1) Opptak av nytt lån 22. mars 2017 a. Nytt lån i Husbanken til startlån I. Kr ,- II. Siste termin III. Flytande Husbankrente 2) Renteendring frå 1.januar 2017 Husbanklån a. Husbanklån nr , og I. Samla lånebeløp kr ,- II. Fastrente III. Bindingstid 10 år, frå

193 3) Renteendring frå 1.februar 2017 Husbanklån a. Husbanklån nr , og I. Samla lånebeløp kr ,- II. Bindingstid utløp III. Flytande husbankrente Refinansieringsrisiko: Fitjar kommune har ikkje lån som må refinansierast dei neste 12 månadane. Me har eit byggjelån på 14 mill. som har forfall ultimo august. Dette er føresett å dekkjast med kr ,- i tilskot frå Husbanken, ca. 6,5-7,0 mill. i midlar (privat innskot/startlån) pga. omgjering til burettslag, og ca. 1,75 mill. frå sal av tomtar. Samla avrunda til 15. mill. På grunn av forseinking kring prosedyrane i prosjektet klarer me ikkje å få gjort om til burettslag innan fristen. Me klarer heller ikkje å selja tomtane, og det er heller ikkje sikkert at me får pengane frå Husbanken tidsnok. Kommunen må dekkja eventuell manglande innbetaling med eigen likviditet. Samansetjing av låneportefølgja: Långjevar Saldo Rente NIBOR 3M pr KBN Flytande p.t. kr ,00 1,800 % 0,97 % Flytande NIBOR kr ,00 1,820 % KLP Flytande NIBOR kr ,00 1,870 % KLP Flytande p.t. kr ,00 1,800 % Husbanken Fast kr ,00 2,300 % KBN Fast kr ,00 1,700 % Husbanken Flytande kr ,00 1,521 % SpV Flytande kr ,00 1,450 % OvF Flytande kr ,00 0,990 % Sum kr ,00 Utvikling betalte renter: Rente 2,39% 2,18% 1,68% 1,79% 1,80% Rentebytteavtalar: Pr ,- Innlånsrente 2,99% Utlånsrente 1,63% Skilnad 1,38% Fastrenteavtalar og rentebytteavtalar utgjer kr ,- per Det vil seia at kommunen har fastrente på 36 % av totale lån. Det er innanfor grensene sett i finansforvaltningsreglementet (25 % - 75 %). Utvikling i skilnad mellom innlåns- og utlånsrente på rentebytteavtalar: Renteskilnad 1,82% 1,90% 2,42% 1,32% 1,38% Lån i underliggjande selskap (flytande rente): Havnahuset kr ,- FKIB kr ,- GFT kr ,- Sum kr ,- Kommunen sitt garantiansvar : Havn Burettslag kr ,- Havnahuset kr ,- FKIB kr ,- GFT* kr ,- Sum kr ,- 193

194 * Fitjar kommune har garantert for heile lånet, medan Fitjar kraftlag har gjeveeigenerklæring på 20 % til Fitjar kommune. Vekta bindingstid på fastrenteavtalar og rentebytteavtalar: Vekta bindingstid (durasjon) er bindingstida på fastrenteavtalar, der me tek omsyn til avdrag i bindingstida. Avdrag reduserer bindingstida. Målet er å finna eit snitt for bindingstida for heile gjeldsportefølgja, og vert uttrykt i år. Eit relativt lavt tal på bindingstida viser ei relativ kort bindingstid på gjeldsportefølgja. Pr Bindingstid Durasjon Vekta durasjon Lån utan binding kr HB kr ,46 0,06 HB kr ,21 0,01 HB kr ,92 0,10 HB HB kr ,07 0,14 KBN kr ,32 0,02 SWAP's kr / kr ,43 0, / kr ,33 0, / kr ,39 0, / kr ,58 0, / kr ,57 0,41 Sum kr ,52 Vekta bindingstid (durasjon) var 1,52 år per 30. april. Finansforvaltningsreglementet seier at durasjonen skal vera mellom 1 og 5. Vekta bindingstid er innanfor reglementet. Utvikling vekta bindingstid: Durasjon 2,03 1,59 1,13 1,35 1,52 Risikovurdering: Fitjar kommune vil berre bli påverka finansielt av renteendringa. Stresstest for kommunen gjev slikt resultat: Aktiva Balanse Balanse Endrings Beregna % MNOK parameter tap Gjeld med flytande rente 90 % 208,7 2 % -4,2 Gjeld med fast rente 10 % 23,8 Bruttogjeld 100 % 232,5-4,2 Rentebytteavtalar 59,0 2 % 1,2 Leige Havnahuset 18,0 2 % -0,4 Utlån 12,9 2 % 0,3 Renteberande lån til VAR-sektoren * 24,7 2 % 0,5 Kompensasjonstilskot 28,2 2 % 0,6 Likvider (bankinnskot) 40,6 2 % 0,8 Mogleg tap: -1,23 * Basis Statsobligasjonar. I tider med uro på finansmarknaden kan renteutviklinga i statsobligasjonar gå motsett veg av NIBOR-renta. Eit 2%-poengs lineskift i rentekurven gjev om lag 1,23 mill. i meirkostnadar. Utvikling risiko (mogleg tap:) Mogleg tap -0,3-1,3-1,3-1,1-1,2 Risiko Låg Høg Moderat Moderat Moderat 194

195 Vurdering: Det er ikkje registrert avvik frå finansforvaltningsreglementet. VAR-renter (2,04%) har normalisert seg noko, og ligg no i overkant av betalte renter. Rentekompensasjonen ligg enno under betalte renter. Risikovurderinga viser at Fitjar kommune sparer på låge renter. Denne situasjonen ser ein for seg at skal halda fram. Administrasjonen vurderer løpande om det er behov for ytterlegare sikring for å vera i forkant av ein eventuell renteauke, men ser ikkje eit umiddelbart behov. Ei ny forskrift for finans- og gjeldsforvaltninga gjaldt frå 1.januar Den legg større vekt på gjeldsforvaltning, samt refinansieringsrisiko av gjeld. Ein legg fram nytt finansforvaltningsreglement til politisk handsaming i dette møtet. Framlegg til vedtak/tilråding: Formannskapet rår kommunestyret til å ta finansforvaltningsrapporten til vitande. Behandling i Formannskapet : Tilråding: (Samrøystes) Kommunestyret tar finansforvaltningsrapporten til vitande. Atle Tornes Rådmann Saksframlegget er godkjent elektronisk og har derfor inga underskrift. 195

196 Fitjar kommune Arkivkode: 153 Saksmappe: 2017/387 Sakshandsamar: Trond Salmo Dato: Revidert budsjett 2017 SAKSFRAMLEGG Utval sak Utval Møtedato 45/17 Formannskapet /17 Kommunestyret Vedlegg: - Fylkesmannen i Hordaland: Revidert nasjonalbudsjett 2017 og kommuneopplegget for Budsjettskjema 1A og 1B - Budsjettskjema 2B Nytt vedlegg til kommunestyret: - Tillegg til revidert budsjett 2017 pleie og omsorg Bakgrunn: Regjeringa la fram framlegg til revidert nasjonalbudsjett 2017 (RNB) og Kommuneproposisjonen 2018, den 11. mai. Dokumenta er tilgjengelege på Endringar i det økonomiske opplegget for 2017: I RNB vert det lagt fram informasjon som verkar inn på føresetnadane: - Redusert lønsvekst frå 2,7 % til 2,4 %, som gjer at kommunal deflator vert redusert frå 2,5 % til 2,3 % - Lågare skatteinngang som følgje av lågare lønsvekst og endringar i skatteopplegget - Øyremerka tilskot vert redusert med 60 mill. Vidare gjer regjeringa følgjande tilleggsbevillingar og omprioriteringar: - Øyremerkt tilskot til «tilskot til fleire barnehagelærarar» vert lagt inn i rammetilskotet. 11. mai vart det sendt ut ei høyring om endringar i forskrift om tildeling av tilskot til private barnehagar med uttalefrist 1. juni. Effekten av føreslåtte endringar får verknad frå hausten Endringar i skatteopplegget gjev mindre skattinngang. Dette blir kompensert med auke i rammetilskotet. - Ramma for investeringstilskot til etablering av heildøgns omsorgsplassar vert auka. Det økonomiske opplegget for 2018 Regjeringa legg opp til ein auke i frie inntekter i kommunane på 3,5 4,0 mrd. Demografi vil legge beslag på 2,2 mrd., og auke pensjonskostnadar på 300 mill. I tillegg er det lagt opp til følgjande satsingar: - Opptrappingsplan for rus med 300 mill. - Tidleg innsats i barnehage og skule på 200 mill. - Førebyggjande tiltak for born, unge og familiar på 200 mill. Handlingsrommet vert då mellom 300 og 800 mill. Endringar i inntektssystemet frå ) Utviding av storbytilskotet 196

197 Kristiansand vil få storbytilskot frå Tilskotet vert finansiert av alle kommunar med eit trekk per innbyggjar. 2) Inntektsgarantiordninga (INGAR) Regjeringa foreslår å auke grenseverdien frå 300,- til 400,- per innbyggjar. Fitjar vart stor mottakar i INGAR frå 2017 pga. omlegginga av inntektssystemet. Endringa fører til at økonomien til Fitjar vil svekke seg med opp mot 100,- per innbyggjar frå eit år til det neste. 3) Tilbakeføring av selskapsskatt vert utsett 4) Kommunereform Talfesting og fordelingsverknadar vert gjort kjend etter at Stortinget har handsama kommunereforma For Fitjar betyr dette at kommunen vil få ein realnedgang i inntektene på 1,0 1,3 mill. i 2018, og er i tråd med økonomiplanen som vart vedteke i desember. Budsjettavtale revidert nasjonalbudsjett 2017: Ved første gjennomsyn av budsjettavtalen som vart presentert 7. juni, er det to postar som kan få verknad for kommunen. Lærlingstilskotet vert auka med 1 000,-, og inntektsgrensa for å få gratis kjernetid i barnehage vert auka til ,- (frå ,-). Endringane er ikkje teke omsyn til i saka, men utslaga vil truleg vera små. Fitjar kommune har vedteke endringar i budsjettet for 2017, og ein viser til poliske saker: Kommunestyret: 5/17 Endra løyving for VA-prosjekta Rimbareid og Øvrebygda 6/17 Søknad om tilskot til nydyrking. Avvikling av M. Smith Sivertsens fond 21/17 Prosjekt VA Sjoarreset Formannskapet: 15/17 Trong for auka ressursar til pleie i demensomsorga /17 Investering omsorgsbustad 26/17 Søknad om tilskot til Fitjarfestivalen 2017 Utval for oppvekst og omsorg: 18/17 Auka bemanning ved vaksenopplæringa I tillegg har utval for oppvekst og omsorg komme med innspel til budsjettet: 33/17 Verbale føringar tilbakemeldingar til Utvalet for oppvekst og omsorg Vurdering: Opphavleg budsjett vart vedteke med eit mindreforbruk på 2,4 mill. Framlegget til revidert budsjett svekker budsjettbalansen med ,-. Kommuneproposisjonen 2018 stadfestar at Fitjar må venta realnedgang i inntektene for neste år. Veksttilskotet vil auke med ,- med dagens grense og beløp, men det er fare for at det vill falle heilt bort frå 2019 (grenseverdien er på 3225 innbyggjarar per ). Konsesjonsavgifta frå Havbruksfondet er usikker. Det er foreslått produksjonsavgift frå 1. juli Denne kan gje opp mot 1,4 mill. i inntekter. Inntekter frå eigedomsskatt vil auka pga. tre moment: - Investeringa til Lerøy, med trinn I i 2018, og fullt i Investeringa til Midtfjellet ved verknad frå Mogleg omtaksering i 2018 med verknad frå Det er fleire alternativ kommunen kan nytta. (Boligprisindeksen for vestlandet utanom Bergen har vakse 52,3 % dei siste 10 åra.) Fleire av utgiftsaukene som er føreslått er permanente, og nokre vil gje heilårseffekt frå Innsparingane er i hovudsak innsparingar for

198 Driftsnivået på Fitjar Bu og behandlingssenter har vore nokolunde på nivå med tidlegare år. Når utleige til Stord kommune fell bort, vil ein vera nøydde til å ta ned drifta. Ein vil og ha færre plassar i tida ein byggjer om. Det er og ein føresetnad at drifta vert meir effektiv etter ombygging. Talet på, og behovet til den einskilde, for brukarar med ressurskrevjande behov, er ein viktig premiss i Fitjar sine budsjett. Slik vil det også vera i åra framover. Det er vedtak om busetting av 8-10 flyktningar i åra framover. Behovet for busetting, inntekter og utgifter, er alle hefta med usikkerheit. Leigeinntekter i Årskog vil truleg falle bort, men kanskje ikkje alt i Endringar i driftsbudsjettet Inntekter (inntektsauke på ,-): Skatt: Ein har vald å ikkje endre skatteanslaget. Med tanke på skatteinngangen per mai, er dette optimistisk. KS sin prognose for Fitjar, utarbeida i mai, gjev kommunen ein reduksjon i skatteanslaget på om lag 1,6 mill. Prognose for inntektsutjamning kompenserer med 0,5 mill. Inntektsutjamninga er oppdatert med nytt vekstanslag i RNB, og folketal per Resultatet av uendra skatteinngang, er ,- mindre i utjamning. Rammetilskot: Vedteke tilskot var basert på regjeringa sitt budsjettframlegg. Budsjettavtalen på Stortinget gav Fitjar ,- mindre i tilskot. Dette vart ikkje justert i justert i budsjetthandsaminga i haust. I framlegg til RNB vert rammetilskotet auka med ,-. Ein har von om ekstraordinært skjønstilskot på ,-. Totalt aukar rammetilskotet med ,-. Takseringsgrunnlaget viser at me kjem til å fakturera ,- meir i eigedomsskatt i 2017 enn budsjettert. Renteutviklinga har gått litt i vår favør etter nyttår. Ein ventar å spare ,- i renteutgifter i Kundeutbytte i Gjensidige gjev oss ,- meir i utbytte i år. Politisk leiing (utgiftsauke på ,-): Tilleggsløyvingsposten var basert på eit lønstillegg på 2,2 %, med verknad sentralt frå 1.8 og lokalt frå 1.9. Oppgjøret vart på 2,4 % med verknad ein månad tidlegare både sentralt og lokalt. Formannskapet har allereie nytta ,- av posten i andre saker. En har difor behov for å tilføra budsjettposten 1,1 mill. Eit av innsparingstiltaka som vert lagt fram, er reduksjon av næringstilskot med ,-. Administrasjon (utgiftsauke på ,-): I sak PS 34/17 i formannskapet vert det vist til at det kan vera ei underdekning av tilskotet til kyrkja på nokre postar. Rådmannen har lagt inn forslag om eit auka tilskot til kyrkja, med grunnlag i fylgjande postar i saka: Klokkar kr Kyrkjetenar kr Administrasjon kr Sum kr Tilskot til andre trudomssamfunn vil auke automatisk med ,- som følgje av tilskotsauken til kyrkja. I opphavleg budsjett var inntekter og utgifter til festetomtane i Fitjarstølane falle ut. Det er behov for å legg inn ei netto utgift på ,- for å dekke dette. Innsparingstiltak på ,- vert å redusera på ei rekkje mindre budsjettpostar. 198

199 Betring i budsjettet for SFLMK vil gje ,- i mindreinntekt frå Stord kommune. Skule og oppvekst (utgiftsauke ,-): Revidert budsjett for skule og oppvekst har vore ei utfordrande oppgåve å løysa dette året. Det er verkeleg eit område der dei ulike inntekts/utgiftspostane har vore «levande» det første halvåret og gjennom nye prognosar er det no lagt føringar for andre halvår. Inntekter frå andre kommunar (mindreinntekt) Årsaka er revisjon av sakkunnige rapportar m.m. Det ligg inne eit totalbeløp på om lag 2,8 mill. i budsjettet. kr Fleire barn i barnehagane i Fitjar enn budsjettert (meirkostnad) Her er me vore for optimistiske i høve til budsjettet. Interessa og Behovet for barnehageplass varier frå år til år. Har også fått tilflytting. kr Fleire barn i Stord barnehagane. (meirkostnad) Ved opptak haust 2017 har det kome nye barn frå Fitjar i barnehagar i Stord kommune kr Skuleskyss (meirkostnad) Budsjettoverskriding i 2016 som forplantar seg vidare til Skuldast prisauke og fleire med rett til skyss grunna farleg skuleveg. kr Reduksjon i assistentressursen. (Mindreutgift) PPT har gjennomført revisjon av ein del sakkunnige vurderingar der assistent tilrådinga har blitt teken bort. kr Auka utgifter til 5-1 elevar. (Meirkostnad) PPT har gjennomført revisjon av sakkunnige vurderingar der tilrådinga av lærartimar har blitt auka. I tillegg har det kome nokre nye saker. kr Ekstra klasse ved Rimbareid skule 1. trinn. (Meirkostnad) Tal frå folkeregisteret i januar 2016 viste 25 elevar på 1. trinn Tala i januar 2017 var brått blitt til 29. Her har det kome uvanleg mange tilflyttarar på same trinnet kr Lærling Barne- og ungdomsarbeidarfaget. (Meirkostnad) Her har me teke inn ein ny lærling. Viktig med rekruttering. kr SFO ordning i Selevikkrinsen. (Meirkostnad) Her er det mange barn som byrjar i 1. klasse. Behovet for SFO om ettermiddagen aukar mykje Må vera to vaksne ein periode. Støttar i dag SFO med Treng ,- til for å kunna gje dette tilbodet. kr Ekstra assistent i privat barnehage. (Meirkostnad) Her er det eit barn som skal byrja i barnehagen med særskildt behov. kr Barn frå andre kommunar i barnehage i Fitjar. (Meirinntekt) Me har 2 barn fram til sommaren kr Utgifter vaksenopplæring andre kommunar (Mindreutgift) No greier me å gje eit tilbod i Fitjar. Dei som tidlegare har fått opplæring i nabokommunen er no ute av ordninga. kr Kompetanse for kvalitet. Gjeld vidareutdanning for lærarane. Her får me ei ekstra inntekt på kr ,-. Det fører også til ei ekstra utgift på det same beløpet. Auka inntekter ved vaksenopplæringa. (Meirinntekt) Her får me ei auka inntekt i høve pr. capita tilskotet på kr ,-. Kr ,- er brukt til ei ekstra lærarstilling (50%) jf. Formannskapssak. kr Leige av klasserom ved vaksenopplæringa (Meirkostnad) Klasseromsituasjonen ved VO har ikkje vore god dette skuleåret. Når no Fitjar vg. skule trekkjer seg ut ynskjer VO å overta to klasserom. Talet på studentar har også auka. kr Tidleg innsats 1. 4.trinn (Mindrekostnad) Her har kommunen fått over ,- frå staten. Delar av midlane var alt lagt inn i budsjettet frå januar kr Fondsmidlar. Gjeld pengar som me har fått for tiltak gjennomført i 2015 og kr

200 Tilskot 2017 brukt delar i Gjeld tiltak til enkeltbarn som er gjennomført i Tilskotet har ikkje kome før i kr Ut frå følgjande oppsett har skule og oppvekst behov for ei styrking av budsjettet med kr ,-. Plan, utvikling og miljø: Plan, byggesak og oppmåling (innsparing på ,-): Ein føreset ny tilsett på avdelinga frå 1. oktober (utgift ,-), og som vil generera ,- i inntekter. Ein vurderer behov for kjøp kartarbeid og liknande til å vera ,- i Dette gjev ei innsparing på ,-. Ein reduserer planmidlar med ,- som innsparingstiltak. Drift og vedlikehald (innsparing på ,-): Som del av tiltakspakken for sør- og vestlandet, fekk Fitjar ,- pga. høg arbeidsløyse. Desse er inntektsført på Drift og vedlikehald. Noko av midlane er nytta på helsestasjon. Ny vaktmeister er no planlagt tilsett 1. september, og reinhaldar LAR-senteret 1. juli. Ein sparer ,- på desse vakansane. Ein har lagt inn ny inntekt for utleige av kontor til politikontakten frå 15. juni. Denne var ikkje budsjettert. Som innsparingstiltak ut over dette, tek ein ned vedlikehaldet på - Idrett/hallar/anlegg med ,- - Rekreasjon i tettstad med ,- - Kommunale vegar med ,- I tillegg tek ein ned posten til inventar og utstyr på veg med ,- Stord Fitjar landbruks- og miljøkontor (innsparing på ,-): Ein ventar å få i stand avtale med Austevoll som vil gje netto ,- i inntekter til kontoret. 48 % av dette vert betring på Fitjar sitt budsjett. Pleie og omsorg (utgiftsauke på ,-): Legetenesta. Flytting av to legar til Fitjar legesenter og praksis med 3 legar, har ført til ein del ekstra kostnader. Blant anna så har det vore trong for auka bemanning og det har vore nytta overtid. Det var ein krevjande flytteprosess og travel overgang i drifta. Ein del ting bla. nytt telefonsystem og betalingsterminal har ikkje vore på plass, og skapt driftsvanskar. Ein er også usikre på inntektspotensialet med lege nr 3, må avvente litt erfaringstal før me ser. Rustenesta: vakanse i fast stilling første 5 mnd. Støttekontakt har me eit overforbruk som indikerer at me treng kr meir. Me skal ha ein gjennomgang av alle søknader, og sjå på mogelege innsparingar i høve flytting og andre tilbod. Legevakt og IDA (KAD) ser ut til å verta om lag dyrare, men det er og ei mogleg innsparing i form av inntekt frå andre kommunar som me ikkje har teke med. FBB: Vidareføring av ekstra ressursar til brukar, jf. sak 15/17. Det har vore høgt sjukefråvære og ein får inn over budsjett med sjukepengar. Inntektene frå Stord kommune må sjåast saman med tapte inntekter eigne pasientar og innsparing på personale lagt inn til hausten grunna ombygging. Behovet på FBB vert samla ,- høgare enn budsjettert. Administrasjon. Innsparing på rådgjevarstilling til slutten av august. Kr Frivilligsentralen har ein rest frå statleg tilskot på kr som dei ynskjer tilført. 200

201 Gartnartunet: Tidlegare oppstart av deler av drifta, utan refusjon, vil koste om lag kr. 1.2 mill. over budsjett. Innan sosialhjelp ser ein same trenden som elles i Sunnhordland. NAV melder om auke i utbetalingane, og fleire som flyttar hit utan å ha noko inntektsgrunnlag. Det er såleis fleire både unge og familiar som har sosialhjelp som einaste yting. Det vert jobba med å få folk på rett yting. Men om trenden på auka utbetaling held fram kan ein gå på overforbruk på om lag kr. 1 mill. Kvalifiseringsbudsjettet på kr vert omdisponert til sosialhjelp, då det gjeld same føremål. Det vert jobba for å skaffe inntekter, blant anna vert det søkt om ekstra tilskot i høve flyktningar som har helsemessige utfordringar. Ein vil søkje om to gonger kr i slikt tilskot. Har søkt om kompetanse- og rekrutteringstilskot for å styrke legetenesta, og vonar å få det, kan dekka opp auka kostnader. Utval for oppvekst og omsorg ber om kr til ekstra kostnader prosjektet «middag til middagstid» frå 1. september. Utgifter er ikkje lagt inn i budsjettet. Kultur (innsparing på ,-): Som innsparingstiltak tek ein ned tilskot til lag og organisasjonar med ,-. Endringar i investeringsbudsjettet: I løpet av første halvår 2017 er det oppstått behov for ein del endringar i investeringsbudsjettet. Noko er tidlegare vedteke og noko er nye behov som er oppstått. Opphavleg investeringsbudsjett var på 28,6 mill. Av dette var 23,2 mill. føresett finansiert med lån. Vedtekne og framlagde endringar aukar behovet for lånefinanisering med 6,74 mill. Ein har 2,0 mill. i unytta lånemidlar frå tidlegare år. Ein ber difor om å auke låneramma til investeringar med 4,74 mill. i Auken i låneopptak vil føre til meirkostnad i 2018 på rundt ,-, og rundt ,- i åra framover. Auken i VA-investeringar vil gje inntekter på rundt ,- i 2018, og ,- vidare framover. Naudstraumsaggregata vil gje opp mot 70 % refusjon frå Husbanken, og dermed redusere låneopptak i A: Tidlegare vedteke: VA-anlegg Rimbareid-Vik I kommunestyresak i februar, sak 5/17 vart budsjettet for VA-anlegg Rimbareid-Vik auka med 1,55 mill. kroner, til kr VA-anlegg Øvrabygdo (Sjoareset). I det same møtet vart budsjettet for prosjektet på Sjoareset, veg, vatn og avløp auka med kr. 1,0 mill., fordelt med kr på vatn/avløp og kr på veg. I kommunestyremøte i april vart dei same budsjetta auka ytterligare. Det vart då vedteke: Kommunestyret aksepterer auka ramme for gatelys med kr , som vert å leggja inn i revidert budsjett. Prosjektet blir forlengt til Lio, som skissert i saka, under føresetnad at det kan gjerast innanfor ei ekstra ramme på kr Strekninga frå Bedehuset forbi skulen blir utført i Nødvendig endring av budsjettramma vert å leggja inn i revidert budsjett. Eventuell investering i vegljos og arm til fabrikken vert å vurdera i revidert budsjett. Kommunestyret godkjenner vidareføring til Lio, og oppstart av denne delen. 201

202 Etter siste kalkulasjon blir tala slik: Ramme Lio fordelast med kr på vatn, og kr på avløp. Endring av budsjettramma strekninga frå Bedehuset forbi skulen kr på avløp. Antatt refusjon kr Netto kr (overføring frå 2018 (LTP) kr ). Investering i vegljos og arm til fabrikken vert ikkje gjennomført i denne omgangen. Leilegheit i Havnahuset I formannskapsmøte i mars, sak PS 16/17, var det vedteke å gjennomføra tiltak i leilegheit i Havnahuset. Ramma vart sett til kr ,-. Ein vonar at ein skal få støtte frå Husbanken til tiltaket. B: Nye tiltak og behov for endringar: Plan for kyrkje-garden. I budsjettet for 2016 låg inne kr ,- til planlegging av omlegging av kyrkjegarden. Prosjektet vart starta, men hovuddelen utsett til 2017 utan at budsjettramma følgde med. Me treng kr ,- til dette. Legesenter: Opprinneleg budsjett fordelt med kr i 2016 og kr i 2017, som vart auka med kr for risiko moms i 2017 = Total kostnad blir no kr før det er kome noko avgjerd på momsen. I 2016 vart det berre betalt kr Dvs det står til rest pluss kr i moms, og me treng ei ekstra løyving på kr Innreiing legesenter Innreiing legesenter var budsjettert med kr ,-. Dette var ei overslagsbevilling utan noko grundig evaluering og det viser seg no at dette er for lite. Nødvendig ramme auka med kr ,-, til kr Innreiing base Gartnartunet Me hadde ikkje budsjett på møblement til vår eigen base for tilsette i Gartnartunet. Dette blei sett opp med kr ,-. Naudstraumsanlegga Dei to naudstraumsaggregata (Havnahuset og FBB) ser ut til å bli noko dyrare enn det me har hatt i budsjett. Samla ekstraramme kr ca ,-, der me får mesteparten tilbake gjennom auka tilskot frå Husbanken. Utkjøp Fitjar bu og behandlingssenter. FBB vedteke utkjøpt, men kostnadsramma inneheld ikkje overdragingskostnader på ca. kr ,-. Når me no har kjøpt bygget, kan det vere ynskjeleg med noko oppgradering. Fitjar bu og behandlingssenter er byrja å nærme seg 30 år, og i samband med dette har deler av bygningskomponentar og teknisk infrastruktur nådd teknisk levetid, det vil difor påløpa utgifter i dei kommande åra for å halde bygningsmasse og installasjonar på eit forsvarleg nivå. Nokre av tiltaka ein ser for seg vil komme er; Utvendig på bygget er det behov for maling av kledning over brystning, utstikk, og vinduskarmar, ein må her på rekne eit større beløp då arbeidet er omfattande. Av tiltak innvendig ser ein for seg utskifting av korridorlys, ein del slitte golvbelegg, generell opp pussing av nokre rom, samt utskifting av ringeanlegg for pasientrom. Ein har ikkje kvalitetssikra tal for desse tiltaka, slik at dette er noko ein må komme attende til. Me har ikkje lagt inn midlar til dette i årets budsjett, men det er i 2017 me har moglegheita, og ein ber formannskapet om å vurdera å leggja inn midlar. Kartsystem Me ser at me i dei siste åra har hatt store utfordringar knytt til kartsystemet vårt som ikkje «snakkar» med det sentrale datasystemet vårt og heller ikkje med Norkart. Me ynskjer å kjøpa nytt system og standardisera med Stord, slik at me får same system og dermed får gjensidig utnytting av kvarandre. Ramme kr ,-. 202

203 Leikeapparat Fitjarstølane: Dette er budsjettert med kr Ynsket frå avdelinga er å nytta ca kr Rådmannen meiner det er feil å akseptera overskriding på ikkje driftsnødvendige investeringar, men vil likevel fremja saka utan tilråding. Løpebane I LTP 2018 er det budsjettert med kr til oppgradering av løpebanen på Varaldsmyro, finansiert med laksepengar. Dette var utsett til 2018 av omsyn til eigen kapasitet til å gjennomføra prosjektet Idrettslaget har meldt at dei ynskjer å gjera tiltaket i 2017, av omsyn til standarden på dekket, og vil kunna ta på seg å gjera arbeidet. Under føresetnad at arbeidet kan gjerast utan særleg meirarbeid for kommunen, og innanfor gjeldande regelverk, har ein ikkje merknader til at investeringa blir framskuva til Agresso: Økonomiavdelinga melder at investeringa i agresso blir kr dyrare enn føresett, grunna ny eigedomsmodul og færre deltakarar. Dette er driftsnødvendig. Rådhuset: Ein ynskjer å stilla ein sum på kr til rådvelde for oppgradering av legekontora i Rådhuset til ny bruk. Gatelys på Kvedno. I 2016 hadde me ein post i investeringsbudsjettet på kr til gatelys på Kvedno, på det nye strekket frå Lerøy sitt anlegg og til krysset ved fylkesvegen. Det var då tenkt 11 lys a kr , der fundamenta var på plass og føresett finansiert, og kommunen skulle kosta stolpar og lys, og ivareta framtidig drift. De visste seg då me skulle setja i verk at det er til saman 16 lys, der Lerøy har sett opp og betalt 3, og 13 står att. I kalkylen var det ikkje teke omsyn til kabelgrøft og behov for eit styringssystem, noko me trudde allereie var finansiert. På grunn av kapasitetsproblem hos kraftlaget vart saka utsett til Det er no inngått avtale om at Lerøy finansierer kabelgrøfta, til ca kr , og at kommunen tek resten av kostnaden, som no er estimert til ca kr Kraftlaget vonar å kunna få lysa på plass til ca 1. oktober. C: Innsparingar: Gartnartunet Ved gjennomgang av kostnadene for Gartnartunet, ser me at me vil spara noko samanlikna med opphavleg budsjett. Avløpsstasjonen med ca. kr ,-, vert teke ut og lagt på avløp. Av det resterande har ein truleg spart ca. kr ,-. Koløyholmen kloakk Avløpsanlegg i Koløyholmen (Kuarvågen) er sett opp i budsjett (Koløyholmen kloakk) med kr ,-. Me ser at me ikkje maktar å gjennomføra dette i 2017, men vil behalda planleggingsmidlar. Me kan redusera med kr ,-. Framlegg til vedtak/tilråding: Formannskapet rår kommunestyret til å vedta revidert budsjett 1A, 1B og 2B som vist i vedlegg. Kommunestyret aukar låneramma til investeringar med 4,74 mill. til 27,94 mill. Behandling i Formannskapet : Rådmann Atle Tornes orienterte om endringar som er lagt inn i revidert budsjett, og svara på spørsmål frå formannskapet. Skulesjef John Karsten Raunholm orienterte om endringar innafor skule og oppvekst, og svara på spørsmål frå formannskapet. 203

204 Formannskapet bad om å få ein gjennomgang/orientering om endringane i budsjettet for pleie og omsorg, og at denne vert sendt til kommunestyret. Representanten Arne Prestbø (H) spurde kva som ligg att av rekreasjon tettstad dersom forslaget vert gjennomført. Ordførar Wenche Tislevoll (H) bad om å få presisert punkt i revidert budsjett som har verknad for langtidsplanen for dei næraste par åra. Formannskapet etterlyste prioritering av eventuelle tilleggsinvesteringar på FBB. Fram mot kommunestyret vil administrasjonen senda skriftleg svar på spørsmåla, og freista å utarbeida ein justert langtidsplan for dei næraste åra. Tilråding til kommunestyret: (Samrøystes) Kommunestyret vedtek revidert budsjett 1A, 1B og 2B som vist i vedlegg. Kommunestyret aukar låneramma til investeringar med 4,74 mill. til 27,94 mill. Atle Tornes Rådmann Saksframlegget er godkjent elektronisk og har derfor inga underskrift. 204

205 Sakshandsamar, telefon Håvard Rød, Vår dato Dykkar dato Vår referanse 2016/ Dykkar referanse Kommunane i Hordaland Revidert nasjonalbudsjett 2017 og kommuneopplegget for 2018 Fylkesmannen vil gi eit oversyn over hovudpunkta i framlegget til revidert nasjonalbudsjett 2017 og kommuneopplegget for 2018, jf. kommuneproposisjonen Prop. 128 S. I brevet betyr «kommunane» primærkommunane utan at fylkeskommunane er med og «departementet» Kommunal- og moderniseringsdepartementet (KMD). Endringar i det økonomiske opplegget for 2017 Lønsvekst Pårekna lønsvekst blir redusert frå 2,7 prosent i statsbudsjettet til 2,4 prosent i revidert nasjonalbudsjett. Samla kostnadsinnsparing for kommunesektoren som følgje av lågare lønsvekst er rekna til om lag kr. 900 mill. Av dette utgjer kostnadsinnsparinga for kommunane om lag kr. 720 mill. Kostnadsdeflatoren for kommunesektoren blir redusert frå 2,5 prosent i statsbudsjettet til 2,3 prosent i revidert nasjonalbudsjett. Løn tel om lag 2/3 del av deflatoren. Skatteinntekter Lågare lønsvekst fører til lågare skattevekst for kommunane. Pårekna skatteinntekter for kommunesektoren er redusert med kr. 850 mill. frå nivået i statsbudsjettet. Av dette utgjer kommunane sin skattereduksjon kr. 707 mill. Pårekna skattevekst i år for kommunane blir difor redusert frå 1,5 prosent til 1,0 prosent, i høve til faktisk innkomen skatt i Låg pårekna skattevekst frå 2016 til 2017, også opphavleg i statsbudsjettet, skuldast ekstraordinær høg skattevekst i Kr. 132 mill. av skattereduksjonen for kommunane skuldast endringar i skattereglane, blant anna auka minstefrådrag på pensjon. Denne delen av skattereduksjonen vil bli kompensert gjennom auka rammetilskot til kommunane. Investeringstilskot omsorgsplassar Det er framlegg om å utvida løyvinga i år for investeringstilskot til heildøgns omsorgsplassar. Det har vore stor søknadsinngang for å få investeringstilskot. Utvidinga vil gi grunnlag for å kunne gi investeringstilskot til 1300 fleire omsorgsplassar enn i statsbudsjettet. Løyvinga i statsbudsjettet ga grunnlag for investeringstilskot til plassar, slik at det no vil kunne bli gitt tilskot til plassar i år. Det vil også omfatta rehabilitering av eksisterande gamle plassar, jf. omlegginga av ordninga frå 2021 til berre å omfatta netto vekst i talet på plassar. Tilskotssatsane av godkjent investeringsgrunnlag er uendra, det vil seie 55 prosent for sjukeheimsplassar og 45 prosent for omsorgsbustader med heildøgns omsorg. Fylkesmannen i Hordaland Postadresse: Postboks 7310, 5020 Bergen Besøksadresse: Statens hus, Kaigaten 9, Bergen Telefon: Kommunal- og samfunnsplanavdelinga Kontakt: Nettside: Org.nr:

206 Tilskot til fleire barnehagelærarar Regjeringa ynskjer eit større krav til kompetanse i barnehagane. I statsbudsjettet er det løyvd kr. 172,2 mill. i øyremerkt tilskot til tilsetjing av fleire barnehagelærarar. Det er no framlegg om å innlemma dette øyremerkte tilskotet i rammetilskotet allereie for i år. Tilskotet, kr. 172,2 mill., er i år for perioden august og ut året, det vil seie 5/12 av året. I 2018 vil tilskotet som følgje av heilårseffekt bli utvida til om lag kr. 413 mill. Kommuneopplegget for generelt Det er gitt signal om ein realvekst i dei frie inntektene for kommunane på mellom kr. 3 ½ mrd. og kr. 4,0 mrd. frå 2017 til Veksten er rekna frå det inntektsnivået for i år som no er lagt til grunn i revidert nasjonalbudsjett. Denne veksten er realauke slik at priskompensasjon frå 2017 til 2018 vil kome som eit tillegg i inntektene. Prisindikatoren som blir nytta til priskompensasjon, vil bli kjent i statsbudsjettet til hausten. Skatteøyret blir fastsett først i statsbudsjettet til hausten for å tilpassa skatteveksten til målsetjinga om at skatteinntektene skal utgjere om lag 40 prosent av kommunane sine samla inntekter. Det er lagt opp til at auken i dei frie inntektene frå 2017 til 2018 skal dekka auka ressursinnsats i kommunane til: 1. Auka utgifter som følgje av befolkningsutviklinga, både med omsyn til folkevekst og alderssamansetjing, kr. 2,2 mrd. av dei frie inntektene. Utgiftsveksten er totalt rekna til om lag kr. 2,7 mrd. Av dette er kr. 2,2 mrd. den delen som må bli dekt av auken i dei frie inntektene. Den delen av utgiftsveksten som overstig om lag kr. 2,2 mrd. må bli dekt av auke i andre inntekter enn dei frie inntektene. Om lag heile utgiftsveksten knytt til befolkningsutviklinga vil vere for kommunane, det vil seie ikkje utgiftsvekst for fylkeskommunane. 2. For kommuneforvaltninga kan pensjonskostnadene samla kome til å auka med om lag kr. 350 mill. utover det som blir kompensert gjennom prisjustering av inntektene. Kommunane sin del av det utgjer om lag kr. 300 mill. Det er stor uvisse knytt til desse overslaga. Pårekna auke i pensjonskostnadene har blant anna samanheng med låg avkastning på pensjonsmidlane som følgje av det låge rentenivået. Veksten i dei frie inntektene i 2018 skal gi rom for fleire satsingar: 1. Opptrappingsplan for rus, kr. 300 mill. Det er eit trinn i ein opptrappingsplan med auka løyvingar til rusområdet i perioden Satsinga kjem i hovudsak ved at ein del av den årlege veksten i dei frie inntektene er grunngjeve med satsinga på rusomsorg. I 2016 og 2017 var denne opptrappinga på til saman kr. 0,7 mrd. Fordelinga mellom kommunane blir gjort etter delkostnadsnøkkelen for sosialhjelp i inntektssystemet

207 Det er dessutan eit eige øyremerkt tilskot til føremålet, kapittel 765 post Tidleg innsats barnehage og skule, kr. 200 mill. Kr. 200 mill. av veksten i rammetilskotet er grunngjeve med denne satsinga. Det er eit eige øyremerkt tilskot til auka lærarinnsats på trinn i grunnskulen, kapittel 226 post 63. I framlegget til kommuneproposisjonen for 2017 var kr. 150 mill. av veksten i dei frie inntektene grunngjeve med tidleg innsats i grunnskulen. Stortinget vedtok i staden å flytta desse midlane over frå rammetilskotet til styrking av det øyremerkte tilskotet. 3. Kr. 200 mill. til førebyggjande tiltak for barn, unge og familiar. Det er ei målsetjing å gjere kommunane i stand til å ta eit større ansvar på barnevernsområdet, i lys av barnevernsreforma. Kr. 200 mill. av veksten i rammetilskotet er grunngjeve med denne satsinga. Det er på denne bakgrunn lagt opp til at kommunane skal få eit auka handlingsrom i 2018 på mellom kr. 0,3 mrd. og kr. 0,8 mrd. Det vil vere veksten i dei frie inntektene (før priskompensasjon) etter fråtrekk for auka utgifter knytte til befolkningsutvikling og pensjon, samt dei nemnde satsingane. Kommunereform Kompensasjon for redusert basistilskot og småkommunetilskot - overgangsordning ( ) Departementet har for 2017 sett av ei skjønsramme på inntil kr. 300 mill. til kommunar som går inn i kommunesamanslåing og som får redusert basistilskot og småkommunetilskot på grunn av nytt inntektssystem i Ingen av dei aktuelle kommunane i Hordaland får redusert småkommunetilskot som følgje av nytt inntektssystem. Dei kommunane som får kompensasjon i fylket får difor denne på grunn av omlegginga til gradering av basistilskotet. Førebels utrekna kompensasjon er om lag kr. 23,7 mill. til saman i 2017 til kommunane i fylket, etter at det er gjort fråtrekk for kompensasjon gjennom overgangsordninga INGAR. I 2017 vil kompensasjonen bli gitt som ein del av departementet sine skjønsmidlar. I 2018 og 2019 vil i staden kompensasjonen kome som ei eiga fordeling gjennom det ordinære rammetilskotet. Dette er departementet sine skjønsmidlar og endringa betyr ikkje noko for dei skjønsmidlane som fylkesmennene fordeler mellom kommunane. Tilskot til infrastrukturtiltak Det var for 2017 sett av kr. 150 mill. i tilskot til infrastrukturtiltak i kommunar som slår seg samen. Av det er kr. 100 mill. innanfor kommunane si skjønsramme og kr. 50 mill. innanfor fylkeskommunane si skjønsramme. Denne tilskotsordninga blir ikkje vidareført frå 2017 til Dette har heller ikkje betydning for dei skjønsmidlane som fylkesmennene fordeler

208 Regionsentertilskot Det vil bli gitt tilskot til mellomstore kommunar etter at det er gjort nasjonalt vedtak om samanslåing. Ny kommune må ha meir enn 9000 innbyggjarar etter samanslåing og ikkje få storbytilskot. For 2017 er det på landsbasis ei ramme på kr. 100 mill., det vil seie med verknad for andre halvår i år. I 2018 blir ramma til føremålet med heilårsverknad kr. 200 mill. Det er lagt opp til at 60 prosent av ramma vil bli fordelt med ein sats per samanslåing og 40 prosent av ramma vil bli fordelt med ein sats per innbyggjar. Den endelege fordelinga av regionsentertilskotet og midlane i overgangsordninga (for redusert basistilskot) for 2017 blir gjort kjent etter Stortinget si handsaming av kommunereforma i år. Kommunereforma skal handsamast i Stortinget 08.juni d.å. Departementet vil kome attende med meir informasjon om desse tilskota for 2017 etter Stortinget sitt vedtak. Deretter vil departementet betala ut tilskot. Ufrivillig åleine Nokre kommunar har gjort vedtak om samanslåing med andre kommunar utan at det er gjort gjensidige vedtak i nabokommune. Fleire av desse kommunane taper på omlegginga i inntektssystemet i 2017 gjennom redusert basistilskot og redusert småkommunetilskot. Departementet vil gi ein kompensasjon i 2017 til kommunar som blir vurderte å vere ufrivillig åleine etter kommunereforma. Fordelinga av denne kompensasjonen mellom kommunar vil bli vurdert nærare i samarbeid med fylkesmennene. Eingongstilskot og inndelingstilskot Tilskot for eingongskostnader blir utbetalt i år etter at Stortinget har gjort nasjonalt vedtak om kommunesamanslåingar. Reformtilskot vil bli utbetalt etter at kommunesamanslåingane har vorte sett i verk,. Det vil seie etter 01. januar Storleiken på eingongstilskota, for eingongskostnader og reformtilskot, er vist blant anna i brevet vårt av 19.mai 2015 (s. 7) om kommuneproposisjonen for Årleg inndelingstilskot blir utbetalt frå og med år 2020 ( i år), det vil seie når samanslåingane er sett i verk. Det erstattar bortfall av basistilskot og eventuelt bortfall av småkommunetilskot/ reduksjon distriktstilskot som følgje av samanslåing. Inndelingstilskot vil vere basert på tilskot og kriteriegrunnlag for Det blir tillagt årleg priskompensasjon. Basistilskotet i 2016 var kr. 13,2 mill. Selskapsskatt Innføring av kommunal selskapsskatt blir utsett. Ei innføring no ville gitt større uvisse knytt til inntektene i kommunar med særlege utfordringar i næringslivet. Regjeringa ynskjer å kome attende til saka seinare

209 Skjønstilskot Basisramma blir fordelt av fylkesmennene mellom kommunane. Hordaland si ramme i 2017 er kr. 127,7 mill. Basisramma for skjønstilskot til kommunane for heile landet blir redusert frå kr mill. i 2017 til kr mill. i Reduksjonen på kr. 91 mill. blir overført til kommunane sitt innbyggjartilskot i inntektssystemet og i staden fordelt etter dei faste kriteria. Det kan for 2018 også bli endring i fordelinga av ramma mellom fylkesmennene. Overgangsordninga INGAR tek ikkje omsyn til endringar i skjønstilskot. Digitalisering Digitalisering er viktig i fornyingsarbeidet. Departementet har sett av kr. 25 mill. i prosjektskjønn for 2017 til ei KS - administrert ordning for finansiering av kommunale IKT - prosjekt. For 2018 tek departementet sikte på å setje av kr. 100 mill., slik at det totalt blir sett av kr. 125 mill. til føremålet. Kommunane må bidra med eigne midlar til prosjekt. Departementet vil saman med KS utarbeide nærare vilkår for bruken av midlane. Inntektssystemet Inntektsutjamning Inntektsutjamninga er 60 prosent av skilnaden mellom kommunane sitt skattenivå og gjennomsnittleg skattenivå for landet. Tilleggskompensasjonen er 35 prosent av det skattenivået er under 90 prosent av landsgjennomsnittet. Kompensasjonsgraden blir vidareført som i noverande inntektssystem, men graden vil kunne bli justert seinare. Overgangsordninga INGAR Overgangsordninga med inntektsgarantitilskot (INGAR) gir kompensasjon for ei utvikling i rammetilskotet med meir negativt avvik enn eit fastsett beløp per innbyggjar (grenseverdien) frå landsgjennomsnittet, frå eit år til det neste. Grenseverdien for kompensasjon blir justert opp frå kr. 300,- per innbyggjar i 2017 til kr. 400,- per innbyggjar i Det vil m.a.o. vere den delen av utviklinga i rammetilskot som er meir enn kr. 400,- per innbyggjar svakare enn landsgjennomsnittet som blir kompensert. Auken i grenseverdi blir gjort på bakgrunn av at rammetilskotet har auka vesentleg i perioden frå overgangsordninga INGAR blei innført i Grenseverdien, kr. 300,- per innbyggjar, har vore den same heilt frå ordninga blei innført. Med same nominelle grenseverdi i beløp over tid vil fleire kommunar få kompensasjon gjennom ordninga. Alle kommunane er med å finansiera overgangsordninga INGAR gjennom eit like stort trekk per innbyggjar. INGAR tek ikkje omsyn til endring i skatt, inntektsutjamning, veksttilskot og skjønstilskot. INGAR tek omsyn til endringar i inntektssystemet, innlemming av øyremerkte tilskot i rammeoverføring, oppgåveendringar, endringar i kriteriegrunnlaget (t.d. talet på eldre), bortfall av småkommunetillegg og nedgang i distriktstilskot

210 Telletidspunkt Telletidspunkt for innbyggjartal og aldersfordelinga i utgiftsutjamninga vil vere i år som grunnlag for rammeoverføring i For inntektsutjamninga i 2018 er telletidspunktet innbyggjarar per For andre kriterium i utgiftsutjamninga enn aldersfordeling er telletidspunktet for rammeoverføring i Veksttilskot Veksttilskotet blir gitt til kommunar som har hatt ein årleg befolkningsvekst dei siste tre åra høgare enn 1,4 prosent (gjennomsnitt per år). Hordaland har fleire kommunar med høg folkevekst, særleg i omlandet til Bergen. Tilskotet er difor viktig i fylket. Veksttilskotet blir gitt med eit fastsett beløp per innbyggjar utover vekstgrensa. Distriktstilskot utanom småkommunetillegg Distriktstilskotet skal ivareta kommunar i Sør - Noreg med svak samfunnsmessig utvikling. Det blir gitt til kommunar som har ein distriktsindeks på 46 eller lågare. På grunn av svak utvikling i indre strøk, er også dette tilskotet viktig i fylket. Skattenivået må ha vore under 120 prosent av landsgjennomsnittet, i gjennomsnitt for dei siste tre åra, for at kommunen skal få tilskot. Den eine delen av tilskotet blir gitt med ein sats per kommune og den andre delen av tilskotet blir gitt med ein sats per innbyggjar. Begge delane blir gradert på grunnlag av distriktsindeksen slik at lågare indeks gir større tilskot. Småkommunetillegg Småkommunetillegget blir gitt til kommunar med under 3200 innbyggjarar. Tilskotet er frå og med 2017 gradert på grunnlag av distriktsindeks. Jo høgare distriktsindeks, jo høgare trekkprosent i høve til fullt tilskot. Dei kommunane som har lågast indeks får ikkje noko trekk i høve til fullt tilskot. Skattenivået må ha vore under 120 prosent av landsgjennomsnittet, i gjennomsnitt for dei siste tre åra, for at kommunen skal få tilskot. Trekk i 2017: Fitjar trekk 50 % Tysnes trekk 10 % Jondal ikkje trekk Ulvik ikkje trekk Granvin ikkje trekk Samnanger trekk 50 % Austrheim trekk 50 % Fedje ikkje trekk Masfjorden trekk 40 % Statsbudsjett 2018 Statsbudsjettet blir lagt fram torsdag 12.oktober d.å

211 Med helsing Lars Sponheim Rune Fjeld assisterande fylkesmann Brevet er godkjent elektronisk og har derfor inga underskrift

212 Budsjettskjema 1 A Opphavleg Endringar Endringar Budsjett budsjett tidl. vedtak rev. m/ endringar Konto Skatt på inntekt og formue Inntektsutjamning Eigedomsskatt Ordinært rammetilskot Sum frie disponible inntekter Renteinntekter og utbytte Renteutgifter, provisjonar og andre finansutgifter Tap finansielle instrument Avdrag på lån Netto finansinntekter/-utgifter Til ubundne avsetjingar Til bundne avsetjingar Bruk av ubundne avsetjingar Bruk av bundne avsetjingar Netto avsetjingar Overført til investeringsrekn Til fordeling drift Sum fordelt til drift Meir-/mindreforbruk Budsjettskjema 1 B Opphavleg Endringar Endringar Budsjett budsjett tidl. vedtak rev. m/ endringar Sælevik skule Tilleggs- og nye løyvingar (A-1000) Politisk leiing Administrasjon Skule og oppvekst Plan, utvikling og miljø VAR Pleie- og omsorg Kultur Økonomisk forvaltning Forbruk i driftseiningane

213 Budsjettskjema 2 B Opphavleg Endringar Endringar Budsjett budsjett tidl. vedtak rev. m/ endringar Prosjekt Administrasjon IKT adm ipad ephorte oppgradering Ny nettstad Oppgradering Agresso Eigenkapitalinnskot KLP Skule og barnehage IKT skule Inventar skule Pleie og omsorg Velferdsteknologi Drift og vedlikehald Rådhuset Lærararbeidsplassar Øvrebygda Sol- / støyskjerming Rimbareid Leikeapparat Fitjarstølane * Ventilasjon Fitjarstølane Utkjøp FBB Ny fløy FBB Naudstraumsaggregat FBB * Naudstraumsaggregat Havnahuset * Leilegheit Havnahuset Veg generell Legesenter Innreiing legesenter Gartnartunet Innreiing base Gartnartunet Skilting Øvrebygda veg Gateljos Sjoareset Frå 2018 Gateljos Kvedno Fornying kunstoffdekke på Fitjar idrettspark * Frå 2018 Plan, byggesak og oppmåling Kartsystem Utbygging Reguleringsplan Håkonar Næringspark Kultur Aktivitetsoråde ved Rådhuset * Strandpromenade VAR Div. småanlegg vass Avlaup småanlegg Plan vass Kloakk Øvrebygda skule Frå 2018 Øvrebygda vass Øvrebygda avlaup VA Hungersdalen Gartneriet Koløyholmen kloakk Til 2018 Oppmåling vass Oppmåling kloakk Servicebil vassverk Kyrkja Plan for kyrkjegarden Sum aksjar og frikjøp Sum ordinær investering Sum VAR Sum

214 Fitjar kommune Notat Dykkar dato: Dykkar ref: Vår dato: Vår ref: Arkiv: Sakshandsamar: / / Trond Salmo Til: Tillegg til revidert budsjett pleie og omsorg Alle endringar i framlegget til revidert budsjett pleie og omsorg: Flytting til legesenteret ,- Vakanse rustenesta ,- Støttekontaktar ,- Legevakt og IDA (KAD) ,- FBB ,- Administrasjon ,- Fitjar Frivilligsentral ,- Gartnartunet ,- Sosialhjelp netto ,- Tilskot flyktningar ,- Avlastningsopphald i institusjon ,- Scanning ,- Sum ,- Opplysingar vedk. moment i saksutgreiinga: Eingongskostnadar ved flyttinga til legesenteret er berekna til ,-. Vakanse ved rustenesta er berekna til ,-. Behovet på FBB er berekna til: Utleige til Stord Auka bemanning Redusert brukarbetaling Vidareføring 15/17 Tilførte ressursar 15/17 Redusert bevilling - 4,0 mill. 2,0 mill. 0,5 mill. 1,2 mill. - 0,45 mill. - 0,65 mill. Gartnartunet: Opphavleg budsjettert med utgifter 2,2 mill. og refusjon på 0,9 mill. Netto 1,3 mill., som var for lågt. Ein hadde rekna inn reduksjon i utgifter på heimetenestene i tiltaket. Dette har vist seg var optimistisk. I tillegg har det komme på ein del opplærings- og administrasjonskostnader som ikkje var teke høgde for opphavleg. I 2017 vil drifta på Gartnartunet kosta (3,8 mill. 1,3 mill.) 2,5 mill., og budsjettet må styrkjast med 1,2 mill. 214