HORDALAND FYLKESKOMMUNE

Transkript

1 HORDALAND FYLKESKOMMUNE Kultur- og idrettsavdelinga Statnett SF Postboks Majorstuen v/ Svein Erik Fjellstad 0302 OSLO Vår ref.: (nyttast ved korrespondanse) Dykkar ref.: Bergen, 24. februar /344/JAKS Oversending av rapport frå ferdigstilte kulturminnegranskingar og mellombels fråsegn i samband med trase for 420 kv kraftlinje i frå Sima Samananger. Hordaland fylkeskommune viser til søknad om konsesjon for 420 kv kraftlinje mellom Sima og Samanger dagsett og seinare korrespondanse i saka. Sak om ny kraftlinje mellom Sima Samnanger kom opp i I samband med politisk handsaming i Hordaland fylkeskommune vart det meldt tilbake at fleire av dei dåverande alternativa var i konflikt med alt kjende automatisk freda kulturminne. Hordaland fylkeskommune handsama den sak om kraftlinje og vurderte då at konsekvensutgreiinga for kulturminneinteressene ikkje kunne godkjennast då den fagleg ikkje støtta dei krav som skal ligga til grunn i ei slik utgreiing. Statnett har slik ikkje klart å fanga opp dei konfliktane, som då var kjent. Hordaland fylkeskommune har engasjert arkeolog frå Asplan Viak til å utføre siste del av feltarbeidet og ferdigstilling av rapporteringa etter felt. Dette var naudsynt av omsyn til framdrift og kontinuitet i arbeidet. Registreringane har og omfatta nyare tids kulturminne og omtalt desse som ein del av kulturminneundersøkinga. I samband med at granskingane etter 9 i Kulturminnelova no er ferdigstilt og rapportane ligg føre, ser Hordaland fylkeskommune at det er konflikt fleire stader mellom linjekonsesjon og automatisk freda kulturminne. Dette gjeld då særleg i dei områda som skulle vore gjort greie for i ein overordna KU og slik unngått konflikt i det vidare arbeidet. NVE har ved ikkje å ta omsyn til dei faglege råda frå sektormyndet innan kulturminnevernet, flytta problema fram til etter at konsesjon er gitt. I si klagehandsaming legg NVE til grunn at Statnett vil følgje gjeldane krav heimla i Kulturminnelova. Statnett sier de vil overholde lovens krav til avstand til kulturminner, og de vil vurdere endringar i adkomstveier, masteplasser innenfor rammen av konsesjonen, ekspropriasjonsvedtaket og kulturminneloven. NVE viser til Bakgrunn for vedtak av for en nærmere vurdering av forholdet til kulturminner og kulturmiljøer. Det legges til grunn at kulturminnelovens bestemmelser overholdes, på lik linje med andre lovverk. Vi ser derfor ingen grunn til å inkludere egne vilkår i konsesjonen om forholdet til andre lovverk I samsvar med forskrift for ansvarsfordeling etter Kulturminnelova er Hordaland fylkeskommune sektorstyresmakt innan kulturminnevernet. Det er slik Hordaland fylkeskommune, som fagleg skal definere avgrensing til automatisk freda kulturminne og i kva grad tiltaket er i konflikt med kjende Besøksadresse: Agnes Mowinckels gate 5 - Postadresse: Postboks Bergen - Telefon Telefaks Direkte telefon: E-postadresse: kultur@post.hfk.no Bankgironr Foretaksnr. NO mva.

2 kulturminne og kulturmiljø. Statnett legg til grunn at det skal verta tatt dei omsyn som dei etter lova pliktar å ta. Statnett opplyser pr at det er sendt ut melding om oppstart av reguleringsplan for linja i Ulvik herad, Granvin kommune og Kvam herad. Hordaland fylkeskommune vil slik måtte vente med endeleg fråsegn til vidare prosess er avklart. Korleis eventuelle konfliktpunkt i etterkant av justeringsfasen vert handtert er avhengig av vidare planprosess. Hordaland fylkeskommune vil måtte vente med endeleg fråsegn og vil be om at Kulturminnevernet og Statnett gjer synfaringar på viktige konfliktpunkt der me søkjer finna løysingar. Der det ikkje er råd å finna løysingar vil desse punkta måtte handsamast som dispensasjonar frå Kulturminnelova av Riksantikvaren. I samband med at konsesjonen no er stadfesta vil Hordaland fylkeskommune som sektorstyresmakt innan kulturminnevernet sende over rapportane frå kulturminnegranskingane i 3 trykte eksemplar i tillegg til digital versjon. Hordaland fylkeskommune legg vidare med ei liste over dei punkta der det må finnast løysingar, enten med mindre justeringar eller omleggingar. I ei dispensasjonshandsaming etter Kulturminnelova vil det bli stilt krav om dokumentasjon av konflikt t.d. som ei 3D visualisering. Konflikt med automatisk freda og nyare tid sine kulturminne. Under dei kulturhistoriske registreringa gjort i 2007 og 2008 vart det registrert i overkant av 220 kulturminne. Registreringa viser at det er fleire bergkunstlokalitetar og eldre/automatisk freda vegar i traseen eller tiltaksområda. Skriftlege kjelder knyter til dømes Helgastøl i Granvin til kongssoga og tidleg mellomalder. I tillegg er det registrert kulturminne som er knytt til gardsbusetnad og driftsformer i eldre tid. Tufter, buføringsvegar, steingardar og torvgjerde, og førhistoriske gravminne. Hellarar, fangstanlegg viser aktivitet knytt til jakt og fangst i områda. Resultatet frå registreringane i 2007 og 2008 syner ei stor mengd kulturminne, særleg er det kulturminne knytt til jordbruksdrift og beite me finn langs den aktuelle strekninga i Hardanger. Kulturminna er konsentrert til område med gards og stølsdrift (stølsvollar). Kraftlina og tiltak knytt til denne kjem slik i konflikt med automatisk freda kulturminne men og viktige etterreformatoriske kulturminne. Den kulturhistoriske registreringa og skildringa av kjende kulturminne innanfor registreringsområdet, viser i alt tjuefire punkt/område der det er større eller mindre grad av konflikt mellom planlagde tiltak og kulturminne/kulturmiljø. Av desse er det fem større kulturmiljø som har stor grad av konflikt. Fylgjande opplisting viser og til vedlagt kartmateriale. 1: Hiskorane: Hordaland fylkeskommune viser til rapport frå 2007 som viser at linja er i konflikt med eit eldre stølsmiljø på Hiskorane gnr 49/2 rett opp frå Osafjorden. I dag er det alt eit kryssingspunkt for kraftlinje rett nord om stølsområdet, men at nytt tiltak i stor grad vil verka til å skjemma spora av denne stølen. Her er det få mulige endringar, stølsmiljøet er i frå 1700-talet jf. skriftlege kjelder. I samband med vidare arbeid bør stølsmiljøet og ruinane målast opp og dokumenterast før området vert for mykje påverka av riggområde veg og mastefester. 2: Jonstøl: Hordaland fylkeskommune viser både til rapport frå 2007 og 2008, som viser til at stølsvollen truleg er tatt opp i mellomalderen jf. skriftlege kjelder. Almannavegen id går og igjennom stølsvollen fram mot Vasstølane og Osa. Almannavegen er eit ferdsleminne med høg alder og skriftlege kjelder tyder på at vegen er i bruk alt i mellomalderen, truleg er den langt eldre. Jonstøl har i dag ikkje synlege spor etter tufter sikkert knytt til mellomalderen. Dette kan ha sin samanheng med flytting av stølane frå Vasstølane og ned til Jonstøl på 1700-talet. I 2007 vart det gjort funn i stien i frå Hiskorane og inn mot Jonstøl. Funnet viser potensialet for ferdsle og aktivitet i området alt i steinbrukande tid. 2

3 Hordaland fylkeskommune viser til politisk handsaming av Konsekvensutgreiinga der fylkeskommunen ikkje kan godkjenne konsekvensutgreiinga då denne ikkje skildra alt kjende automatisk freda kulturminne i konflikt, jf. brev til NVE Hordaland fylkeskommune viser og til synfaringar med Statnett der Jonstøl og Espeskorane er gjort greie for. Hordaland fylkeskommune ber om at det i samsvar med dei vilkåra som ligg til grunn i klagehandsaminga av konsesjonen jf. brev frå NVE, at Statnett vidare prosjekterer linja slik at den ikkje vert visuelt skjemmande for stølsvollen og kulturlandskapet 3: Espeskorflotane: Her er samling av fleire slag automatisk freda kulturminne. I alt er det påvist 9 automatisk freda kulturminne, her er gropsteinar, tradisjonslokalitet, hellerlokalitet og to eldre vegfar. Allmannavegen går i høgda attom kulturminna, medan den gamle buføringsvegen frå Syse kjem opp i skaret og tek inn i same trase som allmannavegen. I tillegg er det funne eit bronsesverd (Museumusnummer B 1008) datert til yngre bronsealder i området kring stølen Seberg. Dette er og eit viktig kulturminne med stor kulturhistorisk verdi. Tettleiken av kulturminne gjer det naturleg å sjå heile samlinga som ein stor kulturmiljølokalitet, der tidsbruken viser aktivitet alt i bronsealder og fram til mellomalder og ny tid. I området går det i dag ei mindre kraftlinje, som er i stor konflikt med dei kjende automatisk freda kulturminna. Ny linje vil vera i direkte konflikt og med linjeføringa, slik den er lagt fram vil den kryssa allmannavegen tre stader, vidare gå over og i nærføring til bergkunstlokalitetane. Topografisk er området sterkt avgrensa, då fjellsida her er eit bratt gjel Sysegjelet, som endar i flatare lende ved Espeskorane. Det er på dette flatare lendet oppe på kanten av gjelet at me finn dei fleste kulturminna. Hordaland fylkeskommune viser til at kulturminna har vore kjent og tilgjengelege for planleggjar sidan starten av prosjektet. Etter at kulturminneundersøkingane er gjort har talet på automatisk freda kulturminne auka i området. Hordaland fylkeskommune ser at graden av konflikt er så stor at ei linje gjennom kulturminneområdet vil vera i strid med lova. Hordaland fylkeskommune ber om at linja må leggast om, då det er få moglege justeringar som kan koma i møte krav i kulturminnelova. Statnett må sjå på ei heilskapleg løysing der linja vert flytta i høve til Espeskorane og Jonstøl. Tiltakshavar må difor prosjektera eit alternativ som går nord om Jonstøl og ned mot Solsestølen. Dette er eit område med få kjende automatisk freda kulturminne og har minst grad av konflikt med automatisk freda kulturminne. 4: Smedalsbotn: I området ved Smedalsbotn er det påvist to kolgroper, desse ligg i eit lende med open furuskog, Her er det planlagt tilførselsveg inn i området jf. gisdata frå Hordaland fylkeskommune føreset at traktorveg vert planlagt plassert i terrenget etter gjeldane reglar, og tek tilstrekkeleg omsyn til dei automatisk freda kulturminna. 5: Angerskleiv: Kraftlinja skal kryssa ein av dei gamle ferdslevegane mellom bygdene Ulvik og Granvin. Dette er eit vegfar som nok har høg eigenalder og kan vera å rekne som eit automatisk freda kulturminne. Hordaland fylkeskommune ber om at sjølve kryssinga må planleggast slik at den vert så lite visuelt forstyrrande som råd er. 6: Vatnasete Furesete: Det er planlagt ei opparbeida ei slepe mellom Vatnasete i Granvin og Furesete i Ulvik, denne er då del av den gamle vegen mellom Ulvik og Granvin. Vegen var i bruk fram til ca 1900 då ny veg vart bygd ved Espelandsvatnet. Eldre bruk av vegen er vanskeleg å slå fast. Ut i frå kyrkje- og lensmannsorganiseringa i mellomalder og i etterreformatorisk tid, var Ulvik og Granvin samla i Hardanger len, og i eit kyrkjesokn. Lensmannsvesenet vert samla i Vegen over fjellet mellom Ulvik og Granvin har truleg ein organisert bruk som går attende til mellomalderen og kontakten mellom bygdelaga. På Vatnasete er det og rapportert om ei førhistorisk tuft inne på stølsvollen. Etablering av ei vel 2 km. Lang slepe i området vil slik vera å rekne som eit tiltak som vil kome til å verke inn på eit mogleg automatisk freda kulturminne. 3

4 Hordaland fylkeskommune ser at ei oppjustering av vegen i dette området vil kunne råka eit automatisk freda kulturminne. Fylkeskommunen føreset at Statnett finn andre løysingar som tek vare på vernet etter kulturminnelova. 7: Helgastøl: Helgastøl i Granvin er nemnt i sagamaterialet om kong Olav si kristningsferd i Hardanger og Voss. Stølen er slik å rekne som eit automatisk freda kulturminne. Dei planlagde anleggsvegane i området er i konflikt med stølsvollen. Fylkeskommunen minner om at vegane nord for Helgastøl er ein del av eit eldre system av vegar i regionen, og slik må reknast som automatisk freda. Hordaland fylkeskommune minner om at det har vore halde synfaring i området og at det arbeidast med alternativ, som tar vare på vernet av kulturminna. 8: Lussand: På garden Lussand i Granvin herad ligg staden der gamletunet Giljarhus har lagt rett opp for gardsvegen, vegen er tenkt nytta i anleggsarbeidet. I samband med tidlegare registreringar er fylkeskommunen kjent med at denne er relativ bratt og eventuelle utbetringar her vil kunne verke inn på kulturlandskapet og staden der det gamle tunet frå mellomalderen har lagt. Hordaland fylkeskommune ber om at eventuelle utbetringar vert avklart så tidleg som råd er for å kunne vurdere dette opp mot kulturminneinteressene i området. Graden av konflikt er liten, men utbetringar og endringar i veglinja må vurderast opp mot Kulturminnelova. 9: Giljafjellet: Opp i frå Ålvik, Giljafjellet er det registrert ein heller med aktivitetsspor frå førhistorisk tid. Hellaren ligg vendt mot Storavatnet - Bjølsegrøvatnet. Rett sør for denne er det i følgje kartet frå 2008 planlagt eit deponi. Hordaland fylkeskommune rår til at plasseringa av dette deponiet vert justert i terrenget slik at kulturminneområdet ikkje vert skjemma. 10: Dyraneset Bjølsegrøvatnet: Her er ei rekkje med automatisk freda kulturminne som ligg både på halvøya ut i vatnet og på fjellet aust for vatnet. Graden av konflikt er her særs stor, både med direkte linjeføring og skjemming ut i frå visuelle kriterium. Her er tufter, hellarar, varp og fangstanlegg frå førhistorisk tid. Hordaland fylkeskommune viser igjen til politisk handsaming av konsekvensutgreiinga då denne ikkje skildra alt kjende automatisk freda kulturminne i konflikt jf brev til NVE Dyraneset er då eit av dei kulturminneområda som skulle vera kjent for Statnett. I samband med at 9 registreringa i 2008 har auka talet kulturminne i området vil Hordaland fylkeskommune stilla krav om at linjeframføringa må endrast for å ivareta det vernet som er definert i Kulturminnelova. Her vil ei flytting mot nord vera best med omsyn til kulturminne. Me får då auka grad av visuell konflikt med dei andre kulturminna i området, men unngår samstundes direkte konflikt. 11: Blomsete- Hyrting, her er registrert eit mindre varp i samband med eldre drifteveg. Varpet og vegframføringa er vanskelege å tidfeste, men kan truleg relaterast attende til førhistorisk tid. Eksisterande landbruksveg stoppar ved Blomsete og ei vidareføring frå Blomsete og opp til kraftlinja går i same trase som den eldre buføringsvegen opp til Hyrting. Stølen Hyrting ovanfor Blomsete vil få linja i synsranda rett framføre stølsvollen. Hordaland fylkeskommune ber om at mastefester og linjeframføring vert justert slik at dei ikkje kjem i konflikt med kulturmiljøa. 12: Sekk, i området ved Sekk er det registrert to kolgroper, desse er å rekne som automatisk freda kulturminne. Det går i dag ein traktorveg igjennom området og denne er tenkt brukt i samband med tiltaket. 4

5 Hordaland fylkeskommune ber om at Statnett vurderer trong for endringar og oppjustering av veglinja før tiltaket vert sett i gang. Då dei ved ei eventuell justering endring av vegen her må vera merksam på eventuelle andre kulturminne. 13: Hovland: Ved Tanndalstreet er det påvist to kolgroper registrert (id ), dei ligg tett ved ein eldre løegrunn. Hordaland ser at det ikkje er direkte konflikt, men at funna viser potensiale for funn av førhistorisk aktivitet. Hordaland fylkeskommune ber om at Statnett i framkant av anleggsstart har vurdert standard og trong for oppjustering av veglinja. Ved ei eventuell oppjustering endring av vegen vera merksam på eventuelle andre kulturminne. 14: Blåkoll: Ved Blåkoll går linja her rett over staden der det etter skriftlege kjelder har lagt ein øydegard frå mellomalderen. Øydegarden vart på 1800-talet teke opp att som støl for bruka på Mo og Vik. Her er nyare tids tufter, truleg etter stølinga, kolgroper, og eit eldre dyrkingslag. Frå staden kalla Soget og bort til Blåkoll går og ein eldre buføringsveg. Hordaland fylkeskommune viser til at konsekvensutgreiinga heller ikkje skildra denne lokaliteten. Fylkeskommunen gjorde i brev dagsett NVE merksam på konflikten. Hordaland fylkeskommune ser at graden av visuell konflikt med den skriftleg omtalte øydegarden er stor. Fylkeskommunen ber difor om at Statnett vurderer endringar i linjeframføring. Fitjadalen er eit verdfullt kulturlandskap og med fleire automatisk freda kulturminne som viser stor tidsdjupne og er eit viktig kulturmiljø. 15: Nystøl- Fagrasete: Her er registrert fleire automatisk freda kulturminne som kjem i direkte konflikt mellom linjeframføring, mellom desse er det førhistorisk tuft, gropsteinar, kolgroper og i tillegg ei nyare tids teknisk kulturminne - kisgruve i området. Hordaland fylkeskommune ser at linja og infrastruktur knytt til denne er i direkte konflikt med automatisk freda kulturminne. Her må ein gjera endringar i linjeframføringa for å unngå konflikt. Ved å sjå på kryssinga over Blåkoll og Nystøl i samanheng vil ei flytting mot nord verka til at direkte konflikt med automatisk freda kulturminne vert unngått. Riggområde plassering må leggast til eksisterande parkeringsplass, eventuelle utvidingar må skje mot sør i tilknyting til denne. Det må ikkje etablerast ny vegframføring lengre fram mot Nystøl enn eksisterande landbruksveg, då nyetablering vil koma i konflikt med registrerte kulturminne. 16: Flyane og Gamle flyane : Desse områda er to nyare tids stølsmiljø, her går linja etter konsesjonen ein 120 meter nord om stølsvollen Flyane, her er eit opent landskap og stølen strekker seg opp mot linja. Hordaland fylkeskommune ber om at ein i det vidare arbeidet med detaljering av linja må denne flyttast så langt nord som råd, til areal som ligg utanfor sjølve stølsvollen. I eit område som erfaringsvis har mindre potensial for funn av automatisk freda kulturminne. 17: Forsete: Forsete er ein stølsvoll, linja kryssar her stølsvollen, som har registrerte tufter. Stølsdrifta er historisk dokumentert til å vera i frå 1700-talet. Det er då konflikt med nyare tids kulturminne. Her er og moglegvis konflikt med automatisk freda kulturminne, i og med at ny veg traktorveg skal etablerast i eldre buføringsveg som passer forbi Forsetefossen og stølsvollen på Forsete. På stølen Krok er det registrert ein bergkunstlokalitet som truleg viser til førhistorisk bruk. Det er slik grunn til å rekne traseen som buføringsvegen går i frå Forsete til Krok som mogleg automatisk freda. Hordaland fylkeskommune ber om at vidareføring av traktorvegen som i dag går opp til stykket nedafor Forsetefossen ikkje vert forlenga opp til sjølv stølsvollen på Forsete, då dette vil vera i konflikt med kulturminnelova. 5

6 18: Sjusete: På Sjusete er det registrert ei kolgrop Id , denne ligg i eit område føreslått til riggområde. Riggområdet er lagt på eit eldre kulturbeite innanfor stølsvollen på Sjusete. Hordaland fylkeskommune ber om at ein flytter riggarealet lenger mot nord, bort til no dyrka myr og eksisterande parkeringsplass. 19: Djønne Sjusete: I området frå Djønne til Sjusete er det registrert fleire automatisk freda kulturminne langs med eksisterande landbruksveg. I konsesjonen er det føreslått riggområde tett inntil dette kulturmiljøet. Hordaland fylkeskommune vil med atterhald om detaljeringsgraden i konsesjonsgrunnlaget minna om at riggareala som i dag ikkje er i konflikt, vil måtte ha føringar på absolutt storleik og plassering og tilrettelegging/opparbeiding av riggarealet. 20: Allkleiv: Her er det registrert både automatisk freda og nyare tids kulturminne. Linja ligg ikkje i direkte konflikt med automatisk freda kulturminne, men etablering av ny slepe frå parkeringsplassen på Allkleiv og opp til linja ligg i direkte konflikt, delvis i same trase som den gamle drift/ferdslevegen over til Voss. Hordaland fylkeskommune har ikkje kartdata for ny planlagt slepe opp til linja, men ser at det er knytt stor grad av konflikt ved å etablera ei vidareføring av slepa oppover. Hordaland fylkeskommune ber om at det her vert utarbeidd alternativ framføringar for å ivareta dette kulturmiljøet. 21: Longelii Her er registrert eit samanhengande system av torvgjerder, som går over fleire kilometer på utmarksbeitet. Gjerdene er truleg knytt til støls og beiterettar frå nyare tid. Ved registreringa er det registrert fleire utslåttar i området. Linja er her i konflikt med dette kulturmiljøet. Hordaland fylkeskommune ber om at Statnett i det vidare arbeidet prosjekterer linja slik at den verkar minst skjemmande inn på kulturminna og kulturmiljøet. 22: Furukamben ein stølsvoll med tufter frå nyare tid, ei kolmile frå nyare tid og to kolgroper. I følgje kartgrunnlaget skal Furukamben verta riggområde. Hordaland fylkeskommune ber om at ein finn alternativ plassering av dette riggområdet. 23: Bjørgi. Her er det registrert fleire kolgroper, kor ei er datert til mellomalder. Her er og registrert eit førhistorisk fangstanlegg. I tillegg er det fleire nyare tids bygningar og tufter i området. Synfaring på staden viser at det i dag alt går traktorveg fram til Bjørgi. Hordaland fylkeskommune ber om at ein må ikkje planlegge ny slepe inn i dette området, men søkjer bruke eksisterande veg. Det er i dag eksisterande kraftlinje i området, men etablering av nytt anlegg vil ut i frå Kulturminnelova vera i konflikt og at Statnett søkjer finna andre løysingar. 24: Longvotni Her skal ein nytte gamlevegen over stølvollen Longvotni og opp til Svartaberg. På Longvotni er det registrert eit kulturmiljø med ståande bygningar og tufter. Registreringa viser at bruk av gamlevegen i kant av stølsområdet er svært uheldig med omsyn til kulturmiljøet. Hordaland fylkeskommune ber Statnett sjå om dei kan nytta eksisterande nyare landbruksveg frå Longvotni og opp til Krokaberg Krokavatnet, då denne ikkje har konflikt med kjende kulturminne. 6

7 Område med stor grad av konflikt. I samband med kulturminneregistreringane er det vesentleg grad av konflikt på tjuefire stader. Av dei kulturminnekonfliktane som er kjent, og med atterhald om nyare endringar/justeringar i kartgrunnlaget er det fem større konfliktområde. Her vil både linjetraseen og anleggstiltak slik som veg eller område for rigg/anlegg koma i konflikt. Av dei fem områda var tre kjent alt før konsekvensutgreiinga byrja. I tillegg til at registreringa har fylt ut kunnskapen om det som var kjent har det også avdekt nye viktige samanhengar, som frå før ikkje var kjent. Alkleiv og Furukamben er område som viser nye samanhengar der tiltak er i konflikt med automatisk freda kulturminne. 1: Jonstøl Espeskorane, Ulvik herad., 2: Dyranes Bjørkeviki (Bjølsegrøvatnet), Kvam herad., 3: Fitjadalen Blåkoll Nystøl, Kvam herad. 4: Sjusete Alkleiv Longelii, Kvam herad. 5: Furukamben Bjørgi Tokagjelet, Kvam herad. Dei fem områda har etter registreringa eit større tal enkeltminne som ein må sjå i samanheng. Dei vert då større samanhengande kulturminneområde. Det er representert kulturminne frå ulik tidsperiodar i forhistoria som igjen viser at dei einskilde områda har stor tidsdjupne. Dette er slik samanhengar som det er viktig å ta vare på. Hordaland fylkeskommune meiner at tiltak i desse kulturminneområda, vil vera i konflikt med Kulturminnlova, som større og viktige nasjonale verdiar. Linjekonsesjonen er lagt slik i terrenget at den og råkar fleire verdfulle kulturmiljø. Dette er i område der det ikkje er direkte konflikt med automatisk freda kulturminne t.d. stølsmiljøa Bjølsegrøstølen, Muren, Skårsete, Hyrting, Blomsete, Kvanvik, Lauvik, Fagrasete, Flyane, Norheimsdalen, Nyasete, Eggjasete, Netelandstølen, Langvotno, Mødal og Fossdal. I desse områda vil både kraftlina med veger og sleper ha stor visuell verknad på verdfulle kulturmiljø. Traseen for den planlagde kraftlina går fleire stader over, i kanten eller like utanfor stølsmiljø. Med den kunnskapen fylkeskommunen har om kulturminne i utmark, viser det seg at kulturminna ofte er samla inne på stølsvollen. Ved å leggja linja utanom stølane ville konflikten med kulturminne og kulturmiljø samla sett blitt mindre omfattande. Hordaland fylkeskommune legg til grunn at Statnett viser vilje til å løysa kulturminnekonfliktane som no er lagt fram. Dersom det etter ein prosess ikkje er råd å finna løysingar, som tar i tilstrekkeleg grad vare på omsynet til kulturminna, vil kulturminnelova fordra ein dispensasjon frå vernet og saka sendast til Riksantikvaren. Hordaland fylkeskommune viser då og til epost frå Dykkar Fjellstad om at det vert lagt opp til felles synfaringar på dei resterande konfliktområda. Dette bør gjerast så snart som råd er for å kunne finna forslag til løysingar som både er teknisk mulig og som tar vare på dei kulturminneverdiane som er i konfliktområda. Resterande arbeid Registreringane i 2007 og 2008 har dekka inn linja i konsesjonen, i tillegg til nye vegar og sleper og riggområde. Fylkeskommunen ser at det er endringar frå karta som vart brukt under registreringa i 2008 til kart brukt i rapporten (januar 2009). Me har difor tufta vår mellombels fråsegn på kartdata i frå Statnett og Asplan Viak merka januar Dei endringane me alt no ser gjeld i hovudsak nye vegar for tilkomst, sleper og riggområde. Alle riggområda er difor ikkje registrert. Tre av riggområda ligg i område som har eit potensial for funn av automatisk freda kulturminne under flat mark. Dette er riggområda; på innmark nær gamletunet på garden Hovland, areal på innmark sentralt på garden Klyve ved Fyksesundet og innmark på garden Folkedal. Her må kulturminnevernet gjennomføra ei maskinell flateavdekking. I tillegg er planlagte endringar på Helgastøl ikkje vurdert enda. I og med at planane er i utvikling vil det vera naudsynt for Hordaland fylkeskommune å vite om desse areala er dei endelege riggareal og om det eventuelt er nye 7

8 slike i høve til kartgrunnlag januar Alle endringar i høve til overleverte registreringskart (august 2008 og januar 2009) må slik sjekkast opp mot registreringane i område for å sikre at undersøkingsplikta, jf 9 i Kulturminnelova er oppfylt i høve til dei omsøkte tiltaka. Samandrag Hordaland fylkeskommune viser til dei vilkår som er gitt i klagehandsaminga, der Statnett etter kulturminnelova skal visa omsyn til kulturminne. Konsesjonen er slik å sjå som eit prinsipp der endeleg val av trase har rom for endringar innanfor dei rammer som er gitt. Ved ein reguleringsplan der endeleg trase er vist, vil vår endelege fråsegn bli knytt til denne. Me minner om at Hordaland fylkeskommune uansett planform, vil måtte ha eit endeleg planforslag før me kan gje endeleg fråsegn. Hordaland fylkeskommune vil slik be om at Statnett med omsyn til kulturminnekonfliktane legg fram meir detaljerte planar jf. våre merknader i denne fråsegna. Me vil og oppmode Statnett til å ta kontakt med oss for synfaring og drøftingar av løysingar. For ordens skuld ber me om resterande arbeid i felt vert bestilt slik at me kan få dette gjort så snart det er lagleg ver og klima til dette. med helsing Per Morten Ekerhovd fylkeskonservator Jostein Aksdal arkeolog Vedlegg: kartreferanse til konfliktpunkt registrert i linjetrase. Rapport frå kulturminnegranskingane Kulturhistorisk registrering ny 420 kv kraftleidning Sima Samnanger inkludert CD og kart i 3 eksemplar. Kopi: Riksantikvaren 8