Uskedalselva. 1 Innleiing. 1.3 Kalking i Områdebeskriving. 1.2 Kalkingsstrategi

Transkript

1 Uskedalselva Forfattar: Steinar Kålås, Rådgivende Biologer AS 1 Innleiing 1.3 Kalking i 25 I 25 vart det dosert ut 69 tonn finkalk (kategori 3; ca 99 % rein). Mengda kalk som er dosert ut frå kalkdoseraren har vore svært jamn. Tala for åra 22 til 24 er høvesvis 75, 71 og 72 tonn finkalk. I tillegg vart det lagt ut 1 tonn grovkalk på ulike elvestrekningar. Ei like stor mengde grov kalk vart lagt ut åra 22 til 24 (K. Hegna pers. medd.). Uskedalselva ligg i Kvinnherad kommune og har ved utløpet i Hardangerfjorden eit nedbørfelt på 45 km 2. Elva er uregulert, men er forbygd i jordbruksområda i nedre del. eførande strekning er totalt 13 km, av desse er 11 km opp til Fjellandsbøvatnet, og omlag 2 km oppover Børsdalselva (figur 1.1). Ved tidlegare undersøkingar er det funne lakseyngel ovanfor stasjon 6 berre i 24. Sidan vasskvalitet og temperaturtilhøve er omlag like ovanfor som nedanfor fossane og stryka oppom stasjon 6 kan ikkje dette vere årsaka. Den mest sannsynlege årsaka er derfor at stryka oppom stasjon 6 er vandringshinder dei fleste år. Det vert fanga både laks og sjøaure i elva, men vasskvaliteten har tidlegare vore for dårleg til å oppretthalde ein stadeigen laksebestand. Ved undersøkingane på midten av nittitalet vart det knapt funne lakseyngel i elva (Kålås mfl 1995, 1999). ane som vert fanga er enten rømt oppdrettslaks, avkom etter rømt oppdrettsfisk eller feilvandra villaks. Fisketida har dei siste åra vore 15. juni til 15. september, og laks- og sjøaurefisket er tilgjengeleg for ålmenta gjennom kjøp av fiskekort. 1 A 2 Uskedalselva N 3 4 C Tverrelva 6 5 Børsdalselva D B 7 Fjellandsbøvn. 1.1 Områdebeskriving Vassdragsnummer: 45.2Z Fylke: Hordaland Areal, nedbørfelt: 45 km 2 Spesifikk avrenning: Berekna til 8 l/s km 2 (Bjerknes mfl. 1998) 95 l/s km 2 (Skurdal mfl. 21) Middelvassføring: Berekna til 3,6 m 3 /s (Bjerknes mfl. 1998) 4,4 m 3 /s (Skurdal mfl. 21) Kalka sidan: Doserar i sideelva Børsdalselva sidan vinteren 22, sporadisk kalking dei siste 2 åra, meir systematisk sidan 1996 (Bjerknes mfl. 1998). 4 km Figur 1.1 eførande del av Uskedalselva. Elva er lakseførande opp til Fjellandsbøvatnet og ca 2 km oppover Børsdalselva. Elektrofiske er utført ved stasjonane 1-7 og botndyr og vassprøvar er samla inn på stasjonane A-D. Lokalitets ID for stasjonane er: A = 75, B = 73, C = 74, D = 12. Sjå tabell 3.1 for opplysingar om stasjonane der det vart gjennomført elektrofiske. Like ovanfor stasjon 6 er eit parti med fossar og stryk som anadrom fisk kan ha problem med å passere. 1.2 Kalkingsstrategi Bakgrunn for kalking: Forsuring av anadrom strekning, spesielt som følgje av tilrenning frå Børsdalselva Kalkingsplan: Bjerknes mfl. (1998) Biologisk mål: Å sikre vasskvaliteten med omsyn på sjøaurebestanden. Vasskvalitetsmål: ph 6,2 i perioden 15. februar mai, ph 6, resten av året. Kalkingsstrategi: Doserar i Børsdalselva og utlegging av kalkgrus. 357

2 2 Vasskjemi Uskedalselva ovanfor samløp med Børsdalselva Vasskvalitetsmålingane i Uskedalsvassdraget viser at det har vore ei betring i vasskvaliteten med omsyn på surleik i perioden 1996 til 24 (figur 2.1) (Kålås mfl. 22). Dette er i samsvar med den generelle vasskvalitetsforbetringa som i hovudsak har komme på grunn av reduserte utslepp av forsurande stoff dei siste tiåra. I 25 ser vi ikkje vidare forbetringar. Det ukalka vatnet i sideelva Børsdalselva ovanfor kalkdoseraren hadde i 25 ein gjennomsnittleg ph på 5,64, med variasjon frå 4,95 til 6,25. Frå 1999 til 21 var gjennomsnittet frå ph 5,58 til 5,62, og åra 22, 23 og 24 var gjennomsnittleg ph høvesvis 5.67, 5.69 og Dette indikerer ei betring av ph dei siste åra, men også eit tilbakeslag i 25. Dette skuldast delvis ein svært sur episode i samband med sjøsaltpåverknad i januar. ph jan jan jan jan jan jan jan jan Uskedalselva utløp Etter at kalkdoseraren i Børsdalselva vart sett i drift har ph og kalsiuminnhald i vatnet nedom doseraren vist ein klar auke (figur 2.1). Frå og med vassprøvemålinga den 1. april 22 og ut juni 26 har kalkdoseraren fungert tilfredsstillande, kan hende med unntak av våren 25 då vasskvaliteten låg nokre tidelar under kalkingsmålet i fleire av prøvane, og klart under i samband med sjøsaltepisoden. Dei første tre åra etter at kalkinga starta var kalsiuminnhaldet i Børsdalselva i gjennomsnitt,5 mg/l før kalking og i gjennomsnitt rundt 1,4 mg/l etter kalking. I 25 var innhaldet redusert til i gjennomsnitt 1,1 mg/l. Dette skuldast ikkje at det er dosert ut mindre mengder kalk i 25, sidan det er brukt omlag like mykje kalk som dei føregåande åra. ph jan jan jan jan jan jan jan jan Kalkingsmålet er at vatnet nedom kalkdoseraren skal vere over ph 6,2 i perioden 1. februar til 31. mai, og over ph 6, resten av året. Etter at kalkdoseraren kom i stabil drift i april 22 og ut juni 26 har ph i Børsdalselva nedom doseraren vore under kalkingsmålet ved 7 av 62 målingar i perioden 1. februar til 31. mai, tre av desse våren 25. Resten av året har ph vore under kalkingsmålet ved 5 av 58 målingar. Med unntak av sjøsaltepisoden i januar 25 har underskridelsane har vore små. ph 7 6 Børsdalselva Samla for vassprøvetakingsstasjonane i Uskedalselva og Børsdalselva nedom kalkdoseraren har gjennomsnittleg ph i 25 vore ein til to tidelar lågare enn dei to føregåande åra. På desse stadane var ph under 6, ved 13 % av målingane i 25 medan det ikkje vart målt ph under 6, på desse stadane i 24. Dette stadfester inntrykket av at vasskvaliteten med omsyn på forsuring har vore litt dårlegare i 25 enn dei føregåande åra. 5 jan jan jan jan jan jan jan jan Figur 2.1. Surleik (ph) oppe og nede i Uskedalselva, og i Børsdalselva i perioden 1999 til og med juni 26. Etter at kalkinga vart sett i gang våren 22 er ph i ukalka vatn markert med svart sirkel, medan kalka vatn er markert med open trekant. Prøvane er samla inn av Kåre Vetrhus. Analysane er i perioden 1999 til 22 gjort av Miljølaboratoriet i Telemark, og i 23 til 26 av M-lab AS i Rogaland. 358

3 3 Fisk 3.1 Innleiing Den 19. oktober 25 vart det gjennomført elektrofiske på 6 stasjonar i Uskedalselva og ein stasjon i Børsdalselva (stasjon 5). Vassføringa var låg. Det var skyfri himmel og nokre kuldegrader då undersøkinga vart gjennomført. 3.2 Resultat og diskusjon Ungfiskundersøkinga TETTLEIK Det vart fanga totalt 13 lakseungar og 197 aureungar på dei 6 stasjonane i Uskedalselva. Total tettleik av ungfisk var 58 per 1 m 2, og av ungfisk eldre enn årsyngel var tettleiken 35 per 1 m 2 (vedleggstabell C, figur 3.1). På stasjonen i Børsdalselva vart det fanga 46 ungfisk, 32 av desse var større enn årsyngel. Total tettleik var 52 per 1 m 2 og tettleiken av ungfisk eldre enn årsyngel var 36 per 1 m 2. Gjennomsnittleg tettleik av laks i Uskedalselva var 23 per 1 m 2. Tettleiken av laks større enn årsyngel var 17 per 1 m 2. ane som vart fanga var mellom 1 og 4 somrar gamle (+ - ). Det vart som i 24 fanga på laks alle stasjonane i Uskedalselva, og for første gang også i fanga ein lakseunge i Børsdalselva (Vedleggstabell A, figur 3.1). Sidan vasskjemien no skulle vere god nok for reproduksjon av laks i Børsdalselva, er årsaka til at denne arten så godt som manglar truleg at vasstemperaturen i elva er svært låg store delar av året. For å greie ut om dette må det utførast temperaturlogging og swim up berekningar i vassdraget. I dei øvste delane av Uskedalselva er vasskvalitet og temperatur god nok for laks, men tilkomsten er vanskeleg på grunn av parti med fossar og stryk, og dette er den mest sannsynlege årsaka til at det ikkje er funne lakseungar her tidlegare. Funn av årsyngel hausten 24 og 25 viser at laks kom seg opp i dei øvre delane av elva og fekk gytt haustane 22 og 23. Tettleik (antal per 1 m 2 ) Tettleik (antal per 1 m 2 ) , Aure, Figur 3.1 Tettleik av dei ulike aldersgruppene av laks (venstre) og aure (høgre) ved elektrofiske på 6 stasjonar i Uskedalselva og ein stasjon i Børsdalselva (stasjon 5) 19. oktober 25. Detaljar om reell fangst, fangbarheit og estimert fangst er samla i vedleggstabell A til C. Sjå kart og tabell (figur 1.1, tabell 3.1) for plasseringa til stasjonane. Au re Av aure var det i Uskedalselva ein gjennomsnittleg tettleik på 37 per 1 m 2, av desse utgjorde aure eldre enn årsyngel 2 per 1 m 2. Den totale tettleiken varierte frå 17 til 44 per 1 m 2 på dei ulike stasjonane (vedleggstabell B, figur 3.1). På stasjonen i Børsdalselva var tettleiken av aure 51 per 1 m 2, medan tettleiken av aure eldre enn årsyngel var 36 per 1 m 2. Aurane var mellom 1 og 5 somrar gamle (+ - 4+). Tabell 3.1. Oversikt over stasjonsnettet der det vart elektrofiska 19. oktober 25. Vassdekt areal viser til høvet mellom elvebreidda den dagen undersøkinga vart gjennomført, og total elvebreidd (til graskanten ). Dei same stasjonane vart undersøkt i desember 21, oktober 22 og oktober 23, oktober 24 (Kålås mfl. 22, Kålås 23, 24 & 25). Stasjon 2, 4, 6 og 7 vart også undersøkt i 1995 og 1997 (Kålås mfl.1995 & Kålås mfl. 1999), men stasjonsnummereringa er ikkje den same. Kartdatum er WGS 84. Stasjon Plassering Overfiska Vassdekning Temperatur Merknader (UTM) a real (m 2 ) (%) ( C) 1 LM (2x5) 9 8,1 same stasjon som LM (2x5) >95 8, same stasjon som LM (17x6) 8 7,6 same stasjon som LM (2x5) >95 7,6 same stasjon som LM (25x4) 5 7,4 same stasjon som LM (17x6) 8 7, same stasjon som LM (2x5) 9 7,3 same stasjon som

4 Antal fisk Aure Tettleik (antal per 1 m 2 ) (-1) (-) (-99) (-98) 4+(-97) 5+(-98) Årsklasse (fødselsår) Aure + aure Antal fisk Aure Tettleik (antal per 1 m 2 ) (-2) (-1) (-) (-99) 4+(-98) 5+(-97) Årsklasse (fødselsår) Aure + aure Antal fisk Aure Tettleik (antal per 1 m 2 ) (-3) (-2) (-1) (-) 4+(-99) 5+(-98) Årsklasse (fødselsår) Aure + aure Antal fisk Aure Tettleik (antal per 1 m 2 ) (-4) (-3) (-2) (-1) 4+(-) 5+(-99) Årsklasse (fødselsår) Aure + aure Antal fisk Aure Tettleik (antal per 1 m 2 ) (-5) (-4) (-3) (-2) 4+(-1) 5+(-) Årsklasse (fødselsår) Aure + aure Figur 3.2 Gjennomsnittleg tettleik av lakseungar, aureungar og samla (høgre nede), og fangstar av ulike årsklassar av laks og aure (venstre nede) ved elektrofiske på seks stasjonar i Uskedalselva 19. oktober 25. Tilsvarande data frå undersøking i Uskedalselva desember 21, 17. oktober 22 og 2. oktober 23 & 14. oktober 24 er tekne med til samanlikning (Kålås mfl. 22, Kålås 23, 24 & 25). 36

5 ALDERS- OG KJØNNSFORDELING Totalfangsten av aure hausten 25 viser ei aldersfordeling av aure omlag som ein skal venta i ein bestand med jamn rekruttering (figur 3.2). Det har tidlegare vore lite lakseungar i elva, men årsklassen som vart gytt hausten 2 og klekt våren 21 var uvanleg talrik (figur 3.2). Årsklassane som klekka våren 22 og våren 23 var ikkje like talrike, men årsklassen som klekka våren 24 ser ut til å bli like sterk som 21 generasjonen. Det vart fanga litt fleire hannar enn hoer av aure og laks ved elektrofisket, men forskjellane var ikkje så store at ein kan seie at kjønnsfordelinga er ujamn. 15 % av aurehannar og 57% av laksehannar eldre enn årsyngel var kjønnsmogne (tabell 3.2). Antal fisk , 25 n = Lengde (cm) Aure, 25 n = Tabell 3.2. Kjønnsfordeling og andel kjønnsmogne hannar for dei ulike årsklassane eldre enn årsyngel fanga på seks stasjonar i Uskedalselva og ein stasjon i sideelva Børsdalselva. Antal fisk 2 Alder Au re Sum Antal % Sum Antal % Sum Lengde (cm) Figur 3.3. Lengdefordeling av lakseungar (venstre) og aure (høgre) fanga ved elektrofiske på seks stasjonar i Uskedalselva 19. oktober 25. LENGD OG VEKST Gjennomsnittlege lengder av dei ulike aldersgruppene av aure som vart fanga i Uskedalselva var høvesvis 63, 13 og 13 mm (figur 3.4, vedleggstabell B). Lengdene er reelle for dei yngste årsklassane, men i dei eldste aldersgruppene har fiskane med raskast vekst vandra ut som smolt, og lengdene er sannsynlegvis ikkje representative for aldersgruppene. Tilveksten er normalt seinare i den kaldare Børsdalselva (stasjon 5). Eit unntak frå dette såg vi i 23 då dei yngste årsklassane av aure frå Uskedalselva og Børsdalselva var omlag like store. Dette skuldast truleg lite snø i fjellet vinteren 22/3, noko som førte til at Børsdalselva var uvanleg varm våren 23. I 25 var dei ulike aldersgruppene høvesvis 52, 84 og 113 mm, og klart kortare enn tilsvarande årsklassar frå Uskedalselva. Lengde Aure For laks var gjennomsnittslengdene til dei tre yngste aldersgruppene høvesvis 6, 118 og 129 mm (figur 3.4, vedleggstabell A). Yngel av laks var altså omlag like lange som tilsvarande årsklassar av aure. Det vanlege er at lakseungane er 1-2 % kortare enn aureungane etter første året, truleg fordi auren klekker tidlegare og dermed har ein lengre vekstsesong. Likevel har vi dei siste åra sett at lakseyngel og aureyngel er omlag like lange etter første vekstsesongen i mange elvar på Vestlandet. Det har vist seg at avkom av oppdrettslaks veks så raskt at den likevel kan verte like stor eller større enn auren alt første sommaren (Einum & Fleming 1997). Stor innblanding av fisk med oppdrettsbakgrunn er derfor truleg årsaka til dei like lengdene. 4 + (-5) (-4) (-3) Alder (årsklasse) Figur 3.4. Gjennomsnittleg lengd (mm ± standard avvik) for dei ulike aldersgruppene av laks og aure som vart fanga på seks stasjonar i Uskedalselva under elektrofiske 19. oktober 25. Gjennomsnittleg biomasse av ungfisk i Uskedalselva var 547 gram per 1m 2, og varierte frå 311 gram på stasjon 6 til 814 gram på stasjon 3 (Vedleggstabell A-C). 361

6 PRESMOLT Gjennomsnittleg total tettleik av presmolt var 27 ± 12 per 1 m 2, fordelt på 14 ± 8 laks og 13 ± 8 aure (figur 3.5, vedleggstabell C). Gjennomsnittleg presmoltlengd for laks og aure var høvesvis 115 og 119 mm, og gjennomsnittalderen var 2,2 år for laks og 2,4 år for aure. Biomassen av presmolt var i gjennomsnitt 42 gram per 1 m 2 i Uskedalselva. Andelen av laks og aure i dei ulike aldersgruppene som er store nok til å bli karakterisert som presmolt, vil variere frå år til år og frå elv til elv, avhengig av tilveksten. For laks var 79% av tosomrig og 1 % av tresomrig presmolt hausten 25. Dette er omlag som tidlegare år, men høgare enn 22 då elva var kald og tilveksten var dårleg. For aure var 48 % av tosomrig fisk presmolt hausten 24. Tilsvarande tal for 1997 og 22 var omlag 3 % medan talet for 21, 23 og 24 litt høgare enn 25 (tabell 3.3). Skilnadane skuldast skilnader i tilvekst, sesongen 21, 23 og 24 var tilveksten omlag som eller betre enn i 25, i 1997 og 22 var den dårlegare. Dette ser ein også på gjennomsnittslengdene til dei ulike aldersgruppene (tabell 3.4). Tettleik av presmolt (fisk/1 m 2 ) Aure _ forventning _ Smoltårgang Figur 3.5. Tettleik av aure og laks som var forventa å vandre ut av Uskedalselva som smolt våren 1998, 22, 23, 24, 25 og 26 berekna etter resultat frå ungfiskundersøkingane 3. oktober 1997, desember 21, 17. oktober 22, 2. oktober 23, 15. oktober 24 og 19. oktober Samanlikning mellom resultat frå tidlegare undersøkingar Haustane 21, 22, 23 og 24 vart det gjennomført ungfiskundersøkingar etter dei same metodar og med det same stasjonsnettet som ved undersøkinga hausten 25. Det vart også utført ungfiskgransking i 1995 og 1997, men då berre på fem stasjonar, og i 1995 vart ikkje all fisken aldersbestemt. Alle resultata frå desse undersøkinga kan derfor ikkje samanliknast direkte med dei nyare undersøkingane. Dei resultata som kan samanliknast er presenterte i tabell 3.4. _ Tettleiken av aure større enn årsyngel var omlag den same i 1995, 1997, 22, 24 og 25 med ca 2 aureungar større enn årsyngel per 1 m 2. I 21 og 23 var tettleiken noko lågare med ca 12 og 14 aure større enn årsyngel per 1 m 2. Tettleiken av laks større enn årsyngel har vore jamt låg alle åra fram til og med 21 med færre enn 1 per 1 m 2. I 22 var tettleiken heile 13 per 1 m 2, noko som skuldast den gode rekrutteringa etter gytinga hausten 2. Data frå 21 gav indikasjonar på at dette ville skje sidan det då var klårt meir årsyngel av laks i elva enn det vi tidlegare har sett. Årsklassane av laks som vart klekka våren 22 og 23 var ikkje like talrike, men tettleiken av laks større enn årsyngel var likevel 11 per 1 m 2 hausten 23. I 24 såg vi tydeleg effekten av dei svakare årsklassane frå 22 og 23. Tettleiken av laks større enn årsyngel var då redusert til 4 per 1 m 2. Resultata frå undersøkinga hausten 24 tydde på at årsklassen som klekka våren 24 var talrik, og at tettleiken av ungfisk eldre enn årsyngel vil vere klart høgre hausten 25 enn den var hausten 24. Dette viste seg å slå til då tettleiken av laks større enn årsyngel vart målt til 17 per 1 m 2 hausten 25. All laks i elva er avkom etter rømt oppdrettslaks eller feilvandra villaks. Åra 21 til 24 har aldersfordelinga til auren vore slik vi ventar det i ein bestand med jamn rekruttering, og dette tilseier at det var god rekruttering av aure i alle fall dei siste fire åra (tabell 3.4, figur 3.2). For laks var rekrutteringa svært god i 21 og 25. I 22, 25 og spesielt i 23 var rekrutteringa svakare. På grunn av den ujamne rekrutteringa har aldersfordelinga til laksen vore noko uvanleg, og ikkje slik ein finn den i ein bestand med jamn rekruttering (figur 3.2). Årsyngelen var litt større i 21, 23, 24 og 25 enn i 1997 og 22. Temperaturtilhøva i elva gjennom den første delen av sommaren synest generelt å bestemme den årlege tilveksten til ungfisken (Jensen 199), men vi har ikkje temperaturmålingar frå elva slik at vi kan bekrefte dette. Resultat frå 22 og 23 viser at eittåringane av aure vaks nær 1 mm meir i 23 enn i 22. Gjennomsnittleg biomasse av ungfisk i elva har vore klart høgare frå og med 22 enn før. Dette skuldast i stor grad at mengda laks i elva har auka. Total tettleik av presmolt i 1997 og perioden 21 til 25 har variert mellom 11 og 27 per 1 m 2. Det føreligg ikkje målingar av vassføring i Uskedalselva, men ut frå ein hydrologisk modell (NVE) er den årlege gjennomsnittsvassføringa berekna å vere 4,4 m 3 /s (Skurdal mfl. 21). Ut frå dette er det forventa ein tettleik av presmolt på ca 24 per 1 m 2. Presmolttettleiken har dermed vore rundt halvparten av forventninga fram til og med 21 (figur 3.6). Haustane 22 og 24 var presmolttettleiken derimot berre 2 % under forventninga og i 23 og 25 var presmolttettleiken minst på det forventa nivået. Den teoretiske forventninga er henta frå ein modell som samanliknar tettleik av presmolt med vassføring i 11 elvar på Vestlandet (Sægrov mfl. 21). Forventa smoltalder berekna frå presmolttala for aure har variert frå 2,2 til 3, år ved undersøkingane frå 1997 til 25. Denne verdien varierer avhengig av kva årsklasse av smolt som dominerer. Når rekrutteringa er ujamn kan avvika bli store. Tilsvarande har gjennomsnittleg smoltalderen til laks, basert på presmoltberekninga, variert frå 2, til 3, år. 362

7 Tabell 3.3. Antal aure og laks av ulike aldesgrupper, antal av desse som er presmolt og andel (%) presmolt av kvar aldersgruppe som vart fanga under elektrofiske i Uskedalselva i 1997, 21, 22, 23 og 24. Presmolt er fisk som er venta å vandre ut i sjøen våren etter undersøkinga. For detaljar om berekningsmåten sjå Sægrov mfl. (21). Stasjonen i Børsdalselva er med i talmaterialet. Totalt antal Antal presmolt % presmolt > sum > sum > sum Aure Tabell 3.4. Samanlikning av ein del resultat frå ungfiskundersøkingane i Uskedalselva i 1995 (Kålås mfl 1995), 1997 (Kålås mfl 1999), 21 (Kålås mfl. 22), 22 (Kålås 23), og 23 (Kålås 24),24 (Kålås 25) og 25 (denne rapporten). Årsklassestyrke er gjeve som prosent av total fangst og lengd som gjennomsnittslengd for kvar årsklasse, frå + til. Frå og med 21 er konfidensintervall for tettleikane berekna frå enkelttettleikar til dei ulike stasjonane. Faktor År Au re Totalt >+ totalt >+ totalt >+ totalt 1995,7 1,1 19,1 ±1,3 38,9 ±2,6 19,9 ± 1,4 4,2 ±2,8 Ungfisktettleik 1997,5,5 19,3 ±1, 31, ±1,9 19,8 ± 1,2 31,6 ±2, fisk per 1 m ± 1 6 ± 5 12 ± 7 26 ± ± 7 33 ± ± 7 21 ± ± ± ± ± ± 1 13 ± ± ± ± ± ± 4 7 ± 9 2 ± 9 48 ± ± 1 65 ± ± 1 23 ± 12 2 ± ±11 35 ± 2 58 ± 19 Årsklassestyrke (% av total fangst) / / 131 / Lengd (mm) / / / Biomasse g/ 1 m ,6 8,6 9,2 Presmolttettleik 1997,5 ± - 13 ±,6 13,8 ±,8 per 1 m ± 1 1 ± 6 11 ± ± 4 12 ± 1 19 ± ± 9 13 ± ± ± 4 14 ± 8 19 ± ± 8 13 ± 8 27 ± , ±,5 Presmoltalder (år) 21 3, ±,8 2,5 ±,6 22 2, ±,2 2,6 ±,6 23 2,6 ±,5 2,6 ±,6 24 2,6 ±,7 2,2 ±,5 25 2,2 ±,4 2,4 ±,5 363

8 Fangststatistikk Frå og med 1969 vart det skilt mellom laks og aure i den offisielle fangststatistikken. For å illustrera bestandsutviklinga er fangstane i perioden framstilt i figur 3.6. For laks er det ikkje samla inn fangstdata før Årleg fangst av laks har i antal variert mellom 2 og 25 stk., gjennomsnittleg 3. Fangstane av laks har i følgje fangststatistikken vore lågare etter enn før 199, men rekordfangsten av laks i 25 tyder på at laksen er i ferd med å ta seg opp i vassdraget. Våre undersøkingar har vist at det skulle vandra ut mykje laksesmolt våren 23 og spesielt 24. Tal frå fangststatistikken viser at 24 årgangen smolt kom talrikt attende til elva som smålaks. Tidlegare undersøkingar har vist at det ikkje var nokon laksebestand i Uskedalselva, og at laksane som vart fanga der måtte vere oppdrettsfisk og feilvandra villfisk. Dette er no endra i og med at det meste av gytefisken som vandra opp i elva høgst sannsynleg også hadde vandra ut frå elva som smolt. Gjennomsnittsvekta til laksen har variert mykje, frå 1,3 til 7,5 kg. Innrapportert fangst av sjøaure har variert mykje, frå 12 til 11 fisk, gjennomsnittleg 239 (median 18). Gjennomsnittsvektene har variert frå,6 til 2 kg, og gjennomsnitt for perioden er 1,1 kg. Antall fisk Antall fisk Uskedalselva År Uskedalselva Sjøaure År ,5 5 2,5 1,5,5 2,5 Snittvekt (kg) Snittvekt (kg) 4 Botndyr Det vart teke fire botndyrprøvar i Uskedalsvassdraget 2. april 26, to i hovudelva og to i Børsdalselva. Prøvane i hovudelva vart tekne ca 1 km ovanfor utløpet til sjø (A), og lengst oppe i elva (B). I Børsdalselva vart det teke ein prøve nedom kalkdoseraren ca,5 km ovanfor samløpet med Uskedalselva (C), og ein prøve ovanfor kalkdoseraren (D) (figur 1). På stasjonane i Uskedalselva vart det påvist individ av den forsuringsfølsame døgnfluga Baëtis rhodani. Forsuringsindeks I var dermed 1, på desse stasjonane (tabell 4.1). På stasjonen i Børsdalselva nedanfor kalkinga vart det ikkje påvist forsuringsfølsame døgnfluger, men eit par individ av den middels forsuringsfølsame steinflogearten Diura nanseni og forsuringsindeks I (Fjellheim & Raddum 199) var dermed,5 på denne stasjonen. På stasjonen ovanfor kalkdoseraren vart det påvist berre påvist forsuringstolerante artar, og forsuringsindeksen er dermed. Forsuringsindeks II (Raddum 1999), som gjev eit meir nyansert bilete av tilstanden i moderat forsura elvar, synte at ein ikkje kan påvise forsuringsproblem nedst i Uskedalselva, medan det for prøva øvst i Uskedalselva vart påvist forsuringsindeks II på,86. Dette indikerer ein svak forsuringspåverknad. Når det ikkje vert påvist forsuringsfølsomme døgnfluger på stasjonen blir indeks I og indeks II identiske. Dette er tilfellet for begge stasjonane i Børsdalselva. Artssamansetjinga av botndyr i Uskedalselva har vore omlag lik ved dei undersøkingane som er utført i perioden 1996 til 26 (Fjellheim & Raddum 1996, Kålås mfl. 1999, Kålås mfl. 22, Kålås 23, Kålås 24, Kålås 25, denne rapporten). I Uskedalselva har botndyrindeks II vore 1 for 12 av 16 prøvar dei siste ni åra og nær 1 for dei tre siste. Verdien,86 for prøven frå oppe i Uskedalselva våren 26 er derfor blant dei lågaste som er målt for denne elva. Vasskjemimålingane i 25 viser at vasskvaliteten er betydeleg betra i den perioden det er teke prøvar, men i januar var det ein sur periode i samband med sjøsaltpåverknad og i oktober og november var det to uvanleg store flaumar i vassdraget. Kalkdoseraren er ikkje konstruert for å handtere slike episodar. Det er sannsynleg at dei store haustflaumane er årsaka til dei relativt låge botndyrindeksane våren 26. Figur 3.6. Årleg fangst (antal og snittvekt) av laks (venstre) og sjøaure (høgre) i Uskedalselva i perioden Antal fisk er vist som stolpar, snittvekt som linje. Frå 1979 er laksefisket skild som tert (<3kg) (kvit søyle) og laks (>3kg) (grå søyle) og frå 1993 er fangstane skild som smålaks (kvit søyle) mellomlaks (grå søyle) og storlaks (svart søyle). Tala er henta frå den offentlege fangststatistikken (NOS). Merk at det er skilnader i skala på aksane. For aure manglar data frå , for laks manglar i tillegg til desse åra data for dei fleste åra før

9 Tabell 4.1. Oversikt over grupper/artar og antal individ i botnprøver tekne i Uskedalselva nede (A) og oppe (B) og Børsdalselva nedom (C) og oppom (D) kalkinga 2. april 26. Sortering og artsbestemming er utført av LFI Oslo. Gruppe Art Indeks Antal dyr A B C D Døgnflugelarvar (Ephemeroptera) Baëtis rhodani Steinflugelarvar (Plecoptera) Amphinemura sulcicollis Amphinemura borealis Brachyptera risi Diura nanseni,5 2 Leuctra hippopus Leuctra fusca P rotonemura meyeri Siphonoperla burmeistri Nemoura cinerea Vårflugelarvar (Trichoptera) Lepidostoma hitrum,5 3 Rhyacophila nubila Oxytheira sp. 2 Polycentropus flavomaculatus. 2 Plectrocnemia conspersa 2 Limnophilidae [indet] 2 Fjørmygglarvar (Chironomidae) Knott (Simuliidae) Sviknott (Ceratopogonidae) 2 Dansefluer (Empididae) Småstankelbein (Limonidae) Vannmidd (Hydracarina) Fåbørstemakk (Oligochaeta) (Ta rdigrada) 1 (Nematoda) 2 (Collembola) Sum Indeks I 1 1,5 Indeks II 1,86,5 365

10 5 Samla vurdering 5.1 Vasskjemisk og biologisk måloppnåing Målingar av vasskjemien i perioden frå kalkdoseraren vart sett i drift våren 22 og ut juni 26 syner at det vasskjemiske målet hovudsakleg har vore oppnådd. Vassanalysane viser at det har vore periodar med surleik under målet, men underskridelsane har i dei fleste tilfelle vore små. Berre i januar 25 i samband med ein kraftig sjøsaltepisode er det påvist ph langt under kalkingsmålet. Det er berre Børsdalselva som ser ut til å ha eit klart behov for kalking. Vasskvaliteten i Uskedalselva ovanfor samløp, som ikkje er kalka med doserar, har vist ei klar betring i løpet av dei siste ti åra. Dette skuldast reduserte utslepp av forsurande stoff, og utlegging av kalk. Analysane av botndyrfaunaen indikerer at vasskjemien enno ikkje er like god i den kalka delen av Børsdalselva som i Uskedalselva. Elva har no vore kalka i fire år, og på denne tida skulle ein vente at botndyrfaunaen hadde avspegla betringa i vasskjemien som er målt. Generelt har botndyrfaunaen vore likt samansett ved undersøkingane som er utført i perioden 1996 til 26. Tettleiken av lakseungar har vist ein betydeleg auke som starta med årgangen som klekka våren 21, eit år før kalkdoseraren kom i drift. Tettleiken av aure har i same periode halde seg svært jamn. Det synest dermed som om laks har respondert på at elva er mindre sur, medan auren i liten grad har respondert på dette. Fangsten av sjøaure i elva har variert mellom 92 og 37 dei siste ti åra, og det er ingen trend mot høgare fangst etter at kalkinga vart sett i verk. Sjøaure veks relativt seint samanlikna med laks, og det tar tid før ein får respons på endringar i miljøet som til dømes kalking. Dessutan er det kompliserande faktorar i miljøet som har komme til. Ein av desse er dei unaturleg høge lakselusinfeksjonane på sjøaure i regionen, som kan ha redusert vekst og overlevelse. I tillegg har auren fått konkurranse med lakseungar i elva dei siste fem åra. Mengda laksesmolt som vandra ut i 25 var etter våre berekningar berre ein tredjedel av det som vandra ut våren 24, men våren 26 var smoltmengda høgre enn i 24. Dersom tilhøva i sjøen vert gode vil også denne generasjonen gje ei stor mengde smålaks i elva i 27. Mengda auresmolt som har vandra ut har tilsvarande vore svært stabil i perioden elva er undersøkt. ebestanden i Uskedalselva var tapt før kalkinga vart sett i gang. Den nye laksebestanden vil derfor vere tufta på avkom etter oppdrettslaks og eventuelle feilvandra vill laks. 5.2 Vurdering av kalking og eventuelle anbefalingar om tiltak Kalkinga ser i hovudsak ut til å vere tilfredsstillande etter dei fastsette ph grensene, men våren 25 såg vi at ein ved episodar med påverknad av sjøsalt kan få surleikar klart under kalkingsmålet. Smolt er spesielt følsam for forsuring, så dette kan vere kritisk dersom det skjer nær smoltutvandringa. Elles restituerer fisken seg raskt når vasskvaliteten betrar seg igjen (Hytterød m.fl. 21). Den største endringa i elva etter at kalkinga vart sett i gang er at produksjonen og fangsten av laks er sterkt auka, medan produksjonen og fangsten av aure har vore nær uforandra i den perioden elva er undersøkt. Dette er eit paradoks i sidan kalkinga vart sett i gang for å sikre sjøauren i vassdraget. Bestanden av laks som har etablert seg etter at elva vart mindre sur er tufta på avkom etter oppdrettslaks, eventuelt feilvandra laks. Ein bør vurdere om ein skal setje i verk tiltak for å hindre at laksestamma i elva vert tufta på avkom frå rømt oppdrettsfisk, ved til dømes å leggje ut befrukta egg frå nærliggjande lokale laksestammer. Fangsten av laks har vore under 5 i den perioden det er samla inn fangststatistikk fram til 25, då det vart fanga like over 2 laks i elva. Dette er i all hovudsak smålaks, fisk som vandra ut frå elva som smolt våren 24. Dette var første året elva sitt potensiale for smoltproduksjonen var realisert. Samstundes var faren for høge lakselusinfeksjonar relativt låg dette året (Kålås & Urdal 25). Våre berekningar viser at smoltutvandringa var ganske høg også i 23, men dette året var infeksjonsfaren for lakselus vesentleg høgre (Kålås & Urdal 24), og langt mindre laks av denne generasjonen kom attende til elva som gytefisk. Årgangen av lakseyngel som klekka våren 21 fekk relativt høg elvetempertur første sommaren i elva, noko som gjorde at overlevinga var høg. Denne sterke årgangen av laks i Uskedalselva ser også ut til å ha vore heldige med smoltutvandringa. Vasskjemien var god og smolten vandra ut i ein fjord der faren for høge lakselusinfeksjonar var relativt låg våren 24. Resultatet vart ein uvanleg god laksefangst i 25 sesongen. Denne generasjonen av laks vil også komme attende i relativt store mengder som mellomlaks i 26, og ein kan også vente ein del storlaks i

11 6 Litteratur Bohlin, T., Hamrin, S., Heggberget, T. G., Rasmussen, G. & Saltveit, S. J Electrofishing. Theory and practice with special emphasis on salmonids. Hydrobiologia 173, Bjerknes. W., Åtland, Å., Hindar, A. & Lyse, A. A Kalkingsplanar for Romarheimselva, Samnangervassdraget og Uskedalselva i Hordaland. NIVA rapport , 54 s. Einum, S. & Fleming, I. A Genetic divergence and interactions in the wild among native, farmed and hybrid Atlantic salmon. Journal of Fish Biology, 5: Fjellheim, A. & Raddum, G. G Acid precipitation: Biological monitoring of streams and lakes. The Science of the Total Environment 96: Fjellheim, A. & Raddum, G. G Bunndyrundersøkelser i forbindelse med vassdragskalking i Hordaland. Lab. for Ferskvannsøkologi og Innlandsfiske, Bergen. Rapport 91, 18 s. Frost, S., Huni, A. & Kershaw, W. E Evaluation of a kicking technique for sampling stream bottom fauna. Can. J. Zool. 49: Kålås, S., & Urdal, K. 24. Overvaking av lakselusinfeksjonar på tilbakevandra sjøaure i Rogaland, Hordaland og Sogn &Fjordane sommaren 24. Rådgivende Biologer AS., Rapport 761, 4 s. Raddum, G. G Large scale monitoring of invertebrates: Aims, possibilities and acidification indexes. In Raddum, G. G., Rosseland, B. O. & Bowman, J. (eds.). Workshop on biological assessment and monitoring; evaluation of models. ICP-Waters Report 5/99, pp.7-16, NIVA. Skurdal, J., Hansen, L. P. Skaala, Ø., Sægrov, H. & Lura, H. 21. Elvevis vurdering av bestandsstatus og årsaker til bestandsutviklingen av laks i Hordaland og Sogn & Fjordane. Direktoratet for naturforvaltning, utredning Sægrov, H., Kålås, S. & Urdal, K Tettleik av presmolt laks og aure i Vestlandselvar i høve til vassføring og temperatur. Rådgivende Biologer AS., Rapport 35, 23 s. Sægrov, H., Urdal, K., Hellen, B. A., Kålås, S. & Saltveit, S. J. 21. Estimating carrying capacity and presmolt production of Atlantic Salmon and Anadromous Brown trout in West Norwegian rivers. Nordic Journal of Freshwater Research 75: Jensen, A. J Growth of young migratory brown trout correlated with water temperature in Norwegian rivers. Journal of Animal Ecology 59: Hytterød, S. Schjolden, J. Vøllestad, A. & Poleo, A. B. S. 21. Restituering hos fisk etter eksponering for surt Al-rikt vann. Vann 4B, Kålås, S., 23. Uskedalselva, side i: Direktoratet for Naturforvaltning. 23. Kalking i vann og vassdrag Effektkontroll av større prosjekter 22. DN Notat 23-3, 275 s. Kålås, S., 24. Uskedalselva, side i: Direktoratet for Naturforvaltning. 24. Kalking i vann og vassdrag Effektkontroll av større prosjekter 23. DN Notat 24-2, 278 s. Kålås, S., Johnsen, G. H., Sægrov H. & Hellen. B. A Fisk og vasskvalitet i ti Hordalandselvar med anadrom laksefisk i Rådgivende Biologer AS., Rapport 243, 152 s. Kålås, S., Hellen, B. A. & Urdal, K Ungfiskundersøkingar i 1 elvar med bestandar av anadrom laksefisk hausten Rådgivende Biologer AS., Rapport 38, 19 s. Kålås, S., Sægrov, H. & Telnes, T. 22. Fiskeundersøkingar i Uskedalselva hausten 21. Rådgivende Biologer AS., Rapport 582, 18 s. Kålås, S., & Urdal, K. 24. Overvaking av lakselusinfeksjonar på tilbakevandra sjøaure i Rogaland, Hordaland og Sogn &Fjordane sommaren 23. Rådgivende Biologer AS., Rapport 694, 38 s. 367

12 Vedleggstabell A: Uskedalselva, laks, Fangst per omgang og estimat for tettleik med konfidensintervall og fangbarheit ved undersøkinga 19. oktober 25. Lengd, med standard avvik og maks og minimumslengder og biomasse g/1 m 2 for kvar aldersgruppe, på kvar stasjon, i ulike elveavsnitt og totalt ved ungfiskundersøkinga. Merk: Totalestimatet er gjennomsnitt av estimat for kvar stasjon ± 95 % konfidensintervall. *Dersom konfidensintervallet overstig 75 % av estimatet nyttar ein reell fangst x1,125 som minimumsestimat. Fangst, antal tetthet lengd Alder/ pr St. gruppe 1.omg 2.omg 3.omg Totalt 1m 2 95% fangb. snitt STD min max biomasse ,1 *- *- 56,8 3, , ,,5,87 14,2 7, ,4 2,, ,, m 2 4,, Sum ,4 3,5,64 91,1 22, ,6 Sum> ,,5,87 14,2 7, ,4 Presmolt ,,3,89 17,5 4, , ,2 4,3,51 6,4 4, , , 3,,64 15,9 7, , ,2 1,5,57 124,5 4, ,4 2 3,, m 2 4,, Sum ,1 4,8,6 93,5 23, ,3 Sum> ,1 3,2,63 17,7 9, ,6 Presmolt ,8 2,7,64 11,7 7, , ,6 *- *- 57,3 3, , ,8 2,4,69 16,5 8, , ,,3,85 134, 12, ,8 3 3,, m 2 4,, Sum ,2 3,,68 15,6 22, ,7 Sum> ,7 2,2,72 111,8 14, ,8 Presmolt ,7 2,3,7 115,2 12, , ,1,7,71 6,7 2, , ,1 *- *- 14,6 11, , ,1 *- *- 119, , ,, 1, 159, ,7 1 m 2 4,, Sum ,9 *- *- 99,8 28, ,3 Sum> ,4 *- *- 111,5 2, ,3 Presmolt ,9 *- *- 122,5 19, ,3,, ,, 1, 112, ,1 2,, ,, m 2 4,, Sum 1 1 1,, 1, 112, ,1 Sum> ,, 1, 112, ,1 Presmolt 1 1 1,, 1, 112, , ,3 1,5,67 62, 4, , ,2 1,3,65 12,6 13, ,4 2,, ,, m 2 4,, Sum ,5 2,,67 84,5 3, ,6 Sum> ,2 1,3,65 12,6 13, ,4 Presmolt ,2 1,3,65 12,6 13, ,4,, ,5 2,6,57 126,2 2, , ,,5,78 124,5 3, ,6 7 3,, m 2 4,, Sum ,4 1,9,65 125,5 2, ,7 Sum> ,4 1,9,65 125,5 2, ,7 Presmolt ,4 1,9,65 125,5 2, , ,9 4,2 59,5 4, , ,6 9,1 17,9 1, ,6 totalt ,2 2,5 128,5 9, ,2 1-4& ,2,4 159, ,1 6 m 2 4,, , Sum ,9 11,8 98,4 25, ,5 Sum> , 1,2 111,1 13, ,9 Presmolt ,8 8,4 114,9 11, ,6 368

13 Vedleggstabell B: Uskedalselva, aure, Fangst per omgang og estimat for tettleik med konfidensintervall og fangbarheit ved undersøkinga 19. oktober 25. Lengd, med standard avvik og maks og minimumslengder og biomasse g/1 m 2 for kvar aldersgruppe, på kvar stasjon, i ulike elveavsnitt og totalt ved ungfiskundersøkinga. Merk: Totalestimatet er gjennomsnitt av estimat for kvar stasjon ± 95% konfidensintervall. *Dersom konfidensintervallet overstig 75 % av estimatet nyttar ein reell fangst x1,125 som minimumsestimat. Fangst, antal tetthet lengd Alder/ pr St. gruppe 1.omg 2.omg 3.omg Totalt 1m 2 95% fangb. snitt STD min max biomasse ,5 1,9,71 61, 5, , ,9 3,3,57 15,6 15, , ,, 1, 128, ,7 1 3,, m 2 4,, Sum ,1 3,,67 77, 24, ,7 Sum> ,7 2,7,61 17,6 16, ,8 Presmolt ,,3,87 118, 9, , ,2 4,3,51 64,4 6, , ,4 1,5,77 99,2 8, , ,1,7,71 126, 7, ,4 2 3,, m 2 4,, Sum , 2,7,71 93,7 18, ,8 Sum> ,5 1,6,76 11,7 11, ,9 Presmolt ,4 1,6,71 111,1 9, , ,8 5,1,54 57,7 6, , ,3 1,3,74 97,8 15, , ,1,7,78 126,5 12, ,8 3 3,, m 2 4,, Sum ,6 3,5,67 87, 29, ,8 Sum> ,4 1,5,75 17, 19, ,7 Presmolt ,1,7,81 121,4 14, , ,7 *- *- 55,6 7, , , *- *- 11,9 13, , ,, 1, 122,3 13, ,8 4 3,, m 2 4,, Sum ,1 *- *- 9,5 28, ,8 Sum> ,4 *- *- 18, 16, ,4 Presmolt , *- *- 115,9 12, , ,9 3,1,6 51,7 5, , , *- *- 83,6 14, , ,2 1,1,74 112,8 15, , ,, 1, 118, 7, ,6 1 m ,9 4,2,47 134,8 1, ,3 Sum ,8 9,6,51 88,9 31, ,8 Sum> ,7 9,2,49 13,9 24, ,1 Presmolt ,2 3,9,57 124,4 15, , , 11,1,41 67, 7, , ,1 *- *- 19,8 11, , ,, 1, 151, ,7 6 3,, m 2 4,, Sum ,4 *- *- 84,8 26, ,2 Sum> ,3 *- *- 114,3 17, , Presmolt , *- *- 119,1 16, , ,,3,88 69,7 5, , ,2 1,2,75 19,3 8, , ,5 4,7,53 134,2 11, ,8 7 3,, m 2 4,, Sum ,8 2,3,73 12,9 28, ,9 Sum> ,2 3,3,65 121,3 16, ,4 Presmolt ,1 3,,65 123,2 15, , , 6,3 63, 7, , , 8,7 12,5 12, ,8 totalt ,1 5,5 13,4 12, ,2 1-4&6-7 3,, , 6 m 2 4,, , Sum ,5 1,8 9,2 26, ,4 Sum> ,1 1,7 19,5 17, , Presmolt ,1 7,6 118,9 13, ,4 Elvefisk 1 1,2 *- *- 175, ,9 369

14 Vedleggstabell C: Uskedalselva, laks og aure, Fangst per omgang og estimat for tettleik med konfidensintervall, fangbarheit og biomasse (g/1 m 2 ) for kvar aldersgruppe, på kvar stasjon, i ulike elveavsnitt og totalt ved ungfiskundersøkinga 19. oktober 25. Merk: Totalestimatet er gjennomsnitt av estimat for kvar stasjon ± 95% konfidensintervall. *Dersom konfidensintervallet overstig 75% av estimatet nyttar ein reell fangst x1,125 som minimumsestimat. Fangst, antal tetthet Alder/ pr St. gruppe 1.omg 2.omg 3.omg Totalt 1m 2 95% fangb. biomasse ,6 7,5,52 63, ,4 1,4,77 336, ,, 1, 21,7 1 3,, -, 1 m 2 4,, -, Sum ,5 4,5,66 421,3 Sum> ,3 1,4,78 358,2 Presmolt ,,4,88 292, ,3 6,1,51 42, ,2 2,8,72 511, ,2 1,3,65 98,8 2 3,, -, 1 m 2 4,, -, Sum ,9 4,8,66 653,1 Sum> ,3 3,,71 61,5 Presmolt ,1 3,,67 427, , 7,2,5 41, , 2,7,71 461, ,1,7,81 38,7 3 3,, -, 1 m 2 4,, -, Sum ,8 4,6,67 811,5 Sum> ,1 2,6,74 77,5 Presmolt ,7 2,1,74 647, ,6 6,1,45 16, ,1 *- *- 174, ,4 2,1,57 78, ,, 1, 42,7 1 m 2 4,, -, Sum , *- *- 312,1 Sum> ,6 *- *- 295,8 Presmolt ,9 *- *- 237, ,9 3,1,6 19, ,1 *- *- 15, ,2 1,1,74 162, ,, 1, 47,6 1 m ,9 4,2,47 133,3 Sum ,5 9,1,53 467,9 Sum> ,3 8,4,51 437,1 Presmolt ,1 3,4,6 31, ,2 7,3,51 69, ,9 *- *- 25, ,, 1, 35,7 6 3,, -, 1 m 2 4,, -, Sum ,7 15,4,43 31,7 Sum> , *- *- 241,4 Presmolt ,7 *- *- 221, ,,3,88 55, ,6 2,,7 316, ,2 3,7,59 4,4 7 3,, -, 1 m 2 4,, -, Sum ,2 2,9,72 772,6 Sum> ,7 3,8,65 717,1 Presmolt ,5 3,6,65 694, , 8,9 48, ,5 15,3 334,4 totalt ,3 7,5 157,4 1-4& ,7,4 7,1 6 m 2 4,, Sum ,2 19, 546,9 Sum> ,3 19,8 498,9 Presmolt , 12, 42, elvefisk 1 1,2 *- *- 8,9 37