Møtebok Landsmøte Noregs Mållag Gardermoen april 2014

Transkript

1 Møtebok Landsmøte Noregs Mållag Gardermoen april 2014

2

3 Møtebok frå landsmøtet på Gardermoen april 2014 Sak 1 Opning og konstituering Møtet tok til fredag Opning Musikk ved Ullensaker kulturskule. Leiar Marit Aakre Tennø ynskte velkomen. Møtelyden song Nordmannen. Ordførar Harald Espelund frå Ullensaker kommune ynskte velkomen. 1.1 Godkjenning av innkalling Leiar Marit Aakre Tennø bad om godkjenning av innkallinga. Innkallinga vart samrøystes godkjent utan merknader. 1.3 Val av tillitsombod Leiar Marit Aakre Tennø la fram framlegg til ordstyrarar. Ordstyrarar: Helen Johannessen, Jens Kihl, Vebjørn Sture og Hilde Yndestad Halland. Leiaren las minneord over Ola Stemshaug, Odin Hals, Geirmund Johnsen, Kåre Lunden og Andreas Bjørkum. Musikkinnslag ved Ullensaker kulturskule. (Kristine Ettestad) 1.2 Fastsetjing av landsmøteføresegnene Landsmøteføresegnene vart godkjende slik dei låg føre i sakspapira. 1

4 1.3 Val av tillitsombod, framhald Møteskrivarar: Randi Lohndal Frestad, Bjørn Seljebotn, Solgunn Liestøl, Håvard Tangen, Erik Grov og Tuva Østvedt Redaksjonsnemnd for arbeidsprogrammet og økonomisaker: Sigbjørn Hjelmbrekke, Gudrun Kløve Juuhl, Øystein Skjæveland, Kristofer Ravn Stavseng og Reidun Ramse Sørensen. Redaksjonsnemnd for fråsegner: Birgitta Lim Ersland, Janne Nygård, Terje Kollbotn, Kristian Fuglseth og Jorunn Simonsen Thingnes Fullmaktsnemnd: Øyvind Fenne, Bodil Vinjevoll og Line Johanna Landa Hanøy. Røysteteljarar: Gro Morken Endresen, Magne Aasbrenn, Marianne Granheim Trøyflat, Torhild Austad, Gaute Lund og Sigstein Århus. 1.4 Fastsetjing av sakliste Saklista vart godkjend slik ho låg føre i saksheftet 1.5 Fastsetjing av tidsfristar Frist for framlegg til nye fråsegner: fredag klokka Frist for endringsframlegg til fråsegner, økonomisaker og arbeidsprogram: laurdag klokka Utdeling av nynorsk barnelitteraturpris Leiar Marit Aakre Tennø delte ut nynorsk barnelitteraturpris 2013 til Erna Osland for boka Nasevis. Utdeling av nynorsk litteraturpris Leiar Marit Aakre Tennø delte ut nynorsk litteraturpris 2013 til Sigrun Slapgard for boka Englestien. Gratulasjonshelsing frå forlagssjef i Samlaget, Edmund Austigard. Sak 2 Leiartalen Marit Aakre Tennø fekk ordet. Talen vart delt ut til landsmøtelyden straks han var halden. (Sjå vedlegg side 22.) Desse teikna seg til ordskifte, innlegga vart flytte til etter hovudtalen: Terje Kollbotn, Astrid Olsen og Reidun Ramse Sørensen Målblome Marit Aakre Tennø delte ut målblome til Martin Kolberg for innsatsen for å få Grunnlova på nynorsk. Målprisen 2014 Marit Aakre Tennø delte ut Målprisen for 2014 til NRK Super for innsatsen dei har gjort for å koma opp på 25 % nynorsk. Helsingar Det Norske Samlaget v/ Edmund Austigard 2

5 Sak 3 Samanhengen mellom demokrati og sjølvstende Innleiing av professor Hilde Sandvik. Desse hadde ordet: Håvard Tangen, Halvor Tjønn, Kjell Byremo og Magne Viggo Høyland. Desse hadde ordet knytt til leiartalen: Terje Kollbotn, Astrid Olsen, Reidun Ramse Sørensen, Nils Mæhle, Oddmund Vestenfor og Marit Aakre Tennø. Helsingar Nynorsk Kultursentrum / Ivar Aasen-tunet ved Ingrid Opedal. Norsk Barneblad ved Jens Kihl Sak 4 Rekneskapar 2013 Innleiing ved Gro Morken Endresen. Rekneskapane for 2013 vart godkjende. Sak 5 Fråsegner Orientering v/ nemndsleiar Birgitta Lim Ersland Det låg føre 5 fråsegner til handsaming: - Tre framlegg som er sende ut i sakspapira, fremja av styret. - To framlegg som var komne inn etter fristen. Fråsegnene Odda-modellen må verta allmenn og NRK må spegle og styrkje eit fleirspråkleg Noreg skal handsamast av landsmøtet. Innstilling frå fullmaktsnemnda Leiaren i nemnda Øyvind Fenne orienterte frå fullmaktsnemnda og la fram slik innstilling: Utsending 81 Gry Folkford, er erstatta med vara Harald Jordal. Alle utsendingane har det formelle i orden. Alle utsendingar får fulle rettar på landsmøtet. Sak 6 Årsmelding Innleiing ved Janne Nygård Desse hadde ordet: Håvard Tangen, Knut O. Dale, Terje Kollbotn, (replikk: Karl Peder Mork), Turid Time, Andrea Maini, (replikk: Erlend Bakke) Astrid Olsen, (replikk: Fredrik Hope), Torhild Austad, Anniken Wullum, Oddmund Vestenfor, (replikk: Knut O. Dale), Lars Meling, Runar Bjørkvik Mæland, Marit Aakre Tennø og Janne Nygård. Årsmeldinga vart samrøystes godkjend. 3

6 Sak 7 Ein språkpolitisk analyse Innleiingar ved Eli Bjørhusdal og Trond Trosterud Desse hadde ordet: Turid Time, Margit Ims, Astrid Olsen, Marit Aakre Tennø, Håvard Tangen, Eli Bjørhusdal og Trond Trosterud. Sak 8 Arbeidsprogram Ordstyrarane sette fram framlegg om at påtroppande styremedlemer Emil Andre Erstad og Bodil Vinjevoll får talerett. Emil Andre Erstad og Bodil Vinjevoll får talerett. Innleiing ved Sigbjørn Hjelmbrekke. Arbeidsstipend Leiar Marit Aakre Tennø delte ut arbeidsstipend til May Grethe Lerum for nynorsk quiz-applikasjon til mobil og nettbrett. Til saksførehavinga: Knut O. Dale Desse hadde ordet: Terje Kollbotn, Magne Aasbrenn, Fredrik Hope, Magne Viggo Høyland, Øystein Skjæveland, Bodil Vinjevoll, Terje Kjøde, Bjørn Seljebotn, Else Berit Hattaland, Kjell-Magne Lundskar, Gaute Lund, Astrid Myhre, Oddmund Vestenfor, Gunnar Ottne, Eli Bjørhusdal, Jostein O. Mo, Reidun Dølehuset, Knut O. Dale, Runar Bjørkvik Mæland, Gudrun Kløve Juuhl, Sissel Åkre, Håvard Tangen, Kåre Lilleholt, Magnus Løken, Nils Mæhle, Margit Ims, Haakon Aase, Astrid Olsen, Marit Aakre Tennø, Emil André Erstad, Andrea Maini, Vebjørn Sture, (replikk: Karl Peder Mork), Reidun Ramse Sørensen, Terje Kollbotn, Erlend Bakke, Øyvind Fenne, Sigstein Århus, Aslaug Halbjørhus, Åsmund Kvifte og Sigjørn Hjelmbrekke. Sak 5 Fråsegner Presentasjon av fråsegnene av leiaren i nemnda, Birgitta Lim Ersland. 1 Grunnlova på nynorsk Marit Aakre Tennø presenterte fråsegna. Det låg føre to alternative tekstar Frå styret: 1 Grunnlova på nynorsk Når Grunnlova no skal reviderast, krev Noregs Mållag at det kjem ein nynorskversjon. Det vil vera eit symboltungt vedtak om at me har to jamstilte norske språk i landet, og eit godt føredøme i det fleirspråklege Noreg. Ei naturleg oppfølging av ei slik brei politisk stadfesting må vera at staten sine eigne etatar tek si eiga mållov på alvor. Språk er ikkje natur. Det er politikk. Til liks med svært mange statar i Europa er Noreg ein fleirspråkleg stat, og ein fleirspråkleg stat kan ikkje opptre språkleg nøytralt. Kvart einaste ord staten skriv, krev eit språkval. Vel ein 4

7 eitt, vel ein vekk eit anna. Staten, kommunar, fylkeskommunar og alle statlege etatar skal ikkje berre fakka tjuvar, handsama søknader og byggja vegar. Dei skal òg passa på språka våre. Det gjer staten ved å vera ein aktiv og medviten språkbrukar og språkopplærar. I internasjonal samanheng er mållova på ingen måte unik. Somme trur at me ikkje treng mållova, språka våre vil blomstra fritt av seg sjølve. Slik er det ikkje. På ein fri språkmarknad gjeld dei same mekanismane som på andre frie marknader. Den største vinn over dei mindre. Når nynorskbrukarane hamnar i mindretal, vert det vanskelegare å halda på språket sitt. Mållova skal forsøka å vega opp for slike mekanismar. Mållova finst for å ta vare på det språklege mangfaldet i Noreg. Mållova er viktig for at alle i Noreg skal kunna sjå nynorsk i ålmenta. Såleis vil Grunnlova på nynorsk vera ein god start og vonleg ei påminning til statsetatane om å vera lovlydige også i språkbruken. Frå redaksjonsnemnda: Grunnlova på nynorsk no! Når Grunnlova no skal reviderast, krev Noregs Mållag at det kjem ein nynorskversjon. Det vil vera eit symboltungt vedtak om at me har to jamstilte norske språk i landet, og eit godt føredøme i det fleirspråklege Noreg. Ei naturleg oppfylging av ei slik brei politisk stadfesting må vera at staten sine eigne etatar tek si eiga mållova på alvor. Landsmøtet i Noregs Mållag ventar at eit samrøystes Storting vedtek Grunnlova på nynorsk 6. mai. Ei Grunnlov som ikkje også kjem på nynorsk, bryt med den Europeiske menneskerettskommisjonen og intensjonen i Grunnlova om folkestyre. Landsmøtet legg framlegget frå redaksjonsnemnda Grunnlova på nynorsk no! til grunn for den vidare handsaminga. Desse hadde ordet: Erlend Bakke, Aslag Lajord, Dag Bjørke Bremer, Aslaug Mork Topphol, Birgitta Lim Ersland og Kristian Fuglseth. 2 Slepp nynorsken til Terje Kjøde presenterte fråsegna. Ingen ønskte ordet. 3 Tidleg og god språkstimulering på nynorsk er naudsynt Helga Hjetland presenterte fråsegna. Ingen ønskte ordet. 4 Odda-modellen må verta allmenn full språkdeling til og med ungdomsskulen i målblanda skulekrinsar Knut O. Dale presenterte fråsegna. Desse hadde ordet: Ottar Vandvik, Harald Jordal, Kristofer Olai Ravn Stavseng, Marit Aakre Tennø, Åsmund Kvifte og Kjell-Magne Lundskar (replikk). 5 NRK må spegle og styrkje eit fleirspråkleg Noreg Gudrun Kløve Juuhl presenterte fråsegna. 5

8 Desse hadde ordet: Marianne Granheim Trøyflat, Lars Meling, Gaute Lund (replikk) og Marit Aakre Tennø. Sak 9 Økonomisaker Innleiing ved Gro Morken Endresen Sak 9.1 Frikjøp av styreleiar Ingen hadde ordet. Sak 9.2 Årspengar 2016 og 2017 Desse hadde ordet: Astrid Olsen, Håvard Tangen, Bjørn Seljebotn, Gaute Lund og Gro Morken Endresen. Sak 9.3 Budsjett for 2015 og 2016 Desse hadde ordet: Hans Torbjørn Liestøl, Erlend Bakke, Øystein Skjæveland, Fredrik Hope, Bjørn Seljebotn og Gro Morken Endresen. Sak 9.4 Økonomiplan Desse hadde ordet: Astrid Olsen og Gro Morken Endresen. Helsingar Nasjonalt senter for nynorsk i opplæringa ved Gudrun Kløve Juuhl. Sak 10 Norsk ordbok og ordboksamlingane Innleiing ved Åse Wetås. Arbeidsstipend Leiar Marit Aakre Tennø delte ut arbeidsstipend til Sergej Alexander Munkvold for arbeidet med å digitalisera tre tidlegare utgjevne ordbøker. Sak 5 Fråsegner, vedtak Innleiing ved Birgitta Lim Ersland 1 Grunnlova på nynorsk no! Desse hadde ordet: Håvard Tangen, Kristian Fuglseth, Erlend Bakke, Dag Bjørke Bremer (replikk), Sissel Åkre, Marit Aakre Tennø. 6

9 4 Odda-modellen må verta allmenn full språkdeling til og med ungdomsskulen i målblanda skulekrinsar Innleiing ved Birgitta Lim Ersland. Til saksførehavinga: Åsmund Kvifte Desse hadde ordet: Harald Jordal, Kristofer Olai Ravn Stavseng (replikk) og Marit Aakre Tennø. 1 Endringsframlegg frå Ottar Vandvik: Endring i line 26: skular i staden for ungdomsskular. 2 Endringsframlegg frå Ottar Vandvik: Endring i line 26: språkblanda i staden for målblanda. 3 Endringsframlegg frå Ottar Vandvik: Tillegg på line 27: full språkdeling frå klasse 4 Endringsframlegg frå Kristofer Olai Ravn Stavseng: Stryk ordet aktivt i fråsegna. Framlegget vart vedteke. 5 Endringsframlegg frå Kristofer Olai Ravn Stavseng: Namnet/nemninga Odda er nemnt for mange gonger reduser menga. Framlegget vart vedteke. 6 Endringsframlegg frå Åsmund Kvifte: Line 26: Erstatt I språkblanda område med i språknøytrale kommunar. 7 Endringsframlegg frå Odda Mållag: Språkleg endring i line 13/14: Rett ungdomsskule til ungdomsskole. Det vart ikkje røysta over framlegget, men sendt til administrasjonen som redaksjonell endring. Heilskapleg framlegg med endringar: ODDA-MODELLEN MÅ VERTA ALLMENN FULL SPRÅKDELING TIL OG MED UNGDOMSSKULEN I MÅLBLANDA SKULEKRINSAR I Odda kommune har det i over hundre år vore høve for foreldra å velja om elevane skal gå i nynorsk- eller bokmålsklasse. Denne ordninga har vore gjennomført til og med ungdomssteget; den sokalla Odda-modellen. 7

10 Denne språkdelinga i heile grunnskulen i Odda gjer at elevane får all undervisning og alt undervisningsmateriell i alle fag på hovudmålet sitt. Dette gjer elevane til trygge språkbrukarar. Denne ordninga hindrar målbyte i grunnskulen og medverkar til at så godt som alle nynorskelevane held fram med nynorsk i den vidaregåande skulen. På grunn av sparetiltak i kommunen er denne unike og gode ordninga no komen under sterkt press. Både Odda Mållag, elevrådet og Utdanningsforbundet ved Odda ungdomsskole har engasjert seg sterkt for å halda oppe språkdelinga ved Odda ungdomsskole og har førebels vunne fram i to budsjettrundar. Hausten 2014 kjem saka opp på nytt i kommunestyret. Før den tid skal kommunen gjennomføra ei brei evaluering og ein høyringsrunde. Landsmøtet i Noregs Mållag gir full støtte til kampen for å halda oppe språkdelinga ved Odda ungdomskole, både på eit målpolitisk og pedagogisk grunnlag. Landsmøtet vil at Noregs Mållag arbeider for at Stortinget løyver ekstra midlar til å halda oppe språkdelinga i Odda, slik at ein unngår debatt om dette ved kvar budsjetthandsaming. Landsmøtet vil at Noregs Mållag arbeider for at andre ungdomsskular i målblanda område i landet skal kunna gjennomføra full språkdeling og få ekstrakostnadene med dette dekte av staten. Fråsegna vart samrøystes vedteken. 5 NRK må spegle og styrkje eit fleirspråkleg Noreg Innleiing frå Birgitta Lim Ersland. Desse hadde ordet: Eli Bjørhusdal, Gunnar Ottne, Oddmund Vestenfor og Marianne Granheim Trøyflat. 1 Endringsframlegg frå Lars Meling: Ny setning etter line 50: Det er også nødvendig at NRK ser til at det i teksting blir skrive rett, bl.a. i namn og liknande. 2 Endringsframlegg frå Marianne Granheim Trøyflat: Line 46, legg til: Kravet må også oppfyllast i praksis. I 2013 hadde, til dømes, NRK.no berre 16 prosent nynorsk. Tiltak som Nynorsk mediesenter er naudsynte for å sikre at 25-prosent-målet blir nådd. Framlegget vart trekt. 3 Endringsframlegg frå Håvard Tangen: Det er viktig å styrkja kvaliteten i målbruken i NRK. Nynorsken og dialektane må ikkje bokmåliserast. Den nye målsjefen i NRK kan i samarbeid med Nynorsk Mediesenter, Norsk Måldyrkingslag og andre gode krefter syta for sterkare målrøkt både når det gjeld dialekttale og nynorsk normaltalemål. Heilskapeleg framlegg: NRK MÅ SPEGLE OG STYRKJE EIT FLEIRSPRÅKLEG NOREG Regjeringa har varsla ei ny stortingsmelding om NRK. I denne meldinga bør regjeringa stadfeste den gjeldande språkpolitikken: Noreg skal vere eit fleirspråkleg samfunn, og det er særleg viktig å styrkje vilkåra for nynorsk. Ei ny stortingsmelding bør innehalde kravet om 25 % nynorsk i radio, TV og på nettet. Til meir me les og høyrer eit språk, til lettare lærer me det. NRK er truleg den viktigaste felles språklege normsendaren me har. Læringsverdien av at NRK presenterer talt og skriftleg nynorsk, er bortimot uvurderleg, både for skuleelevar og andre. NRK har vore og er viktig for at nynorsken har vore høyrt og sett over heile landet. NRK speler ei viktig rolle for demokrati, kulturliv og samfunnsutvikling. Difor er det avgjerande at staten fører ein mediepolitikk som sikrar ytringsfridom, mangfald og kvalitet. Dersom ein skal sikre ein reell ytringsfridom og 8

11 eit reelt mediemangfald også språkleg for heile folket i alle delar av landet, er det nødvendig at tilhøva blir lagde til rette for det. Då må også den komande stortingsmeldinga byggje på den språklege norske situasjonen, og halde fram med å styrkje bruken av nynorsk. I tillegg er den desentraliserte strukturen til NRK svært viktig for det språklege og kulturelle mangfaldet i kringkastinga, og må haldast oppe. Nynorsk er brukt dagleg av over innbyggjarar i Noreg. For desse er det viktig å få nyhende og underhaldning i NRK på sitt eige språk. I radio og TV er det viktig med nynorsk normaltalemål, men også like viktig at kravet om 25 % nynorsk også gjeld for nrk.no Me høyrer og les bokmål og nynorsk om einannan og er derfor vortne tospråklege. I tillegg møter me støtt ei rad andre språk og språkformer som påverkar målkjensla vår, og nordmenn har vorte mykje meir opne og tolerante for språklege og kulturelle skilnader. NRK har eit særleg ansvar for å vise og styrkje dette mangfaldet, og særleg viktig er ansvaret for å styrkje vilkåra for nynorsk og dialektane. Fråsegna vart samrøystes vedteken. 2 Slepp nynorsken til SLEPP NYNORSKEN TIL! Dei tre største avisene på papir og nett i Noreg held seg framleis med eit redaksjonelt forbod mot nynorsk. VG, Dagbladet og Aftenposten er med eit slikt forbod med og styrkjer bokmålet sin dominans i ålmenta, og gjer det vanskelegare å læra og ta i bruk nynorsk. Dei store riksavisene har eit språkleg ansvar som dei ikkje tek. Dei dominerer det daglege nyhendebiletet i heile landet og er like store i nynorskområde som i bokmålsområde. Meir nynorsk i avisene ville gjeve både nynorskelevar og vaksne nynorskbrukarar meir støtte for eige språk, fordi dei ville få lesa det oftare. Samstundes ville det gjort at dei som ikkje veks opp i sterke nynorskområde, ville sett meir nynorsk i ålmenta. Slik ville dei lettare læra og nytta nynorsk. Det ikkje nynorsken i seg sjølv som gjer han vanskeleg å læra, men fråværet av nynorsk rundt oss. Ein måte å bøta på dette er å gje dei journalistane som ynskjer å skriva nynorsk i rikspressa, lov til det. Det sterkaste fundamentet for nynorsk er der avisene vert redigerte på nynorsk. Skal nynorsken veksa seg sterkare, må han hegnast om. Det skjer ved at han slepp til i rikspressa, men ikkje ved meir bokmål i nynorskmedia og i nynorskområda. Fråsegna vart samrøystes vedteken. 3 Tidleg og god språkstimulering på nynorsk er naudsynt TIDLEG OG GOD SPRÅKSTIMULERING PÅ NYNORSK ER NAUDSYNT Kvart år byrjar om lag 7000 barnehageborn på ein skule med nynorsk opplæringsmål. For svært mange av desse borna går mykje av den tidlege lesinga føre seg på bokmål; på nettet, i teikneseriar, dataspel og bøker. Vi veit at mange av dei yngste nynorskelevane er minst like flinke i bokmål som i nynorsk, og at det nynorske språkbiletet deira er veikare enn vi ynskjer. Barnehagar som sender born vidare til skular med nynorsk opplæringsmål, må difor ta eit særleg ansvar for å sikra eit godt og omfattande tilfang av nynorsk, slik at borna får bada i språket sitt alt frå barnehagetida. I rammeplanen for barnehagens innhald og oppgåver står det at Tidleg og god språkstimulering er ein viktig del av barnehageinnhaldet. For born som skal læra nynorsk i skulen, må god språkstimulering vera det same som nynorsk språkstimulering. Dei som skal starta på ein bokmålsskule, vil alltid ha hatt rikeleg med språkstimulering på bokmål før skulealder, også om barnehagen nyttar mest nynorsk. Vilkåra er og vil vera ulike for det språklege fleirtalet og mindretalet. Vi opplever at det i språkblanda bygder og byar ikkje er uvanleg at foreldre ynskjer at borna heller skal ha bokmålsopplæring på skulen, fordi foreldra opplever at bokmålet dominerer, og kjenner seg tryggare med det valet. Slik treng det ikkje å vera. I arbeidet med ein ny rammeplan for barnehagane må samarbeid mellom barnehagane og skulane i 9

12 nynorskområde og språkblanda område vere eige tema for diskusjonane om innhaldet i barnehagen. For borna i nynorsk- og språkblanda område kan språkstimuleringa i barnehagen vera avgjerande for ein optimal start på den tidlege lese- og skriveopplæringa. Ein tydeleg rammeplan er viktig, i tillegg til at kommunar med nynorskskular- og klassar må gjera sitt ved å laga klare forventingar om nynorsk språkstimulering i årsplanar og andre styringsdokument for barnehagane. Fråsegna vart samrøystes vedteken. 1 Grunnlova på nynorsk no! Innleiing av Birgitta Lim Ersland Til saksførehavinga: Åsmund Kvifte og Erlend Bakke. 1 Endringsframlegg frå Erlend Bakke: Landsmøtet i Noregs Mållag krev at Grunnlova au kjem i ein versjon på nynorsk. Difor ventar landsmøtet at Stortinget den 6. mai vedtek samrøystes å brigda Grunnlova språkleg, slik at ho kjem i heile versjonar på nynorsk og bokmål, dei to jamstelte skriftmåla i den norske staten. Det vil vera eit symboltungt vedtak i eit fleirspråkleg Noreg. Ei naturleg oppfylging av ei slik brei politisk stadfesting må vera at staten sine eigne etatar tek si eiga mållov på alvor. Dersom Stortinget ikkje vedtek framlegget om Grunnlov på nynorsk, bryt det med den Europeiske menneskerettskonvensjonen og intensjonen i Grunnlova om folkestyre. 2 Endringsframlegg frå Aslag Lajord og Juristmållaget: Stryk andre setning i andre avsnitt. Framlegget vart vedteke. 3 Endringsframlegg frå Håvard Tangen: Andre avsnitt, ny fyrste setning: Det har funnest nynorskutgåver av Grunnlova i om lag 150 år men utan offisiell godkjenning. Framlegget vart vedteke. 4 Endringsframlegg frå Håvard Tangen: Landsmøtet oppmodar Stortinget om å vedtaka Grunnlova i nynorsk målbunad 200 år etter at ho kom på dansk. 5 Endringsframlegg frå Studentmållaget i Bergen med fleire: Det er viktig at innbyggjarane kan forstå innhaldet i Grunnlova. Den må difor vera skriven på eit moderne og forståeleg språk. 10

13 6 Endringsframlegg frå Studentmållaget i Bergen med fleire: Legg til også i andre setning, slik at det står: Det vil også vera eit symboltungt vedtak Framlegget vart trekt. 7 Endringsframlegg frå Birgitta Lim Ersland: Endra fyrste setning til: Når grunnlova no skal reviderast, krev Noregs Mållag at ho også kjem på nynorsk. Framlegget vart vedteke. 8 Endringsframlegg frå Birgitta Lim Ersland: Andre setning: Erstatt Det med Dette. Framlegget vart vedteke. 9 Endringsframlegg frå Birgitta Lim Ersland: Andre setning: Stryk i landet. Framlegget vart vedteke. 10 Endringsframlegg frå Birgitta Lim Ersland: Endra tredje setning til: Vidare vil ei naturleg oppfølging av ei slik brei stadfesting vera at staten tek si eiga mållov på alvor. Framlegget vart vedteke. 11 Endringsframlegg frå Birgitta Lim Ersland: Endra andre avsnittet til: Ei grunnlov bør vera på folket sitt språk. Landsmøtet i Noregs Mållag vedtek difor at ei samrøystes Storting vedtek Grunnlova på nynorsk 6. mai. 12 Endringsframlegg frå Birgitta Lim Ersland: Ei Grunnlov som ikkje også kjem på nynorsk, bryt med den Europeiske menneskerettskonvensjonen og intensjonen i Grunnlova om folkestyre. Ei grunnlov bør vera på folket sitt språk. Landsmøtet i Noregs Mållag vedtek difor at eit samrøystes Storting vedtek Grunnlova på nynorsk 6. mai. Framlegget vart trekt. Heilskapleg framlegg med endringar: GRUNNLOVA PÅ NYNORSK NO! Når Grunnlova no skal reviderast, krev Noregs Mållag at ho også kjem på nynorsk. Dette vil vera eit symboltungt vedtak om at me har to jamstelte norske språk, og eit godt føredøme i det fleirspråklege Noreg. Vidare vil ei naturleg oppfølging av ei slik brei stadfesting vera at staten tek si eiga mållov på alvor. Det har funnest nynorskutgåver av Grunnlova i om lag 150 år men utan offisiell godkjenning. Landsmøtet i Noregs Mållag ventar at eit samrøystes Storting vedtek Grunnlova på nynorsk 6. mai. Fråsegna vart samrøystes vedteken. 11

14 Sak 9 Økonomisaker Innleiing ved Gro Morken Endresen Sak 9.1 Frikjøp av styreleiar Til frikjøp av styreleiar i perioden vert det sett av lønsmidlar i inntil full stilling i lønssteg i statsregulativet. Til frikjøp av styreleiar i perioden vert det sett av lønsmidlar i inntil full stilling i lønssteg i statsregulativet. Sak 9.2 Årspengar 2016 og 2017 Endringsframlegg 1 Framlegg frå Håvard Tangen Årspengar i 2016: 300 kr Endringsframlegg 2 Framlegg frå Håvard Tangen Årspengar i 2017: 320 kr Endringsframlegg 3 Framlegg frå Astrid Olsen Årspengar for 2016 og 2017 skal vere 280 kr. Framlegg frå styret: Årspengane for 2016 blir sette til 290 kroner i ordinær sentralsats. Årspengane for 2017 blir sette til 290 kroner i sentralsats. Tilrådd fylkessats er 30 kroner og tilrådd lokallagssats er 40 kroner. Sak 9.3 Budsjett for 2015 og 2016 Framlegg 1 Framlegg frå Øystein Skjeveland Auke tilskot til Norsk Målungdom inntil kr for budsjettåret Framlegget vart trekt. R1 Auka tilskotet til Norsk Målungdom til kr for budsjettåret

15 Framlegg 2 Framlegg Bjørn Seljebotn, Bø Mållag Nytt Målpolitisk satsingsfelt: Uspesifisert måltiltak, kr. Framlegg R2 Budsjett 2015: Løyva kroner til Nynorskstafetten Framlegg R3 Budsjett 2016: Løyva kroner til Nynorskstafetten Heilskapleg budsjett for 2015 og 2016: Budsjetta vart samrøystes vedtekne med dei vedtekne endringane. Sak 9.4 Økonomiplan Framlegget vart samrøystes vedteke med dei endringane landsmøtet har gjort i sakene 9.2 og 9.3. Sak 8 Arbeidsprogram , vedtak Innleiing ved Sigbjørn Hjelmbrekke. Til saksførehavinga: Nils Mæhle, Sigbjørn Hjelmbrekke og Karl Peder Mork. Framlegg 1 Fremja av Erlend Bakke, Hordaland Mållag Line 34, endra fyrste setning til: Den statlege språkpolitikken er å bera Noreg inn i framtida med dei jamstelte skriftmåla nynorsk og bokmål. Framlegget vart vedteke mot éi røyst. Framlegg 2 Fremja av Nils Mæhle, Bergen Mållag Line 46, legg til: Noregs Mållag skal arbeida for å styrkja nynorsk som vitskapsspråk og fagspråk. Rekna som innarbeidd i framlegg 22. Framlegg 3 Fremja av Margit Ims, Bø Mållag Line 46, legg til: Noregs Mållag skal arbeida for at dei språkpolitiske målsetnadene frå Mål og meining blir fylgt opp med 13

16 konkrete politiske tiltak. Framlegget vart samrøystes vedteke med tillegg av ordet stortingsmeldinga før Mål og meining. Framlegg 4 Fremja av Nils Mæhle, Bergen Mållag Line 52, tillegg: Døme kan vera arbeid for å gjera Bergen til nynorskbyen på Vestlandet. Framlegg 5 Fremja av Toten dialekt- og mållag, Hadeland dialekt- og mållag, Buskerud Mållag, Drammen og Eiker Mållag, Trønderlaget Line 53, tillegg, endring i Lov om stadnamn : Regjeringa har sett i gang arbeidet med å endra Lov om stadnamn. Grunneigar skal få meir, eller all, innverknad på skrivemåten av namnet på eige gardsbruk. Noregs Mållag fylgjer med i arbeidet og vil gjera sitt til å hindre utvatning av lova, og gjeva gode høyringssvar når framlegget kjem på seinsumaren/hausten. Rekna som innarbeidd i framlegg R2. Framlegg 6 Fremja av Reidun Ramse Sørensen, Hadeland dialekt- og mållag Line 53, tillegg: Folkeregisteret har eit felt for målform som dag viser kommunens målform. Som privatperson bør me kunna velja vår eiga målform slik at me kan få offentlege brev på vår primære målform. Frå folkeregisteret hentar mange instansar adresseendringar og bør også få tilgang til vår målform, via det nye Partsregisteret i Altinn. Framlegg 7 Fremja av Magne Viggo Høyland, Rogaland Mållag Line 57, legg til: Fleire av nynorskkommunane gjer eit framifrå arbeid for å styrkja målbruken i kommunen i eigen organisasjon. Noregs Mållag bør gjera meir for å trekkja fram dei gode døma som finst og gjera dette ålment kjent. Truleg vil dette vera eit svært godt bidrag til betre og meir målretta språkbruk i kommunane. Framlegget fall, mot nokre få røyster. Framlegg 8 Fremja av Håvard Tangen, Fylkesmållaget Vikværingen Line 57, legg til før avsnittet: Noregs Mållag vil åtvara mot kommunesamanslåingar som avgrensar nynorsk administrasjonsmål. Færre nynorske kommunale arbeidsplassar undergrev jamstellingsvedtaket frå 1885 og sidemålsskipnaden. Framlegget vart trekt til fordel for R1. Framlegg R1 Fremja av redaksjonsnemnda Line 59-60, erstatte den siste setninga i avsnittet med: Noregs Mållag vil åtvara mot kommunesamanslåingar som avgrensar nynorsk administrasjonsmål. 14

17 Framlegg 9 Fremja av Ålaug Rosseland, Vest-Agder Mållag Line 60, endre setninga til: Mållag vil arbeide for å hindra at samanslåingar fører til svekking av nynorsken. Framlegget vart trekt til fordel for R2. Framlegg R2 Fremja av redaksjonsnemnda Line 68, nytt avsnitt: Regjeringa har sett i gang arbeidet med å endra Lov om stadnamn. Grunneigar skal få meir, eller all, innverknad på skrivemåten av namnet på eige gardsbruk. Noregs Mållag vil fylgjar med i arbeidet og gjera sitt til å hindra utvatning av lova og gjeva høyringssvar når framlegget kjem. Framlegg 10 Fremja av Marie Nystuen Berger, Tromsø Mållag Line 69-73, endre setningane til: 2.2. Nynorsk som sidemål Noregs Mållag vil arbeida for at alle elevar møter nynorsk alt frå barnehagealder og at dei lærer å bruka språket gjennom heile skulegangen. Mållaget skal arbeida for at styresmaktene set i gang eit positivt sidemålsforsøk for nynorsk, der alle bokmålselevar på eit årskull nyttar nynorske læremiddel og får undervisninga på nynorsk i eitt fag. Framlegg 11 Fremja av Bø Mållag og Volda Mållag Line 79, nytt avsnitt: 2.3 Tverrfagleg skriveopplæring I Kunnskapsløftet er lesing og skriving grunnleggjande ferdigheiter i alle fag. Noregs Mållag vil arbeida for at nynorsk er medrekna når lese- og skriveferdigheiter blir konkretiserte i undervisninga. Noregs Mållag vil arbeida for at skular, lærarutdanningane forlag som tilbyr opplæringsmateriell og dei nasjonale opplæringssentra legg til rette for nynorskopplæring i alle fag. Framlegget vart samrøystes vedteke, som nytt avsnitt under 2.2 sidemål. Framlegg 12 Framlegg frå Odda Mållag Tillegg til punkt 2.2 Sidemål frå line 73 (Setninga som byrjar slik: «Noregs Mållag vil forsvara» går ut): Ny tekst: Noregs Mållag vil arbeida for at alle elevane vert prøvde både i hovudmål og i sidemål på eksamen på studiespesialiserande utdanningsprogram og på påbyggingsåret som gjev generell studiekompetanse. Krava til hovudmåls- og sidemålssvara skal vera dei same. Sidemåls- og hovudmålseksamen skal vera samstundes, men på to ulike dagar. Noregs Mållag meiner at gjeldande sidemålsordning i grunnskulen skal halda fram. 15

18 Framlegg 13 Fremja av Norsk Målungdom, Studentmållaget i Oslo, Studentmållaget i Bergen, Studentmållaget i Nidaros BUL Ervingen Line 86, nytt avsnitt mellom 2.3 og X Fleirspråkleg grunnlov: Grunnlova er sjølve utgangspunktet for det samfunnet og demokratiet me lever i. Kva språk Grunnlova er skriven på, har såleis ein symbolverdi som truleg ingen andre dokument kan måla seg med. I tillegg er det eit viktig poeng at språket i Grunnlova skal vera lett forståeleg og lett tilgjengeleg for alle borgarar. Det er ikkje tilfellet med dagens danskspråklege grunnlovstekst. Difor bør Grunnlova vedtakast på både nynorsk, samisk, kvensk og bokmål, og Noregs Mållag skal arbeida for å oppnå det naudsynte to tredels fleirtalet i Stortinget for dette. Framlegget fall, mot 13 røyster. Framlegg R3 Fremja av redaksjonsnemnda Line 87, nytt avsnitt Grunnlova på nynorsk Noregs Mållag skal arbeida for at Stortinget vedtek Grunnlova på nynorsk. Framlegg 14 Fremja av Håvard Tangen, Fylkesmållaget Vikværingen Line 86 (eller ein annan stad), legg til: Slå ring om dei nynorske kunnskapsbasane innanfor norsk namnegransking og Norsk Ordbok og hindra neddlegging og oppløysing. Prosjektslutt og stillingskutt trugar framtida for dei vitskaplege samlingane og set i fare det ovstore innsamlingsverket som grasrota i målrørsla har sytt for i meir enn hundre år. Framlegget vart samrøystes vedteke, på line 107 med tittel Nynorske kunnskapsbasar. Framlegg 15 Fremja av Eldbjørg Kræmmer (Os Mållag), Malena Aasen og Astrid Olsen (båe Hordaland Mållag) Line 92, legg til: Noregs Mållag vil ha mykje meir nynorsk på nett. Framlegg 16 Fremja av Norsk Målungdom, Studentmållaget i Nidaros, BUL Ervingen, Studentmållaget i Bergen, Jorunn Thingnes og Vebjørn Sture Line 93-98, endre punktet om nynorsk kyrkjemål til: Nynorsk religionsmål Noregs Mållag skal arbeida for at nynorsk vert nytta i ulike livssyns- og trussamfunn, både som administrasjonsog bruksspråk. Mållaget oppmodar Den norske kyrkja, Human-Etisk forbund, frikyrkjer, islamske og andre trussamfunn om å bruke nynorsk i skilting og trusopplæring, særleg i nynorskområda. Materiell i trusopplæringa må liggja føre samstundes på nynorsk og bokmål. Noregs Mållag vil yta hjelp til å bruka meir nynorsk i samsvar med trussamfunna sine tradisjonar. Framlegget fall, mot 14 røyster. 16

19 Framlegg R4 Fremja av redaksjonsnemnda Line 93, endre tittelen til Religion og livssyn Framlegget vart vedteke med stort fleirtal. Framlegg R5 Fremja av redaksjonsnemnda Line 98, legg til: Noregs Mållag skal også arbeida for at nynorsk vert nytta i andre livssyns- og trussamfunn. Framlegg 17 Fremja av Håvard Tangen, Fylkesmållaget Vikværingen Line 99, legg til: Samskipnaden må leggja press på det private næringslivet til å taka i bruk nynorsk. Framleis held den private sektoren fast på bokmål. Bankar og andre må tilby skjema og tilfang på nynorsk. Framlegget fall, mot nokre få røyster. Framlegg 18 Fremja av Magne Viggo Høyland, Rogaland Mållag Line 103, legg til: Noregs Mållag skal arbeida for å kunna gje tilbod om å skipa til kurs i nynorsk og dialekt til næringslivet i nynorskområdet. Framlegg 19 Fremja av Bjørn Seljebotn, Bø Mållag Line 104, nytt avsnitt: Nynorsk i den digitale verda Noregs Mållag vil setja i verk og stø tiltak for å auka bruk av nynorsk på Internett og i sosiale medium. Framlegget vart vedteke. Framlegg 20 Fremja av Åsmund M. Kvifte, Fylkesmållaget Vikværingen Line 106: leggja til Raudekrossen etter til dømes Framlegg 21 Fremja av Terje Kollbotn, Odda Mållag Line 107, nytt avsnitt: LO-kongressen i 2013 vedtok i sitt nye handlingsprogram (kapittel 11) at LO vil arbeida for likestilling mellom nynorsk og bokmål i arbeidslivet og samfunnet elles. På bakgrunn av dette vil Noregs Mållag invitere LO til samarbeid om korleis dette kongressvedtaket best kan fylgjast opp. Noregs Mållag vil òg byggja opp eit fagleg utval og nettverk for å styrkja stillinga til nynorsk i arbeidslivet og fagrørsla, spesielt i LO. Medlemsverving blant LO-medlemer og tillitsvalde blir òg prioritert. 17

20 Framlegg 22 Fremja av Fredrik Hope, BUL Ervingen, Anniken Wullum, Studentmållaget i Nidaros, Åsmund Kvifte, Fylkesmållaget Vikværingen, Runar Bjørkvik Mæland og Jorunn Simonsen Thingnes, Studentmållaget i Oslo, Aslaug Mork Topphol, Anna Aklestad og Håkon Remøy, Studentmållaget i Bergen og Fredrik Heimsæter, Norsk Målungdom. Line 107, nytt avsnitt: Nynorsk i akademia Noregs Mållag skal saman med studentmållaga arbeida for å styrkja nynorsken si stilling som bruksspråk innanfor høgare utdanning og forsking, ved å syta for at læreseta tek på alvor sitt lovpålagde språklege ansvar og at nynorskbrukande studentar får oppfylt sine rettar. Me vil arbeida for at publisering og formidling på norsk skal svara seg. Framlegget er samrøystes vedteke, med tillegg av innleiingssetninga Noregs Mållag skal arbeida for å styrkja nynorsk som vitskapsspråk og fagspråk. Framlegg 23 Fremja av Norsk Målungdom, Studentmållaget i Oslo, BUL Ervingen, Studentmållaget i Bergen og Studentmållaget i Nidaros Line 123, legg til: Noregs Mållag vil at sosial medium som Twitter og Instagram, og nettenester som Netflix og Spotify skal koma på nynorsk. Framlegg 24 Fremja av Else Berit Hattaland, Klepp Mållag Line 131, legg til på slutten av setninga: ( ), på nynorsk og bokmål. Nynorsk må eksplisitt inn som ein viktig del av rammeplanen for barnehagen. Framlegg 25 Fremja av Gudrun Kløve Juuhl, Volda Mållag Line 140, legg til: Noregs Mållag skal arbeida for at nynorskelevar skal ha rett på, og få, opplæring i og på nynorsk gjennom heile den obligatoriske utdanninga. Framlegg 26 Fremja av Håvard Tangen Line ) Parallellklasseretten for å skipa nynorskklassar i skular med bokmålsvedtak lyt halda fram. 2) Noregs Mållag krev at storbykommunane med stor innflytting; Oslo, Bergen, Trondheim og Stavanger får pålegg om å skipe nynorskklasse og går ut med tilbod til alle 6-åringar. Ordninga må finansierast av staten. Framlegget vart trekt til fordel for R6. 18

21 Framlegg R6 Fremja av redaksjonsnemnda Line 167, nytt avsnitt: Noregs Mållag krev at storbykommunane med stor innflytting; Oslo, Bergen, Trondheim og Stavanger får pålegg om å skipe nynorskklasse og går ut med tilbod til alle 6-åringar. Ordninga må finansierast av staten. Alternativ 1 eller 2 (om parallellklassar) Alternativ 1 vart samrøystes vedteke. Framlegg 27 Fremja av Aust- og Vest-Agder Mållag (Unnateke Lindesnes Ungdomslag) Line 152, som eit tillegg. Alternativ 2 line strykast. Andelen elevar i grunnskulen med nynorsk som hovudmål har gått jamt tilbake dei siste tiåra. Noregs Mållag skal derfor arbeide for at elevane som vel nynorsk som hovudmål i skulen skal få opplæring på nynorsk. Dette skal gjelde sjølv om dei ikkje går i nynorskklasse. Ein slik rett til opplæring på hovudmålet vil sikre fleire trygge nynorskbrukarar i framtida og sikre nynorsken i randsoner og i bokmålsområde. Det er naudsynt med særskilde tiltak for elevar med nynorsk som hovudmål for å ha nok nynorskbrukarar slik at nynorsk blir sikra som nasjonalspråk i åra framover. Framlegg 28 Fremja av Ålaug Rosseland, Vest-Agder Mållag Line , erstatt avsnitta med fylgjande: Rett til nynorsk opplæring er ein demokratisk rett. Noregs Mållag vil arbeida for at alle foreldre som ønskjer det får nynorsk opplæring for ungane sine frå 1. til 10. klasse. Sentrallekken skal utarbeide ein rapport med erfaringar frå alle dei ulike forsøksordningane med nynorskopplæring i landet. Framlegget vart trekt. Framlegg 29 Fremja av Nils Mæhle, Bergen Mållag Linje 174: Fyrste ordet skal vera grunnskulelærarutdanninga. Framlegg 30 Fremja av Håvard Tangen, Fylkesmållaget Vikværingen Line 190, legg til: Leggja til rette for å skipe nynorske inspirasjonsdagar for lærarar i samarbeid med Noregs Lærarmållag og lokale krefter. 19

22 Framlegg 31 Fremja av Odda Mållag Line 191, nytt avsnitt 3.2.3: Språkdeling på ungdomsskulane i målblanda område (ny deloverskrift) I målblanda kommunar skal det vera rett til full språkdeling til og med ungdomsskulen basert på den såkalla Odda-modellen. Då får elevane undervisning og undervisningsmateriell i alle teorifag på hovudmålet sitt. Modellen hevar kvaliteten på lærings- og skulemiljøet og gjer elevane til tryggare språkbrukarar. Noregs Mållag vil arbeida aktivt for at alle kommunar med målblanda ungdomsskular skal kunna gjennomføra full språkdeling, med full kompensasjon frå staten for meirutgiftene. Framlegg frå Karl Peder Mork: Vil ha separat røysting på ordet aktivt. Framlegget om separat røysting fall. Vedtak, framlegg 31: Framlegg 32 Fremja av Ottar Vandvik, BUL Stavanger Line 191 (i tilleggsframlegget frå Odda Mållag) Stryke ungdoms i ungdomsskular Framlegg 33 Fremja Gudrun Kløve Juuhl, Volda Mållag Line 201 (nytt punkt) eller line 234, tillegg: Noregs Mållag skal i perioden gjennomføra ein vervekampanje retta mot lærarar. Framlegget vart samrøystes vedteke som tillegg på line 190. Framlegg 34 Fremja av Kjell-Magne Lundsaker, Målselv Mållag Line 210, legg til: I språknøytrale område må innvandraren bli gjort kjend med og gitt høve til å velja nynorsk som opplæringsmål. Munnleg opplæring bør veljast ut frå talemålet i gjeldande bustadkommune. Setning nr 1 i framlegget vart vedteken, medan setning nr 2 vart røysta ned. Framlegg 35 Framlegg frå Vebjørn Sture, styret Line 231, endre setninga til: Noregs Mållag skal ha som mål å auka medlemstalet til minst betalande med medlemmer ved utgangen av perioden. 20

23 Framlegg 36 Framlegg frå Runar B. Mæland, Studentmållaget i Oslo Line 237, legg til: Noregs Mållag skal vera synlege og kreative i sosiale medium, og hjelpa lokallaga som ønskjer det med å vera det same. Framlegg 37 Framlegg frå Knut O. Dale, Terje Kollbotn og Harald Jordal frå Odda Mållag Line 243, legg til: Noregs Mållag skal gjennomføra organisatoriske tiltak for å styrkja nynorsken og særleg nynorsk skulemål i viktige randsoner. Framlegg 38 Framlegg frå Kjell-Magne Lundsaker, Målselv Mållag, og Marie Nystuen Berger, Tromsø Mållag Line 243, legg til: For nynorsken er det viktig å vera til stades i heile landet. Slik sett er det viktig å støtte opp om arbeidet for nynorsk i Nord-Noreg, og spesielt viktig med nynorskklassearbeidet i Målselv. I komande fire-årsperiode skal Noregs Mållag kvart år gjennomføre ein to-tre vekers stafett etter inspirasjon frå Nynorskstafetten. Hovudemne og område vedtek styret kvart år. Viktige satsingsfelt kan til dømes vera positive sidemålsforsøk, nynorsk i media, ungdomskulesatsing, parallellklassar med nynorsk og målungdomsarbeid. Heilskapleg framlegg til arbeidsprogram, med dei vedtekne endringane Arbeidsprogram for vart samrøystes vedteke. Sak 12 Val Sak 12.1 Val av styre Valnemndsleiar Nils Ulvund la fram innstillinga frå valnemnda. Ingen hadde ordet. Styret for er Marit Aakre Tennø (leiar), Sigbjørn Hjelmbrekke (nestleiar), Janne Nygård, Ingrid Fiskaa, Haakon Aase, Emil Andre Erstad og Karl Peder Mork (vald av NMU) Vara medlemer er, i nummerert rekkjefølgje: Bodil Vinjevoll, Randi Lohndal Frestad, Helga Hjetland og Øyvind Fenne. Alle er valde for to år, og vala var samrøystes. 21

24 Sak 12.2 Val av valnemnd Leiar Marit Aakre Tennø la fram innstillinga frå styret. Valnemnda for er: Steinulf Tungesvik (leiar), Magni Hjertnes Flyum, Astrid Olsen, Mats Kvaløy-Bjørbekk og Synnøve Marie Sætre (vald av NMU). Varamedlemer er, i nummerert rekkjefølgje: Sveinung Rotevatn, Øystein Vangsnes og Aud Søyland. Alle er valde for to år, og vala var samrøystes. Sak 12.3 Val av revisor Vardens Revisjonskontor vart vald til revisor for 2014 og Avslutning, tale og takk for tilliten ved attvald leiar Marit Aakre Tennø. Vedlegg: Leiartale ved Marit Aakre Tennø Gode landsmøte, Fjoråret var eit år prega av både fest og kamp. Nynorskstafetten var ein fest. Han tok oss gjennom heile Noreg frå Vadsø i nord til Lista i sør. Me har reist frå lokallag til lokallag og fått sove i gode senger hjå tallause målfolk og ete like mange frukostar med lange diskusjonar om målsak og målstrategi. Saman har me fått snakka om målsak i bygder og byar over heile Noreg. Me har vore omreisande i ordskifte. På lærarrom og ordførarkontor og kjøpesenter og på gatehjørne har me snakka med folk om nynorsk. Tusenvis har det blitt etter nesten eitt år på vegen. Ikkje alle ordskifte har vore ein fest, men lokallagsvitjingane har vore ein fest. At så mange lokallag har ordna tilskipingar, er ikkje til å tru. På vegen har me samla på gode og dårlege døme. Det er kjekt å trekkje fram dei gode: Som at Time bibliotek kjøper nynorskbøker til kommunen, og at Seljord kommune lagar ein eigen ressursbase med rim og regler og anna godt tilfang på nynorsk til bruk i barnehagen. I intervju med ei lokal avis i Høyanger etter nynorskstafettvitjing etterlyste elevane at lærarane rettar meir på nynorsken deira fordi talemålet er så bokmålsnært. Det finst ikkje gladare bodskap enn at elevar frå Høyanger ber om å få skrive mindre talemålsnært. For ikkje å gløyme Bø kommune som i samarbeid med Bø mållag har teke til å informere betre om nynorsken, og der fleire no vel nynorsk for ungane sine. Dei gode døma er viktige dei gjev oss tru og optimisme, medan dei dårlege døma minner oss på at det framleis er mykje ugjort og at mållaget trengst. Dette året på vegen har diverre gjeve oss endå større uro i høve situasjonen i randsonene for nynorsken. Språkskiftet mellom nynorsk og bokmål har nok alltid vore stort. For 50 år sidan var det vanskelegare enn det er i dag å halde på nynorsken, om ein flytta ut av heimbygda og til sentrale strok. I Valdres-prosjektet 22

25 Målstreken som vart avslutta i 2012, fekk me systematisert kunna om stoda ute i randsonene. Der vart det dokumentert at det i hovudsak er strukturar og fleirtalspress som skubbar elevane over frå nynorsk til bokmål. Dei oppfattar bokmålet som det normale og vert i stort mon tekne i mot som bokmålselevar når dei kjem over i den vidaregåande skulen. Nynorsken må aktivt oppsøkjast og veljast. Det lettaste vert å late seg drage med i bokmålsstraumen. Språket meistrar dei frå før. Målstreken i Valdres er eit godt stykke arbeid, faktisk så godt at då Kunnskapsdepartementet i førre stortingsperiode skulle produsere ein rapport om stoda for hovudmålselevane med nynorsk, så lente dei seg i stor grad på dette arbeidet. Dei dårlege døma me har samla på dette året, syner oss likevel noko urovekkjande. På mange av desse plassane der språkskiftet er stort, vert det lagt til rette for eit skifte frå nynorsk til bokmål. Her burde dei i staden prøve å demme opp for nynorskpresset og stogge språkskiftet. På desse stadene rår lovløysa og likesæla. Kommunen, til liks med staten, har eit ansvar for å ta vare på språka våre. Ikkje minst er han sett til det arbeidet gjennom språkopplæringa i grunnskulen som kommunane har ansvar for. Dette ansvaret er særleg viktig for det minst brukte av dei to norske skriftspråka våre: nynorsk. Nettopp fordi det, som Valdresprosjektet peika på, finst strukturar og fleirtalspress som nærast usynleg skubbar elevane over i majoritetsspråket. - Nynorsk er tyngre og mer gammeldags enn bokmål, seier Martin Dobbe i 7. klasse ved Malmheim skule i Stavanger Aftenblad i går. Samstundes hevdar rektor at nynorskelevane forstår matte dårlegare fordi omgrepa er vanskelege å forstå. Me får likevel stadig oftare melding om at kommunar blandar elevar med ulikt hovudmål alt frå fyrste klasse. Der me for nokre år sidan ville ha fått ei skulemålsrøysting, lèt i dag kommunane bokmålselevar få opplæring sjølv om dei ikkje stettar krava til å oppretta eiga bokmålsklasse. Å etterkome individuelle språkval på denne måten har me aldri høyrt at blir gjort andre vegen - altså at nynorskelevar som er færre enn 10 elevar, likevel får opprette eiga klasse. På Møhlenpris skole i Bergen var det til skulestart for to år sidan 9 elevar som ville ha nynorskklasse. Det kunne dei berre gløyme. Samstundes får majoritetsspråksbrukarane denne retten oppfylt på stadig fleire plassar, på kostnad av nynorskelevane. Det er det eg meiner med lovløyse. For medan nynorskelevane må rette seg etter lover og reglar, får altså majoriteten innfridd rettar dei ikkje har. Ofte endar ein då med å blande nynorskelevar og bokmålselevar i same klasse frå fyrsteklasse av. Skulen skal då gje språkundervisning på to ulike språk i same klasse. Ikkje berre hamnar ofte nynorskelevane i mindretal, dei vert òg omslutta av bokmål. Det dei treng, er tvert om å hegnast om og å bli omslutta av nynorsk. Oppsiktsvekkjande nok ser ofte ikkje skulane dette som eit problem. Dei er likesæle. Resultatet gjev seg sjølv. Desse elevane byter i stor mon til bokmål så snart det er mogeleg. Det same skjer i ungdomsskulen, berre i endå større grad enn i barneskulen. Elevane har rett og slett ikkje lenger språklege rettar utover det å få bøker og prøver på eige språk. Opplæringsspråket er det heilt opp til læraren å bestemme. Resultatet i desse klassene er det same som i førre døme. I mange tilfelle, som i Målselv og i Hemsedal, Sandnes, Gjesdal, Drangedal, Sauherad og Geilo, utraderer ein heile kull med nynorskelevar i løpet av tre år på ungdomsskulen. Og ingen bryr seg. For dette er det frie valet til 14-åringar. Men ingen har gjeve nynorskeleven den språklege sjølvkjensla og tryggleiken ho treng for å møte ei verd der presset på språket hennar er stort. Det finst ein veg ut av dette. I Odda har dei i 101 år delt elevane inn i nynorskelevar og bokmålselevar. Det var i Odda at sjølve parallellklasseretten vart oppfunnen, og her aukar talet på nynorskelevar. Nesten ingen byter frå nynorsk til bokmål når dei kjem i vidaregåande. Men no er Odda-modellen truga på grunn av trong kommuneøkonomi. Odda Mållag har arbeidd svært godt det siste året og fekk avverja avvikling for 2014, men saka skal opp att i neste budsjetthandsaming. Det burde ikkje vore slik. Odda-modellen burde vorte eksportert, slik at alle elevar gjennom heile grunnskulen fekk opplæring i sitt hovudmål i alle fag. Alle som er opptekne av god lese- og skriveopplæring i Noreg, burde sjå til Odda. 23

26 Me har fått ei ny regjering sidan førre landsmøte var samla, ei regjering som er svært oppteken av læring og testing og kunnskap. I ein debatt dagen etter landsmøtet i fjor sa dåverande utdanningspolitisk talsperson i Høgre, no fiskeriminister, Elisabeth Aspaker, at ho var oppteken av dei elevane som har nynorsk som hovudmål og korleis ein skal få dei til å halde på nynorsken. Det er eg òg. Eg er som regjeringspartiet Høgre oppteken av god lese- og skriveopplæring. Men eg trur at skal nynorskelevane få god nok lese- og skriveopplæring, må styresmaktene sjå at det å drive god nynorskopplæring krev at ein hegnar om nynorskelevane på ein annan måte enn ein treng gjere med bokmålselevane. Å drive opplæring i eit mindre brukt språk krev eit anna medvit enn det me ser at finst ute i skule-noreg i dag. Nynorskelevane startar mange stader med eit handikap. Ikkje berre ser dei språket sitt mindre rundt seg enn bokmålselvane. Dei møter mange stader fordommar mot språket sitt. Diverre har nokre av desse elevane lærarar som korkje synest det er særskilt viktig med nynorsk, eller rett og slett ikkje meistrar nynorsk godt nok. Skal ein gjere elevane betre i lesing og skriving, må ein ta inn over seg at det driv me med på fleire ulike språk. Mållaget har hatt møte med Kunnskapsministeren og bede han særskilt sjå til at nynorskelevane får ei skikkeleg opplæring i nynorsk. Stoda er i dag ganske enkelt for dårleg mange stader. Ynskjer den nye regjeringa verkeleg å gjere noko for dei som har nynorsk som hovudmål, kan ho ta utgangspunkt i Odda-modellen. Med eit slikt enkelt grep kan det betre situasjonen for svært mange nynorskelevar. Nynorsken treng litt hjelp. I dag har me som nynorskbrukarar nokre rettar, og stat og kommune har nokre plikter. Alle har me eit ansvar for språket vårt. Mållaget arbeider for at alle nynorskbrukarane skal få oppfylt dei språklege rettane sine, og for at det ikkje skal vere vanskeleg å nytte nynorsk i ålmenta. Det kan ofte vere ein tung jobb når stat og kommune ikkje tek dei pliktene på alvor, eller bryt med dei jamleg. Ikkje ser dei at pliktene og det ansvaret er viktig av ein grunn, heller ikkje at det har språkpolitiske konsekvensar ikkje å ta dei på alvor. Det sit folk i salen her som eine og åleine gjer ein enorm innsats for å minne staten på det ansvaret han ikkje tek. Lag som hjelper staten der han ikkje sjølv vil. Me passar på at skulebøker på nynorsk kjem til rett tid og at Avinor fylgjer mållova. Det er lett å kalle det uvilje. Eg vil likevel hevde at det fyrst og fremst ikkje finst eit stort nok medvit om kva slags ansvar staten, kommunar og offentlege etatar har for språket vårt. Det ansvaret har staten for alle dei offisielle språka våre. På norsk kan aldri eit språkval vere nøytralt. Anten så skriv du bokmål eller så skriv du nynorsk. Fleirtalet av slike val endar med bokmål. Difor er me omgjevne av mest bokmål rundt oss. På ein fri språkmarknad gjeld dei same mekanismane som på andre frie marknader. Som ordføraren i den vesle nynorskkommunen Finnøy oppsummerte det i kommunesamanslåingsdebatten: For når nynorsken er liten, vinner bokmål. Når nynorskbrukarane hamnar i mindretal, vert det vanskelegare å halde på språket sitt. Mållova skal forsøke å vege opp for slike mekanismar. No har me ei regjering som har sagt at den oppveginga ikkje lenger er naturleg. Den nye regjeringa meiner at det ikkje lenger er innbyggjarane og lokalsamfunna som skal avgjere staten sitt språk. Dei meiner at staten sitt språk i framtida skal følgje lysta til kvar einskild tilsett, under formuleringa at dei vil stø opp om begge målformene som hovudmål. Med dette vil dei erstatte dagens rett til å få svar på eiga målform med ein rett for tilsette i staten og språknøytrale kommunar til å bruke si eiga målform. Førebels har det ikkje kome nokon signal om korleis dei vil gjere desse endringane. Men eitt er sikkert: Språkforvaltinga handlar ikkje lenger om kva som gagnar samfunnet, men om personlege preferansar. I eit stadig meir mangfaldig Noreg kunne ein sjå føre seg mange pussige utslag av den retorikken. Korleis kommunane driv språkopplæring, er i dag ganske godt regulert. Det finst skulemålsrøystingar og andre reglar som regulerer kva språk neste generasjon skal få språkopplæring på. På ein måte kan me seie at det er nynorskkommunane som produserer nye nynorskbrukarar. I alle fall har storparten av dei som skriv nynorsk, fått språkopplæring i ein nynorskkommune. Likevel driv kommunane med ein annan type språkopplæring òg. Nye innbyggjarar frå utanfor Noreg lærer norsk i den nye heimkommunen sin. Når ein stor del av folkeveksten no kjem frå utanlandsk innvandring, tyder det at mange tradisjonsrike nynorskbygder får mange nye og svært viktige innbyggjarar frå andre land. Dei kjem hit for å arbeide, og mange har med familien og etablerer seg i bygda. At desse nye innbyggjarane berre får tilbod om å lære bokmål, er eit trugsmål mot nynorsken. Kommunane ser ikkje kva rolle dei speler og kva ansvar dei har for språket. 24